"მაიმუნის ყვავილი" არ გადადის არც ჰაერწვეთოვანი და არც სქესობრივი გზით" - მაშ, რატომ დაუკავშირდა სექსს და ხომ არ ვდგავართ შემდეგი პანდემიის წინაშე?

მოგეხსენებათ, აფრიკაში "მაიმუნის ყვავილის" სწრაფი გავრცელება ჯანდაცვის მსოფლი ორგანიზაციისს მიერ გლობალური საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადების მიზეზი გახდა.

• ჩნდება კითხვა, შემდეგი პანდემიის წინაშე ხომ არ ვდგავართ?

"მაიმუნის ყვავილის" მკვლევარი და ექიმი, დოქტორი ჯეიკ დანინგი, რომელიც ვირუსით დაავადებულ პაციენტებს ბრიტანეთში მკურნალობდა, აღნიშნავს, რომ არ უნდა ვიფიქროთ, თითქოს კოვიდის მსგავსი პანდემია გვემუქრება.

მიუხედავად ბევრი გაურკვევლობისა, საფრთხის შეფასება მოითხოვს იმის გათვალისწინებას, რომ ეს მაიმუნის ყვავილის არა ერთი, არამედ რამდენიმეაფეთქებაა. ისინი ერთდროულად ხდება, თუმცა ადამიანთა განსხვავებულ ჯგუფებს ემართება, შესაბამისად, სხვადასხვანაირად მოქმედებს.

• მათი მარკირება ხდება კლასტერებად.

კლასტერი 1ა: აფეთქება ძირითადად კონგოს დემოკრატიული რესპუბლიკის დასავლეთსა და ჩრდილოეთში, რომელიც ათ წელზე მეტია, გრძელდება. ის ძირითადად ინფიცირებული ველური ცხოველების მეშვეობით გადადის. დაავადებულები ვირუსს ახლო კონტაქტში მყოფ პირებს გადასცემენ. ბავშვები განსაკუთრებით მძიმე მდგომარეობაში არიან.

კლასტერი 1ბ: შედარებით ახალი აფეთქება კონგოს აღმოსავლეთ ნაწილსა და მეზობელ ქვეყნებში. ვირუსი გადადის ადამიანიდან ადამიანზე. თავდაპირველად გავრცელების ეპიცენტრად იქცა სატვირთო მარშრუტები, რის მიზეზიც გახდა ის, რომ მძღოლები ხშირად ამყარებენ შემთხვევით სექსუალურ ურთიერთობებს სექსმუშაკებთან. ვინაიდან გადაცემა ხდება ძალიან ახლო ფიზიკური ურთიერთობით, ანუ როდესაც კანი ეხება კანს, ხშირად ეს ხდება სხვადასხვა ტიპის სექსუალური ურთიერთობისას. ექიმების თქმით, ეს არა არის სქესობრივი გზით გადამცემი ვირუსი, უბრალოდ, ახლო კონტაქტისას გადადის დაავადებული ადამიანიდან მეორე ადამიანზე.

მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციამ კლადა 1ბ ერთ-ერთ მთავარ მიზეზად დაასახელა იმისა, რის გამოც საერთაშორისო საზოგადოებრივი ჯანდაცვის საგანგებო მდგომარეობა გამოცხადდა. ეს შტამი გავრცელდა ქვეყნებში, რომლებშიც მანამდე მაიმუნის ყვავილი არ გვხვდებოდა - ბურუნდი, კენია, რუანდა და უგანდა.

ჯანდაცვის დეპარტამენტის კვლევის კოორდინატორი სამხრეთ კივუში, ლეანდრე მურჰულა მასირიკა აღნიშნავს, რომ სამხრეთ კივუს პროვინციაში სექსის ინდუსტრია ყვავის და მასობრივი მიგრაციის გამო ვირუსი საზღვრისპირა ქვეყნებში სწრაფად გავრცელდა. ის აღნიშნავს, რომ სექსში ფულის გადახდა ვირუსის გავრცელების მთავარი საშუალებაა, მაგრამ შემდეგ ის მშობლიდან შვილზე ან ბავშვებს შორის ახლო კონტაქტით ვრცელდება და ორსულობისას მუცლის მოშლის მიზეზიც ხდება.

1ბ-ის ახალი შტამის აფეთქება 1ა-სგან შესამჩნევად განსხვავებულია.

"ის ძალიან განსხვავებულია, რადგან გამონაყარი უფრო მძიმეა, დაავადება უფრო დიდხანს გრძელდება და განსაკუთრებით, სექსუალური გზით ვრცელდება. მანამდე ვირუსი დაავადებულ ველურ ცხოველებთან კავშირის გარეშე არ გვინახავს“, - ამბობს პროფესორი ტრუდი ლანგი ოქსფორდის უნივერსიტეტიდან.

ახალი შტამი გენეტიკურად განსხვავებულია, მაგრამ ჯერჯერობით არ არსებობს მტკიცებულება, რომ მუტაციებმა ვირუსი უფრო გადამდები გახადა.

"სექსუალური კონტაქტებით გადაცემის სიჩქარე უფრო სწრაფია, მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ თავად ვირუსი უფრო გადამდებია“, - აღნიშნავს დოქტორი როზამუნდ ლუისი, ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მაიმუნის ყვავილის მიმართულების ხელმძღვანელი.

• ვირუსი ტიპური სქესობრივი გზით გადამდები ინფექცია არ არის, თუმცა ახლო ფიზიკური კონტაქტით ვრცელდება.

ასევე არსებობს გაურკვევლობა, თუ რამდენად მომაკვდინებელია ამჟამინდელი აფეთქებები. ყველა ფატალური შედეგი არ აღირიცხება, რადგან ზოგი ადამიანი საავადმყოფოს არ მიმართავს. ასევე არ გვაქვს ინფორმაცია, რამდენი ადამიანია ინფიცირებული.

"ჩვენ, უბრალოდ, არ ვიცით, რამდენი შემთხვევაა და ჩემთვის ეს ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ფაქტორია“ - ხაზს უსვამს პროფესორი ლანგი.

• არის თუ არა "მაიმუნის ყვავილი" გლობალური საფრთხე?

მოსალოდნელი არ არის, რომ "მაიმუნის ყვავილი" კოვიდის მსგავსი მოვლენა გახდება. თითქმის უკვე წელიწადია გასული მას შემდეგ, რაც მისი ახალი შტამი გამოჩნდა.

ამ შემთხვევაში მთავარ გამოწვევას ინფიცირებულთა კონტაქტების გამოვლენა და მათთვის ვაქცინების მიწოდება წარმოადგენს, რაც აფრიკაში არსებული ჰუმანიტარული კრიზისისა და კონფლიქტების ფონზე საკმაოდ რთული იქნება.

მიუხედავად იმისა, რომ "მაიმუნის ყვავილისთვის" ვაქცინები ჯერ არ არსებობს, ამ ვირუსზე ყვავილის ვაქცინებიც მუშაობს. ორივე ორთოპოქსვირუსების ჯგუფს მიეკუთვნება და შესაბამისად, ერთი ვირუსის მიმართ იმუნიტეტი მეორე ვირუსის მიმართაც იწვევს თავდაცვისუნარიანობას.

ყვავილის ვაქცინაციის კამპანიების შეწყვეტის შემდეგ, როდესაც დაავადება 1979 წელს აღმოიფხვრა, ერთ-ერთი მიზეზი, რის გამოც ახლა "მაიმუნის ყვავილის" აფეთქება ხდება, ისაა, რომ ადამიანების დიდ ნაწილს იმუნიტეტი უკვე აღარ აქვს. ვისაც ბავშვობაში ყვავილის ვაქცინა გაუკეთდა, ჯერ გარკვეული დაცვა მაინც უნდა ჰქონდეს.

ვაქცინების ყველაზე დიდი საჭიროება სწორედ აფეთქების ეპიცენტრში - აფრიკაშია.

• რა შეიძლება იყოს მაიმუნის ყვავილის გლობალური გავლენა?

ძირითადად, ვირუსი გავრცელდება იმ რეგიონებში, სადაც ის უკვე არსებობს, და შესაძლოა, დრო და დრო მოგზაურებმა სხვა ქვეყნებშიც გადაიტანონ. თუმცა, ვითარების კონტროლი და ეფექტური პრევენცია ვაქცინაციისა და ჯანმრთელობის დაცვის სტრატეგიების გამოყენებით, შესაძლებელია. წყარო

• "ეს არ არის ჰაერწვეთოვანი გზით გადამდები, 2 და 1 მეტრის მანძილზე გადაცემადი ვირუსი"

"იაშვილის სახელობის ბავშვთა ცენტრალური საავადმყოფოს“ სამედიცინო დირექტორის, ივანე ჩხაიძის განცხადებით, "მაიმუნის ყვავილს“ კორონავირუსისგან განსხვავებით, მძიმე და ხანგრძლივი მიმდინარეობა აქვს, მაღალია ლეტალობის პროცენტული მაჩვენებელიც.

• მისი თქმითაც, "მაიმუნის ყვავილი“ ადამიანს გადაედება, ინფიცირებულ ან სიმპტომების მქონე ადამიანთან ძალიან ახლო, კანი კანთან ხანგრძლივი კონტაქტის შემთხვევაში.

ამასთანავე, მისივე თქმით, "მაიმუნის ყვავილს“ საყურადღებო გართულებებიც ახასიათებს, როგორიცაა: ენცეფალიტი, სიბრმავე, სხვადასხვა სისტემის დაზიანება.

"მაიმუნის ყვავილი“ 2022 წლიდანაა განსაკუთრებული ყურადღების ქვეშ. მისი წყარო ცენტრალური და დასავლეთ აფრიკის ქვეყნებია. შესაბამისად, "მაიმუნის ყვავილს“ ორი განსხვავებული ვარიანტი აქვს.

ერთი უფრო მეტად მძიმედ მიმდინარეობს, რომლის შემთხვევაში 5% -ია გარდაცვალების მაჩვენებელი, ახლა სწორედ ეს ვარიანტი ცირკულირებს და მეორე დასავლეთ აფრიკის ქვეყნები, სადაც შედარებით ნაკლებია გარდაცვალების მაჩვენებელი, 0.2%. ის, რაც ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციამ 2024 წლის 15 აგვისტოს გამოაცხადა, ეყრდნობოდა სწორედ ახალ აფეთქებას კონგოსა და მის მეზობელ ქვეყნებში, რომელიც გამოწვეული იყო პოტენციურად მძიმე დაავადების უნარის მქონე ვარიანტით. ჯერჯერობით, ევროპის ქვეყნებში ერთი შემთხვევაა დაფიქსირებული, შვედეთში, იმ ადამიანში, რომელიც ნიგერიიდან დაბრუნდა. მაგრამ იმის გათვალისწინებით, რომ უფრო იოლად გადაეცემა ეს ვარიანტი და უფრო მძიმე მიმდინარეობა აქვს, ჯანმომ სწორედ ამიტომ გამოაცხადა 15 აგვისტოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის საერთაშორისო საფრთხე.

"მაიმუნის ყვავილი“ ვრცელდება ცხოველიდან ადამიანზე, როცა პირდაპირი კონტაქტია და ინფიცირებული, სიმპტომური ადამიანიდან მეორე ადამიანზე. გავრცელების ძირითადი წყარო არის კანი კანთან კონტაქტი, სქესობრივი კონტაქტი, კოცნა, ლაპარაკი, მაგრამ ეს უნდა იყოს ახლო კონტაქტი.

2022-2023 წლის შემთხვევებში ძირითადი გავრცელება იყო სქესობრივი გზით, მაგრამ ახლანდელმა ვირუსმა, რადგან უფრო იოლი გავრცელების ხასიათი შეიძინა, ეს ნაბიჯი ჯანმომ ამიტომ გადადგა. ეს არ არის ჰაერწვეთოვანი გზით გადამდები, 2 და 1 მეტრის მანძილზე გადაცემადი ვირუსი. აქ არის საუბარი ხანგრძლივ და ახლო კონტაქტზე, დაზიანებული კანი კანთან კონტაქტი“, - განაცხადა ივანე ჩხაიძემ.

მისივე თქმით, ეს ინფექცია საშიშია იმ გამონაყარით და გამონაყარის გართულებით, რაც ზოგადად ყვავილს ახასიათებს.

ივანე ჩხეიძე:

"იწყება როგორც ვირუსული ინფექცია, ცხელება, საერთო სისუსტე, რესპირაციული სიმპტომები, რომელსაც შემდგომ მოჰყვება გამონაყარი. ეს გამონაყარი რამდენიმე დღეში იღებს სპეციფიკურ სახეს, შიგთავსის შემცველი გამონაყარი, შემდეგ ის სკდება და მიმდინარეობს საკმაოდ ხანგრძლივად, ორიდან 4 კვირის განმავლობაში. კოვიდის დროსაც 1-2 კვირა იყო ხანგრძლივობა, მაგრამ აქ ხანგრძლივობაა დიდი. აქ არის საყურადღებო გართულებებიც, რომელიც შეიძლება ახასიათებდეს: ენცეფალიტი, სიბრმავე, სხვადასხვა სისტემის დაზიანება. 2022-2023 წლის აფეთქების დროს გართულებების ალბათობა იყო ნაკლები, ახლა გართულების ალბათობა მაღალია. ლეტალობის პროცენტიც ცნობილია 100 დაავადებულიდან ლეტალობა დგება 4.9%-ში ანუ 5 შემთხვევაში. ბევრად უფრო მაღალი პროცენტია, ვიდრე კორონავირუსის შემთხვევაში. თუმცა, ზოგ შემთხვევებში, ზოგ პირებში, განსაკუთრებით, ბავშვებში შეიძლება ეს მაჩვენებელი 10%-საც აღწევდეს. ჩვენთან რისკი არის ერთადერთი თუ საქართველოში შემოვიდა იმ ზონიდან ადამიანი, სადაც "მაიმუნის ყვავილია“ გავრცელებული. განსაკუთრებით ეს ეხება ცენტრალური აფრიკის ქვეყნებს. თუ ამ ზონიდან შემოვიდა ადამიანი, მან შეიძლება შემოიტანოს.

რაც შეეხება ვაქცინას, 4 ტიპის ვაქცინაა მსოფლიოში. მიიჩნევა, რომ ეს ვაქცინა ეფექტურია როგორც დაავადების თავიდან აცილების, ასევე ინფიცირების შემთხვევაში. თუ თქვენ კონტაქტი გქონდათ ადამიანთან, რომელსაც "მაიმუნის ყვავილი“ დაუდასტურდა, ამ ვაქცინის გაკეთება სწრაფად, დაავადებისგან თავის დაცვის შესაძლებლობად მიიჩნევა. მკურნალობა არის სიმპტომური, მაგრამ არსებობს ანტივირუსული საშუალებაც, მისი საბოლოო ეფექტურობა კვლევებით დადასტურებული არაა, მაგრამ გამოიყენება წარმატებით და ამცირებს ლეტალურ შედეგს.

"მაიმუნის ყვავილზე“ იმუნური ფენა ჰქონდა წინა საუკუნის ბოლოს მსოფლიო მოსახლეობის აბსოლუტურ უმრავლესობას, ყველანი იყვნენ ყვავილზე ვაქცინირებულები. 1980 წლამდე დაბადებულს, ვისაც აქვს ყვავილზე ვაქცინა გაკეთებული, მათ დაავადების საწინააღმდეგო აქტიური იმუნიტეტი ჰქონდათ. მაგრამ დროთა განმავლობაში ეს იმუნიტეტი შემცირდა, ამ ვაქცინის დამცველობითი უნარი შემცირდა. 2022-2023 წლის აფეთქება გარკვეულწილად უკავშირდება ამ იმუნიტეტის შემცირებას და გაქრობას. საქართველოში რთული სათქმელია არის თუ არა მოსახლეობის ფენაში დარჩენილი იმუნიტეტი“.