რა უნდა გაკეთდეს, რომ 14 წლის აითაჯის ტრაგედია არ განმეორდეს? - აზერბაიჯანელი გოგონები მძიმე ბედქვეშ: რა ზეწოლას განიცდიან თემისგან, ოჯახისგან და რატომ არ იცავს მათ სახელმწიფო?
6 ოქტომბერს საგარეჯოს მუნიციპალიტეტში მომხდარმა შემზარავმა მკვლელობამ ქვეყანა შეძრა. სოფელ ლამბალოში, 14 წლის გოგონა მასთან არარეგისტრირებულ ქორწინებაში მყოფმა 27 წლის ალიმ ასლანოვ-სადიგოვმა ცეცხლსასროლი იარაღით მოკლა და დანაშაულის ადგილიდან მიიმალა. მოკლული გოგონა აითაჯ შახმაროვა წარმოშობით დმანისის სოფელ მამიშლოდან იყო. 10 ოქტომბერს ცნობილი გახდა, რომ პოლიციამ საგარეჯოში ძებნილი მამაკაცი დააკავა. შინაგან საქმეთა სამინისტროს ცნობით, დანაშაული 20 წლამდე ან უვადო თავისუფლების აღკვეთას ითვალისწინებს.
აზერბაიჯანული თემი, მათ შორის დამნაშავის მამა კამერებთან ამბობდა, რომ ისინი პირადად იყვნენ ჩართულები ძიებაში, მაგრამ სასტიკ დანაშაულში ბრალდებული კაცი მომხდარიდან მეოთხე დღეს დააკავეს.
თოზუ გულმამედლი ფემინისტი აქტივისტია კახეთის სოფელ იორმუღანლოდან. თოზუ თბილისში ეთნიკური უმცირესობების უფლებებისთვის იბრძვის, აზერბაიჯანულ თემში კი ქალთა უფლებების დასაცავად. Ambebi.ge-სთან ვრცელ ინტერვიუში დაწვრილებით საუბრობს თუ რა გამოწვევის წინაშე დგანან აზერბაიჯანელი გოგონები საქართველოში, რა ზეწოლას განიცდიან საზოგადოებისგან, ოჯახისგან და როგორ არ იცავს მათ სისტემა, სკოლა, სამართალდამცავი უწყება და სახელწიფო.
საუბარი გასულ კვირას მომხდარი სასტიკი დანაშაულით დავიწყეთ...
- თოზუ, საუბარი გასულ კვირას, საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის სოფელ ლამბალოში მომხდარი ტრაგედიით დავიწყოთ. 14 წლის აითაჯი იმ კაცმა მოკლა, რომელმაც ორი თვის წინ მოიტაცა და მასთან არარეგისტრირებულ ქორწინებაში ცხოვრობდა.
- ძალიან მძიმე დანაშაული მოხდა. მარტო მკვლელობაზე არ არის ლაპარაკი, ეს არის მთლიანად, სისტემის გულგრილობა, თუ როგორ ვერ იცავს ბავშვს სახელმწიფო. სკოლიდან დავიწყებ - სად იყო სკოლა, როდესაც სწავლა დაიწყო და ბავშვი არ დადიოდა?! მე ამ თემის წარმომადგენელი ვარ და ვიცი, რომ ყველამ კარგად იცის, როდესაც ნიშნობა ხდება. გუშინ ვიყავით აითაჯის ოჯახში, გოგონა 7-8 თვის წინ დანიშნეს. ასეთ ამბებს სოფელში ყველა იგებს, მათ შორის სკოლაც, იგივე შემიძლია ვთქვა, მოტაცების ფაქტზეც, აუცილებლად მივიდოდა ეს ამბავი სკოლამდე.
- თქვენი ინფორმაციით, პოლიციაში დარეკა ვინმემ?
- არა, არავის არ უთქვამს, რომ პოლიციაში დარეკა. ამას ნამდვილად ვერ ვიტყვი, რომ დარეკეს და სისტემამ არ იმუშავა, მაგრამ რაც შეეხება სკოლას, ერთი თვეა სწავლა დაიწყო და ამ პერიოდის განმავლობაში ბავშვი რომ არ დადიოდა, ეს უკვე მთლიანად სისტემის გულგრილობაზე მეტყველებს.
- აღნიშნეთ, რომ გარდაცვლილის ოჯახთან იყავით, რას ამბობენ მშობლები?
- ზოგადად, თემში დანიშვნის ფაქტს ის გამართლება აქვს, რომ ამ დროს ბავშვი რეალურად სახლშია. რაც შეეხება გოგონას მოტაცებას, მამა საზღვარგარეთ იყო წასული, მომხდარის შემდეგ დაბრუნდა. ხოლო დედის პოზიცია ჩვენ ყველამ გავიგეთ ტელევიზიით. ფაქტია, რომ მან არ დარეკა პოლიციაში. ეშინოდა საზოგადოების, რადგან გოგონა გათხოვდა, არ უნდოდა მისი სახლში დაბრუნება. ამ შემთხვევაზე აზერბაიჯანულ თემში მეტ-ნაკლებად ყველას აქვს პროტესტის განცდა - სასტიკად მოკლული გოგონა არასრულწლოვანია.
- თოზუ, როდესაც არასრულწლოვანები ქორწინდებიან, ეს ხომ კანონით დასჯადია, პოლიციის შიში არ აქვთ თემში?
- აგიხსნით ახლა როგორ ხდება. შსს-ს ნაადრევი დაოჯახების სტატისტიკას რომ გადახედოთ, ისინი ინფორმაციას ძირითადად იღებენ სამშობიარო სახლებიდან, როდესაც არასრულწლოვანი გოგონა მშობიარობს ან იუსტიციიდან, როდესაც შეძენილ ბავშვს არეგისტრირებენ. რაც იმას ნიშნავს, რომ შემთხვევა ხდება, გადის ერთ წლამდე პერიოდი, გოგონა ბავშვს აჩენს და მხოლოდ ამის შემდეგ იგებს შსს. შემდეგ პროცესები ასე ვითარდება, ხდება საპროცესო შეთანხმება, ან კაცი იხდის ჯარიმას. საბოლოოდ გამოდის, რომ თუ არასრულწლოვანი გოგონა მოგყავს ცოლად, უბრალოდ, ჯარიმა უნდა გადაიხადო, ესეც 16 წლამდე გოგონას შემთხვევაში. თუ გოგონა 16-18 წლამდეა, უბრალოდ, ქორწინებას ვერ დაარეგისტრირებ, თორემ ჯარიმასაც არ იხდი.
მეორე თემაა, რომ მოწმე ვყოფილვარ, მოტაცება როგორ დამალა სახელმწიფომ. ფაქტი მოხდა, არიან მოწმეები, ბავშვი მოძალადის სახლშია და სისტემა არ რეაგირებს. სახალხო დამცველიც ჩავრთეთ, მედიებიც, მაგრამ არაფერი გამოვიდა. როგორც მე მაქვს ინფორმაცია, ქრთამის სისტემა მუშაობს. ვაჟის მამა ამბობდა, რომ გარკვეული თანხა გადაიხადა.
ზოგადად, მოტაცების შემდეგ ძალიან რთულია ბავშვისთვის შინ დაბრუნება, მოძალადის ოჯახში დარჩენაც დიდი სტრესია, რადგან საზოგადოება არ არის მზად, რომ დაბრუნებული გოგონა მიიღოს. მაგრამ, საბედნიეროდ, ამის ბევრი წარმატებული მაგალითებიც გვაქვს.
არის შემთხვევები, როდესაც ოჯახის ხელშეწყობით იტაცებენ, ამ დროს დაბრუნებული გოგონა სად უნდა წავიდეს, როდესაც სახელმწიფო შესაბამის სერვისებსაც ვერ სთავაზობს. ყოფილა ფაქტები, როდესაც გოგონა ვერ გრძნობს ოჯახიდან და სახელმწიფოდან მხარდაჭერას და ისევ მოძალადის ოჯახში რჩება.
- რამდენად ხშირია არასრულწლოვანი გოგონების დანიშვნის ფაქტები. თქვენ გაქვთ ინიციატივა, რომ ნიშნობაც დასჯადი გახდეს. როგორ გესახებათ ამის აღსრულება კანონის ძალით.
- სამწუხაროდ, ძალიან ხშირია და ყველამ ყველაფერი იცის ამის შესახებ. მისთვის კი სახელმწიფოს არანაირი საპრევენციო ზომები არ აქვს. თემთან ერთსაათიანი შეხვედრები და ორკვირიანი კამპანიები მსგავს შემთხვევებს ვერ აღმოფხვრის. ბევრი მეკითხება, როგორ უნდა დავასაბუთოთ, რომ დაინიშნა გოგონა. ამისთვის ბევრი მტკიცებულება არსებობს, ნიშნობას ახლავს წითელი "პაპკა“ - წითელი ლენტი სახლის კარზე, რაც აღნიშნავს, რომ იქ ნიშნობა მოხდა. ამის გაკონტროლება და გადამოწმება სახელმწიფოს მხრიდან შესაძლებელია და დასჯის ფაქტები რომ მოჰყვეს, უკვე სხვანაირად მოიქცევა თემი. ოღონდ მხოლოდ დასჯა არ უშველის, მთავარია ბავშვის ინტერესი, ის უნდა იყოს მხარდაჭერილი. ჩვენი სახელმწიფო დღევანდელი მიდგომით ელოდება, რომ ბავშვმა ოჯახის წინააღმდეგ იძულებით ქორწინების შემთხვევაში ჩვენება მისცეს. შემდეგ რა ხდება? - მოძალადე მშობელს დაიჭერენ, ეს ბავშვი კი რჩება დანარჩენი ნათესავების და ოჯახის წინაშე მარტო.
- ხშირად გევსმის, რომ განათლების შეტანა თემში ამ სიტუაციას გამოასწორებდა, ეთანხმებით?
- არა, ამ შემთხვევაში ბევრი სხვა ფაქტორია. პირველია ის, რომ პერსპექტივას ვერ ხედავენ გოგონები, რადგან სახელმწიფო მარტო უნივერსიტეტს სთავაზობს. არანაირი გასართობი ცენტრი არ არის ამ სოფლებში. ენის ბარიერისა და სხვა უამრავი პრობლემის გამო, აზერბაიჯანულ თემს არ აქვს პერსპექტივა. დმანისში არცერთ აზერბაიჯანულ სოფელში არ არის საბავშვო ბაღი, არ მუშაობს ტრანსპორტი, რომ ცენტრში მაინც იარონ ახალგაზრდებმა.
მეორე თემაა, სელექციური აბორტი, რაც ამ თემაში დიდ როლს თამაშობს. თავის დროზე ბევრი გოგონა ვერ დაიბადა. მესმის, რომ წარსულს ვეღარ შევცვლით, მაგრამ დღეს გოგონების რაოდენობა ბევრად უფრო ნაკლებია, ვიდრე ვაჟების.
- თუმცა ხშირად გვესმის, რომ სახელმწიფო, არასამთავრობო ორგანიზაციები ჩადიან აზერბაიჯანულ თემში, ატარებენ ტრენინგებს.
- ეს ყველაფერი მარნეულში ხდება, თუმცა იმას არ ვამბობ, რომ იქ არ უნდა ხდებოდეს, უბრალოდ, სხვა რეგიონებსაც უნდა მიექცეს ყურადღება. ფორმალურია ეს ყველაფერი, ვინც ამტკიცებს, რომ ეთნიკურ უმცირესობებთან მუშაობს. პერსპექტივა სჭირდება ჩვენს გოგონებს. ბევრია, ვინც უნივერსიტეტი დაამთავრა და არ მუშაობს. მესმის, რომ საქართველოს მასშტაბით ასეა, მაგრამ ჩვენ სხვანაირი მოლოდინი გვქონდა, რომ უნივერსიტეტს დავამთავრებდით და თანაბრად ვიქნებოდით სხვა ახალგაზრდებთან.
- რა მოხდება აითაჯის მკვლელობის შემდეგ, ფემიციდის ეს შემთხვევაც ისე ჩაივლის, როგორც სხვა შემთხვევები?
- ჩვენი ძალისხმება ის არის, რომ ისე არ ჩაიროს, როგორც სხვა შემთხვევებმა. პირველ რიგში, სკოლებმა უნდა იგრძნონ საკუთარი პასუხისმგებლობა. დამნაშავე გასაგებია, მაგრამ ბევრი ადამიანი ხელს აფარებდა ამ მძიმე დანაშაულს. იქნებ სახელმწიფომ იმაზეც დაიწყოს ფიქრი, რომ სხვა კიდევ ერთი მსგავსი შემთხვევა არ მოხდეს, რადგან მხოლოდ მკვლელის დასჯა არ არის გამოსავალი. ძალიან ბევრი რამ უნდა შეიცვალოს, რომ აითაჯის მძიმე ამბავი კიდევ და კიდევ არ გამეორდეს.
წაიკითხეთ ასევე: