მარ­ტის ბო­ლოს, მოს­კოვ­ში, გა­ერ­თი­ა­ნე­ბა "მე­მო­რი­ა­ლის" რამ­დე­ნი­მე ხელ­მძღვა­ნე­ლი და თა­ნამ­შრო­მე­ლი ნა­ციზ­მის რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცი­ის სის­ხლის სა­მარ­თლის საქ­მეს­თან და­კავ­ში­რე­ბით გა­ჩხრი­კეს. "მე­მო­რი­ა­ლის" ხელ­მძღვა­ნე­ლის, ოლეგ ორ­ლო­ვის წი­ნა­აღ­მდეგ სის­ხლის სა­მარ­თლის საქ­მე აღიძ­რა, რუ­სე­თის არ­მი­ის გან­მე­ო­რე­ბით დის­კრე­დი­ტა­ცი­ის ბრალ­დე­ბით.

ცნო­ბი­ლია, რომ საქ­მე აღიძ­რა „რუ­სე­თის ვე­ტე­რა­ნე­ბის“ გან­ცხა­დე­ბის სა­ფუძ­ველ­ზე. თით­ქოს მათ "მე­მო­რი­ა­ლის" მიერ შედ­გე­ნი­ლი სტა­ლი­ნუ­რი რეპ­რე­სი­ე­ბის მსხვერ­პლთა სი­ა­ში აღ­მო­ა­ჩი­ნეს რამ­დე­ნი­მე პირი, რომ­ლე­ბიც გერ­მა­ნი­ას­თან თა­ნამ­შრომ­ლო­ბის­თვის იყ­ვნენ გა­სა­მარ­თლე­ბუ­ლი.

კერ­ძოდ, რუს­მა მკვლე­ვა­რებ­მა სამ ადა­მი­ანს მი­აკ­ვლი­ეს, რომ­ლე­ბიც სამ­ხე­დო დამ­ნა­შა­ვე­ე­ბად ჩათ­ვა­ლეს, ხოლო მათი რეპ­რე­სი­რე­ბულ­თა სი­ა­ში ჩარ­თვა - და­ნა­შა­უ­ლად.

ორი მათ­გა­ნი გუ­ლაგ­ში გარ­და­იც­ვა­ლა, მე­სა­მეს ამ­ნის­ტია 1955 წელს შე­ე­ხო. 1991 წლის რუ­სუ­ლი კა­ნო­ნის "პო­ლი­ტი­კუ­რი რეპ­რე­სი­ე­ბის მსხვერ­პლთა რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცი­ის შე­სა­ხებ" მი­ღე­ბის შემ­დეგ, რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცია არ­ცერთ მათ­განს არ შე­ე­ხო.

BBC-მ მო­ი­პო­ვა წვდო­მა ერთ-ერთი ადა­მი­ა­ნის უც­ნობ სა­არ­ქი­ვო ფა­ილ­ზე, რო­მელ­მაც "მე­მო­რი­ა­ლის“ წი­ნა­აღ­მდეგ სის­ხლის სა­მარ­თლის საქ­მე აღ­ძრა. ბრი­ტა­ნუ­ლი გა­მო­ცე­მა ასე­ვე ესა­უბ­რა ის­ტო­რი­კო­სებს, იუ­რის­ტებ­სა და „მეხ­სი­ე­რე­ბის წიგ­ნე­ბის“ შემ­დგე­ნე­ლებს, სა­ი­და­ნაც ამ სამი ადა­მი­ა­ნის მო­ნა­ცე­მე­ბი არის აღე­ბუ­ლი.

მი­ნა­წე­რი "პო­ლი­ცი­ე­ლი"

პირ­ვე­ლი ორი სა­ხე­ლი, რის გა­მოც სის­ხლის სა­მარ­თლის საქ­მე აღიძ­რა: პეტრ ალექ­სე­ე­ვიჩ დოლ­ჟენ­კო­ვი და პეტრ პავ­ლო­ვიჩ დვო­ი­ნი­ხია. 2001 წელს "თათ­რე­თის მეხ­სი­ე­რე­ბის წიგნ­ში" მათი სა­ხე­ლე­ბი იმის გამო შე­ი­ტა­ნეს, რომ ისი­ნი ყა­ზა­ნის კო­ლო­ნი­ებ­ში და­ი­ღუპ­ნენ. იქი­დან სა­ხე­ლე­ბი "მე­მო­რი­ალ­ში“ მოხ­ვდა.

პი­ოტრ დვო­ი­ნი­ხი 58-ე მუხ­ლით "სამ­შობ­ლოს ღა­ლა­ტის­თვის"გა­ა­სა­მარ­თლეს. ბრალ­დე­ბის მო­ნა­ცე­მებ­ში, რო­მე­ლიც "მეხ­სი­ე­რე­ბის წიგნ­ში" შე­ვი­და, სის­ხლის სა­მარ­თლის კო­დექ­სის მუხ­ლის ნომ­რის გვერ­დით არის მი­ნა­წე­რი "პო­ლი­ცი­ე­ლი" - ანუ ეს არის ად­გი­ლობ­რი­ვი მცხოვ­რე­ბი, რო­მე­ლიც თა­ნამ­შრომ­ლობ­და გერ­მა­ნელ ოკუ­პან­ტებ­თან. მისი და­კა­ვე­ბი­სა და დას­ჯის წელი არ სა­ხელ­დე­ბა.

ამას­თან, დვო­ი­ნი­ხი გაგ­ზავ­ნეს გა­მო­სას­წო­რე­ბელ სა­მუ­შაო კო­ლო­ნი­ა­ში, კუნ­ძულ სვი­აჟსკზე, ვოლ­გა­ზე, რო­მე­ლიც 1930-იანი წლე­ბი­დან რეპ­რე­სი­რე­ბულ­თა გა­და­სახ­ლე­ბის ად­გი­ლი გახ­და, ხოლო თა­ვად კო­ლო­ნია ყა­ზა­ნის ფსი­ქი­ატ­რი­უ­ლი სა­ა­ვად­მყო­ფოს ფი­ლი­ა­ლი გახ­და. იქ ის 1945 წლის ივ­ლის­ში, 45 წლის ასაკ­ში გარ­და­იც­ვა­ლა.

კურსკის მცხო­ბე­ლი პი­ოტრ დოლ­ჟენ­კო­ვი ასე­ვე 1943 წელს "კონ­ტრრე­ვო­ლუ­ცი­უ­რი და­ნა­შა­უ­ლის­თვის" და­ა­პა­ტიმ­რეს.

დოლ­ჟენ­კოვს მი­ე­სა­ჯა 10 წლით თა­ვი­სუფ­ლე­ბის აღ­კვე­თა - სის­ხლის სა­მარ­თლის კო­დექ­სით აღ­სრუ­ლე­ბის ნაც­ვლად ასე­თი ვადა გა­ნი­სა­ზღვრა შე­მამ­სუ­ბუ­ქე­ბელ გა­რე­მო­ე­ბებ­ში "ღა­ლა­ტის­თვის“. იგი ყა­ზა­ნის კო­ლო­ნი­ა­ში 1948 წელს გარ­და­იც­ვა­ლა, ვა­დის ნა­ხე­ვა­რი კი ცი­ხე­ში გა­ა­ტა­რა.

2001 წელს სა­ხელ­მწი­ფო და­წე­სე­ბუ­ლე­ბამ "მეხ­სი­ე­რე­ბის წიგ­ნის რე­დაქ­ცია" "თათ­რე­თის პო­ლი­ტი­კუ­რი და ად­მი­ნის­ტრა­ცი­უ­ლი რეპ­რე­სი­ე­ბის მსხვერ­პლთა ხსოვ­ნის წიგ­ნის" მე­ო­თხე ტომი გა­მოს­ცა, სა­ი­და­ნაც აღე­ბუ­ლია პი­ოტრ დოლ­ჟენ­კო­ვი­სა და პი­ოტრ დვო­ი­ნი­ხის სა­ხე­ლე­ბი.

თათ­რე­თის "მეხ­სი­ე­რე­ბის წიგ­ნის" შემ­დგე­ნე­ლი მი­ხა­ილ ჩე­რე­პა­ნო­ვი ამ­ბობს, რომ მკვლე­ვა­რებ­მა 1990-იან წლებ­ში თათ­რე­თის კო­ლო­ნი­ებ­ში და­ღუ­პულ­თა სი­ე­ბი რეს­პუბ­ლი­კუ­რი კგბ-სგან მი­ი­ღეს.

იგი მი­იჩ­ნევს, დოლ­ჟენ­კო­ვი­სა და დვო­ი­ნის რეპ­რე­სი­რე­ბუ­ლი­თა სი­ა­ში მათი შეყ­ვა­ნის შეც­დო­მა არ არის. ჩე­რე­პა­ნო­ვის თქმით, ის თა­ვად ეც­ნო­ბო­და ყა­ზა­ნის კო­ლო­ნი­ებ­ში ნა­სა­მარ­თლე­ვი და გარ­დაც­ვლი­ლი „პო­ლი­ცი­ე­ლე­ბის“ საქ­მე­ებს და დარ­წმუ­ნე­ბუ­ლია, რომ მათ მი­მართ რეპ­რე­სი­ე­ბი სა­მარ­თლი­ა­ნი იყო.

”რა თქმა უნდა, ფორ­მა­ლუ­რად ისი­ნი მო­ღა­ლა­ტე­ე­ბი არი­ან" - ამ­ბობს ჩე­რე­პა­ნო­ვი, მაგ­რამ ფაქ­ტია, რომ მათ მი­უ­სა­ჯეს არა სიკ­ვდი­ლით დას­ჯა, არა­მედ 10 წელი ბა­ნა­კებ­ში“.

ჩე­რე­პა­ნო­ვის თქმით, სა­უ­ბა­რია სსრკ-ში გა­ბა­ტო­ნე­ბულ სა­სა­მარ­თლო პრაქ­ტი­კა­ზე: თუ ადა­მი­ა­ნი დამ­ნა­შა­ვე იყო, მას 25 წლით თა­ვი­სუფ­ლე­ბის აღ­კვე­თა ან სიკ­ვდი­ლით დას­ჯა, სხვა შემ­თხვე­ვებ­ში ადა­მი­ა­ნებს გა­ცი­ლე­ბით მოკ­ლე სას­ჯე­ლი ეკის­რე­ბო­დათ.

• ჰო­ლო­კოს­ტი და მა­რა­დი­უ­ლი გა­და­სახ­ლე­ბა: ერთი გერ­მა­ნე­ლის ორი შემ­თხვე­ვა

"მე­მო­რი­ა­ლის" სის­ხლის სა­მარ­თლის საქ­მი­დან მე­სა­მე პირი, ეთ­ნი­კუ­რი გერ­მა­ნე­ლი რუ­დოლფ ია­კოვ­ლე­ვიჩ ნა­იმ­ლე­რია. მისი საქ­მის შე­სა­ხებ არა­ფე­რი იყო ცნო­ბი­ლი 2022 წლის 27 იან­ვრამ­დე.

FSB-ს მიერ გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბუ­ლი ინ­ფორ­მა­ცი­ის თა­ნახ­მად, რუ­დოლფ ნა­ი­მი­ლერ­მა, რო­მე­ლიც ცხოვ­რობ­და მშობ­ლი­ურ სო­ფელ ტრეჰგრა­დი­ში, უღა­ლა­ტა სამ­შობ­ლოს - 1941 წლი­დან 1944 წლამ­დე მსა­ხუ­რობ­და გერ­მა­ნი­ის პო­ლი­ცი­ის რაზმში "Selbstshutz" და სხვა გერ­მა­ნელ პო­ლი­ცი­ე­ლებ­თან ერ­თად მო­ნა­წი­ლე­ობ­და ებ­რა­ელ­თა ბად­რაგ­ში სიკ­ვდი­ლით დას­ჯა­ში და შემ­დეგ მათი ნივ­თე­ბის ძარ­ცვა­ში.

1941 წლის ჰო­ლო­კოს­ტის საქ­მი­დან, FSB-მ გა­მო­აქ­ვეყ­ნა ნა­იმ­ლე­რის სა­ი­დუმ­ლო აღი­ა­რე­ბა და­კი­თხვი­სას: "არას­დროს და­მა­ვი­წყდე­ბა ეს სა­ში­ნე­ლი სუ­რა­თი, როცა ამ ოჯახს სახ­ლი­დან გას­ვლა შევ­თა­ვა­ზეთ, ყვე­ლა ტი­რო­და, უია­რა­ღო კა­ციც ტი­რო­და. ის ტი­რი­ლით მი­უ­ახ­ლოვ­და ეზო­ში ჯაჭ­ვზე მიბ­მულ ძაღ­ლის გა­მო­სამ­შვი­დო­ბებ­ლად. შემ­დეგ ეს ოჯა­ხი ხელ­ჩა­კი­დე­ბუ­ლე­ბი თავ­შეყ­რის ად­გი­ლამ­დე მი­ვიყ­ვა­ნეთ. ჩვენ უკან მივ­დი­ო­დით ბად­რა­გად".

FSB-ის ვებ-გვერ­დზე არ არ­სე­ბობს სხვა ბრალ­დე­ბუ­ლი გერ­მა­ნე­ლე­ბის და­კი­თხვის ოქ­მე­ბი, რომ­ლებ­მაც, საბ­რალ­დე­ბო დას­კვნის თა­ნახ­მად, ჩვე­ნე­ბა მის­ცეს ნა­იმ­ლე­რის წი­ნა­აღ­მდეგ. რო­გორც ჩანს, იმი­ტომ, რომ ისი­ნი, ნა­იმ­ლე­რის­გან გან­სხვა­ვე­ბით, არც „მე­მო­რი­ა­ლის“ მო­ნა­ცემ­თა ბა­ზა­ში არი­ან.

FSB-ის დო­კუ­მენ­ტებ­ში ნათ­ქვა­მია, რომ ნა­იმ­ლე­რი გერ­მა­ნი­ა­ში 1944 წელს გა­იქ­ცა, სა­დაც მსა­ხუ­რობ­და ჯა­რის­კა­ცად 1945 წლის მა­ი­სამ­დე, სა­ნამ ამე­რი­კე­ლებ­თან ტყვედ არ ჩა­ვარ­და და სსრკ-ში და­აბ­რუ­ნეს. 1953 წელს და­პა­ტიმ­რე­ბამ­დე ცხოვ­რობ­და ნი­ჟ­ნი თა­გილ­ში და რკი­ნის მა­ღა­რო­ში მუ­შა­ობ­და.

მაგ­რამ რო­გორ მოხ­ვდა იქ ან რა და­ე­მარ­თა მას გა­ნა­ჩე­ნის შემ­დეგ და რა­ტომ გა­მოჩ­ნდა მისი სა­ხე­ლი რეპ­რე­სი­რე­ბულ­თა სი­ებ­ში, FSB-მ არ გა­ამ­ჟღავ­ნა. ეს საქ­მე ოდე­სის ოლ­ქის ში­ნა­გან საქ­მე­თა სა­მი­ნის­ტრო­ში შე­ვი­და კგბ-ს ნი­ჟ­ნი თა­გი­ლის სა­ქა­ლა­ქო გან­ყო­ფი­ლე­ბი­დან. მას­ში არა­ფე­რია ნათ­ქვა­მი ნა­იმ­ლე­რის პო­ლი­ცი­ე­ლის სამ­სა­ხუ­რი­სა და 1941 წელს ებ­რა­ელ­თა სიკ­ვდი­ლით დას­ჯა­ში მო­ნა­წი­ლე­ო­ბის შე­სა­ხებ. მხო­ლოდ მი­თი­თე­ბუ­ლია, რომ გერ­მა­ნი­ა­ში გა­დას­ვლამ­დე იგი მუ­შა­ობ­და კოლ­მე­ურ­ნე­ო­ბა­ში მშობ­ლი­ურ სო­ფელ ტრე­ხგრად­ში. იგი თა­ვად წერ­და კი­თხვარ­ში, რომ იყო „გერ­მა­ნი­ის თე­მის მუშა“.

სპე­ცი­ა­ლუ­რი დევ­ნი­ლის სა­რე­გის­ტრა­ციო ფურ­ცელ­ში აღ­ნიშ­ნუ­ლია, რომ ნა­იმ­ლე­რი გერ­მა­ნი­ა­ში 1944 წელს "ევა­კუ­ა­ცი­ის­თვის" გა­ემ­გზავ­რა. შემ­დეგ მთე­ლი გერ­მა­ნი­ის მო­სახ­ლე­ო­ბა ევა­კუ­ი­რე­ბუ­ლი იქნა ტრე­ხგრა­დი­დან, და­უ­დას­ტუ­რა BBC-ს ოდე­სის ეთ­ნი­კუ­რი კვლე­ვე­ბის ინ­სტი­ტუ­ტის დი­რექ­ტორ­მა ალექ­სეი კე­ლერ­მა.

1946 წელს ნა­იმ­ლე­რი და­აბ­რუ­ნეს ამე­რი­კე­ლე­ბის მიერ გა­თა­ვი­სუფ­ლე­ბუ­ლი ქა­ლაქ და­ხა­უ­დან, სა­დაც გერ­მა­ნუ­ლი სა­კონ­ცენ­ტრა­ციო ბა­ნა­კი იყო გან­თავ­სე­ბუ­ლი.

• "არ ეხე­ბა დამ­სჯე­ლებს"

1952 წელს ნა­იმ­ლე­რი მე­უღ­ლეს­თან ერ­თად ნი­ჟ­ნი თა­გილ­ში ჩა­ვი­და. რო­გორც ჩანს, იმ მო­მენ­ტში მი­სით და­ინ­ტე­რეს­დნენ არ­ხან­გელსკის ოლ­ქის სა­ხელ­მწი­ფო უსაფრ­თხო­ე­ბის უწყე­ბე­ბი - ისი­ნი ეძებ­დნენ გერ­მა­ნე­ლებს, რომ­ლე­ბიც მო­ნა­წი­ლე­ობ­დნენ რუ­მი­ნულ-გერ­მა­ნუ­ლი ოკუ­პა­ცი­ის დროს დუ­ბო­სარ­ში ებ­რა­ე­ლე­ბის მკვლე­ლო­ბა­ში. ჩე­კის­ტებ­მა ნა­იმ­ლე­რის ორი ეჭ­ვმი­ტა­ნი­ლი თა­ნა­მე­მა­მუ­ლე ამო­იც­ნეს არ­ხან­გელსკის რე­გი­ო­ნის სპე­ცი­ა­ლურ და­სახ­ლე­ბა­ში.

არ­ხან­გელსკის ჩე­კის­ტებ­მა და­ი­წყეს ინ­ფორ­მა­ცი­ის მოგ­რო­ვე­ბა ნა­იმ­ლე­რის შე­სა­ხებ. 1953 წლის ივ­ლის­ში დუ­ბო­სა­რი­ის ში­ნა­გან საქ­მე­თა სა­მი­ნის­ტრომ პა­სუ­ხი გას­ცა კი­თხვებს ნა­იმ­ლე­რის მო­ნა­წი­ლე­ო­ბის შე­სა­ხებ ებ­რა­ე­ლი მა­ცხოვ­რებ­ლე­ბის სიკ­ვდი­ლით დას­ჯა­ში.

ნო­ემ­ბერ­ში ნა­იმ­ლე­რი ნი­ჟ­ნი თა­გი­ლი­დან არ­ხან­გელსკში გაგ­ზავ­ნეს მოწ­მის სა­ხით და­კი­თხვა­ზე. მაგ­რამ ჩა­მოს­ვლის­თა­ნა­ვე ის და­ა­კა­ვეს. ის, რომ დუ­ბო­სა­რი­ის პო­ლი­ცი­ამ ვერ იპო­ვა ნა­იმ­ლე­რის ბრა­ლე­უ­ლო­ბის და­მა­დას­ტუ­რე­ბე­ლი მტკი­ცე­ბუ­ლე­ბა, არ არის ნახ­სე­ნე­ბი საბ­რალ­დე­ბო დას­კვნა­ში. და­კი­თხვი­სას ნა­ი­მი­ლერ­მა ხელი მო­ა­წე­რა ოქმს აღი­ა­რე­ბით, რომ დუ­ბო­სა­რი­ში დახ­ვრე­ტა­ზე ებ­რა­ე­ლებს თან ახ­ლდა, მაგ­რამ პი­რა­დად არა­ვის ეს­რო­ლა, არა­მედ „იდგა თო­ფით კორ­დონ­ში“. პრო­ტო­კო­ლის ტექ­სტში არის წი­ნა­აღ­მდე­გო­ბე­ბი: „აღ­სრუ­ლე­ბის შემ­დეგ წა­ვე­დით დუ­ბო­სარ­ში, გავ­ძარ­ცვეთ სიკ­ვდი­ლით დას­ჯი­ლის ნივ­თე­ბი და უკან და­ვი­ხი­ეთ დუ­ბო­სა­რი­ში“. ნა­ი­მი­ლერ­მა, რო­გორც ოქ­მშია ჩა­წე­რი­ლი, აღი­ა­რა, რომ ამ ნივ­თე­ბი­დან ქურ­თუ­კი აიღო.

საქ­მეს არ­ხან­გელსკის ოლ­ქის ში­ნა­გან საქ­მე­თა სა­მი­ნის­ტროს თა­ნამ­შრომ­ლე­ბი აწარ­მო­ებ­დნენ - სტა­ლი­ნის გარ­დაც­ვა­ლე­ბი­სა და ლავ­რენ­ტი ბე­რი­ას და­პა­ტიმ­რე­ბის შემ­დეგ ისი­ნი გა­ერ­თი­ან­დნენ სა­ხელ­მწი­ფო უსაფრ­თხო­ე­ბის უწყე­ბებ­თან.

ნა­იმ­ლე­რი გა­ა­სა­მარ­თლა არ­ხან­გელსკის თეთ­რი ზღვის სამ­ხედ­რო ტრი­ბუ­ნალ­მა - მაგ­რამ უკ­რა­ი­ნის სსრ სის­ხლის სა­მარ­თლის კო­დექ­სის მი­ხედ­ვით, იგი დამ­ნა­შა­ვედ ცნეს „სამ­შობ­ლოს ღა­ლატ­ში“ 54-1 „ა“ მუხ­ლით, რაც გუ­ლის­ხმობ­და „მტრის მხა­რე­ზე გა­დას­ვლას“, რის­თვი­საც სიკ­ვდი­ლით დას­ჯა იყო გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი ან შრო­მით ბა­ნა­კებ­ში 10 წლის გა­ტა­რე­ბა. მას ბა­ნა­კებ­ში 25 წელი მი­უ­სა­ჯეს - ასე ცვლიდ­ნენ ჩვე­უ­ლებ­რივ სიკ­ვდი­ლით დას­ჯას. ვა­დის მოხ­დის შემ­დეგ გერ­მა­ნე­ლი ნა­იმ­ლე­რი ვალ­დე­ბუ­ლი იყო დაბ­რუ­ნე­ბუ­ლი­ყო სპე­ცი­ა­ლურ და­სახ­ლე­ბა­ში. იგი არ­ხან­გელსკის ოლ­ქის კარ­გო­პო­ლაგ­ში გა­და­იყ­ვა­ნეს, მაგ­რამ იქ მხო­ლოდ ერთი წელი გა­ა­ტა­რა.

1955 წელს ნა­იმ­ლე­რი გა­ა­თა­ვი­სუფ­ლეს ეგ­რეთ წო­დე­ბუ­ლი "ადე­ნა­უ­ე­რის ამ­ნის­ტი­ით". ამ გან­კარ­გუ­ლე­ბის თა­ნახ­მად, რო­მელ­საც ხელი მო­ა­წე­რა სსრკ უმაღ­ლე­სი საბ­ჭოს თავ­მჯდო­მა­რის კლი­მენტ ვო­რო­ში­ლო­ვის მიერ, ყვე­ლა მსჯავ­რდე­ბუ­ლი „გერ­მა­ნი­ის ჯარ­ში, პო­ლი­ცი­ა­ში და სპე­ცი­ა­ლურ გერ­მა­ნულ ფორ­მი­რე­ბებ­ში სამ­სა­ხუ­რის­თვის“ [სსკ-ს ჩათ­ვლით] გა­ა­თა­ვი­სუფ­ლეს და­კა­ვე­ბის ად­გი­ლე­ბი­დან. ამავდრო­უ­ლად, გან­კარ­გუ­ლე­ბა­ში ცალ­კე აღ­ნიშ­ნუ­ლია, რომ ამ­ნის­ტია არ ვრცელ­დე­ბა „საბ­ჭო­თა მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბის მკვლე­ლო­ბი­სა და წა­მე­ბის­თვის მსჯავ­რდე­ბუ­ლებ­ზე“.

კრი­მი­ნა­ლუ­რი ჩა­ნა­წე­რის მოხ­სნი­სა და უფ­ლე­ბე­ბის და­კარ­გვის მი­უ­ხე­და­ვად, ნა­იმ­ლე­რი გა­თა­ვი­სუფ­ლე­ბის შემ­დეგ ისევ სპე­ცი­ა­ლურ და­სახ­ლე­ბა­ში მო­ა­თავ­სეს. ბა­ნა­კი­დან მას და­დე­ბი­თი ჩვე­ნე­ბა მის­ცეს, რომ მან იქ თა­ვი­სი სა­მუ­შაო "130-140%-ით" შე­ას­რუ­ლა.

სპე­ცი­ა­ლურ­მა ჩა­მო­სახ­ლე­ბუ­ლებ­მა რე­ჟი­მის შერ­ბი­ლე­ბა მო­ა­ხერ­ხეს. ნა­იმ­ლე­რი დაბ­რუნ­და ოჯახ­თან ნი­ჟ­ნი თა­გილ­ში, „სვერდლოვ­სკის რე­გი­ონ­ში“ და­სახ­ლე­ბის უფ­ლე­ბით. 1955 წლის ბო­ლოს გა­მო­ი­ცა ბრძა­ნე­ბუ­ლე­ბა სპე­ცი­ა­ლუ­რი გერ­მა­ნე­ლი დევ­ნი­ლე­ბი­სა და მათი ოჯა­ხის წევ­რე­ბის ზე­დამ­ხედ­ვე­ლო­ბი­დან სრუ­ლი გა­თა­ვი­სუფ­ლე­ბის შე­სა­ხებ.

მაგ­რამ მათ სახ­ლში, ყო­ფილ სა­ცხოვ­რე­ბელ ად­გი­ლებ­ში დაბ­რუ­ნე­ბა აეკ­რძა­ლათ. ეს უკა­ნას­კნე­ლი შე­ზღუდ­ვა მხო­ლოდ 1972 წელს მო­იხ­სნა. რო­გორ გან­ვი­თარ­და იმ დრო­ის­თვის ნა­იმ­ლე­რი­სა და მისი ოჯა­ხის ბედი, უც­ნო­ბია.

რო­გორც ის­ტო­რი­კო­სე­ბი აღ­ნიშ­ნა­ვენ, დოლ­ჟენ­კო­ვის, დვო­ი­ნი­ე­სა და ნა­იმ­ლე­რის მსგავ­სი შემ­თხვე­ვე­ბის სირ­თუ­ლე­ე­ბი წარ­მო­იქ­მნე­ბა იმის გამო, რომ "სა­ხელ­მწი­ფო ცდი­ლობს შე­ი­ნარ­ჩუ­ნოს მო­ნო­პო­ლია პრობ­ლე­მურ წარ­სულ­ზე, გა­ა­მარ­ტი­ვოს ეს წარ­სუ­ლი და გა­ხა­დოს იგი შავ-თეთ­რად.

ის­ტო­რი­კოს სერ­გეი ბონ­და­რენ­კომ მოჰ­ყავს ალექ­სან­დრე რი­სის მა­გა­ლი­თი, ერთ-ერთი რეპ­რე­სი­რე­ბუ­ლი გვა­რი, რომ­ლის გა­მოც ორ­გა­ნი­ზა­ცია „რუ­სე­თის ვე­ტე­რა­ნებ­მა“ 2021 წელს „მე­მო­რი­ა­ლის“ შე­სა­ხებ პრო­კუ­რა­ტუ­რას მი­მარ­თეს. ომის დროს რისი მარ­თლაც თა­ნამ­შრომ­ლობ­და გერ­მა­ნი­ის არ­მი­ას­თან, მაგ­რამ ომამ­დე ის ასე­ვე უკა­ნო­ნოდ იყო რეპ­რე­სი­რე­ბულ. "ჩვე­ნი გა­გე­ბით, პირ­ვე­ლი რეპ­რე­სი­ე­ბის ფაქტს არა­ვი­თა­რი კავ­ში­რი არ აქვს იმას­თან, რაც მან მოგ­ვი­ა­ნე­ბით გა­ა­კე­თა. თუ სა­ხელ­მწი­ფო გახ­სნის არ­ქი­ვებს, ჩვენ უფრო მეტს გა­ვი­გებთ. მაგ­რამ ჯერ­ჯე­რო­ბით ჩვენ ვი­ცით ის, რაც ვი­ცით და ვმოქ­მე­დებთ ამით", - გან­მარ­ტავს ბონ­და­რენ­კო.

ბონ­და­რენ­კო დარ­წმუ­ნე­ბუ­ლია, რომ მო­ნა­ცემ­თა ბა­ზი­დან არც ერთი სა­ხელ­წო­დე­ბა არ უნდა წა­ი­შა­ლოს, მე­ტიც, „სა­და­ვო“ სა­ხე­ლე­ბი­დან ის სხვა კა­ტე­გო­რი­ა­ში უნდა გა­და­ვი­დეს ან მათი სა­ხე­ლე­ბის ირ­გვლივ სპე­ცი­ა­ლუ­რი შე­ნიშ­ვნე­ბი გა­კეთ­დეს...წყა­რო

მო­ამ­ზა­და ეკა დარ­ჩი­აშ­ვილ­მა