BBCიხსენებს პაპი ფრანცისკეს ცხოვრების გზას, რომელიც აღდგომის ორშაბათს, 21 აპრილს გარდაიცვალა, მეორე დღეს მას შემდეგ, რაც წმინდა პეტრეს ტაძრის აივანზე გამოჩნდა და ყველას აღდგომა მიულოცა.
მიუხედავად იმისა, რომ პაპი ფრანცისკეს ხელმძღვანელობით კათოლიკურმა ეკლესიამ არაერთი ფუნდამენტური ცვლილება განიცადა, მან შეძლო პოპულარობის შენარჩუნება გაცილებით კონსერვატიული შეხედულებების მიმდევრებშიც კი.
გარდა ამისა, ის გახდა პირველი პონტიფიკოსი ისტორიაში, ვინც იეზუიტებიდან. იეზუიტები რომის კათედრას ყოველთვის გარკვეული ეჭვით ეპყრობოდნენ.
ფრანცისკეს წინამორბედი, ბენედიქტ XVI ასევე შევიდა ისტორიაში, როგორც თითქმის 600 წლის განმავლობაში პირველი პაპი, რომელმაც ნებაყოფლობით დატოვა თანამდებობა. ამის გამო თითქმის 10 წლის განმავლობაში ვატიკანის ბაღებში გვერდიგვერდ დადიოდა ორი პაპი: მოქმედი და გადამდგარი.
ბევრი კათოლიკე ელოდა, რომ ბენედიქტეს გადადგომის შემდეგ, ოფიციალურად ხანდაზმული ასაკისა და სუსტი ჯანმრთელობის გამო, კარდინალები წმინდა ტახტს უფრო ახალგაზრდა პრელატს ანდობდნენ. თუმცა, 2013 წლის კონკლავზე არჩეული არგენტინელი ბერგოლიო (პაპი ფრანცისკე) წინამორბედზე მხოლოდ ცხრა წლით უმცროსი აღმოჩნდა და არჩევის მომენტში უკვე სამოცდაათ წელს გადაცილებული იყო.
ფუნდამენტურად განსხვავებული მიდგომა
არჩევის მომენტიდან ფრანცისკემ ცხადყო, რომ სხვაგვარად იმოქმედებდა. მასთან მისულ კარდინალებს ის პაპის ტახტზე მჯდომი კი არა, გაცილებით არაფორმალურად, ფეხზე მდგომი იღებდა.
პაპი ფრანცისკე მსოფლიოს პირველად 2013 წლის 13 მარტს გამოეცხადა, მას შემდეგ რაც არჩევის შემდეგ წმინდა პეტრეს მოედანზე აივანზე გავიდა.
ტრადიციისამებრ, თეთრ სამოსში გამოწყობილმა ახლად არჩეულმა პაპმა ახალი სახელი აირჩია და წმინდა ფრანცისკე ასიზელის პატივსაცემად დაირქვა, რომელიც მე-13 საუკუნეში მოღვაწე სამონასტრო ორდენის დამაარსებელი იყო. ის თავმდაბლობას, სიყვარულსა და ასკეტიზმს ქადაგებდა.
პაპმა კათოლიკური ეკლესიის მთავარი მორალური ამოცანა შემდეგნაირად ჩამოაყალიბა: "როგორ მინდა, რომ ეკლესია იყოს ღარიბი - და ღარიბებისთვის".
ხორხე მარიო ბერგოლიო ბუენოს-აირესში 1936 წლის 17 დეკემბერს დაიბადა. ოჯახში ის ხუთი შვილიდან უფროსი იყო: მომავალი პონტიფიკოსის მშობლები ფაშიზმისგან თავის დასაღწევად მშობლიური იტალიიდან არგენტინაში გაიქცნენ.
ბავშვობაში ხორხეს ტანგოს ცეკვა უყვარდა და ადგილობრივი საფეხბურთო კლუბის, "სან-ლორენსოს" გულშემატკივარი იყო. ჯერ კიდევ სკოლის მოსწავლე მძიმე პნევმონიით დაავადდა და ექიმებმა ბავშვის გადარჩენა ფილტვის ნაწილის ამოღების შემდეგ შეძლეს. თუმცა, ამის შემდეგ ბერგოლიო სრულად ვერ გამოჯანმრთელდა და სიცოცხლის ბოლომდე მყიფე ჯანმრთელობის მქონე ადამიანად დარჩა.
ბოლო წლებში, უკვე საკმაოდ ხანდაზმული, ფრანცისკე დამატებით მარჯვენა მუხლის ტკივილს განიცდიდა, რომელიც ფეხზე დგომაში ხელს უშლიდა და რომელსაც ის "ფიზიკურ დამცირებად, სიამაყის დათრგუნვად" აღიქვამდა.
ახალგაზრდობაში ბერგოლიო ღამის კლუბში დაცვად მუშაობდა და იატაკებს წმენდდა, პარალელურად უნივერსიტეტში ქიმიას სწავლობდა.
ადგილობრივ ქარხანაში ის მჭიდროდ თანამშრომლობდა არგენტინაში სამხედრო დიქტატურის წინააღმდეგ მოქმედი კამპანიის ლიდერთან, ესთერ ბალესტრინოსთან. მოგვიანებით აქტივისტი წამებით მოკლეს და მისი ცხედარი დღემდე ვერ იპოვეს.
ბერგოლიო იეზუიტების ორდენში შევიდა, სადაც ფილოსოფიას სწავლობდა, ასევე ლიტერატურასა და ფსიქოლოგიას ასწავლიდა. 10 წლის შემდეგ მღვდლად აკურთხეს, მან სწრაფად დაიწყო სამსახურში დაწინაურება და 1973 წელს არგენტინის პროვინციული ეპარქიების ერთ-ერთ ხელმძღვანელად დაინიშნა.
ბრალდებები
ზოგიერთი თვლის, რომ არგენტინის ხუნტის გენერლებთან ბრძოლაში მომავალმა პაპმა ფრანცისკემ სათანადო ძალისხმევა არ გამოიჩინა.
არგენტინაში "ბინძური ომის" (1976-1983) დროს, როდესაც ათასობით ადამიანი გაიტაცეს და მოკლეს, აწამეს ან გაიტაცეს, ბერგოლიოს ორი მღვდლის გაუჩინარებაში მონაწილეობა ედებოდა ბრალად.
გაუჩინარებული მღვდლები აწამეს, მაგრამ საბოლოოდ ორივე ცოცხალი იპოვეს - თუმცა, ნახევრად შიშვლები და ტრანკვილიზატორებით გაბრუებულები.
ბერგოლიოს ბრალი დასდეს იმაში, რომ მან ხელისუფლებას არ შეატყობინა, რომ მათი მუშაობა ღარიბულ უბნებში ეკლესიამ დაამტკიცა. თუ ეს სიმართლეა, მაშინ მომავალმა პონტიფიკოსმა ფაქტობრივად მათი მაცხოვრებლები სიკვდილის ესკადრონებს მიუგდო დასაგლეჯად. თავად ის ამ ბრალდებას თანმიმდევრულად და კატეგორიულად უარყოფდა და ამტკიცებდა, რომ სინამდვილეში მათ გასათავისუფლებლად საიდუმლო სამუშაოს ეწეოდა.
ეჭვგარეშეა ის ფაქტი, რომ ის მართლაც ძალიან დაეხმარა ბევრ მათგანს, ვინც ქვეყნიდან გაქცევას ცდილობდა.
მას ასევე ჰქონდა უთანხმოება იეზუიტ კოლეგებთან, რომლებიც თვლიდნენ, რომ ბერგოლიო არ იყო დაინტერესებული განთავისუფლების თეოლოგიით - ქრისტიანული აზროვნებისა და მარქსისტული სოციოლოგიის სინთეზით, რომელიც უსამართლობის აღმოფხვრას ისახავდა მიზნად. ბერგოლიო კი, პირიქით, მწყემსური მხარდაჭერის უფრო რბილ ფორმას ანიჭებდა უპირატესობას.
როდესაც 2005 წელს ის პირველად შევიდა წმინდა ტახტის პრეტენდენტთა რიცხვში, ზოგიერთმა იეზუიტმა დიდი შვებით ამოისუნთქა.
უბრალო ეპისკოპოსი
1992 წელს ის ბუენოს-აირესის დამხმარე ეპისკოპოსად დაინიშნა, შემდეგ კი არქიეპისკოპოსი გახდა. 2001 წელს პაპმა იოანე პავლე II-მ ის კარდინალის ხარისხში აიყვანა და ბერგოლიოს ეკლესიის ადმინისტრაციულ განყოფილებაში, თანამდებობა უბოძა.
ამ თანამდებობაზე მან მოიპოვა უპრეტენზიო ადამიანის რეპუტაცია, უარი თქვა უმაღლესი სასულიერო პირების მრავალ ატრიბუტზე. ჩვეულებრივ ეკონომ კლასით დაფრინავდა და წითელ-იისფერი მოსასხამის ნაცვლად, რომელიც მისი წოდებით ეკუთვნოდა, შავი სამონასტრო სამოსის ტარება ამჯობინა.
ქადაგებებში ის სოციალური ინტეგრაციისკენ მოუწოდებდა და აკრიტიკებდა ხელისუფლებას, რომელიც მოსახლეობის უღარიბეს ფენებს სათანადო ყურადღებას არ აქცევდა.
უკვე პაპის რანგში ყოფნისას, მან დიდი ძალისხმევა დახარჯა აღმოსავლეთის მართლმადიდებლურ ეკლესიასთან ათასწლოვანი განხეთქილების დასაძლევად. აღიარების ნიშნად, 1054 წლის დიდი სქიზმის შემდეგ პირველად, კონსტანტინოპოლის პატრიარქი რომის ახალი ეპისკოპოსის ხელდასხმას დაესწრო.
მუსლიმი მებრძოლების თავდასხმების შემდეგ მან განაცხადა, რომ არ უნდა მოხდეს ისლამის ძალადობასთან გაიგივება. „თუ ისლამურ ძალადობაზე ვსაუბრობ, კათოლიკურ ძალადობაზეც უნდა ვილაპარაკო“, - განაცხადა მან.
როგორც ესპანურენოვანმა ლათინო-ამერიკელმა, მან უმნიშვნელოვანესი სამსახური გაწია როგორც შუამავალმა, როდესაც აშშ-ს მთავრობა ისტორიულ დაახლოებაზე წავიდა კუბასთან. ძნელი წარმოსადგენია ევროპელი პაპი, რომელიც ასეთ მნიშვნელოვან დიპლომატიურ როლს ასრულებს.
ტრადიციონალისტი
საეკლესიო მოძღვრების ბევრ საკითხში პაპი ფრანცისკე ტრადიციონალისტი იყო.
მონსინიორ ოსვალდო მუსტოს თქმით, რომელიც მასთან ერთად სწავლობდა სემინარიაში, ის იყო „ისევე კომპრომისის გარეშე, როგორც პაპი იოანე პავლე II, ევთანაზიის, სიკვდილით დასჯის, აბორტების, სიცოცხლის უფლების, ადამიანის უფლებებისა და მღვდლების უქორწინებლობის საკითხებში“.
მან თქვა, რომ ეკლესიამ უნდა მიიღოს ადამიანები მათი სექსუალური ორიენტაციის მიუხედავად, მაგრამ დაჟინებით ამბობდა, რომ გეი წყვილების მიერ ბავშვების შვილად აყვანა, ბავშვების დისკრიმინაციის ფორმაა.
2013 წელს რომის პაპად არჩევისთანავე, მან მონაწილეობა მიიღო რომში აბორტების წინააღმდეგ გამართულ მარშში და მოუწოდა "ჩასახვის მომენტიდანვე" დაეცვათ არ დაბადებულთა უფლებები.
ის ქალების ხელდასხმის წინააღმდეგ გამოვიდა და განაცხადა, რომ პაპმა იოანე პავლე II-მ ერთხელ და სამუდამოდ გამორიცხა ასეთი შესაძლებლობა.
და მიუხედავად იმისა, რომ თავიდან თითქოს დაუშვა, რომ კონტრაცეფცია შეიძლება გამოყენებულ იქნას დაავადებების პროფილაქტიკისთვის, მან მაღალი შეფასება მისცა პავლე VI-ის მოძღვრებას ამ საკითხზე, რომელმაც გააფრთხილა, რომ ამან შეიძლება ქალი მამაკაცის დაკმაყოფილების ინსტრუმენტად აქციოს.
ბრძოლა პედოფილიასთან
თუმცა, მისი პაპობის ყველაზე სერიოზული გამოწვევა ორ ფრონტზე გაჩნდა. პირველ რიგში, ფრანცისკე ბავშვების მიმართ ძალადობის წინააღმდეგ ბრძოლის უუნარობაში დაადანაშაულეს.
მეორეც, - კონსერვატიული კრიტიკოსები მას რწმენის შესუსტებაში ადანაშაულებდნენ. კერძოდ, ისინი გულისხმობდნენ მის ნაბიჯებს განქორწინებულ და ხელახლა დაქორწინებულ კათოლიკეებს ზიარების მიღების უფლება მიეცათ.
ომი უკრაინაში
რუსეთის ჯარების უკრაინაში სრულმასშტაბიანი შეჭრის დაწყებიდან პაპ ფრანცისკეს არაერთხელ ადანაშაულებდნენ აგრესორის მიმართ სიმპათიებში და აკრიტიკებდნენ კიევის არასაკმარისი მხარდაჭერისთვის.
რუსეთის სრულმასშტაბიანი შეჭრის დაწყებიდან დაახლოებით ერთი თვის შემდეგ, პონტიფიკოსმა სურვილი გამოთქვა, გამგზავრებულიყო მოსკოვში, რათა იქ პრეზიდენტ პუტინს შეხვედროდა და ომის შეწყვეტა ეთხოვა.
ამასთან, პაპმა ფრანცისკემ კიევში ჩასვლის მოწვევაზე უარი თქვა - ყოველ შემთხვევაში, მოსკოვში წინასწარი ვიზიტის გარეშე. "კიევში ახლა არ წავალ, ჯერ მოსკოვში უნდა წავიდე და იქ პუტინს შევხვდე" - ამბობდა ის.
მოსკოვის მონახულების მოწვევა ფრანცისკეს არ მისვლია. 2022 წლის 2 ოქტომბერს, როდესაც უკრაინაში სრულმასშტაბიანი ომი უკვე ნახევარ წელზე მეტია მიმდინარეობდა - პონტიფიკოსმა რუსეთის პრეზიდენტს საჯაროდ მიმართა. წმინდა პეტრეს მოედანზე აივნიდან ქადაგების დროს პაპმა პუტინს მოუწოდა შეეჩერებინა "ძალადობისა და სიკვდილის სპირალი“ უკრაინაში.
ომებისა და პანდემიის ეპოქის პაპი
Covid-19 პანდემიის დროს ფრანცისკემ გააუქმა თავისი რეგულარული გამოსვლები წმინდა პეტრეს მოედანზე - ვირუსის გავრცელების თავიდან ასაცილებლად. მორალური ლიდერობის მნიშვნელოვან მაგალითად მან ასევე გამოაცხადა, რომ ვაქცინაცია საყოველთაო მოვალეობაა.
2022 წელს ის გახდა პირველი პაპი 100 წელზე მეტი ხნის განმავლობაში, რომელმაც თავისი წინამორბედი დაკრძალა - ბენედიქტეს 95 წლის ასაკში გარდაცვალების შემდეგ. ამ დროისთვის მას ჯანმრთელობის პრობლემები დაეწყო.
2023 წელს მან პილიგრიმობა დაიწყო სამხრეთ სუდანში და ქვეყნის ლიდერებს კონფლიქტის დასრულების თხოვნით მიმართა. ერთი წლის შემდეგ ის გაემგზავრა ამბიციურ ოდისეაში ოთხ ქვეყანაში და ორ კონტინენტზე, ინდონეზიაში, პაპუა-ახალ გვინეასა და სინგაპურში გაჩერებებით.
ხორხე მარიო ბერგოლიო წმინდა პეტრეს ტახტზე ვატიკანის შეცვლის გადაწყვეტილებით ავიდა.
იქნებიან ისეთები, ვინც უფრო ლიბერალურ ლიდერს ისურვებდა, ხოლო კრიტიკოსები მიუთითებენ მის აშკარა უუნარობაზე, ეფექტურად დაუპირისპირდეს სექსუალურ ძალადობას ეკლესიაში. მაგრამ მან ბევრი რამ შეცვალა.
მან 140-ზე მეტი კარდინალი დანიშნა არაევროპული ქვეყნებიდან და თავის მემკვიდრეს უანდერძა ეკლესია, რომელსაც გაცილებით გლობალური შეხედულებები აქვს, ვიდრე მას მემკვიდრეობით ერგო.
მას სჯეროდა, რომ ყველაფერი დანარჩენი ამაოება იქნებოდა. "შეხედეთ ფარშევანგს, - ამბობდა ის, - ის მშვენიერია, თუ მას წინიდან უყურებთ. მაგრამ თუ მას უკნიდან შეხედავთ, სიმართლეს აღმოაჩენთ".
"ჩვენ უნდა ავიცილოთ ეკლესიის სულიერი ავადმყოფობა, რომელიც საკუთარ სამყაროშია ჩაფლული", - თქვა მან არჩევისთანავე.
"თუკი არჩევანი უნდა გამეკეთებინა დაჭრილ ეკლესიას შორის, რომელიც ქუჩაში გამოდის და ავადმყოფ, ჩაკეტილ ეკლესიას შორის, პირველს ავირჩევდი".