"სიმსუქნესთან გასამკლავებლად ერთი მთავარი საიდუმლოა..." - ინტერვიუ ენდოკრინოლოგთან: რა განსხვავებაა ჭარბ წონასა და სიმსუქნეს შორის და როგორ ვებრძოლოთ ამ ორს
საქართველო სიმსუქნის მაღალი გავრცელების მაჩვენებლის მქონე ქვეყნებს შორისაა. როგორც ჯანმოს ევროპის რეგიონში, ასევე მთელს მსოფლიოში: 10 ზრდასრული ადამიანიდან 6-ზე მეტი ჭარბწონიანია, მათ შორის 3 - მსუქანი. გარდა ამისა, 2021 წლის მონაცემებით, საქართველოში 7-9 წლის სკოლის მოსწავლეების 27% ჭარბწონიანია, ხოლო - 11% მსუქანი.
- სიმსუქნესა და ჭარბწონიანობასთან დაკავშირებულ საკითხებთან დაკავშირებით, AMBEBI.GE-ს კითხვებს ენდოკრინოლოგი თეონა ნუცუბიძე უპასუხებს:
თეონა ნუცუბიძე:
- სიმსუქნე ქრონიკული, მორეციდივე, მულტიფაქტორული, არაგადამდები დაავადებაა, რომელიც ხასიათდება სხეულის ცხიმის არანორმალური და/ან ჭარბი დაგროვებით, რაც საფრთხეს უქმნის ჯანმრთელობას და ზრდის სხვა დაავადებების განვითარების რისკს. ეს არის ევროპის სიმსუქნის შემსწავლელი ასოციაციის 2024 წლის ოფიციალური განმარტება, რომელიც ხაზს უსვამს, რომ სიმსუქნეს არის მორეციდივე დაავადება, სადაც მთავარი ფაქტორი არის გაცხიმოვნება, მაშინ როდესაც 1995 წლიდან მთავარ განმსაზღვრელ პარამეტრად მოიაზრებოდა სხეულის მასის ინდექსი -BMI. 2023 წლის მონაცემებით, მსოფლიოში 1 მილიარდზე მეტი ადამიანი ცხოვრობს სიმსუქნით, რაც თითქმის ჩინეთის ან ინდოეთის მოსახლეობის რაოდენობას უტოლდება.
- არის სხვაობა ჭარბ წონასა და სიმსუქნეს შორის?
- ორივე მდგომარეობა გულისხმობს ჭარბი ცხიმოვანი ქსოვილის დაგროვებას, განსხვავება არის პროცენტულ მაჩვენებელში. სიმსუქნე ჯანმრთელობისთვის უფრო დიდ რისკს წარმოადგენს და დაკავშირებულია ისეთი ქრონიკული დაავადებების განვითარებასთან, როგორიცაა შაქრიანი დიაბეტი ტიპი 2, გულსისხლძარღვთა დაავადებები, ზოგიერთი ავთვისებიანი სიმსივნე და ა.შ.
- ჭარბი წონა, როგორ განისაზღვრება?
- რა თქმა უნდა კლინიკურ პრაქტიკაში დღემდე ვიყენებთ სხეულის მასის ინდექს, რომელიც წარმოადგენს მარტივ ფორმულას სადაც ხდება წონის შეფარდება სიმაღლის კვადრატთან, თუმცა როგორც უკვე აღვნიშნე მისი სარწმუნოების ხარისხი დღესდღეობით განხილვის საგანია სამეცნიერო საზოგადოებისთვის. რადგან სხეულის მასის ინდექსი არ ითვალისწინებს პაციენტის ასაკს, სქესს, ეთნიკურ წარმომავლობას და ა.შ.
სიმსუქნე ხასიათდება გაცხიმოვნების უფრო მაღალი ხარისხით, რომელიც საფრთხეს უქმნის ადამიანის ჯანმრთელობას. როგორც წესი, კლასიფიცირდება ეტაპებად ან კლასებად BMI-ს მაჩვენებლებისა და მასთან დაკავშირებული ჯანმრთელობის რისკების მიხედვით. სიმსუქნისა და ჭარბი წონის გამომწვევ მიზეზებზე უამრავი თეორია არსებობს, რადგან როგორც ეს საუბრის დასაწყისში აღვნიშნე - მულტიფაქტორული დაავადებაა. გენეტიკა, გარემო, ენდოკრინული და მეტაბოლური დარღვევები, ფსიქო-სოციალური ასპექტები.... სხვადასხვა კლინიკური და ბაზისური კვლევები პროცენტული უპირატესობის განსაზღვრაზე ვერ თანხმდებიან, თუმცა ფაქტია რომ კაცობრიობა ამ ბრძოლაში ჯერჯერობით მარცხდება.
- რა დაავადებებს იწვევს ჭარბი წონა, სიმსუქნე?
- დაავადებების სია გრძელია და ყოველწლიურად იზრდება. საზოგადოებისთვის ცნობილია, რომ სიმსუქნე მნიშვნელოვნად ზრდის ისეთი დაავადებების განვითარების რისკს, როგორიცაა შაქრიანი დიაბეტი ტიპი 2 და კარდიოვასკულარული დაავადებები. მაგრამ რასაც განსაკუთრებით მინდა ხაზი გავუსვა, ის ამცირებს ცხოვრების ხარისხს ფიზიკური აქტივობის შეზღუდვის, ქრონიკული ტკივილისა და ფსიქოლოგიური სტრესის შედეგად. WHO-სა და დაავადებათა კონტროლის ცენტრის მიერ ჩატარებული კვლევების მიხედვით, სიმსუქნით დაავადებული ადამიანები ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული ცხოვრების ხარისხს 30%-ით უფრო დაბალ დონეზე აფასებენ, ვიდრე ჩვეულებრივი წონის მქონე პირები.
- რა ასაკიდან შეიძლება დაიწყოს წონასთან დაკავშირებული პრობლემები?
- დანიის ბავშვთა სიმსუქნის პირველადი პრევენციის კვლევითი ცენტრის ხელმძღვანელმა, კითხვაზე, თუ რა უწყობს ხელს ბავშვებში სიმსუქნის განვითარებას, აღნიშნა: „ამ კითხვაზე ერთმნიშვნელოვანი პასუხი ჯერ არ გვაქვს, თუმცა ჩვენი კვლევები ამ ეტაპზე მუცლადყოფნის პერიოდიდან იწყება.“
- ამბობენ რომ წონის პრობლემების შექმნაში პანდემიამაც ითამაშა არც თუ მეორეხარისხოვანი როლი...
- პანდემიამ სიმსუქნის არსებული ტენდენციები გაამწვავა. მიუხედავად იმისა, რომ ეს მაჩვენებლები ნაწილობრივ დასტაბილურდა, პანდემიამდე არსებულ ნიშნულისგან მკვეთრად შორსაა და ჯანდაცვის ექსპერტების აზრით მისი გავლენა საზოგადოებრივ ჯანმრთელობაზე დიდი ხნის განმავლობაში შენარჩუნდება.
- რა პროდუქტებისგან უნდა შედგებოდეს ჯანსაღი რაციონი?
- საკვები რაციონი ან გნებავთ კვების გეგმა უნდა იყოს მარტივი და ხანგრძლივად შენარჩუნებადი. უნდა შეიცავდეს ბუნებრივ პროდუქტებს, მდიდარი იყოს ხილით, ბოსტნეულით, კარგ ცხიმებითა და ცილებით. მთავარია ისეთი რაციონის შექმნა, რომელიც შეგიძლიათ ხანგრძლივად აქციოთ თქვენს ყოველდღიურობად.
შეცდომაა, მოკლე დროით “რადიკალური დიეტის” დაცვა, რის შემდეგაც ადამიანი ხშირად გადაჭარბებულად მიირთმევს. სწორედ ამიტომ, მნიშვნელოვანია, კვება იყოს დაბალანსებული. სიმსუქნესთან გასამკლავებლად მთავარი საიდუმლო არის ყურადღება მივმართოთ ჯანმრთელობის გაუმჯობესებისკენ და არა შიმშილის ხარჯზე მიღწეულ წონის კლებაზე.
სიმსუქნე მორეციდივე დაავადებაა, ამიტომ თუ წონა დაბრუნებას იწყებს ან მისი კლება დროებით შეჩერდა, მთავარია არ დანებდეთ. თქვენ და თქვენი ენდოკრინოლოგი ძლიერი გუნდი ხართ, და დარწმუნებული ვარ, რომ სიმსუქნეს საბოლოოდ დაამარცხებთ.