ლოკერბის ტრაგედია - თვითმფრინავი, რომელიც პატარა ქალაქში სახლებს დაეცა და "გააქრო" - როგორ იძია შური მუამარ კადაფიმ აშშ-ზე: გახმაურებული ამბის უცნობი დეტალები
2000 წელს სტივენ ფლანიგანი 26 წლის იყო, როდესაც მატარებელმა გაიტანა. მშობლიური ქალაქ ლოკერბის ბარიდან სახლში ბრუნდებოდა. გვიანი იყო, გადაწყვიტა, სახლში მოკლე გზით წასულიყო, რომელიც ლიანდაგებზე გადიოდა. ექსპერტიზის მონაცემებით, სტივენს ფეხი აუცურდა, თავი დაარტყა და გონება დაკარგა. როდესაც მატარებლის მემანქანეებმა შენიშნეს, გვიანი იყო. ორ დღეში სტივენი საავადმყოფოში გარდაიცვალა.
თითქოს რიგითი სიკვდილის ამბავი გაერთიანებული სამეფოს მედიის მთავარ თემად იქცა. ადამიანის გარდაცვალებამ, რომელიც ცნობილი იყო, როგორც "ლოკერბის ობოლი“, დაასრულა "სიკვდილის სერია" - სტივენამდე ფლანიგანების ოჯახის ყველა წევრი მოკვდა.
- პირველი ტრაგედია სტივენმა 14 წლის ასაკში, მთელ ბრიტანეთთან ერთად გადაიტანა. მაშინ, 1988 წლის 21 დეკემბერს, ის მეზობლის ავტოფარეხში შევიდა, სადაც სურდა თავისი დის ახალი ველოსიპედი შეემოწმებინა, სტივენს დისთვის ის საშობაოდ უნდა ეჩუქებინა. რამდენიმე წუთში მან საშინელი ხმა გაიგონა. ქალაქში სამგზავრო "ბოინგი“ ჩამოვარდა. ავიაკატასტროფის შედეგად, ბიჭის სახლი სრულად განადგურდა.
მისი სახლის ნაცვლად დიდი ღრმული დარჩა. მშობლების, ტომას და ქეით ფლანიგანების სხეული სრულად განადგურდა, ამოცნობა მოხერხდა მხოლოდ მისი ათი წლის დის ცხედრის.
სტივენის უფროსი ძმა, 19 წლის დევიდი, იმ საღამოს მშობლებთან კამათის გამო სახლიდან იყო წასული. სახლში დაბრუნებას და შერიგებას შობის საღამოს აპირებდა, თუმცა... დევიდი მეორე დღესვე ჩავიდა ლოკერბიში.
"მე დავინახე ისეთი რამ, რაც ატომური ბომბის აფეთქებას ჰგავს. იყო ცეცხლის უდიდესი სოკო“, - ასე აღწერა ამბავი ქალმა, რომლის თვალწინ Pan American-ის "ბოინგი“ საცხოვრებელ სახლებს დაეცა. ქალაქის ბევრმა მკვიდრმა ვერც გაიგო რა მოხდა: თავიდან ხმები დადიოდა, რომ ელექტროსადგურზე ავარია მოხდა.
თვითმფრინავის კორპუსი მიწას დაახლოებით, 800კმ/სთ სიჩქარით შეასკდა. მის საწვავის ავზებში 90 ტონაზე მეტი საწვავი იყო. აფეთქებამ რამდენიმე სახლი საერთოდ "გააქრო", ხოლო 20-მდე შენობა იმდენად დაზიანდა, რომ დაანგრიეს.
ფლანიგანების გარდა, კიდევ 8 ადგილობრივი გარდაიცვალა. ბორტზე კი 259 ადამიანი იმყოფებოდა. ვერავინ გადარჩა. 149 გარდაცვლილი აშშ-ის, ხოლო 43 ბრიტანეთის მოქალაქე იყო.
შემდეგი რამდენიმე დღის განმავლობაში ლოკერბიში მთელი ბრიტანეთიდან და აშშ-დან ადამიანები ჩადიოდნენ, რომ თავიანთი ახლობლები და ნათესავები ამოეცნოთ. პატარა ქალაქმა, 2500 მაცხოვრებლით, თანაგრძნობისა და მასპინძლობის საოცარი მაგალითი აჩვენა: მოხალისეებმა გარდაცვლილების ახლობლებისთვის, პოლიციისთვის და სოციალური მუშაკებისთვის სასადილოები გაშალეს. ისინი დღე და ღამე მუშაობდნენ და დაზარალებულებს ცხელ საჭმელსა და ყავას არ აკლებდნენ.
- გამოძიება
მოგვიანებით გაირკვა, რომ ლოკერბიში ქუჩას თვითმფრინავის მხოლოდ ერთი, თუმცა დიდი ფრაგმენტი დაეცა. "ბოინგი“ 9.5 კმ-ის სიმაღლეზე რამდენიმე ნაწილად დაიშალა და მისი დანარჩენი ფრაგმენტები ლოკერბისთან ახლოს ჩამოცვივდა. პოლიციელებმა და სამხედროებმა 2 ათას კვადრატულ კილომეტრზე მეტ ფართობზე სამძებრო სამუშაოები ჩაატარეს და ლაინერის 10 000-ზე მეტი ნაწილი იპოვეს. მათ ყველა ნაწილის მონაცემები სპეციალურ პროგრამაში შეიყვანეს და ეტაპობრივად აღადგინეს თუ რა მოხდა 21 დეკემბერს.
ადგილობრივი დროით 19:02 საათზე ეკიპაჟი ბოლოჯერ გავიდა კავშირზე. მალევე ტვირთის საცავში მოხდა აფეთქება, რომელმაც ბორტზე ხვრელი გააჩინა. ამან გამოიწვია დეკომპრესია და ლაინერი ნაწილებად დაიშალა. მოგვიანებით ისიც გაირკვა, რომ ჩამოვარდნის შემდეგ ორი მგზავრი ცოცხალი იყო და სასწრაფო, რომ დროულად მისულიყო, მათი გადარჩენა შესაძლებელი იქნებოდა.
საავიაციო მიმართულების გამომძიებლებმა სხვადასხვა სპეცსამსახურებთან ერთად, რამდენიმე თვიანი გამოძიების შემდეგ, 15 ათასზე მეტი ადამიანი გამოჰკითხეს და საბოლოოდ დაადგინეს, რომ ბორტზე იყო ასაფეთქებელი ნივთიერება, რომელიც Samsonite-ს ჩემოდანში ქოლგასთან, ორ წყვილ შარვალთან და საბავშვო სვიტრთან ერთად იდო. ბარგის მფლობელი თვითმფრინავში არ იყო. მას ვიღაცამ უბრალოდ საჭირო ნიშნები მიამაგრა.
- ასაფეთქებელი მოწყობილობა მაგნიტოფონში იყო. მნიშვნელოვანი როლი გამოძიებაში მწვანე პლასტიკის პატარა ნაწილმა ითამაშა - ფრაგმენტი ელექტრო-ტაიმერის ე.წ. პლატას ეკუთვნოდა. ასე გაირკვა, რომ მისი დამამზადებელი (ტაიმერის) შვეიცარიული კომპანია Meister & Boiler იყო. მისმა თანამშრომლებმა აღიარეს, რომ ბომბში გამოყენებული ტაიმერი ლიბიის დაზვერვის დაკვეთით დაამზადეს. სავარაუდოდ, ბომბი ოკეანის თავზე უნდა აფეთქებულიყო და არანაირი სამხილი არ უნდა დაეტოვებინა, თუმცა რაღაც რიგზე ვერ წავიდა და ასაფეთქებელი დროზე ადრე აფეთქდა.
გამოძიება ლიბიისკენ, რომელსაც იმ დროს მუამარ კადაფი მართავდა, სხვა კვალსაც მიჰყავდა - ტანსაცმელი, რომელიც ჩემოდანში იდო, მალტაზე იყო დამზადებული. გამომძიებლებმა იმ მაღაზიის მფლობელი მოძებნეს, რომელშიც ეს სამოსი დაამზადეს.
- ლიბიური კვალი
აფეთქებაზე პასუხისმგებლობა მალევე თავის თავზე აიღეს ირანის ისლამური რევოლუციის დამცველებმა, ლიბანურმა "ისლამური ჯიჰადის ორგანიზაციამ“, ირლანდიის წინააღმდეგობრივმა დაჯგუფებამ - თუ CIA-ში შემავალ ანონიმურ ზარებს დავუჯერებთ.
თუმცა გამოძიების საბოლოო ანგარიშმა არც ერთი ვერსია არ დაადასტურა. საბოლოოდ, 1991 წელს "ლიბიის ავიახაზების“ ორ თანამშრომელს აბდელბასეტ ალი მაჰმედ ალ-მაგრესისა და ლამინ ჰალიფა ფიმახას ბრალი წარუდგინეს. ორივე მათგანი მალტას აეროპორტში მუშაობდა. ალ-მეგრახი ამასთან ერთად, ლიბიის დაზვერვის თანამშრომელი იყო.
ტერაქტის მოტივები ცნობილი არ იყო. როგორც წესი, მოტივად კადაფის ინტერესს ასახელებენ - იმ პერიოდში მას მორიგ ჯერზე აშშ-თან მტრობული ურთიერთობა ჰქონდა. მტრობა 80-იანებში დაიწყო და ბერლინში, ღამის კლუბის La Belle-ს აფეთქებით გაგრძელდა. აშშ-ში ტერაქტის მოწყობა ლიბიას დააბრალეს და ავიაიერიშებით უპასუხეს, რასაც თითქოს, კადაფის ქალიშვილი შეეწირა. ითვლება, რომ ამის საპასუხოდ კადაფიმ მოაწყო ტერაქტი.
აშშ-სა და დიდი ბრიტანეთის მთავრობებმა ლიბიას სანქციები დაუწესეს და მოითხოვეს, რომ ორივე ეჭვმიტანილი სასამართლოსთვის გადაეცათ.კადაფი დიდი ხნის განმავლობაში ცოცხალი თავით არ თმობდა თავის თანამემამულეებს, მაგრამ 1999 წელს, დიდი ეკონომიკური წნეხის გამო ალ-მეგრახი და ფიმახა ბრიტანელებს გადასცა. თუმცა ლიბიური მთავრობის თხოვნით, სასამართლო ნეიტრალურ ტერიტორიაზე - ნიდერლანდებში უნდა გამართულიყო.
ალ-მეგრახის სამუდამო პატიმრობა შეუფარდეს, ხოლო ფიმახას ბრალი ვერ დაუმტკიცეს და გაათავისუფლეს.
ლიბიამ ტერაქტზე პასუხისმგებლობა 2003 წელს აიღო. მათ შექმნეს სპეციალური ფონდი, რომელიც 270 მსხვერპლის ნათესავს, კომპენსაციის სახით, 10 მილიონ დოლარს გადაუხდიდა. ამის შემდეგ ლიბიას სანქციები მოუხსნეს.
- ბრძანება
2011 წელს, როდესაც ლიბიაში სამოქალაქო ომი ჯერ საწყის ეტაპზე იყო, სახელმწიფო მოღვაწემ მუსტაფა მუჰამედ აბდ-ალ-ჯალილმა განაცხადა, რომ კადაფიმ ამერიკული ლაინერის აფეთქების ბრძანება პირადად გასცა.
ასევე, აბდ-ალ-ჯალილის თქმით, 1999 წელს ლიბიის დიქტატორი ტერაქტის შემსრულებელს დაჰპირდა, რომ სანამ ის ციხეში იქნებოდა, მის ოჯახს ყოველ თვე 150 000 ევროს გადაუხდიდა, ასევე მაქსიმალურად შეეცდებოდა, რომ სამშობლოში დაებრუნებინა. სანაცვლოდ, უბრალოდ ჩუმად უნდა ყოფილიყო.
აბდელსბასეტ ალ მაჰმედ ალ-მეგრახი ბრიტანულ ციხეში ათი წელიც არ იჯდა. 2009 წელს ის გაათავისუფლეს: შოტლანდიურმა მართლმსაჯულებამ ჩათვალა, რომ პროსტატას სიმსივნის გამო, 3 თვის სიცოცხლეც არ ჰქონდა დარჩენილი, გამოიჩინეს თანაგრძნობა და გაუშვეს. ის გლაზგოდან ტრიპოლიში კადაფის პირადი თვითმფრინავით ჩაფრინდა.
ლიბიის დედაქალაქის აეროპორტში მას უამრავი ადამიანი შეეგება: ასობით ლიბიელი ზეიმით დახვდა. ლიბიის მთავრობამ ალ-მეგრახის კომფორტული ვილა გადასცა, სადაც ლოკერბის ტრაგედიის ერთადერთმა ბრალდებულმა კიდევ სამი წელი იცოცხლა.
- ...
როდესაც ძმებმა ფლანიგანებმა ტრაგედიიდან რამდენიმე წელიწადში დაახლოებით, 2.1 მილიონის ოდენობის კომპენსაცია მიიღეს, სტივენმა თავის წილი ბიზნესში დააბანდა.
მისი ძმა დევიდი თვლიდა, რომ ეს "ბინძური ფული“ იყო და ცდილობდა,რაც შეიძლება მალე მოეშორებინა: შეიძინა სპორტული მანქანები, ალკოჰოლის დალევა და ნარკოტიკების მოხმარება დაიწყო.1993 წელს ის ტაილანდის ერთ-ერთ იაფფასიან ჰოსტელში გარდაცვლილი ნახეს. დევიდს გული გაუჩერდა.
სტივენმა ბედის ყველა დარტყმას გაუძლო, გახდა სამოქალაქო ავიაციის პილოტი, შექმნა ოჯახი, ცოლს დაშორდა და შემდეგ კიდევ ერთი ოჯახი შექმნა. ზრდიდა შვილს და რამდენადაც შეიძლებოდა, ბედნიერი იყო.
მისი ახლობლები ერთხმად ამტკიცებენ, რომ ლიანდაგზე სიკვდილი სუიციდი არ იყო. თუმცა ლოკერბის ტრაგედიის არ იყოს, სრულ სიმართლეს, სავარაუდოდ, ვერასდროს გავიგებთ.
- ავტორი: ანრი კურტანიძე