რა საიდუმლოებას ინახავს ბერების მიერ აშენებული ახალი ათონი, რომელიც სტალინის საყვარელი ადგილი იყო - მთებში ჩამალული დიქტატორის აგარაკი დღემდე ღიაა

შავი ზღვის სანაპიროზე მთებში და აყვავებულ სიმწვანეში დაკარგული პატარა, მაგრამ წარმოუდგენლად მყუდრო ქალაქი ტურისტებისთვის დღემდე მიმზიდველია. ახალ ათონს დღემდე ოკუპირებული აფხაზეთის სულს ეძახიან. ამ ადგილს მრავალსაუკუნოვანი ისტორია აქვს, სწორედ აქ მდებარეობს იესო ქრისტეს მოწაფის წმინდა სვიმონ ქანაანელის სახელობის ტაძარი.

უძველესი ანაკოფია, ფეოდალური ხანის ციხე-ქალაქი საქართველოში, ახლანდელი ახალი ათონის ტერიტორიაზე (აფხაზეთი) მდებარეობს. VII-VIII საუკუნეებში ანაკოფია აბაზგთა საერისთავოს პოლიტიკური ცენტრი იყო.

ანაკოფიის ციხის ისტორია

შესაძლოა, სწორედ ანაკოფიის ციხესიმაგრეში დევს ახალი ათონის სიდიადე და ისტორია. აქ სიძველის განსაკუთრებული სულისკვეთება სუფევს, რადგან ეს ტერიტორია ძველად ანაკოფიის ტომს ეკუთვნოდა, თანამედროვე აფხაზების წინაპრებმა, რომლებსაც ისტორიულ დოკუმენტებში აბაზგებს ეძახიან, თავდაცვის მიზნით ააშენეს ეს შთამბეჭდავი ციხე. მიწები რომის იმპერიის იურისდიქციაში შედიოდა, მაგრამ გოთებისა და ჰუნების შემოსევა რეგულარული იყო. მთიელებიც ცდილობდნენ დაცვის გარღვევას. ამიტომ თავდაცვითი ციხე აუცილებელი ნაგებობა იყო.

მეხუთე საუკუნის დასაწყისში აქედან გადიოდა სავაჭრო გზები ჩინეთსა და ინდოეთში. სწორედ ეს გახდა მიზეზი, რის გამოც, ირანმა დაიწყო რომის იმპერიასთან კონკურენცია ამ ტერიტორიაზე სრული ბატონობისთვის. VI საუკუნის შუა ხანებში ბიზანტიის იმპერატორმა გაგზავნა თავისი ჯარი აბაზგების მიწებზე სრული კონტროლის მოსაპოვებლად. თუმცა ადგილობრივი მოსახლეობა მტერს მტულად დახვდა და დაიწყო არეულობა და აჯანყებები. მმართველი იძულებული გახდა დახმარებისთვის ირანის შეიხისთვის მიემართა. რის შემდეგაც ირანმა თავისი ჯარი გაგზავნა. თუმცა აბაზგებს სპარსელებისგან არანაირი დახმარება არ მიუღიათ. პირიქით, სპარსელმა ჯარისკაცებმა ადგილობრივი მოსახლეობის ძარცვა დაიწყეს, რის გამოც, ხშირი იყო ბრძოლა.

ამასობაში ბიზანტიიდან დამატებითი ჯარები მოვიდა. ციტადელი დაეცა, ადგილობრივების ნაწილი დაიღუპა, ნაწილი კი მონად წაიყვანეს. თუმცა, ამან აბაზგების სულისკვეთება არ დაარღვია, მათ დააარსეს თავდაცვის მეორე ხაზი, ციხის ქვემოთ, რომელმაც მე-12 საუკუნემდე გაძლო.

VII საუკუნის დასაწყისისთვის აფხაზებმა მოახერხეს გაერთიანება და მნიშვნელოვანი თავდაცვითი ობიექტების შექმნა, პოზიციების გაძლიერება. ამ დროისთვის მათ უკვე ემუქრებოდნენ არაბები. VIII საუკუნის პირველ მესამედში არაბთა ჯარებმა გაძარცვეს სომხეთი, საქართველო და ალბანეთი, გაემართნენ აფხაზეთისაკენ. მიუხედავად რიცხობრივი და სამხედრო უპირატესობისა, აფხაზებმა ციხის დაცვა ექვსი თვის განმავლობაში გაამაგრეს. გარდა ამისა, მეომრებს გადაკეტილი ჰქონდათ საკვების მარშრუტები.

ლეგენდის თანახმად, ჯარისკაცები ევედრებოდნენ ანაკოფიის ღვთისმშობელს, რომ მათი მიწა გადაერჩინა. ბრძოლის წინა ღამეს მტრის არმიაში ქოლერა გაჩნდა, რომელმაც 30 000-ზე მეტი ჯარისკაცის სიცოცხლე შეიწირა. ბრძოლაში კიდევ სამი ათასი დაიღუპა. დარჩენილი ჯარი დამარცხდა და აბაზგებმა განდევნეს. ამის შემდეგ ანაკოფია ხდება ქვეყნის ცენტრი და უდიდესი საზღვაო პორტი. მე-18 საუკუნის ბოლოს ციხე თითქმის ნანგრევებად იქცა. მისი აღდგენა მე-19 საუკუნეში, მონასტრის აგების შემდეგ დაიწყო.

ახლა ეს ტურისტებისთვის საყვარელი ადგილია, თუმცა მწვერვალზე მოხვედრა და, შესაბამისად, თავად ციხესიმაგრეში მოხვედრა არც ისე ადვილია. გზად მიმავალ ტურისტს გაოგნებულს დატოვებს იმაზე ფიქრი, თუ როგორ აშენდა ქვის ციტადელი რამდენიმე საუკუნის წინ, ყოველგვარი ტექნიკის გარეშე.

ახალი ათონის მონასტერი და ბერების ცხოვრება

ახალი ათონი ამჟამინდელ მდგომარეობაზე ბერები ზრუნავენ. 1911 წლისთვის დასრულდა სიმონ ქანაანელის მონასტრის ზედა კომპლექსის მშენებლობა. მონასტერს უზარმაზარი შვილობილი მეურნეობა ჰქონდა. საბედნიეროდ, კლიმატი საშუალებას აძლევდა ხეხილის დარგვისა და გაშენებისთვის.

თამამად შეიძლება ითქვას, რომ სწორედ ბერების საქმიანობამ აქცია მრავალწლიანი ომის შედეგად განადგურებული მიწა აყვავებულ, მოვლილ ბაღად. თუმცა ეს აყვავების პერიოდიც დასრულდა 1917 წლის რევოლუციით. საბჭოთა ხელისუფლებამ დახურა მონასტერი და ამან იმოქმედა ახალი ათონის ბედზე. თუ იგი თავდაპირველად ქრისტიანობის კავკასიურ ცენტრად იყო ჩაფიქრებული, შემდეგ საკავშირო სამკურნალო კურორტად იქცა.

სტალინის საყვარელი ადგილი

სტალინს ეს ადგილი განსაკუთრებულად უყვარდა. დიქტატორმა ბევრი რამ გააკეთა, რომ აქ თავისი კვალი დაეტოვებინა. სწორედ აქ ააშენა მან თავისი ერთ-ერთი აგარაკი - ერთადერთი, საიდანაც შესაძლებელი იყო უშუალოდ კრემლთან ურთიერთობა.

სხვათა შორის, სტალინის ახალი ათონის აგარაკი მდებარეობს მონასტრიდან არცთუ ისე შორს და ასევე საიმედოდ იმალება მთებში ზღვიდან.

მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ ნაცისტურ გერმანიაზე გამარჯვების წინა დღეს მონასტერმა კვლავ დაიწყო ფუნქციონირება. ამ დროისთვის ტაძრისა და მონასტრის ქონება ძირითადად დანგრეული და გაძარცვული იყო.

თავად სიტყვა „ათოსს“ ბერძნული ფესვები აქვს. ღმერთებთან მებრძოლმა გიგანტმა ათოსმა მიწიდან უზარმაზარი ლოდი ამოიღო და ზღვაში გადააგდო. ასე გაჩნდა მთა, რომელიც წმიდა გახდა და ეწოდა ათონი. ბერებმა, რომლებმაც აფხაზეთში მთის ძირში მონასტრის აშენება გადაწყვიტეს, მას ახალი ათონი უწოდეს, რაც გულისხმობს, რომ ძველი ათონი არის წმინდა მთა საბერძნეთში.

სტალინის აგარაკი დღემდე ღიაა ვიზიტორებისთვის, თუმცა მას სერიოზული რეკონსტრუქცია სჭირდება.

ამჟამინდელი მდგომარეობა

ტერიტორია ოკუპირებულია რუსეთის მიერ, რის გამოც ტაძრის შესწავლა და შესაბამისი სამუშაოების ჩატარება შეუძლებელია. ახალი ათონის მონასტერს მინიჭებული აქვს საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის სტატუსი.