ჟურ­ნა­ლის­ტებს ისე­თი პრო­ფე­სია გვაქვს, რომ თით­ქმის არა­ფე­რი გვა­ო­ცებს, რად­გან ჩვე­ნი ცხოვ­რე­ბის წე­სი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, ყვე­ლა­ნა­ირ ადა­მი­ან­თან გვი­წევს შე­ხე­ბა. თუმ­ცა, რამ­დე­ნი­მე ხნის წინ ყვა­რელ­ში მზე­ქა­ლაშ­ვი­ლე­ბის ოჯახ­ში მოვ­ხვდი, სა­ი­და­ნაც უზო­მოდ გა­ო­ცე­ბუ­ლი წა­მო­ვე­დი და მი­ღე­ბუ­ლი შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბა დღემ­დე მაქვს გა­მო­ყო­ლი­ლი. მას­პინ­ძე­ლი, ქალ­ბა­ტო­ნი ლილი ბარ­კა­ვა-მზე­ქა­ლაშ­ვი­ლი წარ­მო­შო­ბით სა­მეგ­რე­ლო­დან გახ­ლავთ და კა­ხეთ­შია გა­თხო­ვი­ლი. მას 3 ქა­ლიშ­ვი­ლი შე­ე­ძი­ნა - მა­რი­ნე, ლელა და მზია.

ჩვე­ნი სტა­ტია მზი­ას ეძღვნე­ბა, მაგ­რამ მა­ნამ­დე დე­ბის შე­სა­ხებ მცი­რე ინ­ფორ­მა­ცი­ას მო­გაწ­ვდით: მა­რი­ნე აბ­სო­ლუ­ტუ­რად ჯან­მრთე­ლი გახ­ლდათ, ამ­ჟა­მად პე­და­გო­გია; მომ­დევ­ნო ქა­ლიშ­ვი­ლე­ბი კი წლე­ბის წინ გარ­და­იც­ვალ­ნენ. ორი­ვე ჯან­მრთე­ლი და­ი­ბა­და, მაგ­რამ 1 წლის შემ­დეგ ბავ­შვებ­მა ავად­მყო­ფო­ბა და­ი­წყეს. ოჯახ­მა ზუს­ტი დი­აგ­ნო­ზი დღემ­დე არ იცის: ზო­გი­ერ­თი ექი­მი ამ­ბობ­და, რომ კუნ­თე­ბის დის­ტრო­ფია იყო, ზოგი კი ცე­რებ­რა­ლუ­რი დამ­ბლის დი­აგ­ნოზს სვამ­და. გო­გო­ნე­ბი ვერ და­დი­ოდ­ნენ, სა­წოლ­სა და სა­ვარ­ძელს იყ­ვნენ მი­ჯაჭ­ვუ­ლი წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში. ორი­ვეს გულ­მკერ­დის დე­ფორ­მა­ცია ჰქონ­და, რაც ქრო­ნი­კუ­ლი პნევ­მო­ნი­ის (ფილ­ტვე­ბის და­ა­ვა­დე­ბა) მი­ზე­ზი გახ­ლდათ. ოჯა­ხი ყვე­ლა­ფერს აკე­თებ­და სა­ი­მი­სოდ, რომ ბავ­შვე­ბი გა­ნე­კურ­ნათ, მაგ­რამ ყვე­ლა მცდე­ლო­ბამ უშე­დე­გოდ ჩა­ი­ა­რა. მი­უ­ხე­და­ვად ასე­თი ფი­ზი­კუ­რი მდგო­მა­რე­ო­ბი­სა, გო­გო­ნე­ბი მხნედ იყ­ვნენ და ცხოვ­რე­ბის ხა­ლის­სა და ინ­ტე­რესს არ კარ­გავ­დნენ. ლე­ლამ უცხო ენე­ბის მი­მართ გა­მო­ავ­ლი­ნა ინ­ტე­რე­სი და რამ­დე­ნი­მე ენა შე­ის­წავ­ლა.

მზია 1972 წლის 15 იან­ვარს და­ი­ბა­და. 6 წლი­სამ ფურ­ცე­ლი და ფან­ქა­რი მო­ი­თხო­ვა და რო­დე­საც ფაქ­ტობ­რი­ვად უმოქ­მე­დო ხე­ლე­ბით პირ­ვე­ლი ნა­ხა­ტი შე­ას­რუ­ლა, ყვე­ლა მიხ­ვდა, რომ გო­გო­ნას მხატ­ვრის თან­და­ყო­ლი­ლი ნიჭი ჰქონ­და. ამის შემ­დეგ ხატ­ვა მისი ცხოვ­რე­ბის ნა­წი­ლად იქცა.

ლილი მზე­ქა­ლაშ­ვი­ლი:

- ბავ­შვი ჯან­მრთე­ლი და­ი­ბა­და, წლამ­დე ჭო­ჭი­ნა­საც კი და­არ­ბე­ნი­ნებ­და, მაგ­რამ თან­და­თან უკან-უკან წა­ვი­და. ძალა აკ­ლდე­ბო­და, კუნ­თი უდუნ­დე­ბო­და. ექი­მებ­მა სხვა­დას­ხვა დი­აგ­ნო­ზი დას­ვეს: პო­ლი­ო­მი­ე­ლი­ტი, რა­ქი­ტუ­ლი მოვ­ლე­ნე­ბი, სა­ხა­დი, კუნ­თე­ბის დის­ტრო­ფია, ცე­რებ­რა­ლუ­რი დამ­ბლა... რა არ ვი­ღო­ნეთ, მაგ­რამ არა­ფერ­მა უშ­ვე­ლა. მა­ტე­რი­ა­ლუ­რად არ გვი­ჭირ­და და ევ­პა­ტო­რი­ა­შიც გვყავ­და წაყ­ვა­ნი­ლი ექიმ­თან. სწო­რედ იმ ქალ­მა გვი­თხრა, - და­აკ­ვირ­დით, ასე­თი და­ა­ვა­დე­ბის მქო­ნე ბავ­შვე­ბი გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ნი­ჭით არი­ან ხოლ­მე და­ჯილ­დო­ე­ბუ­ლიო. ჩავ­სვამ­დი სა­ვარ­ძელ­ში, აქეთ-იქი­დან ბა­ლი­შებს შე­მო­ვუ­წყობ­დი, რომ წო­ნას­წო­რო­ბა შე­ე­ნარ­ჩუ­ნე­ბი­ნა, ფან­ქარს გა­ვუ­თლი­დი, ფურ­ცელს მო­ხერ­ხე­ბუ­ლად და­ვუ­დებ­დი, ფან­ქარს და­ვა­ჭე­რი­ნებ­დი სუსტ თი­თებ­ში და იწყებ­და ხატ­ვას... ერთხელ მისი ნა­ხა­ტე­ბი სა­ბავ­შვო გა­და­ცე­მე­ბის ტე­ლეს­ტუ­დი­ა­ში გავ­გზავ­ნეთ. ტე­ლე­ვი­ზი­ით აჩ­ვე­ნეს, მაგ­რამ გა­და­ხა­ტუ­ლად ჩათ­ვა­ლეს. ამ ამ­ბავ­მა მზია ძა­ლი­ან გა­ა­ნა­წყე­ნა. ცოტა ხნით ხატ­ვაც კი შე­წყვი­ტა. შემ­დეგ შე­იც­ვა­ლა სტი­ლი და სრუ­ლი­ად სხვა რა­ღა­ცე­ბის ხატ­ვა და­ი­წყო. მა­ნამ­დე ეკ­ლე­სი­ებს ხა­ტავ­და, შემ­დეგ უფრო პორ­ტრე­ტებს ქმნი­და. ძი­რი­თა­დად ფან­ქრით ხა­ტავ­და, ფუნ­ჯის ხმა­რე­ბა უჭირ­და. შე­ე­ცა­და, ზე­თის სა­ღე­ბა­ვე­ბით ეხა­ტა, სა­ა­მი­სოდ სპე­ცი­ა­ლუ­რი და­ფაც გა­ვა­კე­თე­ბი­ნეთ ხე­ლო­სანს, მაგ­რამ ვერ შეძ­ლო, რად­გან ფუნჯს მეტი ძალა სჭირ­დე­ბო­და. ისე­თი არ გა­მოს­დი­ო­და, რო­გო­რიც უნ­დო­და და სი­ნა­ნუ­ლით მი­აგ­დო ფუნ­ჯი.

გო­გო­ნა სამ­ყა­როს ეთი­შე­ბო­და ხატ­ვის დროს. ნა­ხატს ნა­ხატ­ზე ისე ქმნი­და, რომ საშ­ლელს არ იყე­ნებ­და, რად­გან მის სუსტ მკლა­ვებს ძალა არ ერ­ჩო­და სა­ი­მი­სოდ, რომ გავ­ლე­ბუ­ლი ხაზი წა­ე­შა­ლა. მოს­წონ­და მუ­სი­კა "რო­მეო და ჯუ­ლი­ე­ტა­დან" და ამ მე­ლო­დი­ის ფონ­ზე ხა­ტავ­და ოჯა­ხის წევ­რებს, საყ­ვა­რელ კა­ტას, ბა­ნო­ვან მან­დი­ლოს­ნებს, დე­მო­ნებს... რა აზრს დებ­და თი­თო­ე­ულ ნა­ხატ­ში, მხო­ლოდ თვი­თონ იცო­და, რად­გან ამის შე­სა­ხებ არა­ვის ელა­პა­რა­კე­ბო­და. თა­ვის გუ­ლის­ნა­დებს მხო­ლოდ დღი­უ­რებს ან­დობ­და, რო­მელ­საც ყვე­ლას­გან მა­ლუ­ლად წერ­და. დე­დამ მისი ჩა­ნა­წე­რე­ბი მხო­ლოდ შვი­ლის გარ­დაც­ვა­ლე­ბის შემ­დეგ, გო­გო­ნას ქვე­შა­გე­ბის ქვეშ აღ­მო­ა­ჩი­ნა.

ოჯახს საკ­მა­ოდ მდი­და­რი ბიბ­ლი­ო­თე­კა აქვს და მზია გა­მუდ­მე­ბით კი­თხუ­ლობ­და. თა­ვის აზრს კი დღი­უ­რებ­ში გად­მოს­ცემ­და: "დღეს ვნა­ხე, რომ ჩემს პა­ტა­რა უბის წიგ­ნაკ­ში თით­ქმის ნა­ხე­ვარ­ზე მეტი შე­მივ­სია. ნე­ტავ, თუ მოვა დრო და ვინ­მე ჩემ გარ­და წა­ი­კი­თხავს? თუ შეძ­ლებს, რა­საკ­ვირ­ვე­ლია, ჩემი ჭი­ა­ნი კბი­ლე­ბი­ვით დაღ­რე­ცი­ლი ასო­ე­ბის გარ­ჩე­ვას. სა­ინ­ტე­რე­სოა, რას იფიქ­რებს? ვინც ამას წა­ი­კი­თხავს, ან სუ­ლე­ლად ჩამ­თვლის, ან - ჭკვი­ა­ნად".

ვი­ნა­ი­დან წერა უჭირ­და, სას­ვენ ნიშ­ნებს არ სვამ­და. ცდი­ლობ­და, ხე­ლის ერთი მოს­მით გად­მო­ე­ცა აზრი, სი­ტყვებს ერ­თმა­ნეთს აბამ­და, მაგ­რამ მა­ინც წერ­და...

მისი ჩა­ნა­წე­რე­ბი­დან ჩანს, რომ გო­გო­ნა მარ­ტო­სუ­ლი იყო: "ყო­ველ­თვის მი­ჭირ­და, ვყო­ფი­ლი­ყა­ვი ადა­მი­ა­ნებ­თან გულ­წრფე­ლი. მახ­სოვს უბ­რა­ლო მსხლის ხე, რო­მე­ლიც აივ­ნის წინ იდგა. ეს ხე ჩემ­თვის ბევ­რს ნიშ­ნავ­და, მაგ­რამ საბ­რა­ლო ხე მოჭ­რეს. ვერ მო­ვა­ხერ­ხე, რომ ეს ხე არ მო­ეჭ­რათ... რომ მე­კი­თხე­ბოდ­ნენ, - რად გინ­და ეს ხეო, ვერ ვე­უბ­ნე­ბო­დი, რად­გან დარ­წმუ­ნე­ბუ­ლი არ ვი­ყა­ვი, - გა­მი­გებ­დნენ კი? იქ­ნებ გი­ჟა­დაც ჩამ­თვლიდ­ნენ".

"არც ერთი სულ­დგმუ­ლის­გან არ მის­წავ­ლია ამ­დე­ნი რამ, რაც ჩემ­მა კა­ტამ მას­წავ­ლა. მას­ზე ჭკვი­ა­ნი არ­სე­ბა არ შემ­ხვედ­რია. მისი გო­ნი­ე­რე­ბა ფა­რუ­ლი იყო... მას­ზე უფრო არც ერთი ცო­ცხა­ლი არ­სე­ბა არ მყვა­რე­ბია. რა თქმა უნდა, ახ­ლობ­ლე­ბი­სა და ღმერ­თის შემ­დეგ. სულ მალე ჩემი გო­ნი­ე­რი კატა და­ი­კარ­გა. არ ვიცი, ცო­ცხა­ლია თუ მკვდა­რი. არ ვიცი, რა­ტომ წა­ვი­და, მაგ­რამ ერთ რა­მე­ში დარ­წმუ­ნე­ბუ­ლი ვარ, - ძნე­ლია წარ­მო­იდ­გი­ნო ისე­თი და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა ცხო­ველ­სა და ადა­მი­ანს შო­რის, რო­გო­რიც ჩვენ გვქონ­და".

გა­რე­მოს მი­მართ აგ­რე­სია იგ­რძნო­ბა მზი­ას ნა­წე­რებ­ში. ეს არ­ცაა გა­საკ­ვი­რი. შინ გა­მო­კე­ტი­ლი გო­გო­ნა თა­ვის წილ ბედ­ნი­ე­რე­ბას ელო­და... ვერ იღებ­და და ალ­ბათ ეს ხდი­და აგ­რე­სი­ულს: "დღეს ჩემს წი­თელ ბლოკ­ნოტს გა­და­ვავ­ლე თვა­ლი, სწრა­ფა­დაა ნა­წე­რი, არც მძი­მე, არც წერ­ტი­ლი არ­სა­დაა დას­მუ­ლი. აზ­რე­ბიც მგო­ნი მე­ტად აგ­რე­სი­უ­ლია. იქ­ნებ ეს იმის ბრა­ლია, რომ მე ვარ მძი­მე და აგ­რე­სი­უ­ლი? დაე, ეს სხვებ­მა გან­სა­ჯონ, მაგ­რამ ვა­ტყობ, რომ ჩემს ტვინ­ში ყვე­ლა­ფე­რი ვე­რაა კარ­გად".

მისი თვა­ლით და­ნა­ხუ­ლი ბედ­ნი­ე­რე­ბა კი ასე­თი იყო: "მე მგო­ნი, ბედ­ნი­ე­რე­ბა არის ის, რა­საც ეწო­დე­ბა სა­ხე­ლად ჯან­მრთე­ლო­ბა და რა­საც ვერ აფა­სე­ბენ ადა­მი­ა­ნე­ბი მა­ნამ, სა­ნამ ხე­ლი­დან არ გა­მო­ეც­ლე­ბათ".

ლილი მზე­ქა­ლაშ­ვი­ლი:

- სა­ო­ცა­რი ბუ­ნე­ბის ბავ­შვი იყო, ჰქონ­და დიდი მოთ­მი­ნე­ბის უნა­რი. ძნე­ლად გა­ი­გებ­დი, რა უნ­დო­და, რა უხა­რო­და, რა სწყინ­და. მას თა­ვი­სი სამ­ყა­რო ჰქონ­და. არ უყ­ვარ­და სა­კუ­თარ თავ­ზე ლა­პა­რა­კი, არა­სო­დეს უთ­ქვამს და­ნა­ნე­ბით, - სხვა ბავ­შვე­ბი­ვით რა­ტომ არ დავ­დი­ვა­რო. არც სხვას მის­ცემ­და იმის უფ­ლე­ბას, რომ შეჰბ­რა­ლე­ბო­და. ეტლზე უარი თქვა, - ინ­ვა­ლი­დი არ ვარო...

გა­მუდ­მე­ბით ფიქ­რობ­და სიკ­ვდილ­ზე: "ბავ­შვო­ბა­ში ძა­ლი­ან მა­ინ­ტე­რე­სებ­და, ადა­მი­ა­ნი რომ კვდე­ბო­და, სად მი­დი­ო­და მისი სული? თუ ვინ­მეს ვკი­თხავ­დი, მე­უბ­ნე­ბოდ­ნენ - არ ვი­ციო. იმ სხვამ არც ის იცო­და, რა­ტომ მარ­ხა­ვენ მკვდარს... არის მე­ო­რე სამ­ყა­რო, სა­დაც მი­დი­ან და­ხო­ცილ­თა სუ­ლე­ბი. შიში სიკ­ვდი­ლის წი­ნა­შე უაზ­რო­ბაა, რად­გან მას თა­ვი­დან ვერც ერთი სულ­დგმუ­ლი ვერ აიც­დენს. შე­ვამ­ჩნიე, რომ როცა ვინ­მე კვდე­ბა, არა­ვი­თარ სი­ნა­ნულს არ ვგრძნობ".

ძა­ლი­ან გა­ნი­ცა­და, რო­დე­საც შუ­ა­თა­ნა და, ლელა გარ­და­იც­ვალა. უფრო ჩა­ი­კე­ტა. ისე­დაც სი­ტყვა­ძუნ­წი იყო და კარ­გა ხანს ხმას აღა­რა­ვის სცემ­და... ისე გა­ვი­და წლე­ბი, რომ სა­ხე­ლი - "ლელა" ხმა­მაღ­ლა არ უთ­ქვამს.

დედა ხში­რად საყ­ვე­დუ­რობ­და, - დე­მო­ნებს რომ ხა­ტავ, ეშ­მა­კე­ბი გვაკ­ლი­აო? - წი­ნას­წარ არ ვფიქ­რობ, რა უნდა დავ­ხა­ტო, ფან­ქარს რომ ვი­ჭერ ხელ­ში, მერე თა­ვი­სით მო­დის აზ­რე­ბიო...

უზო­მოდ პატ­რი­ო­ტი იყო... - ფე­ხე­ბი რომ მქონ­დეს, აფხა­ზე­თის და­სა­ცა­ვად წა­ვი­დო­დიო, - ამ­ბობ­და, როცა იქ ომი მიმ­დი­ნა­რე­ობ­და.

ლილი მზე­ქა­ლაშ­ვი­ლი:

- ერთხელ ეზ­ოში ვსაქ­მი­ა­ნობ­დი და მზი­ას ხმა შე­მო­მეს­მა, მე­ძახ­და გან­წი­რუ­ლი ხმით. გულ­გა­ხეთ­ქი­ლი შე­მოვ­ვარ­დი ოთახ­ში, მე­გო­ნა, სა­წო­ლი­დან გად­მო­ვარ­და ან რა­ღაც უჭ­ირ­და... - რა და­გე­მარ­თა-მეთ­ქი? - აფხა­ზე­თი და­ვკარ­გე­თო, - ტი­რო­და. ტე­ლე­ვი­ზორს უყ­ურებ­და გა­მუდ­მე­ბით და ყვე­ლა­ნა­ირ ინ­ფორ­მა­ცი­ას იგებ­და. - დავ­კარ­გეთ და დავ­კარ­გეთ, რა გული გა­მი­ხეთ­ქე-მეთ­ქი? - ვუ­საყ­ვე­დუ­რე. გა­მე­ბუ­ტა. სა­ღა­მოს მა­მას გა­უ­ზი­ა­რა ტკი­ვი­ლი ამ ამ­ბის გამო, მა­მამ თა­ნა­უგ­რძნო, და­ამ­შვი­და და მისი გული მო­ი­გო კი­დეც. მე კი 2 კვი­რა ხმას არ მცემ­და ჩემი და­უ­ფიქ­რე­ბე­ლი სი­ტყვე­ბის გამო. სა­ქარ­თვე­ლოს რუკა და­ხა­ტა ვარ­დე­ბით და გვერ­დით ვაშ­ლე­ბი მი­უ­ხა­ტა - სა­მო­თხის ვაშ­ლე­ბი­აო...

ოჯა­ხის ყვე­ლა წევ­რი და­ხა­ტა, მა­მის გარ­და. მამა გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლად უყ­ვარ­და და ვერ შე­ბე­და და­ხატ­ვა თურ­მე... სუ­რა­თის გა­და­ღე­ბა არ უყ­ვარ­და. ერთხელ მის­ცა ახ­ლო­ბელს გა­და­ღე­ბის უფ­ლე­ბა და არ მო­ე­წო­ნა. დე­დას სარ­კე მო­ა­ტა­ნი­ნა და სა­კუ­თა­რი პორ­ტრე­ტი შექ­მნა.

გო­გო­ნას გარ­დაც­ვა­ლე­ბის შემ­დეგ, კე­თი­ლი ადა­მი­ა­ნე­ბის დახ­მა­რე­ბი­თა და თა­ნად­გო­მით მისი ნა­ხა­ტე­ბის გა­მო­ფე­ნა რამ­დენ­ჯერ­მე მო­ე­წყო. უამ­რა­ვი დამ­თვა­ლი­ე­რე­ბე­ლი ჰყავ­და. მათ შო­რის თა­მაზ კვა­ჭან­ტი­რა­ძეც ყო­ფი­ლა, რო­მელ­საც შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბე­ბის წიგნ­ში ჩა­ნა­წე­რიც და­უ­ტო­ვე­ბია...

მზია 21 წლის გარ­და­იც­ვა­ლა... მშვი­დად წა­ვი­და სა­მა­რა­დი­სო სამ­ყო­ფელ­ში... სიკ­ვდი­ლის წინ მამა მო­ი­თხო­ვა, მაგ­რამ მან შვილს ცო­ცხალს ვერ მო­უს­წრო...

"დას­რულ­და ჩემი ბლოკ­ნო­ტი, ეს უკვე ბოლო ფურ­ცე­ლია... და­სას­რუ­ლი, რაც უნდა იყოს, სევ­დის მომ­გვრე­ლია. როცა წე­რას ამ­თავ­რე­ბენ, წერ­ტილს სვა­მენ, ხოლო როცა სი­ცო­ცხლეს ამ­თავ­რებს ადა­მი­ა­ნი, - საფ­ლავს უკე­თე­ბენ და ქვას უდ­გა­მენ. რა­ტომ ხდე­ბა ასე? ადა­მი­ანს ისე­დაც ბევ­რი ქვა ხვდე­ბა გულ­ში ცხოვ­რე­ბა­ში. ჩემი ნება რომ იყოს, საფ­ლა­ვებ­ზე ქვას არ დავ­დგამ­დი, გარ­დაც­ვლი­ლის საყ­ვა­რელ ხეს დავრგავ­დი ან მის საყ­ვა­რელ ყვა­ვი­ლებს. მე ვი­სურ­ვებ­დი, ჩემს საფ­ლავ­ზე ია­სამ­ნის ხე ყო­ფი­ლი­ყო, კი­დევ ვი­სურ­ვებ­დი, საფ­ლა­ვი სად­მე, მდე­ლო­ზე ყო­ფი­ლი­ყო, სა­დაც ადა­მი­ა­ნის ჭა­ჭა­ნე­ბა არ იქ­ნე­ბო­და და ირ­გვლივ მხო­ლოდ ტყე და ბუ­ნე­ბა იქ­ნე­ბო­და. თან, - არა­ვი­თა­რი სა­საფ­ლაო. რა თქმა უნდა, ჟრუ­ან­ტე­ლის მომ­გვრე­ლია, რომ 20 წლის ადა­მი­ა­ნი თა­ვის საფ­ლავ­ზე ფიქ­რობს, მაგ­რამ მე მგო­ნია, როცა ისე­დაც კარ­გად იცი, რაც გე­ლის, რა­ტომ არ უნდა იყო მზად? ასე კი სჯობს... ნაკ­ლე­ბად იწ­ვა­ლებ".

მარი ჯა­ფა­რი­ძე

ჟურ­ნა­ლი "გზა"

(გა­მო­დის ხუთ­შა­ბა­თო­ბით)