"ცნობისმოყვარეობამ" მარსზე ზღვის კვალი აღმოაჩინა

14 აპრილს ვაშინგტონში გამართულ პრესკონფერენციაზე მარსმავალ Curiosity-ის სპეციალისტებისა და ინჟინრების ჯგუფმა განაცხადა, რომ გარკვეული პერიოდის წინ მარსზე სიცოცხლისთვის ხელსაყრელი პირობები არსებობდა. ამ დასკვნის გაკეთების საფუძველს Curiosity-ის ("ცნობისმოყვარეობა") აღმოჩენები იძლევა.

მარსი ადამიანს ყოველთვის იზიდავდა. მეცნიერების ინტერესი წითელ პლანეტაზე სიცოცხლის არსებობის შესაძლებლობითაა განპირობებული. მზის სისტემის სხვა პლანეტებისგან განსხვავებით, მარსი დედამიწას ყველაზე მეტად ჰგავს. კოსმოსის ათვისების პირველივე ეტაპზე მარსისკენ ხელოვნური თანამგზავრების გაშვება დაიწყეს. ტექნიკური პროგრესის განვითარებასთან ერთად ადამიანმა წითელ პლანეტაზე მარსმავლები გაგზავნა. ამერიკული "ვიკინგი" პირველი იყო, რომელიც მარსზე წარმატებით დაეშვა.

მისი გამოყენებით "ნასას" მეცნიერები მარსზე სიცოცხლის კვალის აღმოჩენას ცდილობდნენ. თუმცა მოპოვებული ცნობები ურთიერთგამომრიცხავი აღმოჩნდა და ამერიკელები ბიოლოგიიდან გეოლოგიაზე გადაერთვნენ. ლოგიკა მარტივი იყო - ნებისმიერი სახის სიცოცხლე წყალს საჭიროებს. ამიტომაც სიცოცხლის კვალის ძიებას მეცნიერებმა წყლის მოძებნა ამჯობინეს. მარსზე გაშვებული შემდეგი თაობის მარსმავლებს - "სოდჟერნერი", "სპირიტი", "ოპორტუნიტი" და "ფენიქსი" სწორედ ეს ფუნქცია ჰქონდათ დაკისრებული. მრავალწლიანი კვლევის საფუძველზე დადგინდა, რომ მრვალი მილიონი წლის წინ, მარსს ზღვები და მდინარეების განვითარებული ქსელი ჰქონდა. მაგრამ სკეპტიკოსთა აზრით, წყლის რაოდენობა მის სიცოცხლისთვის ვარგისიანობასთან არანაირ კავშირშია. წყალში დიდი რაოდენობით მარილის არსებობის შემთხვევაში, მიკროორგანიზმების აღმოჩენაზე ფიქრიც კი ზედმეტია. ამიტომაც Curiosity-ის მთავარი ამოცანა მარსზე ოდესღაც არსებული წლის შემადგენლობის დადგენაში მდგომარეობს.

ამისთვის მეცნიერები მარსის ქანებს იკვლევენ. 5 სანტიმეტრის სიგრძის ბურღით აღჭურვილი "ცნობისმოყვარეობა" ქანებიდან ამოღებული ნიადაგის ნიმუშების შემცვლელობას დეტალურად აანალიზებს და დედამიწაზე შესაბამის ფოტოებსაც აგზავნის. მეცნიერთა აზრით, გეილის კრატერი, სადაც მარსმავალი დაეშვა, რამდენიმე მილიონი წლის წინ წყლით იყო სავსე. შემდგომ დაუდგენელი მიზეზებით წყალი გაქრა. კრატერის ცენტრში კი ქანების ჩამოწოლის შედეგად შარპის მთა წარმოიშვა. ქანების ათეულობით ფენისგან შემდგარი მთა, მარსის მილიონობით წლიან გეოლოგიურ ისტორიას ინახავს.

თავისი პირველი აღმოჩენა "ცნობისმოყვარეობამ" წითელ პლანეტაზე დაშვებიდან ორ თვეში გააკეთა. 2012 წლის 27 სექტემბერს ცნობილი გახდა, რომ მარსმავალმა დამშრალი ნაკადულის კალაპოტი აღმოაჩინა. მათი არსებობის შესახებ მეცნიერებმა ადრეც იცოდნენ. თუმცა "ცნობისმოყვარეობის" დამსახურება წვრილი ხრეშის აღმოჩენაში მდგომარეობდა, რომელიც ჩვენს პლანეტაზე არსებულისგან პრაქტიკულად არ განსხვავდება (ყოველ შემთხვევაში, ვიზუალურად). სპეციალისტებმა ამ ნაკადულში ოდესღაც მიმავალი წყლის სიჩქარეც განსაზღვრეს - დაახლოებით 1 მ/წმ-ში. ამ აღმოჩენამ, მარსმავლის დაშვების ადგილის შერჩევის სისწორე კიდევ ერთხელ დაადასტურა. თუმცა მარსის წყლის შემადგენლობა კვლავ უცნობი დარჩა.

საინტერესო ობიექტებს "ცნობისმოყვარეობა" თანამედროვე ხელსაწყოებით იკვლევს. მის არსენალში CheamCam, APXS, CheMin მოწყობილობები შედის. პირველი ქვების და ქანების ქიმიურ შემადგენლობას, მათზე მიმართული ლაზერის სხივის შედეგად წარმოქმნილი ანარეკლით ადგენს. APXS სისტემა მინერალების სტრუქტურას მათი ალფა-ნაწილაკებით დასხივებით და მიღებული ანარეკლით განსაზღვრავს. სპექტრომეტი CheMin როგორც ქიმიურ, ასევე კრისტალურ სტრუქტურებს იკვლევს.

2013 წლის იანვრის ბოლოს, "ცნობისმოყვარეობამ" გაბურღვისთვის პირველი ობიექტი ამოარჩია. ქვით, რომელსაც "ჯონ კლეინი" უწოდეს, მეცნიერები თავიდანვე დაინტერესდნენ. ის დიდი რაოდენობით წვრილ თეთრ ძარღვებს შეიცავდა. გეოლოგთა აზრით, ეს კალციუმის სულფატი ანუ იგივე თაბაშირი უნდა ყოფილიყო. ანალოგიური თეთრი ძარღვები დედამიწაზე მინერალებსა და ქვებშიც გვხვდება. ისინი ბზარებში წყლის მოძრაობისას წარმოიქმნებიან. გაბურღვის შედეგად მიღებული ნიმუშების ანალიზის პასუხებს მიწაზე ერთი თვე ელოდნენ.

დაახლოებით 20%-ით "ჯონ კლეინი" წვრილდისპერსიული ნალექი ქანებისგან შედგება. დანარჩენი შემადგენლობა ვულკანური მინერალებია. წვრილდისპერსიული ნაწილი, ფაქტობრივად, დაპრესილი თიხაა, რომელიც დედამიწაზე დამშრალ მდინარეებში არსებულისგან არაფრით განსხვავდება. ამავე ქანებში მეცნერებმა სხვადასხვა ქიმიური შემადგენლობის გოგირდიც აღმოაჩინეს, რომელიც ბაქტერიებისა და მიკროორგანიზმებისთვის ენერგიის წყარო შეიძლება ყოფილიყო.მაგრამ აღსანიშნავია, რომ სიცოცხლისთვის მისაღები პირობების აღმოჩენა, თავად სიცოცხლის აღმოჩენას სრულებითაც არ ნიშნავს.

მოამზადა ნუკრი მგელაძემ lenta.ru-ის მიხედვით.