2000 წელს სტი­ვენ ფლა­ნი­გა­ნი 26 წლის იყო, რო­დე­საც მა­ტა­რე­ბელ­მა გა­ი­ტა­ნა. მშობ­ლი­უ­რი ქა­ლაქ ლო­კერ­ბის ბა­რი­დან სახ­ლში ბრუნ­დე­ბო­და. გვი­ა­ნი იყო, გა­და­წყვი­ტა, სახ­ლში მოკ­ლე გზით წა­სუ­ლი­ყო, რო­მე­ლიც ლი­ან­და­გებ­ზე გა­დი­ო­და. ექ­სპერ­ტი­ზის მო­ნა­ცე­მე­ბით, სტი­ვენს ფეხი აუ­ცურ­და, თავი და­არ­ტყა და გო­ნე­ბა და­კარ­გა. რო­დე­საც მა­ტა­რებ­ლის მე­მან­ქა­ნე­ებ­მა შე­ნიშ­ნეს, გვი­ა­ნი იყო. ორ დღე­ში სტი­ვე­ნი სა­ა­ვად­მყო­ფო­ში გარ­და­იც­ვა­ლა.

თით­ქოს რი­გი­თი სიკ­ვდი­ლის ამ­ბა­ვი გა­ერ­თი­ა­ნე­ბუ­ლი სა­მე­ფოს მე­დი­ის მთა­ვარ თე­მად იქცა. ადა­მი­ა­ნის გარ­დაც­ვა­ლე­ბამ, რო­მე­ლიც ცნო­ბი­ლი იყო, რო­გორც "ლო­კერ­ბის ობო­ლი“, და­ას­რუ­ლა "სიკ­ვდი­ლის სე­რია" - სტი­ვე­ნამ­დე ფლა­ნი­გა­ნე­ბის ოჯა­ხის ყვე­ლა წევ­რი მოკ­ვდა.

• პირ­ვე­ლი ტრა­გე­დია სტი­ვენ­მა 14 წლის ასაკ­ში, მთელ ბრი­ტა­ნეთ­თან ერ­თად გა­და­ი­ტა­ნა. მა­შინ, 1988 წლის 21 დე­კემ­ბერს, ის მე­ზობ­ლის ავ­ტო­ფა­რეხ­ში შე­ვი­და, სა­დაც სურ­და თა­ვი­სი დის ახა­ლი ვე­ლო­სი­პე­დი შე­ე­მოწ­მე­ბი­ნა, სტი­ვენს დის­თვის ის სა­შო­ბა­ოდ უნდა ეჩუ­ქე­ბი­ნა. რამ­დე­ნი­მე წუთ­ში მან სა­ში­ნე­ლი ხმა გა­ი­გო­ნა. ქა­ლაქ­ში სამ­გზავ­რო "ბო­ინ­გი“ ჩა­მო­ვარ­და. ავი­ა­კა­ტას­ტრო­ფის შე­დე­გად, ბი­ჭის სახ­ლი სრუ­ლად გა­ნად­გურ­და.

მისი სახ­ლის ნაც­ვლად დიდი ღრმუ­ლი დარ­ჩა. მშობ­ლე­ბის, ტო­მას და ქეით ფლა­ნი­გა­ნე­ბის სხე­უ­ლი სრუ­ლად გა­ნად­გურ­და, ამოც­ნო­ბა მო­ხერ­ხდა მხო­ლოდ მისი ათი წლის დის ცხედ­რის.

სტი­ვე­ნის უფ­რო­სი ძმა, 19 წლის დე­ვი­დი, იმ სა­ღა­მოს მშობ­ლებ­თან კა­მა­თის გამო სახ­ლი­დან იყო წა­სუ­ლი. სახ­ლში დაბ­რუ­ნე­ბას და შე­რი­გე­ბას შო­ბის სა­ღა­მოს აპი­რებ­და, თუმ­ცა... დე­ვი­დი მე­ო­რე დღეს­ვე ჩა­ვი­და ლო­კერ­ბი­ში.

"მე და­ვი­ნა­ხე ისე­თი რამ, რაც ატო­მუ­რი ბომ­ბის აფეთ­ქე­ბას ჰგავს. იყო ცე­ცხლის უდი­დე­სი სოკო“, - ასე აღ­წე­რა ამ­ბა­ვი ქალ­მა, რომ­ლის თვალ­წინ Pan American-ის "ბო­ინ­გი“ სა­ცხოვ­რე­ბელ სახ­ლებს და­ე­ცა. ქა­ლა­ქის ბევ­რმა მკვიდრმა ვერც გა­ი­გო რა მოხ­და: თა­ვი­დან ხმე­ბი და­დი­ო­და, რომ ელექტრო­სად­გურ­ზე ავა­რია მოხ­და.

თვითმფრი­ნა­ვის კორ­პუ­სი მი­წას და­ახ­ლო­ე­ბით, 800კმ/სთ სიჩ­ქა­რით შე­ას­კდა. მის საწ­ვა­ვის ავ­ზებ­ში 90 ტო­ნა­ზე მეტი საწ­ვა­ვი იყო. აფეთ­ქე­ბამ რამ­დე­ნი­მე სახ­ლი სა­ერ­თოდ "გა­აქ­რო", ხოლო 20-მდე შე­ნო­ბა იმ­დე­ნად და­ზი­ან­და, რომ და­ან­გრი­ეს.

ფლა­ნი­გა­ნე­ბის გარ­და, კი­დევ 8 ად­გი­ლობ­რი­ვი გარ­და­იც­ვა­ლა. ბორტზე კი 259 ადა­მი­ა­ნი იმ­ყო­ფე­ბო­და. ვე­რა­ვინ გა­დარ­ჩა. 149 გარ­დაც­ვლი­ლი აშშ-ის, ხოლო 43 ბრი­ტა­ნე­თის მო­ქა­ლა­ქე იყო.

შემ­დე­გი რამ­დე­ნი­მე დღის გან­მავ­ლო­ბა­ში ლო­კერ­ბი­ში მთე­ლი ბრი­ტა­ნე­თი­დან და აშშ-დან ადა­მი­ა­ნე­ბი ჩა­დი­ოდ­ნენ, რომ თა­ვი­ან­თი ახ­ლობ­ლე­ბი და ნა­თე­სა­ვე­ბი ამო­ეც­ნოთ. პა­ტა­რა ქა­ლაქ­მა, 2500 მა­ცხოვ­რებ­ლით, თა­ნაგ­რძნო­ბი­სა და მას­პინ­ძლო­ბის სა­ო­ცა­რი მა­გა­ლი­თი აჩ­ვე­ნა: მო­ხა­ლი­სე­ებ­მა გარ­დაც­ვლი­ლე­ბის ახ­ლობ­ლე­ბის­თვის, პო­ლი­ცი­ის­თვის და სო­ცი­ა­ლუ­რი მუ­შა­კე­ბის­თვის სა­სა­დი­ლო­ე­ბი გა­შა­ლეს. ისი­ნი დღე და ღამე მუ­შა­ობ­დნენ და და­ზა­რა­ლე­ბუ­ლებს ცხელ საჭ­მელ­სა და ყა­ვას არ აკ­ლებ­დნენ.

• გა­მო­ძი­ე­ბა

მოგ­ვი­ა­ნე­ბით გა­ირ­კვა, რომ ლო­კერ­ბი­ში ქუ­ჩას თვითმფრი­ნა­ვის მხო­ლოდ ერთი, თუმ­ცა დიდი ფრაგ­მენ­ტი და­ე­ცა. "ბო­ინ­გი“ 9.5 კმ-ის სი­მაღ­ლე­ზე რამ­დე­ნი­მე ნა­წი­ლად და­ი­შა­ლა და მისი და­ნარ­ჩე­ნი ფრაგ­მენ­ტე­ბი ლო­კერ­ბის­თან ახ­ლოს ჩა­მოც­ვივ­და. პო­ლი­ცი­ე­ლებ­მა და სამ­ხედ­რო­ებ­მა 2 ათას კვად­რა­ტულ კი­ლო­მეტრზე მეტ ფარ­თობ­ზე სამ­ძებ­რო სა­მუ­შა­ო­ე­ბი ჩა­ა­ტა­რეს და ლა­ი­ნე­რის 10 000-ზე მეტი ნა­წი­ლი იპო­ვეს. მათ ყვე­ლა ნა­წი­ლის მო­ნა­ცე­მე­ბი სპე­ცი­ა­ლურ პროგ­რა­მა­ში შე­იყ­ვა­ნეს და ეტა­პობ­რი­ვად აღად­გი­ნეს თუ რა მოხ­და 21 დე­კემ­ბერს.

ად­გი­ლობ­რი­ვი დრო­ით 19:02 სა­ათ­ზე ეკი­პა­ჟი ბო­ლო­ჯერ გა­ვი­და კავ­შირ­ზე. მა­ლე­ვე ტვირ­თის სა­ცავ­ში მოხ­და აფეთ­ქე­ბა, რო­მელ­მაც ბორტზე ხვრე­ლი გა­ა­ჩი­ნა. ამან გა­მო­იწ­ვია დე­კომ­პრე­სია და ლა­ი­ნე­რი ნა­წი­ლე­ბად და­ი­შა­ლა. მოგ­ვი­ა­ნე­ბით ისიც გა­ირ­კვა, რომ ჩა­მო­ვარ­დნის შემ­დეგ ორი მგზავ­რი ცო­ცხა­ლი იყო და სას­წრა­ფო, რომ დრო­უ­ლად მი­სუ­ლი­ყო, მათი გა­დარ­ჩე­ნა შე­საძ­ლე­ბე­ლი იქ­ნე­ბო­და.

სა­ა­ვი­ა­ციო მი­მარ­თუ­ლე­ბის გა­მომ­ძი­ებ­ლებ­მა სხვა­დას­ხვა სპეც­სამ­სა­ხუ­რებ­თან ერ­თად, რამ­დე­ნი­მე თვი­ა­ნი გა­მო­ძი­ე­ბის შემ­დეგ, 15 ათას­ზე მეტი ადა­მი­ა­ნი გა­მოჰ­კი­თხეს და სა­ბო­ლო­ოდ და­ად­გი­ნეს, რომ ბორტზე იყო ასა­ფეთ­ქე­ბე­ლი ნივ­თი­ე­რე­ბა, რო­მე­ლიც Samsonite-ს ჩე­მო­დან­ში ქოლ­გას­თან, ორ წყვილ შარ­ვალ­თან და სა­ბავ­შვო სვიტრთან ერ­თად იდო. ბარ­გის მფლო­ბე­ლი თვითმფრი­ნავ­ში არ იყო. მას ვი­ღა­ცამ უბ­რა­ლოდ სა­ჭი­რო ნიშ­ნე­ბი მი­ა­მაგ­რა.

• ასა­ფეთ­ქე­ბე­ლი მო­წყო­ბი­ლო­ბა მაგ­ნი­ტო­ფონ­ში იყო. მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი როლი გა­მო­ძი­ე­ბა­ში მწვა­ნე პლას­ტი­კის პა­ტა­რა ნა­წილ­მა ითა­მა­შა - ფრაგ­მენ­ტი ელექტრო-ტა­ი­მე­რის ე.წ. პლა­ტას ეკუთ­ვნო­და. ასე გა­ირ­კვა, რომ მისი და­მამ­ზა­დე­ბე­ლი (ტა­ი­მე­რის) შვე­ი­ცა­რი­უ­ლი კომ­პა­ნია Meister & Boiler იყო. მის­მა თა­ნამ­შრომ­ლებ­მა აღი­ა­რეს, რომ ბომბში გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი ტა­ი­მე­რი ლი­ბი­ის დაზ­ვერ­ვის დაკ­ვე­თით და­ამ­ზა­დეს. სა­ვა­რა­უ­დოდ, ბომ­ბი ოკე­ა­ნის თავ­ზე უნდა აფეთ­ქე­ბუ­ლი­ყო და არა­ნა­ი­რი სამ­ხი­ლი არ უნდა და­ე­ტო­ვე­ბი­ნა, თუმ­ცა რა­ღაც რიგ­ზე ვერ წა­ვი­და და ასა­ფეთ­ქე­ბე­ლი დრო­ზე ადრე აფეთ­ქდა.

გა­მო­ძი­ე­ბა ლი­ბი­ის­კენ, რო­მელ­საც იმ დროს მუ­ა­მარ კა­და­ფი მარ­თავ­და, სხვა კვალ­საც მიჰ­ყავ­და - ტან­საც­მე­ლი, რო­მე­ლიც ჩე­მო­დან­ში იდო, მალ­ტა­ზე იყო დამ­ზა­დე­ბუ­ლი. გა­მომ­ძი­ებ­ლებ­მა იმ მა­ღა­ზი­ის მფლო­ბე­ლი მო­ძებ­ნეს, რო­მელ­შიც ეს სა­მო­სი და­ამ­ზა­დეს.

• ლი­ბი­უ­რი კვა­ლი

აფეთ­ქე­ბა­ზე პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბა მა­ლე­ვე თა­ვის თავ­ზე აი­ღეს ირა­ნის ის­ლა­მუ­რი რე­ვო­ლუ­ცი­ის დამ­ცვე­ლებ­მა, ლი­ბა­ნურ­მა "ის­ლა­მუ­რი ჯი­ჰა­დის ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ამ“, ირ­ლან­დი­ის წი­ნა­აღ­მდე­გობ­რივ­მა დაჯ­გუ­ფე­ბამ - თუ CIA-ში შე­მა­ვალ ანო­ნი­მურ ზა­რებს და­ვუ­ჯე­რებთ.

თუმ­ცა გა­მო­ძი­ე­ბის სა­ბო­ლოო ან­გა­რიშ­მა არც ერთი ვერ­სია არ და­ა­დას­ტუ­რა. სა­ბო­ლო­ოდ, 1991 წელს "ლი­ბი­ის ავი­ა­ხა­ზე­ბის“ ორ თა­ნამ­შრო­მელს აბ­დელ­ბა­სეტ ალი მაჰ­მედ ალ-მაგ­რე­სი­სა და ლა­მინ ჰა­ლი­ფა ფი­მა­ხას ბრა­ლი წა­რუდ­გი­ნეს. ორი­ვე მათ­გა­ნი მალ­ტას აე­რო­პორ­ტში მუ­შა­ობ­და. ალ-მეგ­რა­ხი ამას­თან ერ­თად, ლი­ბი­ის დაზ­ვერ­ვის თა­ნამ­შრო­მე­ლი იყო.

ტე­რაქ­ტის მო­ტი­ვე­ბი ცნო­ბი­ლი არ იყო. რო­გორც წესი, მო­ტი­ვად კა­და­ფის ინ­ტე­რესს ასა­ხე­ლე­ბენ - იმ პე­რი­ოდ­ში მას მო­რიგ ჯერ­ზე აშშ-თან მტრო­ბუ­ლი ურ­თი­ერ­თო­ბა ჰქონ­და. მტრო­ბა 80-ია­ნებ­ში და­ი­წყო და ბერ­ლინ­ში, ღა­მის კლუ­ბის La Belle-ს აფეთ­ქე­ბით გაგ­რძელ­და. აშშ-ში ტე­რაქ­ტის მო­წყო­ბა ლი­ბი­ას და­აბ­რა­ლეს და ავი­ა­ი­ე­რი­შე­ბით უპა­სუ­ხეს, რა­საც თით­ქოს, კა­და­ფის ქა­ლიშ­ვი­ლი შე­ე­წი­რა. ით­ვლე­ბა, რომ ამის სა­პა­სუ­ხოდ კა­და­ფიმ მო­ა­წყო ტე­რაქ­ტი.

აშშ-სა და დიდი ბრი­ტა­ნე­თის მთავ­რო­ბებ­მა ლი­ბი­ას სან­ქცი­ე­ბი და­უ­წე­სეს და მო­ი­თხო­ვეს, რომ ორი­ვე ეჭ­ვმი­ტა­ნი­ლი სა­სა­მარ­თლოს­თვის გა­და­ე­ცათ.კა­და­ფი დიდი ხნის გან­მავ­ლო­ბა­ში ცო­ცხა­ლი თა­ვით არ თმობ­და თა­ვის თა­ნა­მე­მა­მუ­ლე­ებს, მაგ­რამ 1999 წელს, დიდი ეკო­ნო­მი­კუ­რი წნე­ხის გამო ალ-მეგ­რა­ხი და ფი­მა­ხა ბრი­ტა­ნე­ლებს გა­დას­ცა. თუმ­ცა ლი­ბი­უ­რი მთავ­რო­ბის თხოვ­ნით, სა­სა­მარ­თლო ნე­იტ­რა­ლურ ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე - ნი­დერ­ლან­დებ­ში უნდა გა­მარ­თუ­ლი­ყო.

ალ-მეგ­რა­ხის სა­მუ­და­მო პა­ტიმ­რო­ბა შე­უ­ფარ­დეს, ხოლო ფი­მა­ხას ბრა­ლი ვერ და­უმ­ტკი­ცეს და გა­ა­თა­ვი­სუფ­ლეს.

ლი­ბი­ამ ტე­რაქ­ტზე პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბა 2003 წელს აიღო. მათ შექ­მნეს სპე­ცი­ა­ლუ­რი ფონ­დი, რო­მე­ლიც 270 მსხვერ­პლის ნა­თე­სავს, კომ­პენ­სა­ცი­ის სა­ხით, 10 მი­ლი­ონ დო­ლარს გა­და­უხ­დი­და. ამის შემ­დეგ ლი­ბი­ას სან­ქცი­ე­ბი მო­უხ­სნეს.

• ბრძა­ნე­ბა

2011 წელს, რო­დე­საც ლი­ბი­ა­ში სა­მო­ქა­ლა­ქო ომი ჯერ სა­წყის ეტაპ­ზე იყო, სა­ხელ­მწი­ფო მოღ­ვა­წემ მუს­ტა­ფა მუ­ჰა­მედ აბდ-ალ-ჯა­ლილ­მა გა­ნა­ცხა­და, რომ კა­და­ფიმ ამე­რი­კუ­ლი ლა­ი­ნე­რის აფეთ­ქე­ბის ბრძა­ნე­ბა პი­რა­დად გას­ცა.

ასე­ვე, აბდ-ალ-ჯა­ლი­ლის თქმით, 1999 წელს ლი­ბი­ის დიქ­ტა­ტო­რი ტე­რაქ­ტის შემ­სრუ­ლე­ბელს დაჰ­პირ­და, რომ სა­ნამ ის ცი­ხე­ში იქ­ნე­ბო­და, მის ოჯახს ყო­ველ თვე 150 000 ევ­როს გა­და­უხ­დი­და, ასე­ვე მაქ­სი­მა­ლუ­რად შე­ეც­დე­ბო­და, რომ სამ­შობ­ლო­ში და­ებ­რუ­ნე­ბი­ნა. სა­ნაც­ვლოდ, უბ­რა­ლოდ ჩუ­მად უნდა ყო­ფი­ლი­ყო.

აბ­დელსბა­სეტ ალ მაჰ­მედ ალ-მეგ­რა­ხი ბრი­ტა­ნულ ცი­ხე­ში ათი წე­ლიც არ იჯდა. 2009 წელს ის გა­ა­თა­ვი­სუფ­ლეს: შოტ­ლან­დი­ურ­მა მარ­თლმსა­ჯუ­ლე­ბამ ჩათ­ვა­ლა, რომ პროს­ტა­ტას სიმ­სივ­ნის გამო, 3 თვის სი­ცო­ცხლეც არ ჰქონ­და დარ­ჩე­ნი­ლი, გა­მო­ი­ჩი­ნეს თა­ნაგ­რძნო­ბა და გა­უშ­ვეს. ის გლაზ­გო­დან ტრი­პო­ლი­ში კა­და­ფის პი­რა­დი თვითმფრი­ნა­ვით ჩაფ­რინ­და.

ლი­ბი­ის დე­და­ქა­ლა­ქის აე­რო­პორ­ტში მას უამ­რა­ვი ადა­მი­ა­ნი შე­ე­გე­ბა: ასო­ბით ლი­ბი­ე­ლი ზე­ი­მით დახ­ვდა. ლი­ბი­ის მთავ­რო­ბამ ალ-მეგ­რა­ხის კომ­ფორ­ტუ­ლი ვილა გა­დას­ცა, სა­დაც ლო­კერ­ბის ტრა­გე­დი­ის ერ­თა­დერ­თმა ბრალ­დე­ბულ­მა კი­დევ სამი წელი იცო­ცხლა.

• ...

რო­დე­საც ძმებ­მა ფლა­ნი­გა­ნებ­მა ტრა­გე­დი­ი­დან რამ­დე­ნი­მე წე­ლი­წად­ში და­ახ­ლო­ე­ბით, 2.1 მი­ლი­ო­ნის ოდე­ნო­ბის კომ­პენ­სა­ცია მი­ი­ღეს, სტი­ვენ­მა თა­ვის წილი ბიზ­ნეს­ში და­ა­ბან­და.

მისი ძმა დე­ვი­დი თვლი­და, რომ ეს "ბინ­ძუ­რი ფული“ იყო და ცდი­ლობ­და,რაც შე­იძ­ლე­ბა მალე მო­ე­შო­რე­ბი­ნა: შე­ი­ძი­ნა სპორ­ტუ­ლი მან­ქა­ნე­ბი, ალ­კოჰო­ლის და­ლე­ვა და ნარ­კო­ტი­კე­ბის მოხ­მა­რე­ბა და­ი­წყო.1993 წელს ის ტა­ი­ლან­დის ერთ-ერთ ია­ფ­ფა­სი­ან ჰოს­ტელ­ში გარ­დაც­ვლი­ლი ნა­ხეს. დე­ვიდს გული გა­უ­ჩერ­და.

სტი­ვენ­მა ბე­დის ყვე­ლა დარ­ტყმას გა­უძ­ლო, გახ­და სა­მო­ქა­ლა­ქო ავი­ა­ცი­ის პი­ლო­ტი, შექ­მნა ოჯა­ხი, ცოლს და­შორ­და და შემ­დეგ კი­დევ ერთი ოჯა­ხი შექ­მნა. ზრდი­და შვილს და რამ­დე­ნა­დაც შე­იძ­ლე­ბო­და, ბედ­ნი­ე­რი იყო.

მისი ახ­ლობ­ლე­ბი ერ­თხმად ამ­ტკი­ცე­ბენ, რომ ლი­ან­დაგ­ზე სიკ­ვდი­ლი სუ­ი­ცი­დი არ იყო. თუმ­ცა ლო­კერ­ბის ტრა­გე­დი­ის არ იყოს, სრულ სი­მარ­თლეს, სა­ვა­რა­უ­დოდ, ვე­რას­დროს გა­ვი­გებთ.

• ავ­ტო­რი: ანრი კურ­ტა­ნი­ძე