მსოფლიო ახალი შეიარაღებული კონფლიქტის პირას?  - რა მოხდა ავღანეთისა და ირანის საზღვარზე და როგორია ვითარება ახლა? მედია დაღუპულების შესახებ წერს

28 მაისს დილით, ირანისა და ავღანეთის საზღვარზე დაძაბულობა იყო. მაკაკისა და სასულის დასახლებებში მხარეებს შორის შეტაკებები მოხდა. ამჟამად სიტუაცია დასტაბილურდა.

ირანის მთავრობის პრესსამსახურის ცნობით, შეტაკებების შედეგად ორი ირანელი მესაზღვრე გარდაიცვალა, ხოლო ორიც დაშავდა. "თალიბანის“ განცხადებით კი მსხვერპლი მათ რიგებშიც იყო. ავღანეთის ამჟამინდელმა მმართველმა ძალამ ერთი ადამაინის სიკვდილის ფაქტი აღიარა.

თუმცა აღსანიშნავია სოციალურ ქსელებში გავრცელებული კადრები, ზარანჯეს საავადმყოფოში გადაღებული სურათები, სადაც ადგილობრივი წყაროების თანახმად, 11 ადამიანის ცხედარი გადაასვენეს.

• რა მოხდა საზღვარზე?

ირანის ვერსიით, დილის 10:00 საათზე "თალიბებმა“ ირანის სასაზღვრო პუნქტის მიმართულებით მასირებული ცეცხლი გახსნეს. ამასთან, ირანულმა მხარემ ვიდეოც დაურთო, სადაც ჩანს, რომ "თალიბანი“ ცდილობს გამაგრებული პუნქტი "ჰამვის“ გამოყენებით აიღოს.

"თალიბანის“ პრესსამსახურის მიხედვით, ჯერ ირანელმა მესაზღვრეებმა გახსნეს ცეცხლი. მათ ნიმროზის პროვინციაზე მიიტანეს იერიში, რაზეც ავღანელმა მესაზღვრეებმა უპასუხეს. ადგილობრივ მედიაში ვრცელდება ინფორმაცია, რომ მოწინააღმდეგემ ზანაჯას აეროპორტზე სარაკეტო დარტყმა მიიტანა, თუმცა ირანმა ეს ინფორმაცია უარყო.

მიუხედავად იმისა, რომ ახლა სიტუაცია მეტ-ნაკლებად დასტაბილურდა, თალიბები ტექნიკისა და ცოცხალი შემადგენლობის გადასროლას იწყებენ. ინტერნეტში გავრცელებულ კადრებში ჩანს, რომ ავღანელებს საველე არტილერია საზღვრისკენ გადაჰყავთ.

ირანელებმაც გააძლიერეს სასაზღვრო პოსტები. ჰაერში მზვერავი დრონები, სავარაუდოდ "მოჰაჯერ-4/6-ები“ დაფრინავენ. "მილაკის“ სასაზღვრო გამშვები პუნქტი დაკეტეს.

The Taliban Times-ის ინფორმაციით, ქაბულში ავღანეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი მალვავი ამირ ხან მუტაქი შეხვდა ირანის ელჩს ქაზმი ქომის.

"ჩვენ გვსურს კარგი ურთიერთობა ირანთან“ - განაცხადა შეხვედრაზე მუტაქიმ.

• დაპირისპირების მიზეზი

ირანისა და ავღანეთის ურთიერთობა ბოლო დროს, შედარებით დაიძაბა: ამის მიზეზი წყლის რესურსია. ირანის სისტანისა და ბელუჯისტანის პროვინციაში გვალვაა, აღნიშნული პროვინციები ავღანეთს ესაზღვრება. გვალვამ ჰამუნის ტბის დაშრობა გამოიწვია, რომელიც მოსახლეობას წყლით ამარაგებდა. როგორც ირკვევა, ტბის დაშრობის მიზეზი მხოლოდ გვალვა არ არის. ავღანური მდინარე გილმენდი ჰამუნის ტბას კვებას. თუმცა ბოლო წლებში, ირანში გადასულმა წყლის დონემ მკვეთრად იკლო. ამის მიზეზად უნალექობა და სამხრეთ-აღმოსავლეთში არსებული ჰიდროელექტროსადგურების ცუდი მუშაობა დასახელდა.

2021 წელს ექსპლუატაციაში კაშხალი "კამალ-ხანი“ შევიდა, რომელიც ავღანეთში, ირანის საზღვრიდან 70 კმ-ში მდებარეობს. მისი ამოქმედების შემდეგ წყალმა მიმართულება გაუდი-ზირას ღრმულისკენ იცვალა. შედეგად ჰამუნის ტბაში წყალი აღარ ჩაედინებოდა. მოლაპარაკებების შემდეგ, თალიბებმა წყლის მიწოდება განააახლეს, თუმცა ამჯერად, მორიგი კრიზისი სხვა სადგურმა - "კაჯაკიმ“ გამოწივია, რომელიც ირანის საზღვრიდან 700კმ-ის მოშორებითაა.

აღნიშნული ჰესი თურქი ინჟინრების დახმარებით აამუშავეს. სწორედ ამუშავების მომენტიდან ირანელები წყლის საჭირო მოცულობას ვეღარ იღებენ. ირანული მხარე ითხოვს, რომ შეისწავლონ და შეაფასონ ავღანური ჰესები, რადგან "თალიბანმა“ არსებული პრობლემები "წყლის ბუნებრივ სიმცირეს“ დააბრალა.

რასაც ირანი ითხოვს, სრულად სამართლიანად შეიძლება მივიჩნიოთ - 1973 წელს დადებული ხელშეკრულების საფუძველზე, რომელიც ჰილმენდიდან წყლის რესურსის განაწილებას ეხება,, ირანის კოსმოსურ სააგენტოში 2023 წლის თანამგზავრის სურათები წარადგინეს. კადრებზე ჩანს, რომ ჰილმენდში წყალი საკმარისია და "კაჯაკის“ ჰესის მუშაობა ქმნის სირთულეებს, რომ სისტანისა და ბელუჯისტანის პროვინციაში წყლის ნორმალური მოწოდება აღდგეს. თალიბები ყოველივეს უარყოფენ და არ უშვებენ ირანელ სპეციალისტებს, რომ შესაბამისი სამუშაოები ჩაატარონ და დასკვნა დადონ.

ავტორი: ანრი კურტანიძე