ბირთვული ავარიები, სახლის კედელში ჩაყოლებული ცეზიუმ-137-ის კაფსულა და განადგურებული ადამიანები, რომლებსაც საბჭოთა კავშირში რადიაციული საფრთხე დაუმალეს
საბჭოთა კავშირი მისი დაარსების პირველი დღიდან დასასრულამდე ე.წ. პოლიციური სახელმწიფო იყო, რომელშიც თვალყურს ადევნებდნენ მოქალაქეთა ყოველდღიური ცხოვრების თითქმის ყველა ასპექტს - სიტყვის, მოგზაურობის, განათლების, ეკონომიკის და სხვა თავისუფლებები მხოლოდ ქაღალდზე არსებობდა. ეს სიახლეს არავისთვის წარმოადგენდა და ყოველდღიურ ცხოვრებაში თითოეულ ადამიანს ეს რეჟიმი პირდაპირ თუ ირიბად შეეხებოდა.
საბჭოთა კავშირის არსებობის პერიოდში რამდენიმე რადიაციული კატასტროფა მოხდა, აქედან ყველაზე მასშტაბური, რაც უკვე ყველასთვის არის ცნობილი, ჩერნობილის ბირთვული რეაქტორის აფეთქებაა, რასაც ძალიან დიდი მსხვერპლი დიდწილად იმიტომაც მოჰყვა, რომ რამდენი ხანიც შეძლო, იმჟამინდელმა საბჭოთა მმართველობამ ეს უდიდესი კატასტროფა დამალა. ვიდრე მეზობლად მდებარე ევროპულ ქვეყნებში რადიაციული ფონის ზრდის გამო არ ატეხეს განგაში, მოსკოვის ხელისუფლებამ მომხდარი არ აღიარა, რითაც სტიქიის ზონასა და მის მიმდებარედ ადამიანები, ფაქტობრივად, სასიკვდილოდ გაწირა.
საბჭოთა კავშირში რადიოაქტიურ აფეთქებებს საკმაოდ დიდი მსხვერპლიც მოჰყვა, სულ ექვსი იყო. ექვსივე ფართომასშტაბიანი რადიოაქტიური დანაშაული მაშინდელმა მთავრობამ დამალა და ეს არის ის, რის შესახებაც მხოლოდ თანამედროვე სამყაროში გავიგეთ.
1986 წლის 26 აპრილს უკრაინის ტერიტორიაზე მდებარე ჩერნობილის ატომური ელექტროსადგურის მეოთხე ბლოკის ავარია იყო ბირთვულ მოვლენათა საერთაშორისო შკალით მეშვიდე დონის ერთადერთი შემთხვევა ისტორიაში. ბირთვული აფეთქების შედეგად რეაქტორი მთლიანად დაინგრა, რამაც მისი მიმდებარე ვრცელი ტერიტორიის მასშტაბური რადიოაქტიური დაბინძურება გამოიწვია. ის შეფასებულია, როგორც უდიდესი ავარია ატომური ენერგეტიკის ისტორიაში, როგორც დაღუპულთა და მისგან დაშავებულ ადამიანთა რაოდენობით, ისე ეკოლოგიური დაბინძურებითა და ეკონომიკური ზიანით.
ავარიის შედეგად გაჩენილმა რადიოაქტიურმა ღრუბელმა გადაიარა სსრკ-ის ევროპული ნაწილი, აღმოსავლეთი ევროპა, სკანდინავია, დიდი ბრიტანეთი და აშშ-საც კი მიაღწია. რადიოაქტიური ნალექის 60% დაილექა ბელარუსის ტერიტორიაზე.
მაგრამ ეს არ ყოფილა ერთადერთი შემთხვევა, როდესაც რადიოაქტიური საფრთხე საბჭოთა კავშირში ადამიანებს დაუმალეს. საზოგადოებისთვის საბჭოთა კავშირის დაშლიდან კარგა ხნის შემდეგ გახდა ბევრი რამ ცნობილი. ადამიანებს, რომლებიც ყველაზე საზარელი დანაშაულებების გარემოცვაში ცხოვრობდნენ, წარმოდგენაც კი არ ჰქონდათ ამის შესახებ.
- ოპერაცი "სნეჟოკი“
1985 წლის 10 აგვისტოს, უსაფრთხოების ყველა ნორმის დარღვევით მოხდა წყალქვეშა ნავით რეაქტიული ზონის გადაკვეთა, რამაც უდიდესი რადიაციული აფეთქება გამოიწვია. ეკიპაჟზე მყოფი 10 ადამიანი ადგილზე დაიღუპა. 290-მდე ადამიანმა რადიაციული დასხივება მიიღო.
გემთმშენებლობის მუშებს დაპირდნენ პრემიებს, დღეში 50 რუბლის ოდენობით. თითოეულმა მათგანმა გააფორმა ხელშეკრულება 25 წლის ვადით. ბუნებრივია, კონტრაქტის ბოლომდე არცერთ მათგანს არ მიუღწევია. გადარჩენილებიდან ნახევარზე მეტი I და II ჯგუფის შეზღუდული შესაძლებლობების ადამიანად იქცა.
- ტრაგედია კრამატორსკში
რადიაციული ტრაგედია უკრაინაში, კრამატორსკში, რომელიც 1980 წლიდან 1989 წლამდე მოხდა. ცეზიუმ-137-ის შემცველი კაფსულა, რომელიც ზედმეტად რადიოაქტიური იყო, საცხოვრებელი ბინის ბეტონის კედელში აღმოაჩინეს მას შემდეგ, რაც მაცხოვრებლებმა მოითხოვეს, რომ ბინაში რადიაციის დონე ჯანდაცვის წარმომადგენლებს გაეზომათ.
თავდაპირველად კაფსულა იყო რადიაციის დონის მრიცხველის ნაწილი და დაიკარგა კარანსკის კარიერში 1970-იანი წლების ბოლოს. კაფსულის ძებნა წარუმატებელი აღმოჩნდა და ერთი კვირის შემდეგ დასრულდა. მშენებლობაში გამოიყენებოდა კარიერის სილა, რომელსაც შეჰყვა სასიკვდილო კაფსულა.
სახლში მეპატრონეები სრულად 1980 წელს შესახლდნენ. ერთი წლის შემდეგ, ბინაში, რომლის კედელშიც როგორც შემდეგ აღმოჩნდა, კაფსულა იყო, 18 წლის გოგონა, რომელიც იქ ცხოვრობდა, მოულოდნელად გარდაიცვალა. 1982 წელს კი მისი 16 წლის ძმა, შემდეგ - დედა. მიუხედავად იმისა, რომ ყველა მაცხოვრებელი ლეიკემიით გარდაიცვალა, ექიმებმა ვერ დაადგინეს დაავადების გამომწვევი მიზეზი და დიაგნოზი ცუდი მემკვიდრეობით ახსნეს. ბინაში საცხოვრებლად ახალი ოჯახი გადავიდა და მათი ვაჟიც ლეიკემიით გარდაიცვალა. ყველაფერი მხოლოდ მას შემდეგ გაირკვა, რაც ბავშვის მამამ დეტალური გამოძიება დაიწყო. შედეგად მომაკვდინებელი ფლაკონი კედელში 1989 წელს იპოვეს.
ამის მერე კედლის ნაწილი ამოიღეს და გაგზავნეს ბირთვული კვლევების ინსტიტუტში, სადაც ცეზიუმის კაფსულის არსებობა ოფიციალურად დადასტურდა, ეს ამბავი კი მომხდარიდან წლების მერე გახდა ცნობილი საზოგადოებისთვის.
- “კრასნოე სორმოვოს” ქარხანა
1970 წლის 18 იანვარს ქარხანაში მოხდა რეაქტორის არასანქცირებული გაშვება, რომელიც 15 წამში აფეთქდა. დასხივებამ საათში 60 ათას რენტგენს მიაღწია და იმის გამო, რომ ქარხანა დახურული იყო, აფეთქების სიმძლავრემ მიმდებარე ტერიტორიები გადაარჩინა. 12 ადამიანი ადგილზე დაიღუპა, 200-მდე თანაშრომელი რადიაციის დიდი დოზით დასხივდა და სხვადასხვა წლებში გარდაიცვალა. რადიაქტიული ნივთიერებების დიდი ნაწილი მდინარე ვოლგაში ჩაიღვარა, ამის თაობაზე მიმდებარედ მცხოვრები ადამიანები არავის გაუფრთხილებია.
- კიშტიმის კატასტროფა
ეს კატასტროფა ასევე ცნობილია, როგორც მაიაკის ქიმიური ქარხნის ავარია, რომელიც 1957 წელს მოხდა. სამხრეთ ურალში მდებარე ქალაქ ჩელიაბინსკ-40-ში (ახლანდელი ოზერსკი) მომხდარი ეს კატასტროფა რადიოაქტიური ნივთიერების გამოყოფის მიხედვით მსოფლიოში, ჩერნობილის შემდეგ, მეორე ადგილზეა.
არსებული ვერსიით, პლუტონიუმის დამამზადებელ და ატომური ნარჩენების გადამამუშავებელ ქარხანა "მაიაკში" ატომური ნარჩენები მიწისქვეშა საცავში არასწორად შეინახეს, რამაც აფეთქება გამოიწვია. შედეგად, უდიდესი ტერიტორია რადიოაქტიური ნაწილაკებით დაიფარა - ნარჩენების მოხვედრა გარემოში წარმოუდგენლად მძიმე შედეგის მომტანი აღმოჩნდა. ათასობით ადამიანი სასიკვდილოდ გაწირეს, კიდევ უფრო მეტი სამუდამოდ გადაასახლეს.
იხილეთ ასევე:
ავტორი: ეკა დარჩიაშვილი