გთა­ვა­ზობთ ინ­ტერ­ვი­უს ექ­სპერტ მა­მუ­კა არე­ში­ძეს­თან, რო­მე­ლიც აგ­ვის­ტოს ომის დღემ­დე გა­უხ­მა­უ­რე­ბელ და აკ­რძა­ლულ დე­ტა­ლებ­ზე გვე­სა­უბ­რე­ბა:

- 2008 წლის მა­ის­ში შე­იქ­მნა სამ­შვი­დო­ბო ოპე­რა­ცი­ე­ბის შტა­ბი, რომ­ლის დის­ლო­კა­ცი­ის ად­გი­ლი თბი­ლი­სი იყო. შტა­ბის ხელ­მძღვა­ნე­ლო­ბა ჩა­ბა­რე­ბუ­ლი ჰქონ­და გე­ნე­რალ მა­მუ­კა ყუ­რაშ­ვილს. მას­ვე ება­რა რო­გორც ცხინ­ვა­ლის, ისე აფხა­ზე­თის სამ­შვი­დო­ბო ჯა­რე­ბის შტა­ბის ხელ­მძღვა­ნე­ლო­ბა. 2008 წლის 1-ლი აგ­ვის­ტო­დან უკი­დუ­რე­სად და­ი­ძა­ბა ვი­თა­რე­ბა. ცხინ­ვა­ლის მხრი­დან გა­მუდ­მე­ბით სრო­ლე­ბი ის­მო­და, 5 აგ­ვის­ტოს ორი ქარ­თვე­ლი სამ­შვი­დო­ბო და­ი­ღუ­პა. ეს იყო პირ­ვე­ლი პრე­ცე­დენ­ტი ცხინ­ვა­ლის კონ­ფლიქ­ტის ზო­ნა­ში. ამ სრო­ლე­ბის და­სა­რე­გუ­ლი­რებ­ლად პო­ლი­ტი­კუ­რი ნება არ ჩან­და.

გოგა ხა­ინ­დრა­ვას სა­ხელ­მწი­ფო მი­ნის­ტრო­ბი­დან გა­და­ყე­ნე­ბის შემ­დეგ მე­რაბ ან­თა­ძე და­ი­ნიშ­ნა, ან­თა­ძის შემ­დეგ და­ვით ბაქ­რა­ძე და მან სამ­შვი­დო­ბო პრო­ცე­სის სრუ­ლი ტორ­პე­დი­რე­ბა მო­ახ­დი­ნა. ეს გა­მო­ი­ხა­ტე­ბო­და იმა­ში, რომ შე­რე­უ­ლი სა­კონ­ტრო­ლო კო­მი­სი­ის თა­ნა­თავ­მჯდო­მა­რე­ებს იგ­ნო­რი­რე­ბას უკე­თებ­და და არ ხვდე­ბო­და. ბაქ­რა­ძე ან­თა­ძი­სა და ხა­ინ­დრა­ვას­გან გან­სხვა­ვე­ბით, ერთხე­ლაც არ იყო ცხინ­ვალ­ში ნამ­ყო­ფი. შემ­დეგ­მა სა­ხელ­მწი­ფო მი­ნის­ტრმა თე­მურ ია­კო­ბაშ­ვილ­მა სა­ერ­თოდ უარი გა­ნა­ცხა­და შე­რე­ულ სამ­შვი­დო­ბო კო­მი­სი­ა­ზე, რო­გორც ფორ­მატ­ზე. ამან კი­დევ უფრო და­ძა­ბა სი­ტუ­ა­ცია, რად­გან ეს ფორ­მა­ტი (შსკ) ერ­თა­დერ­თი გა­რან­ტია გახ­ლდათ რე­გი­ონ­ში მშვი­დო­ბის შე­სა­ნარ­ჩუ­ნებ­ლად. რა­საკ­ვირ­ვე­ლია, ეს არ იყო იდე­ა­ლუ­რი ფორ­მა­ტი, მაგ­რამ იმ დრო­ის­თვის მას­ზე უკე­თე­სი არ არ­სე­ბობ­და.

აგ­ვის­ტო­ში სი­ტუ­ა­ცია ისე იყო მომ­წი­ფე­ბუ­ლი, რომ ომი პრაქ­ტი­კუ­ლად გარ­და­უ­ვა­ლი იყო. თუმ­ცა, შსკ-ს ფორ­მა­ტი იძ­ლე­ო­და იმის სა­შუ­ა­ლე­ბას, რომ და­ძა­ბუ­ლო­ბა შე­და­რე­ბით გან­მუხ­ტუ­ლი­ყო. ამის­თვის სა­ჭი­რო იყო სა­კონ­ტრო­ლო კო­მი­სი­ის თა­ნა­თავ­მჯდო­მა­რე­ე­ბის დრო­ზე შეკ­რე­ბა და კონ­კრე­ტულ ფაქ­ტზე კონ­კრე­ტუ­ლი რე­ა­გი­რე­ბა.

- რა მდგო­მა­რე­ო­ბა იყო ომის წინა დღე­ებ­ში ხე­ო­ბა­ში?

- ფაქ­ტობ­რი­ვად, ორ სამ­შვი­დო­ბო ბა­ტა­ლი­ონს (რუ­სულ­სა და ჩრდი­ლო­ო­სურს) რუ­სუ­ლი მხა­რე აკონ­ტრო­ლებ­და. რუ­სულ ბა­ტა­ლი­ონ­ში იყო 560 სამ­ხედ­რო მო­სამ­სა­ხუ­რე, ჩრდი­ლო­ო­სურ­ში - 560 და ქარ­თულ­შიც ამ­დე­ნი­ვე. ქვე­ით­თა ჯავ­შან­ტექ­ნი­კა, ე. წ. ბმპ, ქარ­თულ­ში - 13, ჩრდი­ლო­ო­სურ­სა და რუ­სულ­ში კი 22-22 ჰყავ­დათ. სა­ერ­თო ჯამ­ში 44 ერ­თე­უ­ლი ჯავ­შან­ტექ­ნი­კა ომის და­წყე­ბამ­დე მო­მარ­თუ­ლი იყო ქარ­თუ­ლი სოფ­ლე­ბის წი­ნა­აღ­მდეგ. რო­გორც ჩანს, ქარ­თუ­ლი სამ­შვი­დო­ბო ბა­ტა­ლი­ო­ნის სარ­დალ­მა ყუ­რაშ­ვილ­მა იცო­და რა შექ­მნი­ლი მდგო­მა­რე­ო­ბა, 2007 წლის ივ­ლის­ში ჩა­მო­ა­ყა­ლი­ბა გეგ­მა და გეგ­მა­ზე მიბ­მუ­ლი სწავ­ლე­ბა. სწავ­ლე­ბის მი­ზა­ნი იყო მშვი­დო­ბი­ა­ნი მო­სახ­ლე­ო­ბის გა­დარ­ჩე­ნა და უსაფრ­თხო რა­ი­ონ­ში გად­მოყ­ვა­ნა. რო­გორც ჩემ­თვის ცნო­ბი­ლია, ყუ­რაშ­ვილს უკვე ჰქონ­და რუ­კე­ბი და ად­გილ­ზე მიბ­მუ­ლი სა­ვა­რა­უ­დო მოქ­მე­დე­ბე­ბის სქე­მე­ბი, რა­საც სამ­წუ­ხა­როდ, გე­ნე­რა­ლურ შტაბ­ზე ვერ ვი­ტყვით.

- რა მოხ­და 2008 წლის 7-დან 8 აგ­ვის­ტოს ღა­მით?

- ვფიქ­რობ, დიდი და­ნა­შა­უ­ლი, რომ­ლის სუ­რა­თიც თან­და­თა­ნო­ბით იკ­ვე­თე­ბა და რო­მელ­საც ახლა პირ­ვე­ლად ვახ­მა­უ­რებ. ახ­ლა­ხან შე­ვი­ტყვე გა­სა­ი­დუმ­ლო­ე­ბუ­ლი ინ­ფორ­მა­ცია, რომ გე­ნე­რა­ლუ­რი შტა­ბის გეგ­მის მი­ხედ­ვით, ცხინ­ვალ­ზე შე­ტე­ვა დი­ლის 5 სთ-ზე უნდა და­წყე­ბუ­ლი­ყო და სამ­ხედ­რო ნა­წი­ლებს მოქ­მე­დე­ბის და­წყე­ბის ვადა რა­ტომ­ღაც ოთხი სა­ა­თით უკან, ღა­მის პირ­ველ სა­ათ­ზე გად­მო­უ­წი­ეს. სწო­რედ ამან გა­მო­იწ­ვია მთე­ლი გეგ­მე­ბის არე­ვა და სრუ­ლი დე­ზორ­გა­ნი­ზა­ცია.

- ვინ გას­ცა ეს ბრძა­ნე­ბა დრო­ის გად­მო­წე­ვის შე­სა­ხებ?

- ამის თქმა მე არ შე­მიძ­ლია. თუმ­ცა, შე­მიძ­ლია გი­თხრათ, რომ იმ სამ­ხედ­რო მა­ღალ­ჩი­ნო­სან­მა, რომ­ლის­გა­ნაც შე­ვი­ტყვე ამის შე­სა­ხებ, დას­ძი­ნა, ეს რომ ადრე მეთ­ქვა, მომ­კლავ­დნე­ნო. ეს ბრძა­ნე­ბა სამ­ხედ­რო ნა­წი­ლებ­მა გენშტა­ბის უფ­რო­სის, ზაზა გო­გა­ვას­გან მი­ი­ღეს. რო­გორც ჩანს, მან და­ვა­ლე­ბა ზემ­დგო­მე­ბის­გან ტე­ლე­ფო­ნით მი­ი­ღო. ისე პა­რა­დოქ­სუ­ლია, რომ ხსე­ნე­ბულ ბრძა­ნე­ბებს გას­ცემ­და უშიშ­რო­ე­ბის საბ­ჭო, რომ­ლის შე­მად­გენ­ლო­ბა­ში არ იყო გენშტა­ბის უფ­რო­სი გო­გა­ვა და სა­მა­გი­ე­როდ იყო ქა­ლა­ქის მერი უგუ­ლა­ვა!

- ბრძა­ნე­ბა ვა­დის გად­მო­წე­ვის შე­სა­ხებ გო­გა­ვამ უგუ­ლა­ვას­გან მი­ი­ღო?

- ვერ გე­ტყვით, ყო­ველ შემ­თხვე­ვა­ში, უგუ­ლა­ვა იქ იყო კე­ზე­რაშ­ვილ­თან ერ­თად. ვა­დის გად­მო­წე­ვა გეგ­მის არე­ვას ნიშ­ნავ­და, რაც ოპე­რა­ცი­ის ჩა­ვარ­დნის უტყუ­ა­რი წი­ნა­პი­რო­ბაა. რო­დე­საც ასეთ გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბას იღებ, ეს იმას ნიშ­ნავს, რომ მთე­ლი სა­ო­მა­რი გეგ­მა უნდა და­შა­ლო. შე­ტე­ვა მარ­თლაც და­ი­წყო ღა­მის პირ­ველ სა­ათ­ზე და რო­გორც სამ­ხედ­რო­ე­ბი ამ­ბო­ბენ, ამ დრო­ის­თვის ყვე­ლა ტან­კიც კი არ იყო გად­მოტვირ­თუ­ლი მა­ტა­რებ­ლი­დან.

- რო­გო­რი იყო ცხინ­ვა­ლის და­კა­ვე­ბის გეგ­მა?

- ქარ­თულ ჯარს სამი კო­ლო­ნის სა­შუ­ა­ლე­ბით უნდა ემოძ­რა­ვა. მარ­ცხნი­დან უნდა ყო­ფი­ლი­ყო მე-4 ბრი­გა­და კა­ლან­და­ძის მე­თა­უ­რო­ბით, მარ­ჯვნი­დან - მე-3 ბრი­გა­და კა­პა­ნა­ძის მე­თა­უ­რო­ბით, ცენ­ტრა­ლურ მი­მარ­თუ­ლე­ბას კი ხელ­მძღვა­ნე­ლობ­და გე­ნე­რა­ლი ყუ­რაშ­ვი­ლი, რო­მე­ლიც უშუ­ა­ლოდ ცხინ­ვალ­ში უნდა შე­სუ­ლი­ყო. რო­გორც ჩანს, მე-3 და მე-4 ბრი­გა­დე­ბის ამო­ცა­ნა გახ­ლდათ ორი­ვე ფლანგზე სოფ­ლე­ბი­სა და სტრა­ტე­გი­უ­ლი სი­მაღ­ლე­ე­ბის და­კა­ვე­ბა, ასე­ვე ორი სტრა­ტე­გი­უ­ლი - გე­რი­სა და ზა­რის გზე­ბის გა­და­კეტ­ვა. ეს სა­შუ­ა­ლე­ბას მის­ცემ­და ცენ­ტრა­ლურ კო­ლო­ნას, ცხინ­ვალ­ში შე­სუ­ლი­ყო, ქა­ლა­ქი გა­ეწ­მინ­და ბალა ბეს­ტა­ე­ვის ე. წ. "ოპოლ­ჩენ­ცე­ბის­გან" და თა­მა­რა­შე­ნის ბლოკპოს­ტამ­დე მი­სუ­ლი­ყო.

- მო­ა­ხერ­ხეს ქარ­თულ­მა ნა­წი­ლებ­მა ამ გეგ­მის შეს­რუ­ლე­ბა?

- რო­გორ მო­ა­ხერ­ხებ­დნენ, რო­დე­საც თა­ვი­დან­ვე გეგ­მა აი­რია. მოკ­ლედ, ცენ­ტრა­ლუ­რი კო­ლო­ნა შე­ვი­და ქა­ლაქ­ში და რამ­დე­ნი­მე ჯგუფ­მა თა­მა­რა­შე­ნის ბლოკპოს­ტამ­დეც კი მი­აღ­წია, მაგ­რამ ფლან­გე­ბი ჩა­მორ­ჩნენ. მე-3 ბრი­გა­დის მხო­ლოდ 31-ე ბა­ტა­ლი­ონ­მა მო­ა­ხერ­ხა და და­ი­კა­ვა სო­ფე­ლი დმე­ნი­სი, მე-4 ბრი­გა­და კი, იმის მა­გივ­რად, რომ სი­მაღ­ლე­ე­ბი და­ე­კა­ვე­ბი­ნა, რა­ტომ­ღაც ე.წ. "დუ­ბო­ვა­ია როშ­ჩა­ში" და­სას­ვე­ნებ­ლად გან­ლაგ­და. ისე­თი შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბა იქ­მნე­ბა, რომ ვი­ღა­ცამ შეგ­ნე­ბუ­ლად შე­უც­ვა­ლა ბრძა­ნე­ბა ფლან­გურ მე-3 და მე-4 ბრი­გა­დებს, რათა დო­მი­ნი­რე­ბულ სი­მაღ­ლე­ებ­ზე არ ასუ­ლიყ­ვნენ და ცენ­ტრა­ლუ­რი კო­ლო­ნა ხა­ფან­გში აღ­მო­ჩე­ნი­ლი­ყო(!).

- კი მაგ­რამ, რა­ტომ?

- საქ­მე ის არის, რომ რო­გორც ახლა ირ­კვე­ვა, რუ­სე­ბის ძი­რი­თა­დი ნა­წი­ლე­ბი უკვე გან­ლა­გე­ბუ­ლი იყ­ვნენ გუფ­თის მთა­ზე და ელო­დე­ბოდ­ნენ, რო­დის და­ი­კა­ვებ­დნენ ქარ­თუ­ლი სამ­ხედ­რო ნა­წი­ლე­ბი ცხინ­ვალს, რათა და­ფიქ­სი­რე­ბუ­ლი­ყო ქარ­თვე­ლე­ბის ძა­ლა­დო­ბა ქა­ლაქ­ში, მშვი­დო­ბი­ა­ნი მო­სახ­ლე­ო­ბის შე­ვიწ­რო­ე­ბა, მათ შო­რის მშვი­დო­ბი­ა­ნი მო­სახ­ლე­ო­ბის მსხვერ­პლიც. რუ­სებს უნ­დო­დათ, მთე­ლი მსოფ­ლი­ოს­თვის ენახ­ვე­ბი­ნათ ფაქ­ტობ­რი­ვი მა­სა­ლა ქარ­თვე­ლე­ბის მიერ მშვი­დო­ბი­ა­ნი მო­სახ­ლე­ო­ბის გა­ნად­გუ­რე­ბი­სა. ალ­ბათ, იყო მე­ო­რე მი­ზა­ნიც - ქარ­თუ­ლი სამ­ხედ­რო ნა­წი­ლე­ბის "ტო­მა­რა­ში" მოქ­ცე­ვა, მათი ქა­ლაქ­ში­ვე გა­ნად­გუ­რე­ბა, რაც მო­ი­ტან­და ქარ­თვე­ლე­ბის­თვის სა­მა­გა­ლი­თო მსხვერ­პლს და საბ­რძო­ლო მოქ­მე­დე­ბე­ბის შე­დე­გად ცხინ­ვა­ლის დან­გრე­ვას და ესეც ქარ­თვე­ლებს დაბ­რალ­დე­ბო­დათ (სხვა­თა შო­რის, ასეც მოხ­და, ქარ­თუ­ლი მხა­რის მიერ "გრა­დის" გა­მო­ყე­ნე­ბამ რუ­სულ მხა­რეს ქარ­თვე­ლე­ბის მიერ ქა­ლა­ქის დან­გრე­ვის არ­გუ­მენ­ტი მის­ცა).

- უც­ნა­უ­რი ტერ­მი­ნია, რას ნიშ­ნავს სა­მა­გა­ლი­თო მსხვერ­პლი?

- ეს ნიშ­ნავს და­ღუ­პულ­თა დიდ რა­ო­დე­ნო­ბას. სა­ბედ­ნი­ე­როდ, ასე არ მოხ­და და მხარ­და­ჭე­რის გა­რე­შე დარ­ჩე­ნილ­მა ცენ­ტრა­ლურ­მა კო­ლო­ნამ დრო­ზე გა­მო­აღ­წია ცხინ­ვა­ლი­დან. თუმ­ცა, მა­ნამ­დე რუ­სულ­მა ავი­ა­ცი­ამ იე­რი­ში მი­ი­ტა­ნა ქარ­თულ ნა­წი­ლებ­ზე, მათ შო­რის "დუ­ბო­ვა­ია როშ­ჩა­ში" გან­ლა­გე­ბულ მე-4 ბრი­გა­და­ზე. აგ­ვის­ტოს ომში 177 და­ღუ­პუ­ლი სამ­ხედ­რო მო­სამ­სა­ხუ­რი­დან 135-მდე სწო­რედ მე-4 ბრი­გა­და­ზე მო­დის. კი­დევ ერთი სა­ინ­ტე­რე­სო დე­ტა­ლი - რუ­სე­თის მხა­რე მუდ­მი­ვად აპე­ლი­რებს 11 რუსი სამ­შვი­დო­ბოს და­ღუპ­ვის ფაქ­ტით. ამ დროს სამ­შვი­დო­ბო­ე­ბი პირ­ვე­ლად ქარ­თვე­ლებს და­ე­ღუ­პათ. გარ­და ამი­სა, 11-ვე სამ­შვი­დო­ბო ცხინ­ვალ­ში გან­თავ­სე­ბულ ე. წ. "ვერხნი გა­რა­დოკ­ში" და­ი­ღუ­პა. მა­ნამ­დე კი, ქარ­თუ­ლი ჯა­რის ცენ­ტრა­ლურ­მა კო­ლო­ნამ ისე გა­ი­ა­რა რუსი სამ­შვი­დო­ბო­ე­ბით და­კომ­პლექ­ტე­ბუ­ლი 5 სა­გუ­შა­გო, რომ მათ­თან საბ­რძო­ლო შე­ხე­ბა არ ჰქო­ნია. სწო­რედ "ვერხნი გო­რო­დოკ­თან" იდგა ჩრდი­ლო­ო­სუ­რი სამ­შვი­დო­ბო ტან­კი, რო­მე­ლიც ქარ­თულ მხა­რეს ეს­რო­და. ამის შემ­დეგ მოხ­და საბ­რძო­ლო შე­ტა­კე­ბა, რის შემ­დე­გაც და­ი­ღუპ­ნენ რუსი სამ­შვი­დო­ბო­ე­ბი. ამ შემ­თხვე­ვა­შიც ბუ­რუ­სით არის მო­ცუ­ლი, ვინ გას­ცა ბრძა­ნე­ბა სამ­შვი­დო­ბო­ებ­თან საბ­რძო­ლო მოქ­მე­დე­ბე­ბის და­წყე­ბის თა­ო­ბა­ზე. რი­გი­თი სამ­ხედ­რო­ე­ბი ამ­ბო­ბენ, რომ უშუ­ა­ლო მე­თა­ურ­მა "ვერხნი გო­რო­დოკ­თან" მი­ახ­ლო­ე­ბი­სას უშიშ­რო­ე­ბის საბ­ჭოს ერთ-ერთ წარ­მო­მად­გე­ნელს შე­ა­ტყო­ბი­ნა, რუ­სე­ბის სამ­შვი­დო­ბო პოს­ტი­დან გვეს­ვრი­ან და რო­გორ მო­ვიქ­ცე­თო. რა პა­სუ­ხი მი­ი­ღეს იქი­დან, რთუ­ლი მი­სახ­ვედ­რი არ უნდა იყოს.

- ბა­ტო­ნო მა­მუ­კა, თქვე­ნი აზ­რით, რა იყო ცხინ­ვა­ლის ოპე­რა­ცი­ის მთა­ვა­რი მი­ზა­ნი - ქა­ლა­ქის აღე­ბა, სა­ბო­ლოო იუ­რის­დიქ­ცი­ის აღ­დგე­ნა?

- მარ­თა­ლი გი­თხრათ, მი­ზანს კარ­გად ახ­ლაც ვერ ვხვდე­ბი. ისე­თი შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბა მრჩე­ბა, რომ ერთ დიდ პრო­ვო­კა­ცი­ა­ში იყო პა­ტარ-პა­ტა­რა პრო­ვო­კა­ცი­ა­თა მთე­ლი წყე­ბა. გარ­და ამი­სა, ვფიქ­რობ, ქარ­თულ მხა­რეს იყ­ვნენ ადა­მი­ა­ნე­ბი, რომ­ლე­ბიც მო­წი­ნა­აღ­მდე­გის ინ­ტე­რე­სებს ემ­სა­ხუ­რე­ბოდ­ნენ. არც იმას გა­მოვ­რი­ცხავ, რომ ორი­ვე მხა­რეს სჭირ­დე­ბო­და დიდი მსხვერ­პლი (მათ შო­რის მშვი­დო­ბი­ან მო­სახ­ლე­ო­ბა­ში), რათა თა­ვი­ან­თი მიზ­ნე­ბი გა­ე­მარ­თლე­ბი­ნათ. ეს უკვე გა­მო­ძი­ე­ბის საქ­მეა. ჩემი აზ­რით, გა­მო­ძი­ე­ბა სას­წრა­ფოდ უნდა და­ი­წყოს. უნდა გა­მო­ი­კი­თხონ ამ ბრძო­ლებ­ში მო­ნა­წი­ლე მა­ღა­ლი ჩი­ნის ოფიც­რე­ბი, უპირ­ვე­ლე­სად გე­ნე­რა­ლი მა­მუ­კა ყუ­რაშ­ვი­ლი, რო­მე­ლიც, ჩემი აზ­რით, ერთ-ერთი იყო, ვინც და­სა­ხულ ამო­ცა­ნას კარ­გად გა­არ­თვა თავი და ვი­საც ყვე­ლა­ზე ნაკ­ლე­ბი მსხვერ­პლი ჰყავ­და. ეს გა­მო­ძი­ე­ბა დღეს სჭირ­დე­ბა ქვე­ყა­ნას იმის­თვის, რომ მა­ვანთ აღარ გა­უჩ­ნდეთ პრო­ვო­კა­ცი­ის მო­წყო­ბის სურ­ვი­ლი და სა­ქარ­თვე­ლოს ინ­ტე­რე­სე­ბი აღარ შე­ე­წი­როს ქარ­თველ და უცხო­ელ პო­ლი­ტი­კოს­თა გა­ურ­კვე­ველ ავან­ტი­უ­რებს.

თა­მარ როს­ტი­აშ­ვი­ლი