ქიმია მეცნიერებაა, რომელიც ირგვლივ ყველაფერში გვხვდება – ჰაერში, რომელსაც ვსუნთქავთ, საჭმელში, რომელსაც ვჭამთ, და ნივთებში, რომლებსაც ყოველდღიურად ვიყენებთ. ეს სფერო სწავლობს ნივთიერებების შემადგენლობას, მათ თვისებებს და გარდაქმნებს. ქიმიის გარეშე შეუძლებელი იქნებოდა თანამედროვე მედიცინის, კოსმოსური კვლევების, ბიოტექნოლოგიისა და მრავალი სხვა დარგის განვითარება.
მოდით, გავეცნოთ 10 საინტერესო ფაქტს ამ საოცარ მეცნიერებაზე!
1. წყალი შეიძლება იყოს ერთდროულად მყარი, თხევადი და აირი
არსებობს ფენომენი, რომელსაც "სამმაგი წერტილი" ეწოდება. ეს არის მდგომარეობა, როდესაც ნივთიერება ერთდროულად სამ ფაზაში – მყარ, თხევად და აიროვნად – არსებობს. წყლისთვის ეს წერტილი 0.01°C და 611.657 პასკალია.
2. ადამიანის სხეული ვარსკვლავების მასალისგანაა შექმნილი
ყველა ატომი, რომლითაც ჩვენი სხეული შედგება – ნახშირბადი, ჟანგბადი, რკინა და სხვა – წარმოიშვა ვარსკვლავებში ბირთვული სინთეზის პროცესში. ეს იმას ნიშნავს, რომ ჩვენ ვარსკვლავური მტვრის ნაწილი ვართ!
3. მინა არ არის მყარი ნივთიერება
მიუხედავად იმისა, რომ მინა მყარად გამოიყურება, ის სინამდვილეში ამორფული სითხეა. მისი მოლეკულები იმდენად ნელა გადაადგილდებიან, რომ შეუმჩნეველია.
4. ბრინჯი ანათებს ულტრაიისფერი შუქის ქვეშ
თეთრი ბრინჯი ხშირად შეიცავს ტრიფტოფანს და ვიტამინ B2-ს (რიბოფლავინს), რომლებიც ულტრაიისფერი (UV) შუქის ქვეშ ლურჯად ანათებს. ეს მოვლენა გვხვდება სხვა საკვებ პროდუქტებშიც, როგორიცაა კვერცხის გული, ბანანი და თაფლი, რაც გამოწვეულია ბუნებრივი ქიმიური ნაერთებით.
5. ქიმია გვიხსნის, რატომ ვტირით ხახვის დაჭრის დროს
ხახვი შეიცავს ნივთიერებას, რომელსაც სინ-პროპანეთიოლ-S-ოქსიდი ეწოდება. როდესაც ხახვს ვჭრით, ეს ნივთიერება ჰაერში გამოყოფილი ფერმენტების წყალობით გარდაიქმნება აირად ნაერთად, რომელიც თვალებთან კონტაქტისას ცრემლის გამომყოფ ჯირკვლებს აღიზიანებს.
6. ოქრო მართლა შეიძლება დაიშალოს
მიუხედავად იმისა, რომ ოქრო ძალიან მდგრადი ლითონია, არსებობს მჟავების ნაზავი, რომელსაც "მეფის წყალი" (aqua regia) ეწოდება და რომელსაც მისი დაშლა შეუძლია. ამ ნაზავს წარმოადგენენ აზოტმჟავა და მარილმჟავა.
7. ჩვენი სხეული ყოველ წამს შეიცავს რადიოაქტიურ კალიუმს
ჩვენს ორგანიზმში არსებული კალიუმი შეიცავს კალიუმ-40-ის იზოტოპს, რომელიც რადიოაქტიურია. თუმცა, მისი რაოდენობა იმდენად მცირეა, რომ ადამიანის ჯანმრთელობაზე გავლენას არ ახდენს.
8. ნახშირბადის ალოტროპული ფორმები – ერთი ელემენტი, მრავალი სახე
ნახშირბადი შეიძლება სხვადასხვა ფორმით არსებობდეს, მაგალითად, როგორც ბრილიანტი (ყველაზე მყარი ბუნებრივი ნივთიერება), გრაფიტი (ფანქრის ბირთვში), ფულერენები და გრაფენი, რომლებიც მომავლის ტექნოლოგიებისთვის გადამწყვეტია.
9. ცხელი წყალი უფრო სწრაფად იყინება, ვიდრე ცივი
ამ მოვლენას მპემბას ეფექტი ეწოდება. მიუხედავად იმისა, რომ ეს პარადოქსულად ჟღერს, მეცნიერები ჯერ კიდევ იკვლევენ, რატომ ხდება ასე. ერთ-ერთი თეორია ამბობს, რომ ცხელი წყალი უფრო სწრაფად განიცდის აორთქლებას, რაც ცივთან შედარებით გაყინვის პროცესს აჩქარებს.
10. შოკოლადი შეიძლება გახდეს თხევადი 34°C-ზე
შოკოლადის დნობის წერტილი ადამიანის სხეულის ტემპერატურასთან ძალიან ახლოს არის (დაახლოებით 34°C), რის გამოც ის პირის ღრუში სასიამოვნოდ დნება.
თუ ქიმიის ეს ფაქტები საინტერესო მოგეჩვენათ, აუცილებლად უნდა გაეცნოთ გამომცემლობა „პალიტრა L-ის“ წიგნს „500 ფაქტი ქიმიაზე“, რომელიც სერიის მეორე ტომია. წიგნი შეიცავს უამრავ საინტერესო, სახალისო და საგანმანათლებლო ფაქტს, რომელიც ქიმიას უფრო გასაგებს და მიმზიდველს ხდის.
„500 საინტერესო ფაქტი ქიმიაზე“ ხელმისაწვდომი იქნება 24 მარტიდან. წიგნი ერთი კვირის მანძილზე სპეციალურ ფასად, 15 ლარად გაიყიდება. წიგნის შეძენას შეძლებთ „ბიბლუსის“ ფილიალებში, პრესის გამავრცელებელ წერტილებში და ონლაინ.
ეზიარეთ მეცნიერების საოცარ სამყაროს! გაეცანით 500 საინტერესო ფაქტს, რომელიც ყველა ასაკის ბავშვსა და მოზრდილს დააინტერესებს და ბევრ ახალს ასწავლის.
ქიმია ირგვლივ ყველაფერია – მოდით, უკეთ გავიცნოთ ეს საოცარი სამყარო!
R