ბოლო დროს მიმ­დი­ნა­რე ამ­ბე­ბი, დიდი ადა­მი­ა­ნე­ბის გახ­სე­ნე­ბის­თვის დროს ნაკ­ლე­ბად გი­ტო­ვებს, მაგ­რამ მი­უ­ხე­და­ვად ამი­სა, ვცდი­ლობთ, მა­ინც გა­ვიხ­სე­ნოთ ისი­ნი, ვი­საც ქვეყ­ნის ცხოვ­რე­ბა­ში დიდი წვლი­ლი აქვთ შე­ტა­ნი­ლი. ყვე­ლას­თვის საყ­ვა­რე­ლი მწე­რა­ლია რეზო ინა­ნიშ­ვი­ლი. მისი ნა­მუ­შევ­რე­ბი­დან სა­ო­ცა­რი სით­ბო და სი­კე­თე მო­დის. თა­ნა­მედ­რო­ვე­თა მო­გო­ნე­ბებ­ში სუფ­თა, მარ­თალ, გულ­წრფელ, თავ­მდა­ბალ ადა­მი­ა­ნად დარ­ჩა.

"არა­ფე­რია იმა­ზე კარ­გი მიც­ვა­ლე­ბუ­ლი­სათ­ვის, ორი­ო­დე კაც­მა მი­ა­ცი­ლოს სა­საფ­ლა­ოს მყუდ­რო კუ­თხე­ში, რა­ღაც წა­ი­პუ­ტუ­ნოს თა­ვის­თვის სა­მოს­გა­ქუ­ცულ­მა მღვდელ­მა, ჩა­უშ­ვან მიც­ვა­ლე­ბუ­ლი მი­წა­ში, იქვე წა­უქ­ცი­ონ თითო ჭიქა და წა­ვიდ­ნენ საქ­მე­მორ­ჩე­ნი­ლე­ბი თავ­თა­ვი­ან­თი გზით. ცოტა ხან­ში შემ­ხმარ­მა ფოთ­ლებ­მა და­ფა­რონ საფ­ლა­ვის ბორ­ცვი" - ეს სი­ტყვე­ბი მწე­რალს ნამ­დვილ წი­ნას­წარ­მე­ტყვე­ლე­ბად ექცა.

• 1991 წლის 26 დე­კემ­ბერს 65 წლის ასაკ­ში ამ ქვეყ­ნი­დან ზუს­ტად ასე ჩუ­მად წა­ვი­და... მისი დაკ­რძალ­ვის დღეს - 31 დე­კემ­ბერს, დი­დუ­ბის პან­თე­ო­ნამ­დე, საყ­ვა­რე­ლი მწე­რა­ლი, სამ­წუ­ხა­როდ ბევ­რმა ადა­მი­ან­მა ვერ მი­ა­ცი­ლა, რად­გან თბი­ლის­ში, რუს­თა­ვე­ლის გამ­ზირ­ზე იმ პე­რი­ოდ­ში ის­როდ­ნენ, ომი იყო გა­ჩა­ღე­ბუ­ლი...

მწერ­ლის შე­მოქ­მე­დე­ბა სა­ო­ცა­რი ამ­ბე­ბი­თაა სავ­სე, მის­მა კე­თილ­მა, ალალ­მა და და­უ­ვი­წყარ­მა ნა­წარ­მო­ე­ბებ­მა და პერ­სო­ნა­ჟებ­მა არა­ერთ მკი­თხველს კე­თი­ლი­სა და ბო­რო­ტის გარ­ჩე­ვა ას­წავ­ლა.

"სკო­ლა­ში მი­მიწ­ვი­ეს და იქ ერ­თმა მას­წავ­ლე­ბელ­მა მი­თხრა, თქვე­ნი წიგ­ნე­ბით სი­კე­თი­სა და ბო­რო­ტე­ბის გარ­ჩე­ვა ვის­წავ­ლე­თო. მე კი მე­ცი­ნე­ბო­და, ეს რა კარ­გი რა­მე­ე­ბი გის­წავ­ლი­ათ, მე ჯერ კი­დევ ვერ ვარ­ჩევ-მეთ­ქი,“ - იხ­სე­ნებ­და მწე­რა­ლი.

აკა­კი ბაქ­რა­ძემ რეზო ინა­ნიშ­ვი­ლის მო­თხრო­ბებს "სუ­ლის პური" უწო­და. ჭა­ბუა ამი­რე­ჯი­ბი ამ­ბობ­და: "რე­ზომ თვი­თო­ნაც არ იცის, რო­გო­რი დიდი მწე­რა­ლია“. თა­მაზ ჭი­ლა­ძე კი ასე ახა­სი­ა­თებ­და: "თით­ქოს იმა­ვე თი­ხით იყო მო­ზე­ლი­ლი, რი­თაც მთე­ლი კა­ხე­თი, ოღონდ, ცე­ცხლში კი არა, მზე­ში იყო გა­მომ­წვა­რი. ლა­პა­რა­კობ­და დინ­ჯად, მო­ზო­მი­ლად, თით­ქოს უხი­ლავ კრა­მი­ტებს აწყობ­და ჩვენ ზე­ვით, უხი­ლავ სა­ხუ­რავ­ზე. მის სი­ტყვას მარ­თლაც კრა­მი­ტის სიმ­ძი­მე და სა­ი­მე­დო­ო­ბა ჰქონ­და.“

"ჩემი სამ­შობ­ლო სო­ფე­ლი ხაშ­მია. ეს სა­ხე­ლი მა­ინ­ცა­და­მა­ინც სა­ა­მა­ყოდ არ ჟღერს, საბა მას "ავ­ჰა­ე­რო­ვან­სა და უმაშ­ნოს" უწო­დებს,“ - ასე იწყე­ბა მისი ავ­ტო­ბი­ოგ­რა­ფი­უ­ლი მო­თხრო­ბა, სა­ი­და­ნაც კი­დევ რამ­დე­ნი­მე ეპი­ზოდს გა­ვიხ­სე­ნებთ:

"დე­და­ჩე­მი მშო­ბი­ა­რო­ბის­თა­ნა­ვე ცუ­დად გამ­ხდა­რა. ჩემ­თვის კი­დევ რამ­დე­ნი­მე დღეს კი უწო­ვე­ბია და და­წყე­ბუ­ლა ჩემი ვა­ი­ნაჩ­რო­ბა, ხან ძა­ლუ­ა­ჩე­მი მა­წო­ვებ­და თურ­მე, ხან - მე­ზო­ბე­ლი პა­ტარ­ძლე­ბი. მრა­ვალ­თა ძუ­ძუ­ნა­წოვს, მრა­ვალ­თა სიყ­ვა­რუ­ლი ჩა­მი­ნერ­გა ღმერ­თმა. და­ცოლ­შვი­ლე­ბულ­საც კი ისე მო­მე­ფე­რე­ბოდ­ნენ ჩემი უბ­ნე­ლი ნუცა ძალო, ვარა ძალო, ნინა ძალო და სხვა­ნი, თით­ქოს ისევ პა­ტა­რა ვყო­ფი­ლი­ყა­ვი... რა კარ­გე­ბი იყ­ვნენ ეს გარ­ჯა­სა და ჯა­ფა­ში თვა­ლებ­და­ქან­ცუ­ლი ქა­ლე­ბი! ვაი, რომ ვე­რა­ვი­თა­რი სა­სი­ხა­რუ­ლო­თი ვერ აღ­ვნიშ­ნე მათი ტკბი­ლი ამა­გი!.. ვერც მათი, ვერც სოფ­ლი­სა.“

"წლის რომ გავმხდარ­ვარ, წი­ნათ ჩვენ­ში ასე­თი რწმე­ნა ჰქო­ნი­ათ, და­ვუს­ვი­ვართ, შე­მო­უყ­რი­ათ ირ­გვლივ სხვა­დას­ხვა ხე­ლო­ბის ია­რა­ღე­ბი: კო­ჭე­ბი­ა­ნი სა­ან­გა­რი­შო, წალ­დი, სად­გი­სი, ას­ტა­მი, კა­ლა­მი, ნალი, ხერ­ხი და კი­დევ სხვა რა­ღა­ცე­ბი. რა­საც პირ­ვე­ლად მოჰ­კი­დებ­და ბავ­შვი ხელს, იმ ხე­ლო­ბის კაცი გა­მო­ვი­დო­და. ბე­ბია მე­ტყო­და ხოლ­მე, შენო, კა­ლამს დას­წვდი მა­შინ­ვეო. არა მჯე­რა, რომ ერთი წლის ბავ­შვმა კო­ჭე­ბი­ა­ნი სა­ან­გა­რი­შოს გვერ­დით კა­ლამს წა­ა­ტა­ნოს ხელი, მაგ­რამ ეგრე იყოო, და­უ­დას­ტუ­რე­ბია დე­და­საც" - წერ­და და ასე იხ­სე­ნებ­და ბავ­შვო­ბის სხვა­დას­ხვა ეპი­ზოდს მწე­რა­ლი.

• მისი ოჯახ­ში ხაშ­მი­დან 1936 წელს სა­ცხოვ­რებ­ლად თბი­ლის­ში გად­მო­ვი­და. 37-ის ზა­ფხულ­ში მამა და­უ­პა­ტიმ­რეს, და­ა­პა­ტიმ­რეს დე­დის მამა და ძმაც, სო­ფელ­ში მსხმო­ი­ა­რე ვე­ნა­ხი გა­უ­კა­ფეს... მა­შინ 11 წლის ყო­ფი­ლა... იმის შემ­დეგ მა­მის­თვის თვა­ლი ერთხელ მო­უკ­რავს, რო­დე­საც სა­სა­მარ­თლოს კი­ბე­ზე ადი­ო­და, მაგ­რამ ვერ იცნო და ყუ­რა­დღე­ბა მხო­ლოდ იმი­ტომ მი­აქ­ცია, რომ ვი­ღაც მძი­მე მდგო­მა­რე­ო­ბა­ში მყო­ფი კაცი თბი­ლად უღი­მო­და...

ობ­ლო­ბი­სა და ომის სა­ში­ნელ წლებს არ იხ­სე­ნებ­და, არც წერ­და, ეს ისე­დაც ათა­სო­ბით ადა­მი­ანს აქვს გა­მოვ­ლი­ლიო... მერე 31-ე ქარ­ხა­ნა­ში და­უ­წყია მუ­შა­ო­ბა... სა­ა­ვი­ა­ციო ტექ­ნი­კუმ­ში სწავ­ლობ­და, მაგ­რამ არ და­ამ­თავ­რა. თბი­ლი­სის სა­ხელ­მწი­ფო უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში ფი­ლო­ლო­გი­ის ფა­კულ­ტეტ­ზე შე­ვი­და. 1950 წელს სტუ­დენ­ტურ­მა ალ­მა­ნახ­მა „პირ­ვე­ლი სხი­ვი“ გა­მო­აქ­ვეყ­ნა მისი მო­თხრო­ბა „სახ­სო­ვა­რი,“ მაგ­რამ იმის გამო, რომ თავი ერ­ჩი­ნა, იძუ­ლე­ბუ­ლი იყო, სწავ­ლის­თვის თავი და­ე­ნე­ბე­ბი­ნა. სამ­გო­რის არ­ხის მშე­ნებ­ლო­ბა­ზე წა­ვი­და... უნი­ვერ­სი­ტე­ტის რექ­ტორს ნიკო კე­ცხო­ველს მო­უ­კი­თხავს, ის ნი­ჭი­ე­რი ბიჭი სად არი­სო? მი­ზე­ზი რომ გა­უ­გია, გა­მო­ი­ძა­ხა და უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში აღად­გი­ნა. მალე მისი კრე­ბუ­ლი "პირ­ვე­ლი მო­თხრო­ბე­ბი“ გა­მო­ვი­და.

შინ წე­რის პი­რო­ბე­ბი ნაკ­ლე­ბად ჰქონ­და, უმე­ტე­სად სა­ჯა­რო ბიბ­ლი­ო­თე­კა­ში წერ­და. წერ­და ფან­ქრით, თუ რა­მის შეც­ვლა უნ­დო­და, საშ­ლე­ლი თან ჰქონ­და და ას­წო­რებ­და. ზოგ­ჯერ რო­მე­ლი­მე ზუსტ სი­ტყვა­სა თუ ფრა­ზას რამ­დე­ნი­მე დღე ეძებ­და. ამა­ზე კი მისი მე­უღ­ლე როზა ინა­ნიშ­ვი­ლი "ერ­თსუ­ლოვ­ნე­ბის" ერთ-ერთ გა­და­ცე­მა­ში ასე მოგ­ვი­თხრობს:

"მე­კი­თხე­ბი­ან ხოლ­მე, რო­გორ და რო­დის წერ­დაო? გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი დრო რე­ზოს შე­მოქ­მე­დე­ბის­თვის არას­დროს ჰქონ­და. მთე­ლი ოჯა­ხი მას­ზე იყო და­მო­კი­დე­ბუ­ლი და რო­გორც შე­ეძ­ლო, ოჯახს ისე უძღვე­ბო­და. სა­ერ­თოდ მწერ­ლებს ასე­თი მუ­შა­ო­ბა უყ­ვართ - თა­ვის ოთახ­ში ჩა­ი­კე­ტე­ბი­ან და სა­კუ­თარ აზ­რებ­თან, ფიქ­რებ­თან მარ­ტო­ნი რჩე­ბი­ან. რე­ზოს სა­კუ­თა­რი თა­ვის­თვის სიმ­ყუდ­რო­ვე არას­დროს შე­უქ­მნია და რა­ნა­ი­რად ახერ­ხებ­და ამ­დენს, არ ვიცი. ერთხელ ხაშმ­ში ვი­ყა­ვით, ვე­ნა­ხი­დან ამო­ვი­და და ერთი დიდი ღორი და­ვი­ჭი­რეო... რო­გორ და­ი­ჭი­რე-მეთ­ქი? - ვუ­თხა­რი. შენ რა გინ­და, და­ვი­ჭი­რე და თან ეღი­მე­ბო­და. ვი­ღა­ცის იქ­ნე­ბა და სა­ლან­ძღა­ვად ნუ გა­იხ­დი თავ­სო, - მე და ჩემ­მა დე­დამ­თილ­მა ვუ­თხა­რით... მო­თხრო­ბა დავ­წე­რე, რო­მელ­შიც იმ­დენს ავი­ღებ, რომ ერთ ღორს გი­ყი­დი­თო... წა­ვი­დო­და, ჩან­თა­გა­და­კი­დე­ბუ­ლი მინ­დორ­ში, ტყე­ში. ჩან­თა­ში ეწყო ფურ­ცე­ლი, ფან­ქა­რი და იქ წერ­და. ეს იყო მისი გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ხე­ლის შე­წყო­ბა, რომ გაგ­ვრი­დე­ბო­და სახ­ლი­დან და ბუ­ნე­ბა­ში ეწე­რა... ერთხელ თბი­ლის­ში ვი­ყა­ვით და მო­თხრო­ბა მაქვს გა­და­სა­წე­რი და აქ ვერ ვა­ხერ­ხებ, შვი­ლიშ­ვი­ლე­ბი ხმა­უ­რო­ბე­ნო... წა­ვალ უჯარ­მა­ში და ერთ კვი­რა­ში ჩა­მო­ვა­ლო. მო­ი­მა­რა­გა სა­ნო­ვა­გე, ჩა­ა­ლა­გა და წა­ვი­და. მე­ო­რე დი­ლით ჩა­მო­ვი­და და ვუ­თხა­რი, - ცუ­დად ხარ-მეთ­ქი?! არა, იქ ისე­თი სი­წყნა­რეა, ვერ ავი­ტა­ნე, ისევ ამა­თი ხმა­უ­რი მირ­ჩევ­ნია, აქ ვი­მუ­შა­ვე­ბო. ასეთ პი­რო­ბებ­ში უხ­დე­ბო­და წერა“...

წყვი­ლის სიყ­ვა­რუ­ლის ამ­ბა­ვი

"რე­ზოს რომ მო­ვე­წო­ნე, მი­სი­ა­ნებ­მა თურ­მე ყვე­ლამ იცო­და. მა­შინ სა­წყა­ლი ისე იყო გამ­ხდა­რი, ჩექ­მე­ბით, „ტე­ლეგ­რე­ი­კით,“ გაშ­ვე­ბუ­ლი თმით და­დი­ო­და და ძა­ლი­ან არ მო­მე­წო­ნა. ეზო­ში ბევ­რი ალუ­ბა­ლი გვედ­გა. ჩემ­მა დამ თა­ნამ­შრომ­ლე­ბი და­პა­ტი­ჟა. რე­ზოც მო­ვი­და. ფეხ­საც­მე­ლი ჰქონ­და გარ­ღვე­უ­ლი და მავ­თუ­ლით გაბ­ლან­დუ­ლი, ეს რო­გო­რი ფეხ­საც­მე­ლი აც­ვია-მეთ­ქი? - ცხვი­რი ავიბ­ზუე. ხაშმ­ში უჯარ­მი­დან ყო­ველ დღე ფე­ხით და­დი­ო­და, გა­უ­ჭირ­დე­ბო­და, აბა, რა იქ­ნე­ბო­და, მაგ­რამ მა­შინ ამა­ზე არ ვფიქ­რობ­დი... მერე თბი­ლის­ში სტუმ­რად მეწ­ვია. 18 წლის რომ გავ­ხდი, რე­ზომ პუშ­კი­ნის ლექ­სე­ბი მა­ჩუ­ქა და მი­თხრა: არც ისე­თი პა­ტა­რა ხარ და ხვდე­ბი ალ­ბათ ყვე­ლა­ფერს. მი­თხა­რი, მოგ­წონ­ვარ თუ არა და თუ არა, აღარ მო­ვა­ლო. გავ­ჩუმ­დი, თა­ვი­დან ვე­რა­ფე­რი ვთქვი, მერე კი ჩემ­თვის ჩა­ვი­დუ­დუ­ნე - აღარ მოხ­ვი­დე-მეთ­ქი... მთე­ლი ღამე არ მი­ძი­ნია, რაც მე მა­შინ ვი­ნერ­ვი­უ­ლე...

ხომ იცით, გო­გოს მე­ტიჩ­რო­ბა, შემ­რცხვა მისი და ასე იმი­ტომ ვუ­თხა­რი. აღარ მოვა, აღარ-მეთ­ქი, ვტი­რო­დი. მო­ვი­და! და ხომ იგ­რძნო, რო­გორ შევ­ხვდი, ან რად უნ­დო­და პა­სუ­ხი?! მერე ერ­თად დავ­დი­ო­დით კი­ნო­ში, თე­ატ­რში, გა­მო­ფე­ნებ­ზე. ჩემ­თან ძა­ლი­ან მო­რი­დე­ბუ­ლი იყო, ასე­ვე ყუ­რა­დღე­ბი­ა­ნი, გუ­ლის­ხმი­ე­რი და კე­თი­ლი. ერ­თად რომ დავ­დი­ო­დით, ხელმკლავს მე ვუ­კე­თებ­დი..."

პირ­ვე­ლი მკი­თხვე­ლე­ბი

"მისი პირ­ვე­ლი მკი­თხვე­ლი მე და ჩემი დე­დამ­თი­ლი ვი­ყა­ვით. მერე ბავ­შვე­ბი რომ წა­მო­ი­ზარ­დნენ, იმა­თაც უკი­თხავ­და. როცა შე­ამ­ჩნევ­და, რომ უგებ­დნენ და მოს­წონ­დათ მისი ნა­მუ­შევ­რე­ბი, თვა­ლე­ბი გა­უ­ფარ­თოვ­დე­ბო­და და სახე გა­უ­ნათ­დე­ბო­და, უხა­რო­და... იყო პე­რი­ო­დი, რომ და­ღო­ნე­ბულ-და­ფიქ­რე­ბულ და­დი­ო­და. ახა­ლი შე­უღ­ლე­ბუ­ლე­ბი რომ ვი­ყა­ვით, თა­ვი­დან და ვერ ვხდე­ბო­დი, რა ხდე­ბო­და, მერე კი მივ­ხვდი... ასე იყო ხოლ­მე, რო­დე­საც რა­ი­მე სი­ტყვა და­აბ­რკო­ლებ­და, შე­ფიქ­რი­ა­ნე­ბუ­ლი იყო, სა­ნამ შე­სა­ფე­რისს მო­ძებ­ნი­და... ყო­ფი­ლა, რომ ხან ჩემ­თვის, ჩემი დე­დამ­თი­ლის­თვის უკი­თხავს, - აბა, ამას რო­გორ იტყო­დიო? სა­ერ­თოდ, თბი­ლი და მო­სიყ­ვა­რუ­ლე ადა­მი­ა­ნი იყო და მე­ტის­მე­ტად ოჯახ­ზე გა­და­ყო­ლი­ლი“.

რეზო ინა­ნიშ­ვი­ლის ლოც­ვა

„ღვთის­მშო­ბე­ლო დე­დავ, შენ და­ი­ფა­რე ჩემი მოდ­გმა და სის­ხლი! უკად­რი­სი არა­ფე­რი აკად­რე­ბი­ნო, შენი უბი­სა და კალ­თის ჭი­რი­მე! ჩვე­ნი მამა-პა­პის სა­ხე­ლის შემ­რცხვე­ნე­ლი არა­ფე­რი აკად­რე­ბი­ნო, ჩვე­ნო წა­მე­ბუ­ლო დე­დავ! მი­ე­ცი ძალა ტკი­ვი­ლის და გა­ჭირ­ვე­ბის ატა­ნი­სა, ოქ­რო­თი ცდუ­ნე­ბის ძლე­ვი­სა! ნუ გა­ა­ჭუ­ჭყი­ა­ნე­ბი­ნებ სულს, ნურც ხე­ლებს! ღვთის­მშო­ბე­ლო დე­დავ, შენი მა­ვედ­რე­ბე­ლი იყო ჩემი მამა-პაპა, შენი მა­ვედ­რე­ბე­ლი ვარ მე… და­ი­ფა­რე შენი კე­თი­ლი კალ­თით!“