რატომ ბრუნდებიან ქალები მოძალადე ქმრებთან - "საბოლოოდ რომ დააღწიოს თავი, რვაჯერ მაინც უნდა წამოვიდეს სახლიდან..."

არაერთი ადამიანი იხდის სასჯელს ოჯახის წევრის ცემისთვის, შეურაცხყოფისთვის, მკვლელობისთვის, დაჭრისთვის. სისტემატურად აკავებენ ძალოვნები ოჯახში მოძალადეებს, კანონიც მკაცრია, მაგრამ ფაქტები მაინც ხდება. მსხვერპლების უმრავლესობა კი ქალია.

ცოტა ხნის წინ ჩატარებულმა კვლევამ აჩვენა რომ, საქართველოში 7-დან 1 ქალს ოჯახში ძალადობა გამოუცდია. გაეროს ქალთა ორგანიზაციის ინფორმაციით, კვლევის შედეგები გვაჩვენებს, რომ საქართველოში ქალებისა და კაცებისთვის ქალთა მიმართ ძალადობა დიდწილად კვლავაც მისაღებია: ქალების 22%-ს და კაცების 31%-ს მიაჩნია, რომ ცოლის ცემა გარკვეულ გარემოებებში გამართლებულია.

ხშირ შემთხვევაში საქმე სასამართლომდე მიდის და განაჩენებიც გამოდის, თუმცა სანამ მოსამართლეები განაჩენს გამოიტანენ, ხშირად ირკვევა, რომ მსხვერპლი მოძალადეს შეურიგდა და ისინი ერთად ცხოვრებას განაგრძობენ.

"ჩემს მეუღლეს შევურიგდი, აწი ასეთ დანაშაულს არ ჩაიდენს, ორი შვილი გვყავს და მის გარეშე შვილების გაზრდას ვერ შევძლებ. სიმთვრალეში მოხდა ეს ამბავი... დამპირდა, რომ არ გაიმეორებს. არ ვითხოვ მის დასჯას, ისევ ერთად უნდა ვიცხოვროთ" - თქვა ერთ-ერთ სასამართლო პროცესზე დაკითხვისას დაზარალებულმა ქალმა. პროკურორი ბრალდებულის დანაშაულის დასამტკიცებლად კითხვას კითხვაზე უსვამდა დაზარალებულს, თუმცა ქალი ქმრის პოზიციას იცავდა. არადა ისტორია საკმაოდ მძიმე იყო - ქალს ქმარი შვილების თვალწინ სისტემატურად სცემდა. სახე სულ დასისხლიანებული ჰქონდა, როცა პოლიცია შემთხვევის ადგილზე მივიდა. დეტალური ჩვენება ჰქონდა წინასწარი გამოძიების დროს მიცემული, პროცესზე კი აცხადებდა, მაშინ აღელვებული ვიყავი, სიტუაციის გამუქებას ვცდილობდი და მთლად ასე არ იყო საქმეო. არადა ექსპერტიზითაც დასტურდებოდა, ის ნაცემი რომ იყო.

ბრალდებული 2 000-ლარიანი გირაოთი იყო გათავისუფლებული. პროკურორმა მტკიცებულებები წარმოადგინა და ბრალდებულის დასჯა მოითხოვა. თავად ბრალდებულიც აღიარებდა მომხდარს - "ნასვამი ვიყავი, რაღაცის მოტანა ვთხოვე და არ მომიტანა, შემეპასუხა, ამიტომ დავარტყი, თუმცა მისთვის ტკივილის მიყენება არ მინდოდა, ძალიან ვნანობ რაც მოხდა, მთავარია მაპატია და გვიყვარს ერთმანეთი. ციხეში ნუ გამიშვებთ, ჩემს მეტი სახლში არავინ მუშაობს. ორი შვილი მყავს, მოხუცი დედაც ჩემს კისერზეა. გთხოვთ ეს გაითვალისწინოთ. მართლა ვნანობ რაც მოხდა" - თქვა ბრალდებულმა.

დაზარალებულის ჩვენების მიუხედავად, მოსამართლემ ბრალდებული წარდგენილ ბრალდებაში დამნაშავედ სცნო, თუმცა პატიმრობას მაინც გადაურჩა და 2-წლიანი პირობითი სასჯელი გამოუტანეს.

სამწუხაროდ, მსგავსი ფაქტები ხშირია - დაზარალებულები მოძალადის დაცვას ცდილობენ. დაზარალებულების ნაწილი სასამართლოზე მისვლას, ხმამაღლა საუბარს და დამატებით კითხვებს თავს არიდებს. ამ დროს ბრალდებულის ადვოკატს მოაქვს დაზარალებულის გამოკითხვის ოქმი, სადაც აღნიშნულია, რომ მას პრეტენზია არ აქვს და მოძალადე მეუღლის დასჯას არ მოითხოვს.

"12 იანვრის საღამოს ბრალდებულმა ა.-მ ცოლს საკუთარ ბინაში სცემა. ქალს სახეში და სხეულის სხვადასხვა ადგილებში მუშტები ურტყა, რამაც ექსპერტიზის დასკვნით, ქალის ფიზიკური ტკივილი გამოიწვია ჯანმრთელობის მოუშლელად" - თქვა პროკურორმა კიდევ ერთი ოჯახური დავის განხილვისას. ბრალის წაკითხვის შემდეგ მოსამართლე ბრალდებულს მიუბრუნდა: "თავს ცნობთ დამნაშავედ?" "დანაშაულს ვაღიარებ" - თქვა ბრალდებულმა. ადვოკატმა დაზარალებულის დაკითხვა მოითხოვა. მალე დაზარალებულიც შემოვიდა დარბაზში:

"ჩვენ უკვე შევრიგდით, პრობლემა აღარ არსებობს, პრობლემა არც ყოფილა არაფერი. 10 თვის არის ჩემი შვილი, ქმრის გარეშე შვილის გაზრდა გამიჭირდება. ჩვენ გვიყვარს ერთმანეთი. არ მინდოდა პატრულის გამოძახება, თურმე მეზობელმა გაიგო ჩემი მეუღლის ხმა, შეშინდა და გამოიძახა პატრული. ეს უბრალოდ შელაპარაკება იყო. მეზობელი რომ არა, ვერც გაიგებდა პოლიცია.

ჩემი ქმარი იჯდა ციხეში, მერე გირაოს ფული მოვაგროვეთ და გამოვიყვანეთ. ძალიან გვიჭირს ეკონომიურად, მაგრამ 5 000 ლარი ნათესავების დახმარებით მოვაგროვეთ გირაოსთვის. ახლა გთხოვთ ისევ ციხეში ნუ შეაბრუნებთ, მე პრეტენზია არ მაქვს, ნუ დასჯით ჩემს ქმარს" - თქვა დაზარალებულმა ქალმა. ამ პოზიციის მიუხედავად, ეს ბრალდებულიც დამნაშავედ სცნო სასამართლომ.

ოჯახში ძალადობის კიდევ ერთი შემთხვევა განიხილა საქალაქო სასამართლოს მოსამართლემ ერთი თვის წინ. ამ შემთხვევაში მოძალადე 25 წლის მამაკაცი იყო, რომელიც პატიმრობიდან ორიათასლარიანი გირაოს სანაცვლოდ გაათავისუფლეს. აქაც ძალადობაში ბრალდებულს ცოლი შეურიგდა და მოთხოვნა ერთია - საპროცესო გარიგება.

"ოჯახი სოციალურად დაუცველია, საპროცესო შეთანხმებას ვითხოვთ, მაგრამ ჯერ უცნობია წამოვა თუ არა ამაზე პროკურატურა. ცოლ-ქმარი ისევ ერთად ცხოვრობს" - ამბობს მისი ადვოკატი. სხვებისგან განსხვავებით ცოლის ცემაში ბრალდებულ რუსლანს არ გაუმართლა. მართალია აცხადებდა, ჩემი ცოლი დარბაზში ზის და მას არავითარი პრეტენზია არ აქვსო, მაგრამ პროკურატურა მის დასჯას ითხოვდა. გაირკვა, რომ ეს არ იყო პირველი შემთხვევა - ადრე არაერთხელ გამოსცა პოლიციამ დამცავი ორდერი, მაგრამ მან მაინც ჩაიდინა დანაშაული. გამოძიების ვერსიით, ამჯერად ბრალდებულმა საკუთარ ცოლს მცირეწლოვანი შვილების თვალწინ სცემა.

"მან სამჯერ განახორციელა ძალადობა ცოლზე. ის რომ განთავისუფლდეს ისევ იძალადებს" - განმარტა პროკურორმა. ადვოკატი ამ შემთხვევაშიც დაზარალებულის ჩვენებას იშველიებდა - "თავად მოისმინეთ პროცესზე, რომ მას არ აქვს პრეტენზია". მოსამართლემ ბრალდებული მამაკაცი დამნაშავედ სცნო და 1 წლით თავისუფლების აღკვეთა, ხოლო ერთი წელი პირობითი მსჯავრი შეუფარდა. მსგავსი ფაქტების ჩამოთვლა შორს წაგვიყვანს...

კანონი "ოჯახში ძალადობის აღკვეთის, ოჯახში ძალადობის მსხვერპლთა დაცვისა და დახმარების შესახებ" 2006 წლიდან საქართველოში მოქმედებს. ბოლო დროს მსხვერპლთა დასახმარებლად უწყებები ხშირად საუბრობენ და მოუწოდებენ მსხვერპლებს ხმა აიმაღლონ. ამ გზამ გაამართლა და უკვე ბევრი მსხვერპლი უჩივის ოჯახის წევრს, თუმცა ისიც ფაქტია, ხშირად პრობლემას აწყდებიან პოლიციელები, როცა გამოძახებაზე მიდიან, მათთან არ თანამშრომლობენ მსხვერპლები. არის შემთხვევები, როცა ოჯახის წევრის წინააღმდეგ არ იძლევიან ჩვენებებს. არადა პოლიციელი დარწმუნებულია პირის ბრალეულობაში, მაგრამ ვერ უმტკიცებს დანაშაულს.

სტატისტიკის მიხედვით, მსხვერპლები ძირითადად 25-დან 40 წლამდე ასაკის ქალები არიან. ისინი მეუღლეებისგან, ან მეგობარი მამაკაცებისგან განიცდიან ძალადობას. ბავშვებზე ძალადობის შემთხვევებიც ხშირია და ასეთი ფაქტების გამოვლენა ჭირს. რადგან ბავშვი ხშირად ვერ აცნობიერებს, რომ მასზე ძალადობენ. ჭირს მოხუცებზე ძალადობების გამოვლენაც, რადგან მათ მარჩენალის წინააღმდეგ ჩვენების მიცემა არ სურთ. მართალია ძალადობის მსხვერპლთათვის სახელმწიფო თავშესაფრები არსებობს, არაერთი არასამთავრობო ორგანიზაციაც მუშაობს ამ მიმართულებით, ყველა თავშესაფარი მსხვერპლებით სავსეა, მაგრამ ამ კუთხით მომუშავე სპეციალისტები ამბობენ, რომ ხშირად ქალები უკან იხევენ და ისევ მოძალადეებთან ბრუნდებიან.

ელისო ამირეჯიბი, ოჯახში ძალადობისგან დაცვის ეროვნული ქსელი:

"ასეთი შემთხვევები არც თუ იშვიათია, როცა მსხვერპლი ისევ მოძალადესთან ბრუნდება. ამის ყველაზე მთავარი მიზეზი მაინც ის არის, რომ მსხვერპლ ქალს უწევს ჭიდილი არამარტო მოძალადესთან, არამედ მის გარშემო მყოფებთან, მშობლებთან, ნათესავებთან, მეგობრებთან, რომლებიც მუდმივად ეუბნებიან - "რა მოხდება აპატიე", "გამოსწორდება, ხომ ხედავ ბოდიში მოიხადა", "აწი ასე აღარ მოიქცევა". ასევე აშინებენ მას და ეუბნებიან, რომ ვერ შეძლებს მოძალადის გარეშე ცხოვრებას, რადგან უმეტეს შემთხვევაში ეს ქალები ცხოვრობენ მოძალადის საკუთრებაში.

ქალი რომ ოჯახდება, მიდის მეუღლის სახლში და იქ ცხოვრობს. შეიძლება ეს სახლი არც იყოს მეუღლის ქონება და იყოს მისი მშობლების სახელზე. ქალების დიდ ნაწილს არ აქვს განათლება, რომ დამოუკიდებლად შეძლოს ცხოვრება. მოძალადე ხშირად მსხვერპლს არ აძლევს მუშაობის, განათლების მიღების საშუალებას და ასე თვითშეფასებას უკნინებს. სულ იმას უჩიჩინებს, რომ მის გარეშე არსებობა არ შეუძლია. ეს გამჯდარი აქვს მსხვერპლს და ფიქრობს, რომ წავიდეს რა გააკეთოს. სამსახურს ვერ იშოვის, რადგან განათლება არ აქვს, მხარდამჭერი არ ჰყავს. ასეთი პრობლემებიდან იქმნება ბარიერები და თავს ვერ აღწევენ ძალადობრივ გარემოს. თუ მოძალადემ ბოდიში მოუხადა, ცემის შემდეგ საჩუქარი აჩუქა შესარიგებლად, ჰგონია, რომ მან ჭკუა ისწავლა, პოლიციაში გამოკითხეს, შეეშინდებოდა და ამას აწი არ გაიმეორებს, თუმცა ეს არის მითი, რომლის დანგრევას სამწუხაროდ წლები სჭირდება. მსხვერპლი წლების მერე ხვდება, რომ მოძალადის გამოსწორება არ შეიძლება.

- მოძალადე ვერ გამოსწორდება?

- მოძალადის გამოსწორება მხოლოდ ქცევის კორექციით არის შესაძლებელი. ისიც იმ შემთხვევაში თუ ჩაერთვება სარეაბილიტაციო პროგრამაში. სპეციალისტები ასწავლიან როგორ შეძლოს თავისი ბრაზის მართვა მაშინ, როცა გამოვლენა ეწყება ამ ძალადობრივი ქცევის.

- მსხვერპლმა ერთხელ თუ აპატია მოძალადეს და იხსნა პატიმრობისგან, ის არ გამოსწორდება? ჭკუას მაინც ვერ ისწავლის?

- მსხვერპლმა ერთხელ თუ აპატია, უნდა იცოდეს, რომ ის აუცილებლად იგივეს ჩაიდენს. როგორც კი დაინახავს მოძალადე რომ მსხვერპლმა უკან დაიხია, გარკვეული დრო დასჭირდება იმისთვის, რომ ისევ მოიპოვოს მსხვერპლზე ძალაუფლება, კონტროლი და მომენტალურად ეს ადამიანი იგივეს ჩაიდენს. მოძალადეს გააზრებული რომ ჰქონდეს ცუდად რომ იქცევა და მოძალადეა, ასე არ მოიქცეოდა. იყო ახლახანს შემთხვევა, მამაკაცი სისტემატურად სცემდა ცოლს, იმ დონეზე ძალადობდა, რომ მას დასჭირდა ოპერაციები მიყენებული ტრავმების გამო და ეს კაცი გაასამართლეს და ახლა ციხიდან უთვლის თავის ცოლს, არ მეგონა ასე თუ გამიმეტებდიო. ისევ სინდისზე აგდებს.

მსხვერპლებს ვეტყოდი, საკუთარი თავი შეიცოდონ იმის გამო, რომ ასეთ ადამიანთან უწევდათ ცხოვრება, არ შეურიგდნენ, თავად გაძლიერდნენ და არ ჩაიგდონ თავი ისევ ისეთ მდგომარეობაში.

თუ დანაშაული ჩადენილია, დამნაშავემ უნდა აგოს პასუხი. ქალი დამოუკიდებლად შეძლებს ცხოვრებას. ამის უნარი მათ შესწევთ. საბედნიეროდ ამის არაერთი მაგალითია. ძალიან ბედნიერი ვარ რომ თვალნათლივ ვხედავთ ჩვენი მუშაობის შედეგებს, ჩვენ ქალების გვერდზე ვდგავართ. მათ ვეუბნებით რა შეიძლება მოყვეს იმას, თუ ისინი უკან გადადგამენ ნაბიჯს და არ წავლენ წინ. თვითონ უნდა მიიღონ გადაწყვეტილება, ყველას თავისი ცხოვრება აქვს და სხვის მაგივრად ვერ მიიღებ გადაწყვეტილებას.

- გქონიათ შემთხვევა, თავშესაფრიდან მსხვერპლი ისევ მოძალადესთან რომ დაბრუნდა?

- ბევრი მაგალითია ამის. ბევრს აკეთებ, ბევრს მუშაობ მსხვერპლთან, გგონია რომ გაქვს შედეგი, დარწმუნებული ხარ, რომ ამ ქალის ცხოვრება იმ კაცის გვერდზე არ შეიძლება და უცებ გეუბნება - მე მივხვდი რომ ძალიან მიყვარს ჩემი ქმარი, არ მინდა შენი დახმარება და მე ვუბრუნდები ჩემს საყვარელ მეუღლეს. რამდენი გიწვალია და უცებ ყველაფერი წყალში გეყრება და გიჩნდება ბრაზი, მაგრამ ამის გვერდით მეორე გეუბნება: "მადლობა, შენ რომ არ ყოფილიყავი მე მკვდარი ვიქნებოდიო" და ეს გაძლევს ისევ ძალას რომ იბრძოლო და საქმე აკეთო. ყველა გადარჩენილი ცხოვრება და ფეხზე დამდგარი ქალი არის ყველაზე დიდი მოტივი, რომ აკეთო ეს საქმე. არასოდეს არ ვკიცხავ იმ ადამიანებს, რომლებიც ისევ უკან მიდიან, ვიცით, რომ რაღაც პერიოდის მერე ისევ მოვა ჩვენთან. ამიტომ ვცდილობთ უკან მოსასვლელი გზა დავუტოვოთ. ბევრი მათგანი ბრუნდება...

ქალმა მოძალადე ქმრისგან საბოლოოდ რომ დააღწიოს თავი, მანამდე 8-ჯერ, ან მეტჯერ უნდა მიიღოს სახლიდან წამოსვლის გადაწყვეტილება. ამდენჯერ წამოვა, შეურიგდება და მერე მიიღებს საბოლოო გადაწყვეტილებას. ეს არის სტატისტიკა, ასეთი სტატისტიკაა სხვა ქვეყნებშიც. მთავარი ისაა, რომ ადამიანი გრძნობდეს გვერდზე ვიღაც უდგას და მას აქვს პერსპექტივა ცხოვრებაში. ახლა განსაკუთრებული აქცენტები ამიტომაც კეთდება ეკონომიკურ მდგომარეობაზე. თუ ქალმა ეკონომიკური სიძლიერე ვერ მოიპოვა, გაუჭირდება ბრძოლა. რადგან მას ბრძოლა უწევს არამარტო მოძალადესთან, არამედ მის ნათესავებთან, მეგობრებთან ძალიან დიდი ენერგია სჭირდება იმისთვის, რომ შეძლოს ამ ბრძოლაში გამარჯვება.

- სასამართლოში ხშირად ითხოვენ, რომ მოძალადე არ დაისაჯოს...

- დიახ, ასეა. ახლა შევურიგდიო ამბობენ, მაგრამ კანონით ყველა შემთხვევაში საქმეს მსვლელობა მიეცემა და ქალის ჩვენებას არ აქვს არსებითი მნიშვნელობა. მოსამართლეზეა დამოკიდებული რა გადაწყვეტილებას მიიღებს. კანონმდებლობით ყველაფერი განსაზღვრულია. ხშირად მსხვერპლები მოძალადეებთან ბრუნდებიან და მიზეზად ამბობენ იმას, რომ მათ წასასვლელი ფიზიკურად არ აქვთ. თუმცა, სახელმწიფო მათ სთავაზობს დახმარებას. არასრულწლოვან შვილებთან ერთად შეუძლიათ თავშესაფარში მივიდნენ, მიიღონ სამედიცინო დახმარება, ფსიქოლოგის კონსულტაცია და იურიდიული დახმარება.

თავშესაფარში 3 თვეა პირის ყოფნის ვადა, მაგრამ კომისიის გადაწყვეტილებით კიდევ შეიძლება სამი თვე გადაუვადონ ეს ვადა. მსხვერპლთან მუშაობენ სოციალური მუშაკები, ყველაფერი კეთდება იმისთვის, რომ მათ დასაქმება და დამოუკიდებელი ცხოვრება შეძლონ. გვაქვს ამის წარმატებული შემთხვევები, როცა ქალბატონებმა ეს შეძლეს.

თეა ხურცილავა

AMBEBI.GE