სამართალი
მსოფლიო
საზოგადოება

6

მარტი

დღის ზოგადი ასტროლოგიური პროგნოზი

პარასკევი, მთვარის მეცხრე დღე დაიწყება 10:32-ზე, მთვარე კირჩხიბში იქნება 20:32-ზე რთული და დაძაბული დღეა. არ მოატყუოთ გარშემო მყოფები და არც თავად მოტყუვდეთ. არ წამოიწყოთ ახალი საქმეები. მოერიდეთ ვაჭრობას, ურთიერთობის გარჩევას. ცუდი დღეა საქმეების გარჩევისთვის. შესაძლოა, სამუდამოდ დაკარგოთ ადამიანი. არასასურველია სამსახურის, საქმიანობის შეცვლა. კარგი დღეა მოგზაურობის, შორეული მგზავრობის დასაწყებად. აქტიურად დაისვენეთ, ივარჯიშეთ. შეასრულეთ საოჯახო საქმეები, გადაადგილეთ ავეჯი, კარგია მუშაობა მიწასთან. ქორწინება და ნიშნობა სხვა დღისთვის გადადეთ. კარგი დღეა ორგანიზმის გასაწმენდად, წიდებისგან გათავისუფლება. ალკოჰოლსა და სასმელს დღეს საერთოდ ნუ მიიღებთ. აგრეთვე მოერიდეთ კუჭის გადატვირთვას.
პოლიტიკა
კონფლიქტები
სამხედრო
Faceამბები
მეცნიერება
მოზაიკა
კულტურა/შოუბიზნესი
სპორტი
კვირის კითხვადი სტატიები
თვის კითხვადი სტატიები
როგორ მზადდება ხობოკვერა, ჯანჯუხა, ბრინჯულა და გურული სამზარეულოს სხვა კერძები - გემოებში გამოხატული სისხარტე და გურული კულინარიის თავისებურებანი
როგორ მზადდება ხობოკვერა, ჯანჯუხა, ბრინჯულა და გურული სამზარეულოს სხვა კერძები - გემოებში გამოხატული სისხარტე და გურული კულინარიის თავისებურებანი

ცოტა ხნის წინ მეს­ხურ კუ­ლი­ნა­რი­ას შე­ვე­ხეთ, მათ სამ­ზა­რე­უ­ლო­ზე ვრცლად ვი­სა­უბ­რეთ. ახლა ჯერი გუ­რი­ა­ზეა. ამ ულა­მა­ზე­სი კუ­თხის და ნი­ჭი­ე­რი ხალ­ხის მიერ შექ­მნი­ლი კერ­ძებ­ზე, რომ­ლე­ბიც მარ­თლაც უგემ­რი­ე­ლე­სია. გუ­რუ­ლი სის­ხარ­ტე, ენაკ­ვი­მა­ტო­ბა, გა­რე­მო, კლი­მა­ტი, უნდა ით­ქვას, რომ მათ კუ­ლი­ნა­რი­ა­ში ნამ­დვი­ლად მო­ნა­წი­ლე­ობს.

სამ­ზა­რე­უ­ლო მდი­და­რია და­სა­მახ­სოვ­რე­ბე­ლი კერ­ძე­ბით, რო­მელ­შიც რო­გორც მცე­ნა­რე­უ­ლი, ისე ხორ­ცის პრო­დუქ­ტე­ბია გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი. ყვე­ლა­ზე ცნო­ბი­ლი კი გუ­რუ­ლი ღვე­ზე­ლია, რო­მელ­საც უკვე სა­ქარ­თვე­ლოს სხვა­დას­ხვა კუ­თხე­ში აცხო­ბენ. თე­მის გაშ­ლა­ში გას­ტრო­ნო­მი­უ­ლი ტუ­რიზ­მის მრჩე­ვე­ლი, კონ­სულ­ტან­ტი ქეთი კვი­ჭი­ძე დაგ­ვეხ­მა­რე­ბა.

- გუ­რია ჩემ­თვის მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი მხა­რეა და კუ­ლი­ნა­რი­ის სიყ­ვა­რუ­ლი ზო­გა­დად რომ მაქვს, ეს გუ­რი­ას და კა­ხეთს უკავ­შირ­დე­ბა. გუ­რუ­ლი და ნა­ხევ­რად კა­ხე­ლი ვარ. ჩვე­ნი სამ­ზა­რე­უ­ლო­დან რაც ბავ­შვო­ბი­დან მკა­ფი­ოდ მახ­სოვს, ეს გუ­რუ­ლი სუ­ნე­ლია, რო­მელ­საც ბე­ბია ამ­ზა­დებ­და. ჩა­ი­კუნ­ცხე­ბო­და (ზუს­ტად ასე ამ­ბო­ბენ გუ­რუ­ლე­ბი), მუხ­ლებს შო­რის ქვი­ჯას (ხის ფილ­თაქ­ვას) და­იდ­გამ­და და ჩა­ნა­ყავ­და ახალ აყ­ვა­ვე­ბულ ქინძს, მწვა­ნე წი­წა­კას, ნი­ორს და თხილს. ის მასა ცხიმს გა­მო­ყოფ­და და ამას­თან, სა­ო­ცა­რი სურ­ნელს და­ატ­რი­ა­ლებ­და ხოლ­მე. სა­ერ­თოდ, კუ­ლი­ნა­რი­ას მეხ­სი­ე­რე­ბა კარ­გად გან­სა­ზღვრავს. ამი­ტომ ის გე­მო­ე­ბი, რას­თა­ნაც ბავ­შვო­ბა­ში გქონ­და შე­ხე­ბა, რა­ზეც გა­ი­ზარ­დე, კარ­გად გახ­სოვს. რო­დე­საც ჩემი ბიზ­ნე­სი წა­მო­ვი­წყე, 2016 წელს გა­დავ­წყვი­ტე, სა­ქარ­თვე­ლოს სხვა­დას­ხვა კუ­თხე­ში მე­მოგ­ზა­უ­რა, ექ­სპე­დი­ცი­ე­ბი მო­მე­წყო. ამით კი გე­მო­ე­ბის შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბის­თვის ხელი შეგ­ვე­წყო. ვა­კე­თებ­დით ჩა­ნა­წე­რებს და რე­ცეპ­ტუ­რაც მეტ-ნაკ­ლე­ბად აღ­ვად­გი­ნეთ და შე­ვაგ­რო­ვეთ.

- კუ­ლი­ნა­რი­ის ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბა-გან­ვი­თა­რე­ბა­ში კლი­მა­ტი, გა­რე­მო დი­დად მო­ნა­წი­ლე­ობს...

- ასეა. გუ­რი­ას აკ­რავს მეს­ხე­თის ქედი, აჭა­რა, იმე­რე­თი და სა­მეგ­რე­ლო. ოთხ ისეთ რე­გი­ონს შო­რის არის მოქ­ცე­უ­ლი, სა­დაც გე­მო­ე­ბის თა­მა­ში მარ­თლა მა­ღალ დო­ნე­ზეა აყ­ვა­ნი­ლი. ამი­ტომ გუ­რი­აც ამ ყვე­ლა გე­მოს გავ­ლე­ნას გა­ნიც­დის და მისი სამ­ზა­რე­უ­ლოც ამ სხვა­დას­ხვა კუ­თხის ნა­ზა­ვია. თან, სულ ვამ­ბობ ხოლ­მე, გუ­რუ­ლებს გემ­რი­ე­ლი ხელი გვაქვს-თქო. ამას­თან ინ­ტე­ლექ­ტუ­ა­ლუ­რად გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლი, სხარ­ტი აზ­როვ­ნე­ბის ხალ­ხია და ეს გარ­კვე­ულ­წი­ლად გე­მოვ­ნე­ბა­ში გა­მო­ი­ხა­ტე­ბა. გუ­რი­ა­ში რაც არ უნდა მო­ამ­ზა­დონ, ყვე­ლა­ფერ­ში თა­ვის გე­მოვ­ნურ თვი­სე­ბებს აქ­სო­ვენ. თუნ­დაც ის, რომ ასე ად­ვი­ლად მო­სამ­ზა­დე­ბე­ლი გემ­რი­ე­ლი გუ­რუ­ლი სუ­ნე­ლი ქინ­ძის, ნივ­რის, თხი­ლის და ძმ­რის ნა­ზა­ვით შექ­მნეს. ეს სუ­ნე­ლი ნე­ბის­მი­ერ კერძს შე­იძ­ლე­ბა მო­ას­ხათ, რაც გა­მორ­ჩე­ულ გე­მოვ­ნურ თვი­სე­ბებს შეს­ძენს.

- მთა­ვა­რი კერ­ძი მა­ინც რო­მე­ლია?

- ძი­რი­თად კერ­ძად გუ­რულ სა­ცივს გა­მოვ­ყოფ, რო­მე­ლიც სა­რი­ტუ­ა­ლო კერ­ძი­ცაა. სა­ა­ხალ­წლოდ, სა­შო­ბა­ოდ მზად­დე­ბა და გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი გე­მოვ­ნუ­რი თვი­სე­ბე­ბით გა­მო­ირ­ჩე­ვა... ინ­და­ურს ან დიდ დე­დალს მო­ხარ­შა­ვენ, დაჭ­რი­ან და ღუ­მელ­ში „შე­ა­ცხო­ბენ“, შე­ა­წით­ლე­ბენ. ბუ­ლი­ონს კი, რაც ინ­და­უ­რის ხარ­შვის შემ­დეგ დარ­ჩე­ბა, შეგ­რი­ლე­ბის შემ­დეგ იმ მა­სას და­ას­ხა­მენ, რო­მე­ლიც გა­ტა­რე­ბუ­ლი, ან ჩა­ნა­ყი­ლი ნიგვზით, დაფ­ქუ­ლი ქინ­ძით, უცხო სუ­ნე­ლით, მი­ხაკ-და­რი­ჩი­ნით მომ­ზად­დე­ბა (ამ სა­ცივს სხვე­ბის­გან მი­ხაკ-და­რი­ჩი­ნის და­მა­ტე­ბა გა­მო­არ­ჩევს). სო­უ­სი ხე­ლით უნდა მო­ი­ზი­ლოს, რომ ნიგვზის ზეთი გა­მო­ი­წუ­როს. ეს ზეთი მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია, რომ ბო­ლოს კერძს მო­ეს­ხას, რათა გემო მე­ტად გა­ამ­ძაფ­როს. მოკ­ლედ, ბუ­ლი­ონ­ში ნელ-ნელა უნდა აე­რი­ოს მი­ღე­ბუ­ლი მასა. შემ­დგომ იჭ­რე­ბა ხახ­ვი და ნი­ო­რი, რო­მე­ლიც მო­ი­შუ­შე­ბა და ქვაბ­ში შებ­რა­წულ დე­დალს, ან ინ­და­ურს მო­ეს­ხმე­ბა.

სულ ბო­ლოს უკვე ამ ყვე­ლა­ფერს ოდ­ნავ წა­მო­ა­დუ­ღე­ბენ, ანუ იქამ­დე უნდა იყოს ცე­ცხლზე, სა­ნამ ყვი­თელ ურ­წყულს (გუ­რი­ა­ში ასე ამ­ბო­ბენ) არ მო­იგ­დებს. ასე­თი­ვე თან­მიმ­დევ­რო­ბით მზად­დე­ბა გუ­რუ­ლი ხარ­ჩოც. ბე­ბია მას ხში­რად იხ­ვის­გან ამ­ზა­დებ­და. პო­მი­დორს იმ გუ­რულ სუ­ნელ­ში აუ­რევ­და, მოხ­რა­კულ იხვს და­ას­ხამ­და და წა­მო­ა­დუ­ღებ­და. ძა­ლი­ან გემ­რი­ე­ლი იყო.

შავი ყა­ურ­მა

- ყა­ურ­მა ეს სი­ტყვა რომ გვეს­მის, ყვე­ლას აღ­მო­სავ­ლე­თი გვახ­სენ­დე­ბა, მაგ­რამ გუ­რი­ა­ში სა­ა­ხალ­წლოდ სა­ცივ­ზე მე­ტად სუფ­რა­ზე შავი ყა­ურ­მა უნდა ყო­ფი­ლი­ყო. ცხე­ლი სო­უ­სით, რო­მელ­საც ნი­გოზ­საც ურევ­დნენ, ოღონდ, კერ­ძში დო­მი­ნან­ტი ნი­გო­ზი არ არის. თვი­თონ გულ-ღვიძ­ლი ღო­რი­საა და მოხ­რა­კუ­ლი. გუ­რი­ა­ში ტრა­დი­ცი­აა ასე­თი, სა­ა­ხალ­წლოდ ღო­რის მო­ხარ­შულ თავს სუფ­რა­ზე დე­ბენ ხოლ­მე, ჰოდა, იმ ღო­რის გულ-ღვიძ­ლის­გან ეს ყა­ურ­მა მზად­დე­ბა. დაჭ­რილ გულ-ღვიძლს ბლო­მად ხახვში და თა­ვი­სი­ვე ცხიმ­ში ხრა­კა­ვენ. უნდა წი­წა­კა, დაფ­ნის ფო­თო­ლი, პო­მი­დორ­ში ან პო­მიდვ­რის ტო­მატ­ში გახ­სნა, ცოტა გა­ტა­რე­ბუ­ლი ნი­გო­ზი და ყვე­ლა­ფერს ერ­თად წა­მო­დუ­ღე­ბა. სა­ვა­რა­უ­დოდ, სა­ნამ სა­ქარ­თვე­ლო­ში პო­მი­დო­რი შე­მო­ვი­დო­და, გუ­რუ­ლე­ბი ბრო­წე­ულს ხმა­რობ­დნენ. ეს დას­კვნა მას მერე გა­კეთ­და, რაც კვლე­ვე­ბი­სას გა­ვარ­კვი­ეთ, რომ ბრო­წე­უ­ლი ბევრ კერ­ძშია გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი. იმა­ვე გუ­რი­ა­ში ბრო­წე­ულს აქ­ტი­უ­რად მო­იხ­მარ­დნენ. ამი­ტომ, ყა­ურ­მაც ბრო­წე­უ­ლით უნდა მომ­ზა­დე­ბუ­ლი­ყო.

კა­ლან­დის დღე­სას­წა­უ­ლი

- გუ­რი­ა­ში კა­ლან­დის აღ­ნიშ­ვნის ტრა­დი­ცია გუ­რუ­ლებ­მა დღემ­დე საკ­მა­ოდ კარ­გად შე­მო­ი­ნა­ხეს. სა­კა­ლან­დოდ გუ­რუ­ლი ღვე­ზე­ლი ყვე­ლა ოჯა­ხის წევ­რის­თვის მზად­დე­ბო­და. ასე მახ­სოვს, რომ მას ბე­ბია ყვე­ლა ოჯა­ხის წევ­რის­თვის ამ­ზა­დებ­და. ეს სა­რი­ტუ­ა­ლო ნა­წი­ლი იყო, რა­საც შე­ლოც­ვაც ახ­ლდა. ღვე­ზელს მთავ­რის ფორ­მას აძ­ლევ­დნენ. ცომი ჩვე­უ­ლებ­რი­ვად ხა­ჭა­პუ­რის გახ­ლდათ. შემ­დეგ გულ­სარ­თის­თვის კვერ­ცხს მო­ხარ­შავ­დნენ. ვი­საც უნ­დო­და, რომ ღვე­ზე­ლი გემ­რი­ე­ლი გა­მოს­ვლო­და და შეძ­ლე­ბუ­ლი ოჯა­ხიც ჰქონ­და, მო­ხარ­შულ კვერ­ცხს შუა ცე­ცხლზე ბო­ლავ­და, შემ­დგომ კი შე­ბო­ლილ და შუ­ა­ში გაჭ­რილ კვერ­ცხს (კენ­ტი უნდა ყო­ფი­ლი­ყო) ცომ­ში ათავ­სებ­დნენ. ზო­გი­ერთ ღვე­ზელს მრგვა­ლი მთვა­რის ფორ­მი­სა­საც აკე­თებ­დნენ. კვერ­ცხს იყე­ნებ­დნენ რო­გორც გამ­რავ­ლე­ბის სიმ­ბო­ლოს, ხოლო მთვა­რეს - სი­ცო­ცხლის და გა­ნახ­ლე­ბი­სას.

ბრინ­ჯუ­ლა

- ბრინ­ჯუ­ლა ხა­ჭა­პუ­რი უმე­ტე­სად ლან­ჩხუ­თის მხა­რეს გვხდე­ბა. კვლე­ვი­სას ოზურ­გეთ­სა და ჩო­ხა­ტა­ურ­ში არ აღ­მოგ­ვი­ჩე­ნია. თხელ ცომს სა­ფუვ­რის გა­რე­შე ამ­ზა­დე­ბენ. ფქვი­ლი წყალ­ში იხ­სნე­ბა, ცომი უნდა იყოს არა­ჟ­ნის სის­ქის. ზე­მო­დან ეყ­რე­ბა ყვე­ლი და კვერ­ცხი, კეც­ზე თავ­სდე­ბა და მე­ო­რე კე­ციც ეფა­რე­ბა. ნაღ­ვერ­დალს აყ­რი­ან და ასე ცხვე­ბა. უგემ­რი­ე­ლე­სია. რაც შე­ე­ხე­ბა სა­ხელ­წო­დე­ბას, ბრინ­ჯუ­ლა, არის ვერ­სია, რომ რად­გან გუ­რი­ის მხა­რეს, კოლ­ხე­თის დაბ­ლობ­ზე ბრინ­ჯი მოჰ­ყავ­დათ, ეს ხა­ჭა­პუ­რი ბრინ­ჯის ფქვი­ლის­გან მზად­დე­ბო­და. ამი­ტომ იყო ფა­ფუ­კი და ნაზი. ამ ხა­ჭა­პურ­მა შე­იძ­ლე­ბა, რომ თა­ნა­მედ­რო­ვე კუ­ლი­ნა­რი­ა­ში, პო­პუ­ლა­რო­ბა მო­ი­პო­ვოს, მით უფრო, რომ მის გა­მო­ცხო­ბას დიდი ძა­ლის­ხმე­ვა არ სჭირ­დე­ბა. მშვე­ნი­ე­რი სა­ხელ­და­ხე­ლო ხა­ჭა­პუ­რი გა­მო­დის.

ფხა­ლე­უ­ლი

- გუ­რი­ა­ში ძა­ლი­ან სა­ინ­ტე­რე­სო ფხა­ლე­უ­ლი გვხვდე­ბა, მა­გა­ლი­თად, კეჟე­რა ფხა­ლი, ჯი­ჯი­ლა­ყა იგი­ვე ამა­რან­ტი, ეკა­ლა (სა­მეგ­რე­ლო­ში ძი­გუ­რა­საც ეძა­ხი­ან), ჭყი­მა, რო­მე­ლიც თხი­ლით ან ნიგვზით იკაზ­მე­ბა. უნდა ნი­ო­რი, წი­წა­კა, ქინ­ძი. მახ­სოვს, ბე­ბია ეკა­ლას ტყემ­ლის სა­წებ­ლი­თაც ამ­ზა­დებ­და, ტყემ­ლის სა­წე­ბელ­ში ამოს­ვრი­და ხოლ­მე. გუ­რი­ა­ში ყო­ველ­თვის აუ­ცი­ლე­ბე­ლი მი­სა­ყო­ლე­ბე­ლი იყო ღო­მის ღომი და მჭა­დი.

შემ­დგომ­ში ღო­მის ღომი, სი­მინ­დის ღერ­ღილ­მა ჩა­ა­ნაც­ვლა. ღომი ყო­ველ­დღი­უ­რი საჭ­მე­ლი იყო, რად­გან ხორ­ბა­ლი ნაკ­ლე­ბი იყო, შე­სა­ბა­მი­სად პუ­რიც და ამი­ტომ ის მხო­ლოდ შეძ­ლე­ბულ ოჯა­ხებს ჰქონ­და. გუ­რუ­ლი მჭა­დი კეც­ზე კექ­სი­ვით ცხვე­ბო­და. ქვის კე­ცე­ბი გუ­რი­ა­ში ახ­ლაც მზად­დე­ბა, ჩო­ხა­ტა­ურ­ში ერ­თა­დერ­თი კა­ცია, რო­მე­ლიც ამ ქვის კე­ცებს ამ­ზა­დებს. მჭა­დის გა­მო­ცხო­ბი­სას კე­ცებ­ში და­ა­ფენ­დნენ წყა­ვის ფო­თოლს და სი­მინ­დის ფქვი­ლის­გან მო­ზე­ლილ ცომს ლა­მა­ზად ჩას­ვამ­დნენ. ხა­ჭა­პურ­საც და გუ­რულ ღვე­ზელ­საც ამ კე­ცებ­ზე აცხობ­დნენ.

თევ­ზის­გან მომ­ზა­დე­ბუ­ლი კერ­ძე­ბი

- კალ­მა­ხი ან მდი­ნა­რის თევზს კეც­ზე კაკ­ლის ფოთ­ლებ­ში გახ­ვე­ულს წვავ­დნენ. კონ­სტან­ტი­ნე გამ­სა­ხურ­დი­ა­საც აქვს აღ­წე­რი­ლი კი­ბოს­გან მომ­ზა­დე­ბუ­ლი კერ­ძი ხო­ბოკ­ვე­რა. ხო­ბოკ­ვე­რა მდი­ნა­რის კი­ბორჩხა­ლას­გან მზად­დე­ბა. ის რე­ა­ლუ­რად კი­ბორჩხა­ლას გუფ­თაა. ერთი კერ­ძი ბე­ბი­ის­გან მახ­სოვს, - გა­მომშრალ ტა­რანს და­ალ­ბობ­დნენ ადუ­ღე­ბულ წყალ­ში და ღომ­თან, ახალ ტყე­მალ­თან ერ­თად მი­ირ­თმევ­დნენ.

დე­სერ­ტი

- ჯან­ჯუ­ხა, გუ­რუ­ლი ჩურ­ჩხე­ლა თხი­ლის­გან და ფე­ლა­მუ­შის­გან მზად­დე­ბა (ფე­ლა­მუ­ში მჭა­დის ფქვი­ლის­გან იქ­მნე­ბა). მას­ში ძაფ­ზე წა­მოც­მულ თხილს ამო­ავ­ლებ­დნენ. იყო ასე­ვე ია­ფო­ფხა - სა­აღ­დგო­მო კერ­ძი და მზად­დე­ბო­და, კვერ­ცხის­გან, ნიგვზის­გან, სი­ოს­გან, ასე­ვე სი­მინ­დის ფქვილ­საც გა­უ­რევ­დნენ, რო­მელ­საც თაფ­ლით და შაქ­რით ატ­კბობ­დნენ. სა­აღ­დგო­მოდ ფუმ­ფუ­ლა კექ­სი გა­მო­დი­ო­და.

ჩაი

- ეს კულ­ტუ­რა სა­ქარ­თვე­ლო­ში XIX სა­უ­კუ­ნი­დან, 1847 წლი­დან გვაქვს. ფეს­ვე­ბი კარ­გად აქვს ჩაის ჩვენ­ში გა­დად­გმუ­ლი. ახლა ჩაის ბუჩ­ქე­ბი გუ­რი­ა­ში იმ რა­ო­დე­ნო­ბით აღა­რაა, რო­გორც ადრე, მაგ­რამ მისი და­ყე­ნე­ბის და სმის ტრა­დი­ცია სულ იყო. მათ შო­რის, ჩვენს ოჯახ­შიც. ყო­ველ დი­ლას მი­ვირ­თმევ­დით ხა­ჭა­პურს, ჩაის სხვა­დას­ხვა მუ­რა­ბით.

სო­უ­სე­ბი

- რო­დე­საც სო­უ­სე­ბის ექ­სპე­დი­ცია ჩა­ვა­ტა­რე, გუ­რი­ა­ში ბევ­რი უცხო სო­უ­სი აღ­მო­ვა­ჩი­ნეთ. იყო ბრო­წე­უ­ლის სა­წე­ბე­ლე­ბი და ასე­ვე ძა­ლი­ან სა­ინ­ტე­რე­სო აღ­მო­ჩე­ნა - მძა­ღე ძმა­რი. მზად­დე­ბა დამ­ძა­ღე­ბუ­ლი ძვე­ლი, შავი ნიგვზით, ძმ­რით, ქინ­ძით, ნივ­რით. სა­ქონ­ლის მო­ხარ­შუ­ლი ბეჭი, ხბოს ბეჭი სუფ­რა­ზე პო­პუ­ლა­რუ­ლი იყო. ამ მძა­ღე ძმარს სა­ქონ­ლის ბეჭს, ან მო­ხარ­შულ ქა­თამს წა­უს­ვამ­დნენ. შემ­დეგ, როცა ცხოვ­რე­ბა გან­ვი­თარ­და. ხალ­ხს ისე აღარ უჭირ­და, ეს სო­უ­სი და­ი­კარ­გა. ახ­ლან­დე­ლი გა­და­სა­ხე­დი­დან ეს პი­კან­ტუ­რი გე­მოს, ობი­ა­ნი ძა­ლი­ან სა­ინ­ტე­რე­სო სო­უ­სია. აქვე აღ­ვნიშ­ნავ, რომ გუ­რი­ა­ში შეხ­ვდე­ბით მკვა­ხე პო­მიდვ­რის სა­ცივს. ზეთ­ში მო­შუ­შულ მკვა­ხე პო­მი­დორს და­უ­მა­ტე­ბენ ხახვს, ნი­გოზს, ხმელ ქინძს, უცხო სუ­ნელს, ყვი­თელ ყვა­ვილს და „მო­ა­სა­ცი­ვე­ბენ“. ნუ ლო­ბი­ოს კერ­ძე­ბი, რო­გორც მთელ სა­ქარ­თვე­ლო­ში, გუ­რი­ა­შიც კარ­გად არის გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი.

გუ­რუ­ლი ღვი­ნო

- 70-მდე და­სა­ხე­ლე­ბის ღვი­ნო არ­სე­ბობს. კერ­ძებ­თან მი­მარ­თე­ბა­შიც მა­გა­ლი­თად, ჩხა­ვე­რი გუ­რულ ფხა­ლე­ულს უხ­დე­ბა, ცო­ლი­კა­უ­რი სა­ცივ­თა­ნაა კარ­გი.

- რა უნდა გა­ვა­კე­თოთ, რომ ეს ყვე­ლა­ფე­რი არ დავ­კარ­გოთ, გვქონ­დეს, ვი­ცო­დეთ და ისევ ვამ­ზა­დებ­დეთ...

- რე­ა­ლუ­რად პირ­ველ რიგ­ში ამის მოკ­ვლე­ვა, მო­ძი­ე­ბა და შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბა, პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცი­აა... მეტი მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბაც გვჭირ­დე­ბა და ეს ყვე­ლა­ფე­რი, გან­სა­კუთ­რე­ბით, რაც მი­ვი­წყე­ბუ­ლია, წინ უნდა წა­მოვ­წი­ოთ. რაც მეტს მო­ვი­ძი­ებთ, მეტი კრე­ა­ტი­უ­ლო­ბით მი­ვუდ­გე­ბით, მე­ტად სა­ინ­ტე­რე­სო იქ­ნე­ბა. სა­ო­ჯა­ხო ტი­პის კვე­ბის ობი­ექ­ტე­ბი კი გვაქვს გუ­რი­ა­ში, მაგ­რამ ცო­ტაა. მეტი სა­ო­ჯა­ხო რეს­ტო­რა­ნი რომ გან­ვი­თარ­დეს, სა­ო­ჯა­ხო კვე­ბის ობი­ექ­ტი, ამას ხელს შე­უ­წყობს გას­ტრო­ნო­მი­უ­ლი ტუ­რიზ­მი. რო­დე­საც მოგ­ვინ­დე­ბა ესა თუ ის კერ­ძი და მას ქა­ლაქ­ში ვერ მი­ვი­ღებთ, წა­ვალთ რე­გი­ონ­ში. ასე ხელს შე­ვუ­წყობთ ამ ყვე­ლაფ­რის გან­ვი­თა­რე­ბას. ეს რე­გი­ო­ნე­ბის გან­ვი­თა­რე­ბის­თვი­საც მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია.

მკითხველის კომენტარები / 16 /
თარიღის მიხედვით
მოწონების მიხედვით
მაკა
0

ბრავო... დახვეწილად და ზუსტად არის გადმოცემული გურული სამზარეულო👏👏👏👏

ზურა
1

წინადადებას ვაყენებ - საქართველოში შეიქმნას ქართული კერძების მუზეუმი-გამოფენა, სადაც რეცეპტურაც იქნება და შესაძლებლობისდა მიხედვით - მათი მომზადებაც. მადლობა რედაქციას ამ წერილისათვის, რომელიც ჩემთვის უფრო ფასობს, ვიდრე ასი წერილი ნანუკა+შორენა+მათნაირებზე

დღის ვიდეო
00:00 / 00:00
შს სამინისტრო იმ სქემის შესახებ ავრცელებს ინფორმაციას, რითაც, უწყების ცნობით, გიორგი ბაჩიაშვილმა საქართველოს საზღვრის გადაკვეთა შეძლო
ავტორი:

როგორ მზადდება ხობოკვერა, ჯანჯუხა, ბრინჯულა და გურული სამზარეულოს სხვა კერძები - გემოებში გამოხატული სისხარტე და გურული კულინარიის თავისებურებანი

როგორ მზადდება ხობოკვერა, ჯანჯუხა, ბრინჯულა და გურული სამზარეულოს სხვა კერძები - გემოებში გამოხატული სისხარტე და გურული კულინარიის თავისებურებანი

ცოტა ხნის წინ მესხურ კულინარიას შევეხეთ, მათ სამზარეულოზე ვრცლად ვისაუბრეთ. ახლა ჯერი გურიაზეა. ამ ულამაზესი კუთხის და ნიჭიერი ხალხის მიერ შექმნილი კერძებზე, რომლებიც მართლაც უგემრიელესია. გურული სისხარტე, ენაკვიმატობა, გარემო, კლიმატი, უნდა ითქვას, რომ მათ კულინარიაში ნამდვილად მონაწილეობს.

სამზარეულო მდიდარია დასამახსოვრებელი კერძებით, რომელშიც როგორც მცენარეული, ისე ხორცის პროდუქტებია გამოყენებული. ყველაზე ცნობილი კი გურული ღვეზელია, რომელსაც უკვე საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში აცხობენ. თემის გაშლაში გასტრონომიული ტურიზმის მრჩეველი, კონსულტანტი ქეთი კვიჭიძე დაგვეხმარება.

- გურია ჩემთვის მნიშვნელოვანი მხარეა და კულინარიის სიყვარული ზოგადად რომ მაქვს, ეს გურიას და კახეთს უკავშირდება. გურული და ნახევრად კახელი ვარ. ჩვენი სამზარეულოდან რაც ბავშვობიდან მკაფიოდ მახსოვს, ეს გურული სუნელია, რომელსაც ბებია ამზადებდა. ჩაიკუნცხებოდა (ზუსტად ასე ამბობენ გურულები), მუხლებს შორის ქვიჯას (ხის ფილთაქვას) დაიდგამდა და ჩანაყავდა ახალ აყვავებულ ქინძს, მწვანე წიწაკას, ნიორს და თხილს. ის მასა ცხიმს გამოყოფდა და ამასთან, საოცარი სურნელს დაატრიალებდა ხოლმე. საერთოდ, კულინარიას მეხსიერება კარგად განსაზღვრავს. ამიტომ ის გემოები, რასთანაც ბავშვობაში გქონდა შეხება, რაზეც გაიზარდე, კარგად გახსოვს. როდესაც ჩემი ბიზნესი წამოვიწყე, 2016 წელს გადავწყვიტე, საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში მემოგზაურა, ექსპედიციები მომეწყო. ამით კი გემოების შენარჩუნებისთვის ხელი შეგვეწყო. ვაკეთებდით ჩანაწერებს და რეცეპტურაც მეტ-ნაკლებად აღვადგინეთ და შევაგროვეთ.

- კულინარიის ჩამოყალიბება-განვითარებაში კლიმატი, გარემო დიდად მონაწილეობს...

- ასეა. გურიას აკრავს მესხეთის ქედი, აჭარა, იმერეთი და სამეგრელო. ოთხ ისეთ რეგიონს შორის არის მოქცეული, სადაც გემოების თამაში მართლა მაღალ დონეზეა აყვანილი. ამიტომ გურიაც ამ ყველა გემოს გავლენას განიცდის და მისი სამზარეულოც ამ სხვადასხვა კუთხის ნაზავია. თან, სულ ვამბობ ხოლმე, გურულებს გემრიელი ხელი გვაქვს-თქო. ამასთან ინტელექტუალურად განვითარებული, სხარტი აზროვნების ხალხია და ეს გარკვეულწილად გემოვნებაში გამოიხატება. გურიაში რაც არ უნდა მოამზადონ, ყველაფერში თავის გემოვნურ თვისებებს აქსოვენ. თუნდაც ის, რომ ასე ადვილად მოსამზადებელი გემრიელი გურული სუნელი ქინძის, ნივრის, თხილის და ძმრის ნაზავით შექმნეს. ეს სუნელი ნებისმიერ კერძს შეიძლება მოასხათ, რაც გამორჩეულ გემოვნურ თვისებებს შესძენს.

- მთავარი კერძი მაინც რომელია?

- ძირითად კერძად გურულ საცივს გამოვყოფ, რომელიც სარიტუალო კერძიცაა. საახალწლოდ, საშობაოდ მზადდება და განსაკუთრებული გემოვნური თვისებებით გამოირჩევა... ინდაურს ან დიდ დედალს მოხარშავენ, დაჭრიან და ღუმელში „შეაცხობენ“, შეაწითლებენ. ბულიონს კი, რაც ინდაურის ხარშვის შემდეგ დარჩება, შეგრილების შემდეგ იმ მასას დაასხამენ, რომელიც გატარებული, ან ჩანაყილი ნიგვზით, დაფქული ქინძით, უცხო სუნელით, მიხაკ-დარიჩინით მომზადდება (ამ საცივს სხვებისგან მიხაკ-დარიჩინის დამატება გამოარჩევს). სოუსი ხელით უნდა მოიზილოს, რომ ნიგვზის ზეთი გამოიწუროს. ეს ზეთი მნიშვნელოვანია, რომ ბოლოს კერძს მოესხას, რათა გემო მეტად გაამძაფროს. მოკლედ, ბულიონში ნელ-ნელა უნდა აერიოს მიღებული მასა. შემდგომ იჭრება ხახვი და ნიორი, რომელიც მოიშუშება და ქვაბში შებრაწულ დედალს, ან ინდაურს მოესხმება.

სულ ბოლოს უკვე ამ ყველაფერს ოდნავ წამოადუღებენ, ანუ იქამდე უნდა იყოს ცეცხლზე, სანამ ყვითელ ურწყულს (გურიაში ასე ამბობენ) არ მოიგდებს. ასეთივე თანმიმდევრობით მზადდება გურული ხარჩოც. ბებია მას ხშირად იხვისგან ამზადებდა. პომიდორს იმ გურულ სუნელში აურევდა, მოხრაკულ იხვს დაასხამდა და წამოადუღებდა. ძალიან გემრიელი იყო.

შავი ყაურმა

- ყაურმა ეს სიტყვა რომ გვესმის, ყველას აღმოსავლეთი გვახსენდება, მაგრამ გურიაში საახალწლოდ საცივზე მეტად სუფრაზე შავი ყაურმა უნდა ყოფილიყო. ცხელი სოუსით, რომელსაც ნიგოზსაც ურევდნენ, ოღონდ, კერძში დომინანტი ნიგოზი არ არის. თვითონ გულ-ღვიძლი ღორისაა და მოხრაკული. გურიაში ტრადიციაა ასეთი, საახალწლოდ ღორის მოხარშულ თავს სუფრაზე დებენ ხოლმე, ჰოდა, იმ ღორის გულ-ღვიძლისგან ეს ყაურმა მზადდება. დაჭრილ გულ-ღვიძლს ბლომად ხახვში და თავისივე ცხიმში ხრაკავენ. უნდა წიწაკა, დაფნის ფოთოლი, პომიდორში ან პომიდვრის ტომატში გახსნა, ცოტა გატარებული ნიგოზი და ყველაფერს ერთად წამოდუღება. სავარაუდოდ, სანამ საქართველოში პომიდორი შემოვიდოდა, გურულები ბროწეულს ხმარობდნენ. ეს დასკვნა მას მერე გაკეთდა, რაც კვლევებისას გავარკვიეთ, რომ ბროწეული ბევრ კერძშია გამოყენებული. იმავე გურიაში ბროწეულს აქტიურად მოიხმარდნენ. ამიტომ, ყაურმაც ბროწეულით უნდა მომზადებულიყო.

კალანდის დღესასწაული

- გურიაში კალანდის აღნიშვნის ტრადიცია გურულებმა დღემდე საკმაოდ კარგად შემოინახეს. საკალანდოდ გურული ღვეზელი ყველა ოჯახის წევრისთვის მზადდებოდა. ასე მახსოვს, რომ მას ბებია ყველა ოჯახის წევრისთვის ამზადებდა. ეს სარიტუალო ნაწილი იყო, რასაც შელოცვაც ახლდა. ღვეზელს მთავრის ფორმას აძლევდნენ. ცომი ჩვეულებრივად ხაჭაპურის გახლდათ. შემდეგ გულსართისთვის კვერცხს მოხარშავდნენ. ვისაც უნდოდა, რომ ღვეზელი გემრიელი გამოსვლოდა და შეძლებული ოჯახიც ჰქონდა, მოხარშულ კვერცხს შუა ცეცხლზე ბოლავდა, შემდგომ კი შებოლილ და შუაში გაჭრილ კვერცხს (კენტი უნდა ყოფილიყო) ცომში ათავსებდნენ. ზოგიერთ ღვეზელს მრგვალი მთვარის ფორმისასაც აკეთებდნენ. კვერცხს იყენებდნენ როგორც გამრავლების სიმბოლოს, ხოლო მთვარეს - სიცოცხლის და განახლებისას.

ბრინჯულა

- ბრინჯულა ხაჭაპური უმეტესად ლანჩხუთის მხარეს გვხდება. კვლევისას ოზურგეთსა და ჩოხატაურში არ აღმოგვიჩენია. თხელ ცომს საფუვრის გარეშე ამზადებენ. ფქვილი წყალში იხსნება, ცომი უნდა იყოს არაჟნის სისქის. ზემოდან ეყრება ყველი და კვერცხი, კეცზე თავსდება და მეორე კეციც ეფარება. ნაღვერდალს აყრიან და ასე ცხვება. უგემრიელესია. რაც შეეხება სახელწოდებას, ბრინჯულა, არის ვერსია, რომ რადგან გურიის მხარეს, კოლხეთის დაბლობზე ბრინჯი მოჰყავდათ, ეს ხაჭაპური ბრინჯის ფქვილისგან მზადდებოდა. ამიტომ იყო ფაფუკი და ნაზი. ამ ხაჭაპურმა შეიძლება, რომ თანამედროვე კულინარიაში, პოპულარობა მოიპოვოს, მით უფრო, რომ მის გამოცხობას დიდი ძალისხმევა არ სჭირდება. მშვენიერი სახელდახელო ხაჭაპური გამოდის.

ფხალეული

- გურიაში ძალიან საინტერესო ფხალეული გვხვდება, მაგალითად, კეჟერა ფხალი, ჯიჯილაყა იგივე ამარანტი, ეკალა (სამეგრელოში ძიგურასაც ეძახიან), ჭყიმა, რომელიც თხილით ან ნიგვზით იკაზმება. უნდა ნიორი, წიწაკა, ქინძი. მახსოვს, ბებია ეკალას ტყემლის საწებლითაც ამზადებდა, ტყემლის საწებელში ამოსვრიდა ხოლმე. გურიაში ყოველთვის აუცილებელი მისაყოლებელი იყო ღომის ღომი და მჭადი.

შემდგომში ღომის ღომი, სიმინდის ღერღილმა ჩაანაცვლა. ღომი ყოველდღიური საჭმელი იყო, რადგან ხორბალი ნაკლები იყო, შესაბამისად პურიც და ამიტომ ის მხოლოდ შეძლებულ ოჯახებს ჰქონდა. გურული მჭადი კეცზე კექსივით ცხვებოდა. ქვის კეცები გურიაში ახლაც მზადდება, ჩოხატაურში ერთადერთი კაცია, რომელიც ამ ქვის კეცებს ამზადებს. მჭადის გამოცხობისას კეცებში დააფენდნენ წყავის ფოთოლს და სიმინდის ფქვილისგან მოზელილ ცომს ლამაზად ჩასვამდნენ. ხაჭაპურსაც და გურულ ღვეზელსაც ამ კეცებზე აცხობდნენ.

თევზისგან მომზადებული კერძები

- კალმახი ან მდინარის თევზს კეცზე კაკლის ფოთლებში გახვეულს წვავდნენ. კონსტანტინე გამსახურდიასაც აქვს აღწერილი კიბოსგან მომზადებული კერძი ხობოკვერა. ხობოკვერა მდინარის კიბორჩხალასგან მზადდება. ის რეალურად კიბორჩხალას გუფთაა. ერთი კერძი ბებიისგან მახსოვს, - გამომშრალ ტარანს დაალბობდნენ ადუღებულ წყალში და ღომთან, ახალ ტყემალთან ერთად მიირთმევდნენ.

დესერტი

- ჯანჯუხა, გურული ჩურჩხელა თხილისგან და ფელამუშისგან მზადდება (ფელამუში მჭადის ფქვილისგან იქმნება). მასში ძაფზე წამოცმულ თხილს ამოავლებდნენ. იყო ასევე იაფოფხა - სააღდგომო კერძი და მზადდებოდა, კვერცხისგან, ნიგვზისგან, სიოსგან, ასევე სიმინდის ფქვილსაც გაურევდნენ, რომელსაც თაფლით და შაქრით ატკბობდნენ. სააღდგომოდ ფუმფულა კექსი გამოდიოდა.

ჩაი

- ეს კულტურა საქართველოში XIX საუკუნიდან, 1847 წლიდან გვაქვს. ფესვები კარგად აქვს ჩაის ჩვენში გადადგმული. ახლა ჩაის ბუჩქები გურიაში იმ რაოდენობით აღარაა, როგორც ადრე, მაგრამ მისი დაყენების და სმის ტრადიცია სულ იყო. მათ შორის, ჩვენს ოჯახშიც. ყოველ დილას მივირთმევდით ხაჭაპურს, ჩაის სხვადასხვა მურაბით.

სოუსები

- როდესაც სოუსების ექსპედიცია ჩავატარე, გურიაში ბევრი უცხო სოუსი აღმოვაჩინეთ. იყო ბროწეულის საწებელები და ასევე ძალიან საინტერესო აღმოჩენა - მძაღე ძმარი. მზადდება დამძაღებული ძველი, შავი ნიგვზით, ძმრით, ქინძით, ნივრით. საქონლის მოხარშული ბეჭი, ხბოს ბეჭი სუფრაზე პოპულარული იყო. ამ მძაღე ძმარს საქონლის ბეჭს, ან მოხარშულ ქათამს წაუსვამდნენ. შემდეგ, როცა ცხოვრება განვითარდა. ხალხს ისე აღარ უჭირდა, ეს სოუსი დაიკარგა. ახლანდელი გადასახედიდან ეს პიკანტური გემოს, ობიანი ძალიან საინტერესო სოუსია. აქვე აღვნიშნავ, რომ გურიაში შეხვდებით მკვახე პომიდვრის საცივს. ზეთში მოშუშულ მკვახე პომიდორს დაუმატებენ ხახვს, ნიგოზს, ხმელ ქინძს, უცხო სუნელს, ყვითელ ყვავილს და „მოასაცივებენ“. ნუ ლობიოს კერძები, როგორც მთელ საქართველოში, გურიაშიც კარგად არის გავრცელებული.

გურული ღვინო

- 70-მდე დასახელების ღვინო არსებობს. კერძებთან მიმართებაშიც მაგალითად, ჩხავერი გურულ ფხალეულს უხდება, ცოლიკაური საცივთანაა კარგი.

- რა უნდა გავაკეთოთ, რომ ეს ყველაფერი არ დავკარგოთ, გვქონდეს, ვიცოდეთ და ისევ ვამზადებდეთ...

- რეალურად პირველ რიგში ამის მოკვლევა, მოძიება და შენარჩუნება, პოპულარიზაციაა... მეტი მრავალფეროვნებაც გვჭირდება და ეს ყველაფერი, განსაკუთრებით, რაც მივიწყებულია, წინ უნდა წამოვწიოთ. რაც მეტს მოვიძიებთ, მეტი კრეატიულობით მივუდგებით, მეტად საინტერესო იქნება. საოჯახო ტიპის კვების ობიექტები კი გვაქვს გურიაში, მაგრამ ცოტაა. მეტი საოჯახო რესტორანი რომ განვითარდეს, საოჯახო კვების ობიექტი, ამას ხელს შეუწყობს გასტრონომიული ტურიზმი. როდესაც მოგვინდება ესა თუ ის კერძი და მას ქალაქში ვერ მივიღებთ, წავალთ რეგიონში. ასე ხელს შევუწყობთ ამ ყველაფრის განვითარებას. ეს რეგიონების განვითარებისთვისაც მნიშვნელოვანია.