რას მოგვიტანს "დედა ენის" დაბრუნება?

იაკობ გოგებაშვილის დედა ენის სასწავლო პროგრამაში დაბრუნებამ საზოგადოებაში აზრთა სხვადასხვაობა გამოიწვია. ბევრმა სიტყვა "დაბრუნების" მნიშვნელობაც ვერ გაიგო. AMBEBI.GE შეეცადა ყველა მხარის პოზიცია და არგუმენტი მოესმინა საკითხის ირგვლივ და მკითხველისთვის მიეწოდებინა ინფორმაცია იმაზე, თუ რას მოგვიტანს დედა-ენის დაბრუნება.

განათლების სპეციალისტი რევაზ აფხაზავა ამბობს, რომ დღეს ჩვენს სკოლებში ისედაც არსებობს გრიფირებული სახელმძღვანელოები, რომლებიც იაკობ გოგებაშვილის "დედა ენას“ ეყრდნობა და რა თქმა უნდა, არის ადაპტირებული:

"როგორც ვიცი, ის სახელმძღვანელო, რომელზეც იყო საუბარი პრემიერის განცხადებაში, ასევე ადაპტირებულია. თუ ვსაუბრობთ ადაპტირებული ვერსიის პროგრამაში ჩასმაზე, მაგ შემთხვევაში დაბრუნებაზე ვეღარ ვისაუბრებთ“ - განმარტავს განათლების სპეციალისტი.

აფხაზავა მიიჩნევს, რომ თუ სასწავლო პროგრამაში რეალურად დააბრუნებენ იაკობ გოგებაშვილის „დედა ენის“ უკანასკნელ გამოშვებას, რომელიც XIX-XX საუკუნის მიჯნაზე დაიწერა, ის სრულიად შეუფერებელი და არაეფექტური იქნება დღევანდელი თაობისთვის.

"ზუსტად იმავე ფორმით "დედა ენის" შემოტანა საერთოდ გამოუყენებელი იქნება, ადაპტირებული ვერსიაც რა ფორმით არის ადაპტირებული, ესეც ცალკე საკითხია და ექსპერტების მსჯელობის საგანი უნდა იყოს. იაკობ გოგებაშვილი თვითონ სულ იყო ორიენტირებული ამ სახელმძღვანელოს განახლებაზე და არაერთხელ შეცვალა ის, სიცოცხლის განმავლობაში სულ ხვეწდა და საბოლოო ჯამში მაინც უკმაყოფილო იყო თავისი "დედა ენით".

გოგებაშვილი სიახლეებზე იყო ორიენტირებული. დღეს რომ დაეწერა "დედა ენა", იხელმძღვანელებდა იმ თანამედროვე მეთოდოლოგიით, რომელიც დღეისთვის იქნებოდა შესაბამისი და მოარგებდა ჩვენი მოსწავლეებისთვის აუცილებელ საჭიროებებს. ეს სახელმძღვანელო კი ნამდვილად არსებითად იქნებოდა განსხვავებული იმ სახელმძღვანელოსგან, რომელიც XIX საუკუნის ბოლოს XX საუკუნის დასაწყისში შეიქმნა.

იაკობ გოგებაშვილის პრინციპების უგულებელყოფა იქნება, თუ ჩვენ თანამედროვე და დღევანდელ მოსწავლეებზე მორგებულ სახელმძღვანელოებს არ შევქმნით. ეს იქნება ზუსტად მისი ხსოვნის შეურაცხყოფა!" - განაცხადა რევაზ აფხაზავამ.

განათლების ექსპერტი მიიჩნევს, რომ 21-ე საუკუნეში, როდესაც მოსწავლეების წიგნიერების ამაღლების მრავალფეროვანი, მულტიმედია მეთოდები არსებობს, ერთ კონკრეტულ წიგნზე აქცენტის გაკეთება არასწორია. აფხაზავას თქმით, იაკობ გოგებაშვილისეული გამოცემა დღევანდელი მოსწავლეებისთვის, რომელთა მზაობა უკვე პირველ კლასში ძალიან მაღალია, ხელოვნების ნიმუში უფრო არის, ვიდრე სწავლების ქმედითი ინსტრუმენტი.

ამ მოსაზრებას ნაწილობრივ იზიარებს თბილისის 139-ე საჯარო სკოლის დაწყებითი კლასის მასწავლებელი ხათუნა წერეთელი.

"ის ძველი სახელმძღვანელო პირდაპირ რომ დავიდოთ, არ გამოგვადგება, ბევრი რამ არის შესაცვლელი, სიახლეებიც შემოსატანია - სიტყვები, რომლებსაც მაშინ იყენებდნენ, დღეს აღარც გამოიყენება. მაგრამ მივიჩნევ რომ ნებისმიერ "დედა ენას" საფუძველად სწორედ გოგებაშვილის სახელმძღვანელო უნდა დაედოს" - გვეუბნება წერეთელი.

თუმცა, არიან ისეთი პედაგოგებიც, რომლებსაც იმდენად არ მოსწონთ ახალი სახელმძღვანელოების ვიზუალური და შინაარსობრივი მხარე, რომ კვლავ იაკობ გოგებაშვილის სახელმძღვანელოს გამოყენება ურჩევნიათ:

"ბოლოდროინდელ ქართულის წიგნებში იმდენად უსახური ილუსტრაციები იყო, არ მომწონდა. ტექსტებიც უშინაარსო, არ იყო აღმზრდელობითი და შინაარსობრივად დატვირთული, მაშინ როცა გოგებაშვილის ყოველი ტექსტი რაღაცას ასწავლიდა ბავშვს და ბევრ კარგს აძლევდა მათ. რაც არ უნდა მოძველებული იყოს, ჩემი აზრით, "დედა ენას" ვერაფერი შეცვლის, ამიტომ მას დამატებით რესურსად ვხმარობდი საგაკვეთილო პროცესისას“ - გვეუბნება რუსთავის ჟიული შარტავას სახელობის მეოთხე საჯარო სკოლის დაწყებითი კლასის მასწავლებელი მანანა სვანი.

აზრთა სხვადასხვაობაა მშობლებს შორისაც, მაშინ როდესაც ერთნი მიიჩნევენ, რომ ტექნოლოგიურ ერაში იაკობ გოგებაშვილის სახელმძღვანელო გამოწვევებს ვერ აყვება, ერთ-ერთი მოსწავლის მშობელი ნინო გიგაური ამბობს, რომ გამოწვევებს სწორედაც რომ ახალი წიგნები ვერ პასუხობს:

"უფროს შვილებთან შედარებით, რომლებმაც ქართული ენის შეცნობა გოგებაშვილის სახელმძღვანელოთი დაიწყეს, უმცროსი ნაკლებად არის დაინტერესებული სწავლით, რასაც ამ კონკრეტულ შემთხვევაში სწორედ უინტერესო სახელმძღვანელოს ვაბრალებ" - გვეუბნება მშობელი.

რას გულისხმობს სასწავლო პროგრამაში იაკობ გოგებაშვილის "დედა ენის" დაბრუნება და როგორი სახით შესთავაზებენ მას მოსწავლეებს, ამ საკითხზე AMBEBI.GE განათლების სამინისტროს სპეციალიზებული კომისიის წევრს, გიორგი გოგოლაშვილს ესაუბრა.

"დედა ენას", სახელმძღვანელოს შედგენის იაკობ გოგებაშვილისეულ პრინციპს 2013-14 წლებში არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობის ეროვნული ძეგლის სტატუსი მიენიჭა და ქართული ანბანის ნომინაციაში შევიდა. ქართული ანბანი იუნესკომ აღიარა საკაცობრიო კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლად და ეს ფაქტობრივად საერთაშორისო კონვენციების საფუძველზე ავალდებულებს სახელმწიფოს, დაიცვას კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლი - "დედა ენა" და უზრუნველყოს მისი სიცოცხლისუნარიანობა.

როცა ვამბობთ დაბრუნებას, ვგულისხმობთ იმას, რომ მეოცე საუკუნის 20-იანი წლების შემდეგ იაკობ გოგებაშვილის საავტორო "დედა ენა" აღარ გამოსულა. გოგებაშვილის "დედა ენას" გადააკეთებდნენ, გადაამუშავებდნენ, შეცვლიდნენ და ბოლო პერიოდში ავტორებადაც კი ეწერებოდნენ ის რედაქტორ-გადამკეთებლები.

ეს რომ აღარ მომხდარიყო, საქართველოს პარლამენტმა განიხილა კანონი კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის საფუძველზე სახელმძღვანელოს შედგენის შესახებ და მიმდინარე წლის მარტში განათლების კანონში შევიდა ეს დამატება. კანონი ავალდებულებს განათლების სამინისტროს ამ შემთხვევაში დედა ენის გოგებაშვილისეული ვერსიის საფუძველზე შეიმუშაოს ახალი რედაქცია, რომელიც შევა სკოლაში. ეს კანონი ავალდებულებს სამინისტროს შეიქმნას სპეციალიზებული კომპეტენტური კომისია, რომელიც ამ ვერსიას შექმნიდა და მომავლის სასწავლო წლის დასაწყისისთვის ამ ვერსიას მიაწვდიდა სკოლებს.

განათლების სამინისტრომ რამდენიმე თვის წინ შექმნა 14 ადამიანისგან შემდგარი კომისია, რომლის თავმჯდომარე მინისტრი მიხეილ ბატიაშვილია. ამ კომისიაში არიან პრაქტიკოსი პედაგოგები და მხატვარი, რადგან ნახატებსაც ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს წიგნში. კომისიამ ჯერ შეიმუშავა პრინციპები რომლის მიხედვითაც შეიძლებოდა გოგებაშვილისეული დედა ენის გადამუშავება, დაამტკიცა ეს პრინციპები.

მთავარი ის არის, რომ ძირითად სახელმძღვანელოდ რჩება იაკობ გოგებაშვილისეული და ის შესაბამისობაში მოდის თანამედროვე ქართულ სალიტერატურო ენის ნორმებთან. ეს არის ენობრივი სახელმძღვანელო, ამიტომ ის რაც გოგებაშვილის დროს იყო ნორმა და დღეს აღარ არის, იცვლება

ცვლილებები არის ამ ტიპის: ზოგი სიტყვა, რომელიც დღეს აღარ იხმარება ამოვიღეთ წიგნიდან, საკითხავი ტექსტები დარჩა იაკობ გოგებაშვილისეული წიგნის მასალიდან, რადგან ისინი გოგებაშვილს შერჩეული ჰქონდა ორი ძირითადი პრინციპით - ეროვნულით და ზნეობრივით და რადგან ძეგლის სტატუსი აქვს წიგნს, გადავწყვიტეთ ამ ტექსტების ადაპტირება თანამედროვეობასთან, ასევე დაემატა სავარჯიშოები და ა.შ. ასეთი სახით კომისიამ ეს სახელმძღვანელო შეიმუშავა, მიიღო და გადასცა გრიფირებისთვის სამინისტროს.

კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი რამ ის არის, რომ წიგნს როგორც თავის დროზე, გოგებაშვილის სიცოცხლეში ეწერა, დღესაც აწერია - "დედა ენა შედგენილია იაკობ გოგებაშვილის მიერ" და შემდეგ, "გადაამუშავა განათლების, მეცნიერების, კულტურისა და სპორტის სამინისტროს სპეციალიზებულმა კომისიამ" - განუმარტა AMBEBI.GE-ს გიორგი გოგოლაშვილმა.

მისი თქმით, სამინისტრო აღნიშნულ წიგნებს სკოლებს ახალი სასწავლო წლიდან უფასოდ გადასცემს, თუმცა უკვე მასწავლებლის არჩევანზე იქნება დამოკიდებული, ბავშვებს ენას ამ კონკრეტული თუ ამ დრომდე გრიფირებული სხვა სახელმძღვანელოების მიხედვით შეასწავლის.

ფოტო: საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა (დავით შუღლიაშვილის ფოტოკოლექცია; გერონტი კუხალეიშვილის ფოტოკოლექცია)