"მე და ჩემმა მეუღლემ ერთმანეთი საავადმყოფოში გავიცანით... ყველა ჩემი სიგიჟის თანამონაწილეა" - ცნობილი ექიმი ოჯახზე, ბათუმსა და პანდემიაზე
დაიბადა და გაიზარდა ბათუმში, მაგრამ ბავშვობაში მეზღვაურობაზე არასდროს უფიქრია. უკვე მოზრდილს დიპლომატიური განათლების მიღება უნდოდა. რიგი მიზეზების გამო ეს არ მოხერხდა და სამედიცინო უნივერსიტეტში ჩააბარა, მაგრამ ექიმი, ანესთეზიოლოგ-რეანიმატოლოგი ვახტანგ კალოიანი თავისი პროფესიით უკმაყოფილო სულაც არ არის.
წლების მანძილზე, ჩვენთან თუ ევროპაში, ამ სფეროში აქტიურმა საქმიანობამ დიდი გამოცდილება შესძინა. პანდემიამ კი, ის, როგორც ბევრი ექიმი, ფართო საზოგადოების წინაშე გამოიყვანა. რჩევებით (მედიასაშუალებებით თუ პირადად), კონსულტაციებით და მკურნალობით დღემდე უამრავ ადამიანს ეხმარება.
"ჩემი ოჯახი ბათუმში სამედიცინო საზოგადოების ნაწილია. ბიძა, მამიდა ექიმები არიან, ბებია აჭარაში ერთ-ერთი პირველი პედიატრი გახლდათ, მამაჩემის დეიდა, მამიდა, აგრეთვე ექიმები იყვნენ, მამის ბიძა კი ბათუმის პირველი ჯანგანი. ასე რომ, სამედიცინო სფერო ჩემთვის უცხო არ ყოფილა. პროფესიის არჩევისას მშობლების რჩევაც იყო, მაგრამ ისეთი არა, რომ პრესის ქვეშ ვყოფილიყავი," - ამბობს ბატონი ვახო და მიაჩნია, რომ სწორი არჩევანი გააკეთა, კომფორტულად გრძნობს თავს სფეროში, სადაც არის. პროფესიულად კმაყოფილია.
"რა თქმა უნდა, ჩვენი რესურსების პირობებში, იმ ცოდნას, რაც გვაქვს, ბევრი ტექნიკური მიზეზის გამო, ვერ ვიყენებთ, მაგრამ კმაყოფილი და ბედნიერი ვარ, რომ შემიძლია, დავეხმარო ადამიანებს," - აღნიშნავს ის.
თუ მისი ბიოგრაფიის ეპიზოდებს მივუბრუნდებით, გეტყვით, რომ საშუალო სკოლაც ბათუმში დაამთავრა. თბილისში "სამედიცინოზე" ჩასაბარებლად წამოვიდა. ინსტიტუტის დამთავრების შემდეგ გერმანიაში, სპეციალური რეზიდენტურის კურსი ანესთეზია-რეანიმაციაში გაიარა. შემდეგ თბილისში "ჯო ენის" სამედიცინო ცენტრში" დაბრუნდა.
"დიდების კარდიო-ქირურგიულ პროგრამას ვიწყებდით, რაშიც აქტიურად ჩავერთე. ვმუშაობდი რესპუბლიკურ საავადმყოფოში, ვმონაწილეობდი ემერჯენსის შექმნასა და ამ დარგის ჩამოყალიბებაში... პირველმა მოზრდილთა განყოფილებამაც გარკვეული როლი ითამაშა ჯანდაცვის სისტემაში... შემდეგ იყო 2008 წლის აგვისტოს რუსული ინტერვენცია, სადაც სამედიცინო სამსახურში ვიყავი, ესეც მნიშვნელოვანი ეპიზოდია ჩემთვის როგორც მორალური, ისე პროფესიული თვალსაზრისით. კარგი შედეგები გვქონდა, ჩვენი სამედიცინო დანაკარგი მინიმალური იყო. შემდეგ ისევ გერმანიაში ვმუშაობდი რამდენიმე წელი და დავბრუნდი "ნიუ ჰოსპიტალში", სადაც ახლა კრიტიკული მედიცინის დეპარტამენტის უფროსი და აქტიური ექიმი ანესთეზიოლოგ-რეანიმატოლოგი ვარ," - გეუბნება ბატონი ვახო.
- ქალაქი ბათუმი რას ნიშნავს თქვენთვის?
- ბათუმი ჩემი ქალაქია, სახლია, სადაც დავიბადე და გავიზარდე... დედა 2013 წელს ონკოლოგიური პრობლემებით გარდაიცვალა, ეს ჩემი ცხოვრების საკმაოდ მძიმე მომენტია. მასთან ახლოს ბოლო დღეებში ვერ ვიყავი, რაც ჩემთვის ძალიან მძიმეა... მამა დღესაც ბათუმშია. იქ არიან ნათესავები, იქ არის წინაპრების საფლავები. ბათუმი ჩემი ცხოვრების მნიშვნელოვანი ნაწილია და მე დღესაც ბათუმის ცხოვრებით, მისი პრობლემებით ვცხოვრობ. ეს არის ქალაქი, სადაც ყოველთვის ბედნიერი ვარ. ბედნიერი ვარ, რომ ჩემს მეუღლეს და შვილებს იქაურობა ძალიან უყვართ. ჩემი შვილები თავს ბათუმელებად თვლიან. ერთი სული აქვთ, როდის წავლენ იქ...
- მეუღლეც ექიმია?
- ჩემი მეუღლე თამარ დევდარიანი ბავშვთა კარდიოლოგია, ვამაყობ, რომ თავის პროფესიაში შემდგარი და წარმატებული ადამიანია. ამიერკავკასიაში ერთადერთი ექიმია, რომელსაც ევროპის ბავშვთა კარდიოლოგის დიპლომი აქვს. ის ჩემი მეგობარია, ყველაფერთან ერთად, ყველა ჩემი სიგიჟის აქტიური თანამონაწილე და მხარდამჭერი.
- და კოლეგაც, ხომ?
- კი, ჩვენ საავადმყოფოში გავიცანით ერთმანეთი, "ჯო ენის სამედიცინო ცენტრში". უკვე 20 წელზე მეტია, ერთად ვართ. ჩემი ოჯახით ბედნიერი ვარ. ჩემი უფროსი ვაჟი პაატა კალოიანი 17 წლის არის, ამერიკაში საზოგადოებრივ მეცნიერებებს ეუფლება. პირველ კურსზეა, გასულ წელს ჩააბარა და მიიღო დიდი გრანტი. უნივერსიტეტი მთელ სწავლას და ცხოვრებას უფინანსებს. ნიჭიერი ახალგაზრდაა, გადაწყვიტა, ექიმი არ გამხდარიყო და გვერდით დავუდექით. პროფესიის არჩევაში არ ჩავრეულვართ, თავისუფალი ოჯახი ვართ. ყველას აზრს პატივს ვცემთ...
მარიამი, ჩემი უმცროსი ქალიშვილი სკოლის მოსწავლეა, 'სკოლა ლოგოსში" სწავლობს. საკმაოდ წარმატებული ადამიანია, საინტერესო, ჩვენ ვმეგობრობთ, შეხედულებებში ბევრი საერთო გვაქვს. აქვს ორი არჩევანი - გახდეს ჟურნალისტი ან ექიმი. კარგად წერს, აქტიური, ექსპანსიური ადამიანია, რომელიც დამაჯერებლად გამოხატავს მის აზრებს. შეუძლია არგუმენტების ჩამოყალიბება. ასე რომ, ვნახოთ, ყველაფერი წინ არის, რა პროფესიულ არჩევანსაც გააკეთებს, ჩვენ მის გვერდით ვიქნებით.
- ძველი თბილისელები ამბობენ, რომ "თბილისი იყო ურთიერთობა", რაც მერე მათში ნოსტალგიურ მოგონებებს აჩენს. რა იყო ბათუმი?
- ბათუმიც ურთიერთობა იყო... ქალაქს აქვს თავის წესი, რომელიც დროში ყალიბდება. მენატრება და მიყვარს ის ბათუმი, სადაც გავიზარდე, მაგრამ სულ არ არის აუცილებელი ჩემი შვილები ისეთივე ქალაქში გაიზარდონ. ძველი ბათუმი მიმაჩნია, რომ დღეს ინფრასტრუქტურის მხრივ უკეთესი ქალაქია. ნაცნობი ადამიანების სახეები და წრე ჩემთვის მცირდება და მას გარკვეულ სენტიმენტები ახლავს, მაგრამ გვერდიდან რომ შევხედოთ, ნიშნავს, რომ ქალაქი იზრდება, ვითარდება. ზოგადად ცუდად არ ვითარდება, არაფერს ვამბობ "ბეტონის ჯურღმულებზე".
ესეც სამწუხაროდ ამ ეპოქის ნიშანია, რომელიც კატასტროფაა და არ არის გეგმაზომიერი. არის გარკვეული ხიფათები, რისკები - თუ ბათუმი გადავაქციეთ დუბაიდ, ის იქნება კარგი, ლამაზი ქალაქი, ოღონდ, დუბაი და არა ბათუმი. ისიც არ მიმაჩნია სწორად, რომ ყველა შენობას ის ფორმა, სახე და ფუნქცია შევუნარჩუნოთ, რაც ადრე ჰქონდა. ამიტომ, ძალიან მნიშვნელოვანია გონივრული ბალანსი და ეს განვითარება დროში ადეკვატურად მოხდეს.
- როგორც ვიცი, ბათუმში თქვენს უბანში მოხდა ის ტრაგედია - სადარბაზო რომ ჩამოინგრა, ხომ?
- კი, იმ ეზოში ჩემი კლასელები ცხოვრობდნენ, მაგ სახლს უნივერსიტეტის სახლს ეძახდნენ - უნივერსიტეტის თანამშრომლები ცხოვრობენ. ჩემთვის ეს ამბავი მძიმე სანახავი იყო, იმ კადრებს შიშით ვუყურებდი. ქალაქისთვის და არა მარტო ბათუმისთვის, დიდი დრამა და ტკივილია... იქ ცხოვრობს გამორჩეული ექიმი, აკაკი ბერიძე, მისი შვილიშვილი მოყვა იმ ყველაფერში... ის ბიჭი, ვისი ოჯახიც დაიღუპა, გვერდი-გვერდ სკოლებში ვსწავლობდით...
- წლების მანძილზე რეანიმაციაში მუშაობა, მუდმივად მძიმე, სტრესულ ატმოსფეროში ყოფნა ემოციურად, ადამიანურად რთული არ არის?
- ამას ვუყურებ, როგორც ტექნოლოგიურ პროცესს, სადაც აუცილებელია, მოკლე დროში, ფაქტებზე დაყრდნობით, სწრაფი და სწორი გადაწყვეტილებები მიიღო... სამწუხაროდ, არის წარუმატებელი შემთხვევებიც, განსაკუთრებით ჩვენს სპეციალობაში... ემოციურად მძიმეა, ადვილი ნამდვილად არ არის. მუდმივად ამდენი სტრესი გარკვეულ კვალს ტოვებს. ამ დაძაბულ მდგომარეობაში ყოფნას ბევრი ფიზიკური და მორალური რესურსი მიაქვს. თუმცა აქვს მოტივაცია, შეგიძლია, პაციენტის დახმარება... 50-55 წლის შემდეგ ევროპაში იშვიათად იპოვით ანესთეზიოლოგ-რეანიმატოლოგს, რომელსაც აქტიური, ყოველდღიური კლინიკური პრაქტიკა აქვს. ყველა ცდილობს, გადავიდეს კვლევებში, ან აკადემიური კარიერა გააგრძელოს. რადგანაც ამ შემთხვევაში, ხშირია შეცდომების დაშვების ალბათობაც, ამიტომ ვფიქრობ, რამდენიმე წელიწადში, აქტიურ საექიმო კარიერას პირველ რიგში, პასუხისმგებლობის გამო დავასრულებ და აკადემიურ სფეროში გადავალ. ახლა მყავს რამდენიმე რეზიდენტი, რომლებსაც ვეცდები, ჩემი ცოდნა და გამოცდილება გადავცე.
- რაც სხვებისგან გამოგარჩევთ, ეს მშვიდი საუბრის სტილია. შეიძლება მწვავე საკითხზე ისაუბროთ, მაგრამ ტონი არ გეცვლებათ... თანამოსაუბრეში აგრესიას არ იწვევთ. ამას როგორ ახერხებთ?
- ეს პროფესიული ჩვევაა. ჩვენ პაციენტის პატრონებთან გვიწევს ურთიერთობა. ძალიან მნიშვნელოვანია, მათ შენი კეთილგანწყობა იგრძნონ, შენი სიმშვიდე და ისიც, რომ ვითარებას ფლობ. თვითონაც სტრესში არიან და შეიძლება, ამ დროს ბევრი დაუმსახურებელი შეფასებაც მიიღო, შეიძლება გეჩხუბოს კიდეც, თუმცა არასოდეს არც კი მიფიქრია, რაიმე საპასუხოზე.
ადამიანს, რომელსაც ოჯახის წევრი გარდაეცვალა, მისთვის იმის გარჩევა, რატომ მოხდა და რა მოხდა, იმ წუთას რთული გასაგებია... მნიშვნელოვანი საკითხია ასევე, ადამიანებს სიმართლე უთხრა, რაშიც დარწმუნებული ხარ და რაშიც ზურგს გიმაგრებს მხოლოდ ფაქტები. ჩვენი მიზანია, უკეთესი შედეგის მიღება, ნაკლები ადამიანი გარდაიცვალოს და სისტემა გამართული იყოს. უმეტესობას ესმის, რას ვამბობ და შეიძლება ამიტომაც არის ჩემს მიმართ ნაკლები აგრესია.
- პანდემიამ ყველაფერი თავდაყირა დააყენა, თქვენთვის რა შეცვალა?
- შეცვალა ის, რომ ბევრად დაძაბული, დატვირთული ცხოვრებაა. მეტი ნეგატივია. თუმცა ერთი მხრივ ბევრი რამ გვასწავლა. დარწმუნებული ვარ, ის ინფორმაცია, გამოცდილება დამუშავდება და რაღაც დროში მისი სისტემატიზაცია მოხდება. ეს მედიცინის განვითარებაში ერთი მნიშვნელოვანი ნახტომი იქნება... საერთოდ, ამ კრიზისს რთულად მოერგო თანამედროვე ჯანდაცვის სისტემა, როგორც კლინიკური, ისე ორგანიზაციული თვალსაზრისით, მაგრამ დარწმუნებული ვარ, ის, რაც ჯანდაცვამ ისწავლა, მთელ მსოფლიოს ვგულისხმობ, კიდევ ერთი ნაბიჯი უნდა იყოს მეცნიერული განვითარების მხრივ და ეს წინ წაგვწევს.
პერსონალურად ჩემთვის შეიცვალა ისიც, რომ თავისუფალი დრო აღარ მაქვს, საზოგადოებრივად აქტიური გავხდი, გამოვჩნდი საზოგადოებრივ ასპარეზზე, ესეც იძულებით ნაბიჯი იყო, რაღაც ეტაპზე საჭიროდ ჩავთვალე, სათქმელს ექიმები თუ ხმამაღლა არ ვიტყვით, რთული საკითხები არ გადაწყდება. ეს პროფესიულ მოვალეობად მივიჩნიე პრობლემებზე ხმამაღლა საუბარი და მოქალაქეებისთვის გარკვეული ინფორმაციის მიწოდება.
- მთავარი პრეტენზია რა იყო გადაწყვეტილების მიმღებთა მიმართ?
- ისინი არ ეყრდნობოდნენ ციფრებს და ფაქტებს და კონიუნქტურის მიხედვით იღებდნენ გადაწყვეტილებას... მთავარი ნაკლი - ასევე ცუდი საინფორმაციო კამპანიაა. ვაქცინების დეფიციტი იყო მაშინ, როდესაც ყველაზე მაღალი გახლდათ მსურველთა რაოდენობა და ყველაზე აქტიურად შეიძლებოდა ვაქცინაციის პროცესი წასულიყო. დავხტოდით ერთი უკიდურესობიდან მეორეში, ყოველგვარი რაციონალური არგუმენტის გარეშე. ან იყო ძალიან მკაცრი შეზღუდვები, ან ყველაფერი სრულად მორღვეული.
არ იყო ამ ყველაფრის აღსრულების მექანიზმი. ასეთმა მიდგომებმა შეარყია ნდობა ვაქცინაციის მიმართ. მთელი პროცესი არ გახლდათ სტანდარტიზებული, გამართული, გადაწყვეტილების მიღების და შესრულების. ჩემი აზრით, ყველაფერი იწყებოდა და იწყება პრემიერიდან, მერე საკოორდინაციო საბჭო, ჯანდაცვის სამინისტრო, კლინიკური ჯგუფი, დაავადებათა კონტროლის ცენტრი. არ აღმოჩნდა ერთიანი, გამართული სისტემა. როგორიც იყო საზოგადოებრივი განწყობა, იმას ერგებოდა ხელისუფლება. სამწუხაროდ ადამიანებს სიმართლეს არ ეუბნებოდნენ...
- როგორ ფიქრობთ, როდის დამთავრდება პანდემია?
- ჩემი მოლოდინი ასეთია - შემოდგომისთვის გარკვეული მნიშვნელოვანი ამოსუნთქვა გვექნება. არის რისკები სხვა შტამებისაც, მაგრამ ჯერჯერობით არ მიდის ცუდი მიმართულებით.