“სასწაულებრივი, შემაძრწუნებელი ქართული დრამა” - მსოფლიო პრესა ეხმაურება დეა კულუმბეგაშვილის “აპრილს”, რომლის პრემიერაც ვენეციის კინოფესტივალზე შედგა
ვენეციის კინოფესტივალზე ქართველი რეჟისორის, დეა კულუმბეგაშვილის ახალი ფილმის, "აპრილის" პრემიერა გაიმართა.
კინოსურათს ცნობილმა უცხოურმა გამოცემებმა რეცენზიები მიუძღვნეს. Guardian, Hollywood Reporter და Variety, ფილმს დადებითად აფასებენ და კინოფესტივალზე ერთ-ერთ ყველაზე ძლიერ კინოსურათად იხსენიებენ. გთავაზობთ თითოეულ რეცენზიას.
- Guardian-ის რეცენზიის სათაური ასეთია: “ამაღელვებელი დრამით აბორტის თემაზე, დეა კულუმბეგაშვილი თავის მთლიან პოტენციალს აღწევს”. კინოკრიტიკოსის, პიტერ ბრედშოუს სტატიაში ვკითხულობთ:
“დეა კულუმბეგაშვილი საინტერესო ქართველი რეჟისორია, რომლის სადებიუტო ნამუშევარმა "დასაწყისმა" 'ოქროს" შეფასებები მიიღო, თუმცა უნდა ვაღიარო, რომ ამ ფილმის მიმართ გარკვეული სკეპტიციზმით ვიყავი განწყობილი, რადგან მეჩვენებოდა, რომ სტილი სხვა რეჟისორებისგან იყო ნასესხები - მაგალითად, კარლოს რეიგადასისა და მიხაელ ჰანეკეს შემოქმედებიდან.
მისი მეორე ფილმი, "აპრილი", ახლა ვენეციაშია წარმოდგენილი. ეს თვე ჯერ არასდროს უჩვენებიათ ასე მძაფრად და მკაცრად. მიუხედავად იმისა, რომ არტჰაუს სტილის გავლენები კვლავ შესამჩნევია, კულუმბეგაშვილმა მათი ოსტატურად ათვისება შეძლო და საკუთარი უნიკალური კინემატოგრაფიული ენა ჩამოაყალიბა. ფილმში კვლავ გამოიყენება ხანგრძლივი სტატიკური კადრები, შორეულ მანძილზე დიალოგები და ძალადობის ღია სცენები, რომლებსაც უცნაური, თუმცა ზღაპრული კადრების სერიები უფრო შოკისმომგვრელად აქცევს.
ნინა (ია სუხიტაშვილი) მეანია, რომელიც დიდი პრობლემების წინაშე დგას, რადგან ადანაშაულებენ, თითქოს ჩვილის ამოყვანისას შეცდომა დაუშვა, რის შედეგადაც ბავშვი გარდაიცვალა. ცნობილია, რომ ნინა სოფლებში პაციენტებს არალეგალურად აწვდის კონტრაცეპტივებს და არაოფიციალურ, უკანონო აბორტებს ატარებს. მამა, რომელმაც შვილი დაკარგა, აღშფოთებულია, ნინას რეპუტაციის შესახებ ინფორმაციას ფლობს და გამოძიებას ითხოვს, რადგან ეჭვობს, რომ სინამდვილეში, ნინამ სუბიექტური გადაწყვეტილება მიიღო, თითქოს მისი ღარიბი ოჯახი ბავშვების გარეშე უკეთეს მდგომარეობაში იქნებოდა.
ნინას კოლეგა და ყოფილი პარტნიორი (კახა კინწურაშვილი) ამ გამოძიებაზე მთავარი კონსულტანტის მიერ დაინიშნა, რომელსაც ვეტერანი ქართველი მსახიობი მერაბ ნინიძე თამაშობს.
მაგრამ ეს ერთადერთი პრობლემა როდია. ნინა სერიოზულად იტანჯება სექსუალური დისფუნქციით; ის დადის სოფლებში, მამაკაცებს ქუჩაში იცნობს და ძალადობრივ ურთიერთობებს იწყებს, რაც გარკვეულწილად ელფრიდე იელინეკის რომანისა და ჰანეკეს ადაპტაციური ფილმის გმირის, პიანისტის ქცევის მსგავსია. ფილმი წარსულში ნინას სექსუალური და რომანტიკული ტკივილის დამარხულ ისტორიასა და შესაძლო ფეხმძიმობაზე გვაძლევს მინიშნებებს.
ყველაზე გამაოგნებელი კი ის არის, რომ ტრადიციული დრამატული სცენები უცნაური, ჩუმი სცენებით ნაცვლდება, სადაც ფართო ლანდშაფტებსა და მუქ ინტერიერებში ბუნდოვანი აჩრდილი თუ მონსტრი ჩანს. ეს ნაწამები მოჩვენებაა თუ დაუმშვიდებელი სინდისი? ან იქნებ, ზრდასრული ჩანასახის ზმანება?
ეს არ არის ჩვეულებრივი "აბორტის" თემაზე შექმნილი ფილმი, სადაც რეაქციული ანტიაბორტის ძალები აშკარადაა გაკრიტიკებული, ხოლო ორსული ქალის ისტორია ცალსახა ემპათიითაა წარმოდგენილი, როგორც ოდრი დივანის "მოვლენაში". არც ის ფილმია, სადაც აბორტის გამკეთებელი პირი მოძალადედ ან შეურაცხადადაა ასახული, როგორც კრისტიან მუნგიუს "4 თვე, 3 კვირა და 2 დღე" ან მაიკ ლიის "ვერა დრეიკი". ფილმი გაცილებით დისტანცირებული და მიუკერძოებელია. მიუხედავად იმისა, რომ მსხვერპლი ახალგაზრდა ქალებისთვის ნინას მიერ აბორტით გაწეული დახმარება მართლაც აუცილებელია, მისი ქცევა ცალსახად ამით მოტივირებული კი არ არის, არამედ - პირადი, დამალული ტრავმის გამოვლინებაა.
"აპრილის" ძალა კი იმაში მდგომარეობს, რომ ის წარმოაჩენს, რამდენად ილუზორულია მოდერნულობის იდეა. ნინა თანამედროვე საავადმყოფოში მუშაობს, რომელიც თანამედროვე სამედიცინო მეთოდებით იწონებს თავს, რაც, პრაქტიკულად, უსაფრთხო და ჰიგიენური მშობიარობის გარანტიას იძლევა, ამ მხრივ წარუმატებლობა კი ძალიან სერიოზული საკითხია, რომელსაც შედარებით ახალი, მკაცრი მეთოდებით გამოიკვლევენ: ღიად, გამჭვირვალედ, ანგარიშვალდებულობის გათვალისწინებით. მაგრამ ამ დიდ სივრცეებში კვლავ ძველი, საუკუნეების განმავლობაში უცვლელი პატრიარქალური დამოკიდებულებები და სტერეოტიპები ბატონობენ. ქალის სხეულები კვლავ მამაკაცების ხელშია, ხოლო ნინას წინააღმდეგობა ამ ყველაფრის მიმართ კვლავ დამორჩილების სადო-მაზოხისტური ფორმაა. კინოსურათი ღრმად შემაშფოთებელი მედიტაციაა სექსუალობასა და დანაშაულზე”, - ასე აფასებს Guardian-ის კრიტიკოსი კინოსურათს.
- Hollywood Reporter-ის რეცენზია, რომელზეც კინოკრიტიკოსმა ლესლი ფელპერინმა იმუშავა, ასევე განსაკუთრებულ აქცენტს აკეთებს ფილმის გადაღების სტილზე და სიურეალისტურ ელემენტებზე. სათაურში ფილმი “სასწაულებრივ, შემაძრწუნებელ ქართულ დრამად” არის მოხსენიებული.
“დეა კულუმბეგაშვილის ამაღელვებელ მეორე ფილმში "აპრილი“, ნინა (ია სუხიტაშვილი), პატივცემული მეან-გინეკოლოგი, საქართველოში (ყოფილი საბჭოთა ქვეყანა, არა - ამერიკის შტატი), გამოუვალი მდგომარეობაში მყოფ ქალებს ჩუმად უკეთებს აბორტებს. ისევე, როგორც მის წინა ნამუშევარში, "დასაწყისი“, რომელიც ასევე სუხიტაშვილთან იყო დაკავშირებული, კულუმბეგაშვილი ერთგვარად მწარე რეალიზმს, რაც რუმინული ახალი ტალღისთვისაა (გრძელი კადრები, ირიბი სოციალური კრიტიკა, ჰიპერ-ნატურალისტური შესრულება) დამახასიათებელი, გარკვეულ ფანტასტიკურ ელემენტებთან აერთიანებს, რომელიც შეიძლება მთავარი გმირის არეული გონების პროექცია იყოს, ან, უბრალოდ, სიმბოლური თუ ექსპერიმენტალური ელემენტი.
ეს სიურეალისტური ასპექტი მთლად კარგადაც არ მუშაობს, მაგრამ სუფთა კინემატოგრაფია და ცხოვრებისეული დრამატული ელემენტები იმდენად ეფექტურია, რომ ეს ფილმი ამ შემოდგომის ფესტივალთა სეზონზე წარმოდგენილ ყველაზე ძლიერ ფილმებში შედის. "აპრილის" პრემიერა ვენეციაში შედგა და ის ფესტივალებზე ტორონტოში, სან-სებასტიანში და ნიუ-იორკში იქნება წარმოდგენილი.
აბორტისა და ქალთა რეპროდუქციული ჯანმრთელობის საკითხების გლობალური ცვლილებების ფონზე, ფილმები, რომლებიც ამ თემაზე დეტალურად ამახვილებენ ყურადღებას, თუ სასწრაფო არა, ყოველთვის დროულია. არასასურველი ორსულობა ისაა, რასაც ამა თუ იმ ეტაპზე თითქმის ყველა ქალი საკუთარ ან სხვის ცხოვრებაში განიხილავს. აქედან გამომდინარე, გასაკვირი არ არის, რომ კინოინდუსტრიის თვალსაზრისით, ამ თემაზე ფილმები ჟიურისთან და სხვა პრიზების გამცემ ორგანოებთან განსაკუთრებულად წარმატებულია.
ვენეციის კინოფესტივალზე, ბოლო 20 წლის განმავლობაში, "ოქროს ლომის" სამი მფლობელი ფილმი პირდაპირ შეეხებოდა აბორტს ან ქალის არჩევანის უფლებას:
"ვერა დრეიკი", "მოვლენა" და გასული წლის "საბრალონი". "აპრილში", რუმინული ახალი ტალღის დამახასიათებელი ელფერი იმდენად თვალსაჩინოა, რომ გაგახსენებთ კრისტიან მუნგიუს ფილმს - "4 თვე, 3 კვირა და 2 დღე“, რომელიც ყურადღებას ამახვილებს გინეკოლოგიურ პროცედურაზე და უკანონო აბორტების რისკებზე".
- Variety-ის რეცენზია კი გაი ლოჯს ეკუთვნის და შემდეგნაირადაა დასათაურებული: “ქალების სიცოცხლის, უფლებებისა და სხეულების რადიკალურ, დამანგრეველ კვლევაში ყველაზე სასტიკი თვე თავის რეპუტაციას ამართლებს”.
მიმოხილვა თავიდან ყურადღებას ამახვილებს იმაზე, რომ საქართველოში აბორტი ორსულობის 12 კვირამდე ოფიციალურად ლეგალურია, თუმცა ქალებს იმგვარი კლინიკის მოძიება უჭირთ, რომელიც მათ პროცედურის ჩატარებაზე დათანხმდება.
“ეს მოჩვენებითი უფლებაა, “კი, მაგრამ არა“ ხასიათის თაღლითობა, რომელიც ერთ-ერთია იმ მრავალფეროვან გზათაგან, რომლითაც ქალების ცხოვრება იზღუდება იმ სამყაროს მიერ, რაც მათ მეტ თავისუფლებას ჰპირდება, ვიდრე სინამდვილეში ანიჭებს. ნინა საქართველოს აღმოსავლეთში, ღარიბ რეგიონში გამოცდილი მეანია, რომელსაც უკვე ჩვევად ექცა ამ ჩაგვრის მოთმენა. ის იყენებს თავის შესაძლებლობებსა და შედარებით სოციალურ პრივილეგიებს, რათა შეზღუდვებისთვის გვერდის ავლა შეძლოს, თუმცა წლების განმავლობაში სისტემასთან ბრძოლა მნიშვნელოვნად აზიანებს მის შინაგან სამყაროს - და დეა კულუმბეგაშვილის შემაძრწუნებელი მეორე სრულმეტრაჟიანი ფილმის, "აპრილის“ ყველაზე შემზარავ მომენტებში - მისი პიროვნების შეგრძნებასაც კი.
რა თქმა უნდა, პატრიარქატის, მაგრამ ზოგჯერ თავად ბუნების სისასტიკის შეტევის ქვეშ მყოფი ქალთა იდენტობის, უფლებებისა და სურვილების უშეღავათო და მძაფრი პანორამა, "აპრილი“ წარმოადგენს კონტროლირებულ ფორმალურ რიტმს, ისევე, როგორც ჩაგუბებულ, ხშირად თავბრუდამხვევ ადამიანურ გრძნობებს. შესაბამისად, ის სრულყოფილად ახორციელებს იმ დიდ დანაპირებს, რაც კულუმბეგაშვილის 2020 წლის დებიუტმა, "დასაწყისმა“ დაგვიტოვა, რომელიც ასევე საქართველოს სოფლებში ქალების დევნისა და ძალადობის გამაოგნებელ ამბავს გვთავაზობდა, ხოლო ამ ფილმში კულუმბეგაშვილს თავისი რეჟისურა სიურეალიზმსა და რეალურ სამყაროს შორის დაკვირვებით მეტი უკიდურესობებისკენ მიჰყავს. შესაძლოა, ვენეციის წლევანდელ კონკურსში ეს იყოს ყველაზე მტკიცე და გამომწვევი რეჟისორული განაცხადი, რომელმაც 38 წლის რეჟისორი ფესტივალის ავტორების მოწინავე ლიგაში უნდა დაამკვიდროს, თუმცა ფილმი დისტრიბუტორებისთვის რთულ გამოწვევად რჩება.
სან სებასტიანის ფესტივალზე იმ წელს, როდესაც "დასაწყისი" გამოვიდა, იტალიელ რეჟისორ ლუკა გუადანინოზე კულუმბეგაშვილის პირველმა ფილმმა იმდენად დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა, რომ მის მეორე ფილმში პროდიუსერად დახმარება შესთავაზა.
"აპრილი“ საკუთარი თავის ახსნას არ ცდილობს, არამედ გვთავაზობს, თავად ვუყუროთ, მოვუსმინოთ და განვიცადოთ - ნამუშევარი, რომელიც, ისევე როგორც ფილმის ცენტრში მდგარი კეთილი განზრახვების მქონე, მაგრამ მიუწვდომელი ქალი, უზარმაზარი თანაგრძნობითა და განმარტოებული, უნუგეშო სასოწარკვეთით აღინიშნება”, - წერია Variety-ს შეჯამებაში.
წყარო: Guardian, Hollywood Reporter, Variety
იხილეთ ასევე: