მთა, რომელიც ნელ-ნელა ქრება და ეკოლოგიური საფრთხე, რომელიც კირქვის მოპოვებამ შექმნა - რა ელის კატაულასა და სოფელ წინარეხს?

"მთა კატაულა საშინელ, სავალალო მდგომარეობაშია, თითქმის ქრება. ამ მთაზე წლებია, რაც მიმდინარეობს ქვის ამოღება, გაჩნდა ღრმულები, მთას ძირი გამოუთხარეს და მეწყერსაშიშ ზონად აქციეს", - ამ სიტყვებით იწყებს ჩვენთან საუბარს კასპის მუნიციპალიტეტის, სოფელ წინარეხის მცხოვრები ნათელა მამასახლისი.

ისტორიული სოფელი წინარეხი ეკოლოგიური კატასტროფის წინაშეა. თბილისიდან 40 კილომეტრში მდებარე მთებით გარშემორტყმული სოფელი იერსახეს კარგავს.

კატაულას მთა კირქვის მოპოვებით არის ცნობილი, ის კავთისხევიდან 2 კმ-ში მდებარეობს. კირქვა მთაზე, სოფელთან ძალიან ახლოს მოიპოვება. ყველაზე ახლომდებარე სახლი კირქვის საბადოდან 200 მეტრითაა დაშორებული. გადათხრილი, თეთრი კირქვით დაფარული მთა სოფლის ყველა წერტილიდან მოჩანს. მთაზე განვითარებული წიაღისეულის მოპოვების პროცესებმა ლანდშაფტის ვიზუალური იერსახე დაამახინჯა. ადგილობრივი მაცხოვრებლების თქმით, ტერიტორიაზე კირქვის მოპოვება დაახლოებით 20 წელია მიმდინარეობს. თუმცა, მათ სოფელში ლიცენზიების გაცემისას მოსახლეობისთვის აზრი არასდროს არავის უკითხავს.

• ამბავი 2006 წლიდან იწყება. მაშინ, როცა მთა კატაულაზე ბუნებრივი წიაღისეულის მოპოვების ნებართვა კერძო პირზე გაიცა.

2022 წელს, როდესაც ახალი ლიცენზიის გაცემა დადგა დღის წესრიგში, გარემოსდაცვითმა ორგანიზაცია "მწვანე ალტერნატივამ“ გამოაქვეყნა შენიშვნები, რომლიდანაც ვიგებთ, რომ იმ დროისთვის სოფელ წინარეხში, კატაულას მთაზე კირქვის მოსაპოვებლად რვა ლიცენზია იყო გაცემული, რომელთა საერთო ფართობი თითქმის 40 ჰექტარს მოიცავდა.

“კატაულას მთა და, შესაბამისად, კირქვის მოქმედი კარიერები სოფელთან ძალიან ახლოსაა. უახლოესი სახლები კარიერიდან 100-200 მეტრის დაშორებით მდებარეობს. კარიერებზე მიმდინარე აფეთქებითი სამუშაოების გამო, წარსულში წინარეხის არაერთ მაცხოვრებელს სახლი დაებზარა. მოსახლეობა კატაულას მთაზე კირქვის მოპოვების შედეგად, ტრადიციულ სარგებლობაში არსებული სასაძოვრე და სათიბი მიწების კარგვასაც უჩივის. ტერიტორიაზე უკვე მოქმედი ლიცენზიებით გამოწვეული კუმულაციური ზემოქმედების გათვალისწინებით, აუცილებელია, რომ ახალი ლიცენზიის გაცემისას საფუძვლიანად იქნას შესწავლილი აღნიშნული ლიცენზიის მოქმედებით მოსალოდნელი უარყოფითი ზემოქმედება ადგილობრივ გარემოსა და მოსახლეობაზე და სათანადოდ შეფასდეს კუმულაციური ზემოქმედების ხარისხი; განსახილველი ლიცენზიის მასშტაბი გარემოზე ზემოქმედების შეფასების საჭიროებას განსაკუთრებით ზრდის, რადგანაც ლიცენზია საკმაოდ ვრცელ, 13 ჰექტრამდე ტერიტორიას მოიცავს და ათი წლის განმავლობაში 2.5 მილიონი ტონა კირქვის მოპოვებას გულისხმობს. თავისი მასშტაბით, აღნიშნული ლიცენზია არსებულ ლიცენზიათა შორის რიგით მეორე ყველაზე დიდია“, - ვკითხულობთ დოკუმენტში.

"მე-5 წელია, რაც აქ ვცხოვრობ, აგარაკი გვაქვს. სულ ვხედავდი, რომ დიდი მანქანებით ქვა ჩამოჰქონათ. დავინტერესდი და მეზობლებს ვკითხე, რა ხდებოდა. მითხრეს, წლებია მთას თხრიანო, სადაც არის მადნეული. ფაიფური, ცემენტი, ქვა და კირი. წარმოიდგინეთ, ეს ქონება გააქვთ. მიუხედავად იმისა, რომ ამ სოფლიდან ამდენი სიმდიდრე გააქვთ, მოსახლეობას არაფერში ეხმარებიან. სოფელში არ არის არც მაღაზია, არც აფთიაქი. სოფელს ექთანიც კი არ ჰყავს. თითქმის პენსიონერები ცხოვრობენ. დღეს პირველად ამოვედი აქ და ცუდად გავხდი, ასეთ მძიმე მდგომარეობას ნამდვილად არ ველოდი. დაბლობი აღარ ჰყოფნით და მთებს შეესივნენ“, - ამბობს მაგული გაგნიძე.

კადრში ნათლად ჩანს, როგორ იშლება მთა. ადგილობრივების თქმით, უსაფრთხოების ნორმები სრულად უგულებელყოფილია.

"კატასტორფულ მდგომარეობაში ვართ, მთელი სოფელი იმტვერება, აღარც მოსავალი მოდის. ვაპროტესტებთ, რამდენჯერმე აქციაც გავმართეთ, მაგრამ რეაგირება არ მოჰყოლია“, - გვეუბნება სოფელ წიარეხის მცხოვრები, ნატალია ქეშელაშვილი.

"ეს არის ისტორიული, ქვის ხანის სოფელი. მთელი საქართველო მოდის ამ სოფლის სანახავად და ესენი აჩანაგებენ. ბუნება ნადგურდება. ამ სოფელში 1971 წელს გადმოვედი, გადასარევი ბუნება იყო. პატარა ბავშვებს ასეირნებდნენ, იყო საძოვრები. მთას ჰქონდა ქარსაცავი ფუნქცია, თუმცა მოჭრეს, მოკვეთეს ყველაფერი. იმდენად საშიში სიტუაციაა, რომ ქვისგან აშენებული სახლები გაიბზარა. იძულებული უნდა გავხდეთ და მთაში გავიხიზნოთ?!“ - ამბობს თინათინ მარჯანიძე.

"განსაკუთრებული პრობლემაა უამინდობის დროს. მეწყრული პროცესები აქტიურდება და გზებზე ქვიშა, სილა და მიწა ჩამოდის, რომელიც ართულებს და შეუძლებელს ხდის სატრანსპორტო საშუალებების გადაადგილებას", - ამბობს მიხეილ ხოლუაშვილი.

შეჩერდება თუ არა მთაზე წიაღისეულის მოპოვების სამუშაოები, ამ კითხვაზე პასუხის მისაღებად, მოსახლეობის თხოვნით, ადგილზე გარემოს დაცვის საქალაქო სამსახური მოვიდა. მათი თქმით, ლიცენზია კანონიერია, თუმცა მოკვლევა დაწყებულია და უახლოეს პერიოდში ადგილობრივებს დაზუსტებით ეცოდინებათ, დაკონსერვდება თუ არა მთა კატაულაზე წიაღისეულის მოპოვების სამუშაოები.

სახელმწიფო სამსახურის მოსვლისთანავე, კატაულასკენ მომავალი კიდევ ერთი მანქანა შევნიშნეთ. პირი, რომელზეც სახელმწიფომ ნებართვა გასცა, კამერებს არ ელოდა, ამიტომ ტერიტორია სწრაფად დატოვა, თუმცა შეკრებილ ადგილობრივებს კიდევ ერთხელ განუმარტა, რომ პანიკა უსაფუძვლოა, სამუშაოებს კი აუცილებლად გააგრძელებს, რადგან, მისი თქმით, კატაულაზე გათხრები სრულად ჯდება კანონის ფარგლებში.

ახლა 500-მდე ოჯახი გეოლოგების დასკვნის მოლოდინშია, მოსახლეობა დახმარებას ხელისუფლებისგან ელის, მთავარი კითხვა კი ერთია, რა ელის მთას და მის მიმდებარედ ისტორიულ სოფელ წინარახეს?

ავტორი: ნინი ქობალია