როდის და როგორ დაიდგა "ვეფხისტყაოსანი" პარიზში? - "დღესაც არავინ იცის, რა ბედი ეწვია მუსიკას, დეკორაციებსა თუ კოსტიუმებს..."
XIX საუკუნის 80-იანი წლების დამდეგს გიორგი ქართველიშვილმა, ქართველმა საზოგადო მოღვაწემ, მეწარმემ და ქველმოქმედმა, სურათებიანი "ვეფხისტყაოსნის" გამოცემა განიზრახა და კომისიაც მოქართულე პირებისგან შედგა. "გიორგი ქართველიშვილი შეძლებული კაცი იყო. დიდი განათლების არ იყო, მაგრამ შოთას თაყვანისმცემელი დიდი იყო. მან გამოსცა დიდი სურათებიანი "ვეფხისტყაოსანი" და ყურს მოკრავდა თუ არა, რომ შოთას ეს განძი ვინმემ გადათარგმნა უცხო ენაზე, ამ მთარგმნელის დიდ პატივისცემას კისრულობდა. უცხო სტუმრებს, ინგლისელ მწერლებს და-ძმა უორდროპებს, "ვეფხისტყაოსნის" მთარგმნელებს დიდი ბანკეტი გაუმართა", - წერდა პოეტი დომინიკა ერისთავი.
ბუნებრივია, ასეთ უნიკალურ და გენიალურ ქმნილებაზე მუშაობა ღრმა, ფუნდამენტურ ცოდნას, დიდ ერუდიციას, სერიოზულ, გააზრებულ და ფაქიზ მიდგომას მოითხოვდა.
გიორგი ქართველიშვილმა, რომლის ხარჯით პოემის ახალი გამოცემა მზადდებოდა, ისარგებლა საქართველოში მიხაი ზიჩის ჩამოსვლით, რომელიც თბილისში იმყოფებოდა ლერმონტოვის პოემის "დემონის" ილუსტრაციების დასახატად.
უნგრელი მხატვარი მიხაი ზიჩი აღნიშნავდა: "რუსთაველის "ვეფხისტყაოსანი" დღემდე ერთგვარ ბიბლიას წარმოადგენდა ქართველთათვის, როგორც პოეტური და მორალური წყარო...
თუ ვინმე მათ (ქართველებს) სამსახურს გაუწევს, ყოველთვის მზად არიან სიკეთით გადაუხადონ სამაგიერო, რითაც კი ძალა შესწევთ. თანაც ამას აკეთებენ უფაქიზესი მეგობრული გრძნობით".
ფასდაუდებელი წვლილი გაიღეს და-ძმა უორდროპებმა "ვეფხისტყაოსნის" ინგლისურ ენაზე თარგმნით. 1913 წელს სწორედ მათი საშუალებით გაეცნო ამ უნიკალურ ქმნილებას რუსი სიმბოლისტი პოეტი კონსტანტინ ბალმონტი. მან "ვეფხისტყაოსანს" ჯერ "სიყვარულის ცისარტყელა" უწოდა, ხოლო შემდეგ "ცისა და მიწის შემაერთებელი ცეცხლოვანი ხიდი". აქედან მოყოლებული შეუდგა ბალმონტი ქართული ენის შესწავლას. იგი პოემის სამყაროს უკეთ აღსაქმელად თბილისში სამჯერ ჩამოვიდა.
საბოლოოდ, კონსტანტინ ბალმონტმა 1915-1917 წლებში დაასრულა "ვეფხისტყაოსნის" პოემის სრული თარგმანი, რომლის მცირე ნაწილი ჯერ მოსკოვში გამოქვეყნდა, ხოლო მთლიანად კი პოემა პარიზში გამოიცა. აქვე უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ ბალმონტს თარგმნისას კონსულტაციას უწევდნენ ნიკო მარი, ტიციან ტაბიძე. გააგრძელეთ კითხვა