უმდიდრესი სახელმწიფოს ფინანსთა მინისტრი - რა პროფესიის იყო შოთა რუსთაველი?

• ბექა ჭიჭინაძის ბლოგი - საქართველოს ისტორიის უცნობი წყაროები~

შოთას ბიოგრაფიასთან დაკავშირებით, უპირველესად, აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ იგი გარკვეული აზრით, თავადაა ვაჭართუხუცესი, რადგანაც ხელმწიფის კარის გარიგებით მეჭურჭლეთუხუცესის სახელოში შედის: "ძველი ქალაქნი, ვაჭარნი, სავაჭრო“, ეს კი სწორედ "ვეფხისტყაოსნის“ სამყაროა, აქედანვე მოდის ქალაქურ-ვაჭრული თემის პოპულარობა და ბრწყინვალე ცოდნა "ვეფხისტყაოსანში“.

იმავე კარის გარიგების მიხედვით შეიძლება ითქვას, რომ შოთა, როგორც "მეჭურჭლეთუხუცესი“, განაგებდა სამეფო კარის არქივსაც, რომელსაც ქართველთა მეფეები საგანძურებთან ერთად ინახავდნენ. რუსთაველი ეპოქის ერთ-ერთი უმდიდრესი სახელმწიფოს ფინანსთა მინისტრია, რომლის შემოსავლებიც აღემატება ამ ეპოქის საფრანგეთის და ინგლისის შემოსავლებსაც. მუსლიმანური წყაროების მიხედვით, შოთას დროს ქართველთა მეფეების საგანძურები მოიცავდა მრავალგვარ პატიოსან ქვას და თვალს, ყველაფერი ამის შემდეგ, გასაგებია ის პროფესიული ცოდნა, რასაც მეჭურჭლეთუხუცესი შოთა ამ საკითხთან დაკავშირებითაც ამჟღავნებს "ვეფხისტყაოსანში“.

მეჭურჭლეთუხუცესს საგანგებო დამოკიდებულება უნდა ჰქონოდა ზღვასთან და საზღვაო ვაჭრობასთანაც. შოთას დროს ქართული საზღვაო პორტების - ხუფათის, ფოთისა და ცხუმის ტვირთბრუნვა საკმაოდ მაღალი იყო, რაც იქიდანაც ჩანს, რომ როდესაც ფოთიდან კონსტანტინოპოლისკენ მიმავალი ერთ-ერთი ხომალდი ჩაიძირა, იმპერატორმა ალექსი ანგელოსმა ამ გადაკარგული ხომალდების მოსაძებნად საგანგებო კომისია შექმნა, საიდანაც კარგად ჩანს, რომ ფოთიდან მომავალი ეს ხომალდები უძვირფასესი ტვირთით იყო დატვირთული. ამავე პერიოდში იწყებენ შემოსვლას შავ ზღვაში გენუელებიც. შავი ზღვის ქართული "ძველნი, სავაჭრო ქალაქნი“ - ნიკოფსი, ანაკოფი, ცხუმი, ფოთი, ხუფათი, ბათომი და სხვა სწორედ მეჭურჭლეთუხუცესის, მაშასადამე, შოთას კომპეტენციის სფეროა. ამ ქართული ზღვისპირეთის უმეტესი ნაწილი - ცხუმიდან ხუფათამდე და იმის იქითაც, მეგრულენოვანი იყო.

ამგვარად, შოთას, როგორც მეჭურჭლეთუხუცესის სამყარო შედგება ზღვის, ძველი ქალაქების, სამეფო საგანძურების, სამეფო არქივის, სავაჭრო საქმისა და ვაჭრებისაგან.

შედეგად შეიძლება ითქვას, რომ სავაჭრო, საზღვაო, ურბანულ, საიუველირო და ეკონომიკურ საკითხებში შოთასგან გამოვლენილი განსაცვიფრებელი ცოდნა არის არა უბრალოდ მაღალი და სამოყვარულო, არამედ - პროფესიული ცოდნა.

1180-იან წლებში მოიპარეს/მიითვისეს თამარის მიერ ათონზე გაგზავნილი შეწირულობა: "25 ივლისს (ლოცვა თამარისთვის), როცა კელიები დაიწვა და ბერები წავიდნენ აღმოსავლეთში (შესაწირავების მისაღებად), თამარმა მათ მისცა ოცი დუკატი და ორი ბროკარტი... მოგვიანებით, ნიკოლოზ გულაბერისძის ხელით გამოგზავნა ოცი ჰიპერბერაც, დაზიანებული წყალგაყვანილობის შესაკეთებლად, რათა გაეშენებინათ ბაღები და წისქვილები. თამარმა მერეც გაიღო შესაწირავი, მაგრამ ბოროტმა ადამიანებმა მიითვისეს...“