პირ­ვე­ლად იყო... უდაბ­ნო, სა­დაც მარ­ტო­ხე­ლა ქარი და­ბო­რი­ა­ლებ­და. გა­დი­ო­და დრო. ვი­თარ­დე­ბო­და ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბი, იზ­რდე­ბო­და მო­სახ­ლე­ო­ბის რა­ო­დე­ნო­ბა დე­და­ქა­ლაქ­ში, რა­მაც უდაბ­ნოს და­სახ­ლე­ბულ ად­გი­ლად გა­დაქ­ცე­ვას შე­უ­წყო ხელი და იშვა იგი - გლ­და­ნი...

თე­მურ ბო­ჭო­რიშ­ვი­ლი, არ­ქი­ტექ­ტო­რი:

- დე­და­ქა­ლა­ქის საბ­ჭომ საპ­რო­ექ­ტო ინ­სტი­ტუტს "თბილ­ქა­ლაქპ­რო­ექტს" გლ­და­ნის ტე­რი­ტო­რი­ის გა­ნა­შე­ნი­ა­ნე­ბის გე­ნე­რა­ლუ­რი გეგ­მა და­უკ­ვე­თა. მა­შინ მხო­ლოდ 27 წლის ვი­ყა­ვი და ზო­ნა­ლუ­რი ექ­სპე­რი­მენ­ტუ­ლი და­გეგ­მა­რე­ბის სის­ტე­მა­ში, იმა­ვე "თბილზ­ნეპ­ში" ვმუ­შა­ობ­დი არ­ქი­ტექ­ტორ-დამ­გეგ­მა­რებ­ლად. მივ­ხვდი, რომ შან­სი მო­მე­ცა, სა­კუ­თა­რი შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბი გა­მო­მევ­ლი­ნა და ულტრა­თა­ნა­მედ­რო­ვე, უნი­ვერ­სა­ლუ­რი ქა­ლა­ქის შექ­მნა გა­დავ­წყვი­ტე. ქა­ლა­ქის, სა­დაც მო­სახ­ლე­ო­ბის და­საქ­მე­ბის­თვის სა­ჭი­რო ყვე­ლა სტრუქ­ტუ­რა მო­იყ­რი­და თავს. XX სა­უ­კუ­ნის 60-იანი წლე­ბი იწუ­რე­ბო­და და ახალ პრო­ექტს ტრი­უმ­ფით უნდა შე­ე­ღო 70-ია­ნე­ბის კარი. პრო­ექ­ტი მო­ვამ­ზა­დე და მოს­კოვ­ში გავ­გზავ­ნე და­სამ­ტკი­ცებ­ლად. მოხ­და ისე, რომ ჩემ­მა პრო­ექ­ტმა დიდი აჟი­ო­ტა­ჟი გა­მო­იწ­ვია და კო­მი­სი­ამ, რო­მელ­შიც თბი­ლი­სის იმ­დრო­ინ­დე­ლი მთა­ვა­რი არ­ქი­ტექ­ტო­რი, ვანო ჩხენ­კე­ლი შე­დი­ო­და, ერ­თსუ­ლოვ­ნად გას­ცა მისი გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბის ნე­ბარ­თვა. ამის შემ­დეგ, "თბილზ­ნე­პი­დან" უეც­რად "თბილ­ქა­ლაქპ­რო­ექ­ტში" აღ­მოვ­ჩნდი, სა­დაც ჩემი პრო­ექ­ტის პრაქ­ტი­კუ­ლი გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა და­ი­წყო. გა­რე­უბ­ნე­ბის გა­ნა­შე­ნი­ა­ნე­ბის სა­ჭი­რო­ე­ბა დე­და­ქა­ლა­ქის მო­სახ­ლე­ო­ბის რა­ო­დე­ნო­ბის ზრდამ გა­მო­იწ­ვია, ეს კი თა­ვის მხრივ, - ფაბ­რი­კა-ქარ­ხნე­ბის გახ­სნამ და რა­ი­ო­ნე­ბი­დან მო­სახ­ლე­ო­ბის ქა­ლაქ­ში მა­სობ­რივ­მა გა­დი­ნე­ბამ. მა­ნამ­დე კი ჩვენ ყვე­ლა­ნი, პა­წა­წი­ნა ძველ თბი­ლის­ში ვცხოვ­რობ­დით...

რო­გორც აღ­ვნიშ­ნე, ჩემი მი­ზა­ნი, ულტრა­თა­ნა­მედ­რო­ვე ქა­ლა­ქის ტი­პის და­სახ­ლე­ბის შექ­მნა იყო, სა­დაც ად­გი­ლობ­რი­ვი მო­სახ­ლე­ო­ბის და­საქ­მე­ბის­თვის სა­ჭი­რო ყვე­ლა სტრუქ­ტუ­რა მო­იყ­რი­და თავს: მა­ღა­ზი­ე­ბი, რეს­ტორ­ნე­ბი, სამ­კერ­ვა­ლო ფაბ­რი­კა, სა­პა­რიკ­მა­ხე­რო, სპორ­ტუ­ლი დარ­ბა­ზი. ყვე­ლა ეს ობი­ექ­ტი მრა­ვალ­ფუნ­ქცი­ურ ხიდ­ზე გან­ვა­თავ­სე. შე­ზღუ­დუ­ლი შე­საძ­ლებ­ლო­ბის მქო­ნე პი­რე­ბის­თვის და სკე­იტ­ბორ­დით მოს­რი­ა­ლე ბავ­შვე­ბის­თვის, ხიდ­ზე შიდა პან­დუ­სიც გა­კეთ­და. ასე­თი ხი­დის აშე­ნე­ბა ფლო­რენ­ცი­ა­ში, მდი­ნა­რე არ­ნო­ზე გა­დე­ბულ­მა ცნო­ბილ­მა ნა­გე­ბო­ბამ - "პონ­ტე ვე­კი­ომ" შთა­მა­გო­ნა, რო­მე­ლიც 1345 წელს ააგო არ­ქი­ტექ­ტორ­მა ნერი დი ფი­ორ­ვან­ტიმ და მას­ზე სხვა­დას­ხვა მა­ღა­ზია და ოქ­რომ­ჭე­დელ­თა სა­ხე­ლოს­ნო­ე­ბი გა­ნა­თავ­სა. სამ­წუ­ხა­როდ, დღეს ჩემ­მა ქმნი­ლე­ბამ თა­ვი­სი პირ­ვან­დე­ლი და­ნიშ­ნუ­ლე­ბა და­კარ­გა. ვი­ღა­ცამ მას­ში სას­ტუმ­რო გახ­სნა, ვი­ღა­ცამ - ვა­ლუ­ტის გა­და­სა­ხურ­და­ვე­ბე­ლი ჯი­ხუ­რი... მისი აშე­ნე­ბი­სას ძა­ლი­ან სა­ინ­ტე­რე­სო რამ მოხ­და: მი­წის ქვეშ, დამ­წვა­რი სოფ­ლის ნა­მო­სახ­ლა­რი აღ­მო­ა­ჩი­ნეს, კერ­ძოდ კი - ეკ­ლე­სი­ის ფუძე. მო­ვიწ­ვი­ეთ არ­ქე­ო­ლო­გე­ბი, რომ­ლებ­მაც გა­თხრე­ბი და­ი­წყეს და ამ ფუ­ძის ქვე­და შრე­ებ­ში წარ­მარ­თუ­ლი ხა­ნის სა­მარხს მი­აკ­ვლი­ეს, რა­ზეც მჯდო­მა­რე მდგო­მა­რე­ო­ბა­ში და­მარ­ხუ­ლი ქა­ლის საფ­ლა­ვი მე­ტყვე­ლებს. სამ­წუ­ხა­როდ, ამ ფაქ­ტის­თვის მა­შინ ყუ­რა­დღე­ბა არ მი­უქ­ცე­ვი­ათ, რად­გან მთა­ვა­რი გლ­და­ნის აშე­ნე­ბა იყო.

გლ­და­ნის პირ­ველ­მო­სახ­ლე­ე­ბი, ახ­ლან­დე­ლი სას­ტუმ­რო "ჰო­ლი­დეი ინის" ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე, "ბა­რა­კებ­ში", უკი­დუ­რეს გა­ჭირ­ვე­ბა­ში მცხოვ­რე­ბი ადა­მი­ა­ნე­ბი იყ­ვნენ. მათ რი­გებს მოგ­ვი­ა­ნე­ბით, რი­ყე­ზე წყალ­დი­დო­ბის შე­დე­გად დატ­ბო­რი­ლი სახ­ლე­ბი­დან ევა­კუ­ი­რე­ბუ­ლი ხალ­ხი შე­უ­ერ­თდა. თა­ვი­დან, ისი­ნი უამ­რა­ვი პრობ­ლე­მის წი­ნა­შე აღ­მოჩ­ნდნენ. კორ­პუ­სებ­ში წყა­ლი არ მი­ე­წო­დე­ბო­დათ და მისი ზიდ­ვა ეზო­დან, ვედ­რო­ე­ბის სა­შუ­ა­ლე­ბით უწევ­დათ. ტრან­სპორ­ტი­თაც არ იყ­ვნენ გა­ნე­ბივ­რე­ბუ­ლე­ბი, - გლ­დან­ში მეტ­როც გა­ცი­ლე­ბით გვი­ან აშენ­და. აუ­შე­ნე­ბე­ლიც ბევ­რი დარ­ჩა. ერთ-ერთი - ბერ­ძნუ­ლი ამ­ფი­თე­ატ­რის მაგ­ვა­რი ნა­გე­ბო­ბაა, სა­დაც კონ­ცერ­ტე­ბი­სა და თე­ატ­რა­ლუ­რი წარ­მოდ­გე­ნე­ბის ჩა­ტა­რე­ბა იქ­ნე­ბო­და შე­საძ­ლე­ბე­ლი. დღეს მის ად­გი­ლას ატ­რაქ­ცი­ო­ნე­ბის პარ­კია. და­გეგ­მი­ლი იყო აგ­რეთ­ვე სა­პარ­კინ­გო სის­ტე­მის მო­წყო­ბა, მაგ­რამ სა­მო­ხე­ლეო სტრუქ­ტუ­რამ, რო­მელ­მაც მიკ­რო­რა­ი­ო­ნე­ბის მშე­ნებ­ლო­ბის ხელ­მძღვა­ნე­ლო­ბა აიღო ხელ­ში, პარ­კინ­გი არ მო­ა­წყო, რა­მაც ხალ­ხს კორ­პუ­სე­ბის წინ უშნო ავ­ტო­ფა­რე­ხე­ბის აგე­ბის­კენ უბიძ­გა.

დღეს გლ­და­ნი ყვე­ლა იმ ატ­რი­ბუ­ტით არის აღ­ჭურ­ვი­ლი, რო­მე­ლიც თა­ნა­მედ­რო­ვე ცხოვ­რე­ბის თა­ნამ­გზავ­რია: კი­ნო­თე­ატ­რი, თე­ატ­რი, კა­ზი­ნო, სა­ვაჭ­რო ცენ­ტრი, ბან­კე­ბი, მა­ღა­ზი­ე­ბი, სკო­ლე­ბი და... ცნო­ბი­ლი "გლ­და­ნის შა­ურ­მა". რა ასა­კის ადა­მი­ანს არ ნა­ხავთ აქ?! ქა­ლა­ქის სხვა­დას­ხვა უბ­ნი­დან მო­დი­ან, რათა სწრა­ფი კვე­ბის ეს სა­ოც­რე­ბა და­ა­გე­მოვ­ნონ. 36 წლის გელა აქ ყო­ველ­დღე და­დის. მეტ­რო­სად­გურ "ახ­მე­ტე­ლის თე­ატ­რის" მიმ­დე­ბა­რე ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე სა­კან­ცე­ლა­რიო მა­ღა­ზი­ას ფლობს და შიმ­შილს მხო­ლოდ და მხო­ლოდ "გლ­და­ნის შა­ურ­მით" იკ­მა­ყო­ფი­ლებს.

გელა სა­ქარ­თვე­ლო­ში მოს­კო­ვი­დან 3 წლის წინ ჩა­მო­ვი­და. ახ­ლობ­ლის რჩე­ვით, ბინა გლ­დან­ში იქი­რა­ვა და მი­სი­ვე რჩე­ვით, სარ­ფი­ა­ნი ბიზ­ნეს­საქ­მი­ა­ნო­ბაც წა­მო­ი­წყო. მოგ­ვი­ა­ნე­ბით მა­ინც ქა­ლა­ქის ცენ­ტრა­ლურ ნა­წილ­ში გა­და­ბარ­გდა სა­ცხოვ­რებ­ლად: ამ­ბობს, - მე­გო­ბარ­მა მირ­ჩია უზ­ნა­ძე­ზე გა­დას­ვლა, ბავ­შვე­ბი ქა­ლა­ქის სკო­ლა­ში მი­ი­ღე­ბენ გა­ნათ­ლე­ბა­სო... მაგ­რამ მა­ღა­ზია არ და­უ­ხუ­რავს: გლ­დან­ში ვაჭ­რო­ბა კარ­გად მი­დის.

მუ­სი­კის მას­წავ­ლე­ბე­ლი, ალი­ო­ნა ბე­ლა­ია კი გლ­და­ნის ძვე­ლი მა­ცხოვ­რე­ბე­ლია. და­ახ­ლო­ე­ბით 35 წლის წინ და­სახ­ლდა აქ (შვი­ლის ასა­კით ან­გა­რი­შობს).

ალი­ო­ნა ბე­ლა­ია:

- თა­ვი­დან, რო­დე­საც მეტ­რო არ იყო გაყ­ვა­ნი­ლი, მეტ­რო­სად­გურ "დი­დუ­ბემ­დე" ავ­ტო­ბუ­სი­თა და ტრამ­ვა­ით მივ­დი­ო­დით. მეტ­როს აშე­ნე­ბამ გა­და­ად­გი­ლე­ბის პრობ­ლე­მა მოხ­სნა და გლ­დან­მაც აყ­ვა­ვე­ბა და­ი­წყო.

- წყლის მო­წო­დე­ბის პრობ­ლე­მა თუ გქო­ნი­ათ?

- მე მე­სა­მე მიკ­რო­რა­ი­ონ­ში ვცხოვ­რობ და მსგავ­სი პრობ­ლე­მა 35 წლის წი­ნაც არ მქო­ნია, მაგ­რამ თა­ნამ­შრომ­ლე­ბის­გან მსმე­ნია, რომ ხალ­ხს მერ­ვე მიკ­რო­რა­ი­ონ­ში წყა­ლი დღე­საც გრა­ფი­კით მი­ე­წო­დე­ბა. ფაქ­ტობ­რი­ვად, აქ ცხოვ­რე­ბით კმა­ყო­ფი­ლი ვარ, უბ­რა­ლოდ ვწუხ­ვარ, რომ "სო­ცი­ა­ლის­ტუ­რი" გათ­ბო­ბის სის­ტე­მა მო­ი­შა­ლა. სხვა მხრივ, ძა­ლი­ან მომ­წონს. და­მი­ჯე­რეთ, საკ­ვე­ბი პრო­დუქ­ტი აქ ყვე­ლა­ზე ია­ფია. ყო­ველ­დღე ვა­კი­თხავ ჩემს შვილს, რო­მე­ლიც მთაწ­მინ­და­ზე ცხოვ­რობს და სა­ჭი­რო ნივ­თებ­სა და პრო­დუქტს აქე­დან ვაწ­ვდი.

- ქა­ლა­ქის ცენ­ტრში გა­დას­ვლა არ გინ­დათ?

- უი, რას ამ­ბობთ?! არას­დროს დავ­ტო­ვებ აქა­უ­რო­ბას (ეცი­ნე­ბა).

- რა­მეს შეც­ვლი­დით გლ­დან­ში?

- (ფიქ­რობს) არც არა­ფერს. მე პი­რა­დად ქა­ლა­ქის ეს ნა­წი­ლი ვარ­კე­თილს მირ­ჩევ­ნია. აქვე ტბაც არის, რო­მე­ლიც ამ ზა­ფხულს "გა­ნა­ახ­ლეს", - ჩემ­მა შვილ­მა წა­მიყ­ვა­ნა. რა თქმა უნდა, შეს­ვლა ფა­სი­ა­ნია, სა­მა­გი­ე­როდ, "მე­ფუ­რად" ბა­ნა­ობ და ირუ­ჯე­ბი.

თუმ­ცა, ზოგი სხვაგ­ვა­რად ფიქ­რობს.

ნა­თია (38 წლის):

- სამი შვი­ლი მყავს და ჩემ­თვის მთა­ვა­რი - სუფ­თა და უსაფრ­თხო გა­რე­მოა. ჩემი კორ­პუ­სის წინ ავ­ტო­ფა­რე­ხე­ბის გრძე­ლი რი­გია. რამ­დენ­ჯერ­მე შევ­ნიშ­ნე მათ ქვეშ შემ­ძვრა­ლი მღრღნე­ლე­ბი. ავ­ტო­ფა­რე­ხებს არ მოშ­ლი­ან?.. ში­შით ბავ­შვებს ვერ ვუშ­ვებ მარ­ტო­ებს ეზო­ში.

დათო, 35 წლის:

- 3 თვეა, რაც აქ ვარ. მერ­ვე მიკ­რო­რა­ი­ონ­ში ვცხოვ­რობ. დღეს მე­გო­ბარს სა­ძი­ლე აბი გა­მო­ვარ­თვი იმი­ტომ, რომ სხვა­ნა­ირ, აქ­ტი­ურ ცხოვ­რე­ბას ვარ მიჩ­ვე­უ­ლი. აქ დეპ­რე­სია და­მე­წყო. და­ახ­ლო­ე­ბით 20 წე­ლია, რუ­სეთ­ში ვცხოვ­რობ. უბ­რა­ლოდ მინ­დო­და, სა­ქარ­თვე­ლოს­თან კავ­ში­რი არ გა­მე­წყვი­ტა, ფული გა­მოვგზავ­ნე და ნა­თე­სავს და­ვა­ბა­რე, ბინა ეყი­და სად­მე. მან გლ­დან­ში მი­ყი­და, თა­ნაც - მერ­ვე­ში. მთე­ლი დღე ჭერ­ში ვი­ყუ­რე­ბი და ბუ­ზებს ვით­ვლი, ღა­მით კი ფილ­მებს ვუ­ყუ­რებ.

- და­საქ­მე­ბა არ გიც­დია?

- და­საქ­მე­ბუ­ლი არც პი­ტერ­ში ვი­ყა­ვი, მაგ­რამ ისე­თი ქა­ლა­ქია, სახ­ლში მჯდარ­საც რა­ღაც­ნა­ი­რი, "მუ­დამ მოძ­რა­ო­ბის" გან­ცდა გაქვს. იქ ცხოვ­რე­ბა ღა­მით იწყე­ბა - კლუ­ბე­ბი, დის­კო­თე­კე­ბი... აქ მე­გობ­რე­ბიც არ მყავს. თუ მყავს, ისი­ნი კლუ­ბებს არ სწყა­ლო­ბენ, და­ო­ჯა­ხე­ბუ­ლე­ბი არი­ან და იმი­ტომ.

- რას შეც­ვლი­დი გლ­დან­ში?

- რაც შე­იძ­ლე­ბა მეტ გა­სარ­თობ ობი­ექტს გავ­ხსნი­დი.

და­ვინ­ტე­რეს­დი, თბი­ლი­სის სხვა უბან­ში მცხოვ­რე­ბი ადა­მი­ა­ნე­ბი თუ იცხოვ­რებ­დნენ გლ­დან­ში.

ანა, 23 წლის:

- გლ­დან­ში? (ძა­ლი­ან ბევ­რი დრო დას­ჭირ­და პა­სუ­ხის გა­სა­ცე­მად) აუ, არ ვიცი, ალ­ბათ... არ მი­ფიქ­რია ამა­ზე და პა­სუ­ხის გა­ცე­მა მი­ჭირს. ალ­ბათ კი, არა?.. (გვერ­დით მდგომ მე­გო­ბარს უყუ­რებს, რო­მელ­საც მა­სა­ვით უჭირს ამ კი­თხვა­ზე პა­სუ­ხის გა­ცე­მა).

ეთე­რი, 47 წლის:

- რა­ტო­მაც არა?! სა­დაც კარგ პი­რო­ბებ­სა და ევ­რო­რე­მონ­ტი­ან ბი­ნას შე­მომ­თა­ვა­ზე­ბენ, ყველ­გან ვი­ცხოვ­რებ.

ცოტ­ნე, 29 წლის:

- ჩემი ოჯა­ხის ლა­მის 10 თა­ო­ბა ვე­რე­ლი იყო და მეც ვე­რე­ლად მოვ­კვდე­ბი. ამი­ტომ, სა­დაც უნდა და­მი­დოთ ოქ­როს ზო­დე­ბი, არ გა­და­ვალ, მით უმე­ტეს - გა­რე­უ­ბან­ში.

ისე, ვე­რას­თან და­კავ­ში­რე­ბით ერთი სა­ინ­ტე­რე­სო ფაქ­ტი გა­მახ­სენ­და: თურ­მე მრა­ვა­ლი წლის წინ, მა­შინ, რო­დე­საც თბი­ლი­სი ძა­ლი­ან პა­ტა­რა იყო, ვერა მის გა­რე­უბ­ნად ით­ვლე­ბო­და და იქ მხო­ლოდ სა­საფ­ლა­ო­ე­ბი იყო გან­თავ­სე­ბუ­ლი. მერე ქა­ლა­ქი გა­ი­ზარ­და და ვე­რაც შუ­ა­ში მო­ექ­ცა. ყვე­ლა­ფე­რი დრო­ის სა­კი­თხია. ახლა კი გავ­ბე­დავ, გა­ვი­მე­ო­რებ და ძვე­ლი, და­ვით სო­კო­ლო­ვი­სე­უ­ლი, მრა­ვა­ლი წლის წინ წარ­მოთ­ქმუ­ლი ფრა­ზით დავ­ტო­ვებ "მე­გობ­რო­ბის ქა­ლაქს", რო­მელ­საც ჯერ კი­დევ ვერ შე­უც­ვლია სა­მუ­შაო ხა­ლა­თი სა­დღე­სას­წა­უ­ლო სა­მო­სით: "ის კი­დევ შე­იც­ვლის ფერს, გა­ლა­მაზ­დე­ბა, მო­ირ­თვე­ბა ყვა­ვი­ლე­ბით, აივ­სე­ბა ბავ­შვე­ბის ჟრი­ა­მუ­ლით. მისი ცხოვ­რე­ბა, ხომ მხო­ლოდ ახლა იწყე­ბა"...

ქეთი ნი­კო­ლა­ვა

ჟურ­ნა­ლი "გზა"

(გა­მო­დის ხუთ­შა­ბა­თო­ბით)