"რა იქნება, რომ ტყემლის ყვავილობა დღესასწაულად ვაქციოთ?!" - ხონელი პროფესორი საინტერესო ინიციატივით: ულამაზესი კარ-მიდამო და საოჯახო მეურნეობა გორდში
იკითხავთ, ალბათ, სად საკურა და სად ტყემალიო? - მაგრამ ამისათვის ამ სტატიის გაცნობა ღირს...
საკურა დეკორატიული ალუბალია. ყვავილობს გაზაფხულზე - მარტიდან აპრილამდე. ყვავილების შეფერილობა მუქი წითელი, მკვეთრი ვარდისფერი ან თეთრია. ინტენსიურად იზრდება უმეტესად იაპონიაში, ჩინეთსა და აშშ-ში. საკმაოდ ძლიერი ტოტები აქვს. მისი სილამაზით მოხიბლულ ადამიანს, რომელიც ხეს ტოტს მოატეხს, „ყვავილების ქურდს“ უწოდებენ, რაც იაპონიაში ცოდვად ითვლება. საკურა თუ "ჭრილობისგან“ არ განიკურნა, შეიძლება, ერთბაშად გახმეს კიდეც.
ეს მცენარე იაპონელების მიერ ძველთაგანვე პატივცემული იყო. იაპონიისა და იაპონური კულტურის სიმბოლოდ ითვლება. 1992 წლის 27 მარტიდან კი „იაპონური საკურას საზოგადოება“ საკურას ყვავილობის დღესასწაულს აღნიშნავს. იაპონელებისთვის საკურას ყვავილობა დიდი დღესასწაულია, რომელსაც მოსახლეობა აქტიურად ეგებება, ხარობს, ზეიმობს. ულამაზესი სანახაობაა.
საქართველოში კი ტყემლის ყვავილობას არაფერი შეედრება, საოცრად ლამაზი რამ არის. თან, ასეთი დღესასწაულები გვაკლია და რა იქნება, რომ ტყემლის ყვავილობა დღესასწაულად ვაქციოთ?!
გადასარევი რამ იქნება. როცა ტყემალი ყვავის, მაშინ სხვა არაფერი ყვავილობს და ბუნების ამ მოვლენას ადამიანიც განსხვავებულად აღიქვამს, ხვდება. ამიტომაცაა, ტყემლის ყვავილობისთვის ბევრი ლექსი და სიმღერაა მიძღვნილი...
ჩემი ასეთი განწყობის გამო, რამდენიმე ათასი ძირი ტყემალი უკვე ჩავყარე, გავაშენე და წელს მომცა კიდეც პირველი მოსავალი. გარდა იმისა, რომ ლამაზი სანახაობაა, ეს კომერციულად მომგებიანიცაა. ტყემლის ფასი ყურძნის ფასზე მეტია... მასზე დიდი მოთხოვნილებაა და თან, განსაკუთრებული მოვლაც არ უნდა, თუნდაც ისე, როგორც ვენახს. შეწამვლა არ სჭირდება, გამძლე მცენარეა. სოფელში თავისით ამოსული ტყემლებიც ბევრია,“ - გვეუბნება პროფესორი უჩა ჩიქოვანი, რომელსაც ასეთი საინტერესო ინიციატივა აქვს.
ბატონი უჩა თავისთავად ძალიან საინტერესო ადამიანი აღმოჩნდა, - ამ ეტაპზე სამეცნიერო მუშაობას მართალია აღარ ეწევა, თუმცა თავის მამულს, სოფელ გორდში (ხონის მუნიციპალიტეტი) აქტიურად უვლის. ქალაქის აქტიური ცხოვრებიდან სოფელში დაბრუნდა.
გორდი და გორდელები
გორდი ცნობილი სოფელია. ის სამი მხარის - იმერეთის, სამეგრელოსა და ლეჩხუმის საზღვარზე მდებარეობს. სოფელი დადიანების საზაფხულო რეზიდენციით და ტყე-პარკითაც არის ცნობილი. თუმცა, იმერულ სოფელში, დადიანების რეზიდენციის არსებობა კითხვას ნამდვილად აჩენს, რასაც თავის ისტორიული ახსნა ჰქონია. 1704 წლიდან სამეგრელოს მთავრის - დადიანის ტიტულს გორდელი აზნაურის, კაცია ჩიქოვანის შთამომავალი ფლობდა. იმერეთის სამეფოს ვეზირი ლევან III დადიანის დროს აღზევდა. მოკლე დროში გორდელ აზნაურს იმერეთის მეფემ ბაგრატ IV-მ ვეზირობა მისცა, ლეჩხუმი და საინასარიძეო უბოძა. მალევე კაცია ჩიქოვანის შთამომავალი სამეგრელოს მთავარი გახდა. კაცია ჩიქოვანის შთამომავალი კი სოფელ გორდში სწორედ დღეს უჩა ჩიქოვანია. ბატონი უჩა, როგორც აღვნიშნეთ, პროფესორია, წლების განმავლობაში ქუთაისის უნივერსიტეტში ერთ-ერთი კათედრის გამგე იყო. ბოლოს მაინც სისხლმა უყივლა, არ მოასვენა, სოფელში დაბრუნდა და ჩიქოვანების მამული ააღორძინა.
უჩა ჩიქოვანი: "კი, აქედანაა კაცია ჩიქოვანი. ჩვენ მისი შთამომავლები ვართ, რაც დოკუმენტურადაც დადასტურებულია და გენეალოგიური ხეც არსებობს. მამული ჩემმა ბებიამ შეინარჩუნა, რომელიც მაგარი ქალბატონი იყო. წარმოშობით ბათუმიდან გახლდათ, ინჟინრის ოჯახიდან იყო. ჰოდა, ამ ყოჩაღმა ქალმა აქ დიდი სახლი ააშენა... 98 წლის გარდაიცვალა, ბოლომდე შრომისუნარიანი გახლდათ, შენარჩუნებული ჰქონდა საღი აზრი და არაჩვეულებრივი იუმორი. როგორც თავად ამბობდა, ამდენი ხანი შრომამ გააძლებინაო. ამის დამადასტურებელი იყო მისი დაკოჟრილი ხელები. მის ცხოვრებაში ერთ-ერთი მთავარი ადგილი სტუმრების მიღებას ეკავა. ალბათ იმიტომ, რომ სტუმრიანობა, მისთვის თავისი შრომითი მიღწევების გამოფენა იყო. მისი სული ალბათ დღესაც გახარებულია, მის მაგალითზე აღზრდილმა შვილიშვილებმა და შვილთაშვილებმა ეს ტრადიცია რომ შევინარჩუნეთ.
ბოლო წლებში სულ ამბობდა, - სანამ ცოცხალი ვარ, კი მოდიხართ სტუმრად და რომ არ ვიქნები, დეივსება აქაურობაო... მისი გარდაცვალებიდან 5 წელი რომ გავიდა, აქ მართლაც ისეთი ეკალ-ბარდი წამოვიდა, თან, ბევრი რამ ჩამოიშალა... რომ მოვდიოდი, ცუდად ვხდებოდი, ბებიაჩემის სიტყვებიც მახსენდებოდა. მამულის იმ მდგომარეობაში ხილვას ვეღარ გავუძელი, სახურავი გამოვუცვალე და საქმეც ნელ-ნელა წავიდა,“ - გვიყვება ბატონი უჩა.
ბებიის ნაკვალევზე
აქაურობის განახლება 2010 წელში დაგიწყიათ. თავიდან რა იყო თქვენი მიზანი?
- პირველ რიგში ის, რომ სახლი აღმედგინა. შემდეგ მივხვდი, რომ აქაურობას მოვლა-პატრონობა უნდოდა. ბებიას ყველა ოთახზე სველი წერტილი ჰქონდა მიდგმული. ამან იმისკენ მიბიძგა, რომ სასტუმროდ გადამეკეთებინა... პირველსავე წელს, იმდენი სტუმარი მოვიდა, რომ მერე მეორე კორპუსიც, ძველებურ სტილში ავაშენე. კოვიდმა კი ცოტა უკან დაგვწია, ხალხი გააქცია...
- საოცრად მოვლილი მამული გაქვთ...
- ვცდილობთ, არ ვჩერდებით. ამ ყველაფრის პარალელურად, ვენახსაც მივხედე და გავაშენე. ძველი რაც იყო, იმის ნაწილი აღვადგინე და დავუმატე კიდეც. ლეჩხუმური ცოლიკაური, ოჯალეში, კაპისტონი, ციცქა - ეს ჯიშები მაქვს ძირითადად. ვენახი საკარმიდამო ნაკვეთშიცაა გაშენებული და ცალკეც. ასე რომ, საკუთარი ღვინოც გვაქვს.
- მარანიც აღადგინეთ?
- კი, ღვინის ძველი მარანი აღვადგინეთ და გავაფართოვეთ. ქვევრებიც ჩავყარეთ. ვენახი და ღვინო - ეს არის განუზომელი შრომა. ყოველდღე დილიდან საღამომდე არ ჩერდები... ამ ზაფხულს ცუდი ამინდები იყო, წვიმდა, ნესტი, ნისლი ხანგრძლივად გაგრძელდა და აქ ვენახი ბევრს გაუფუჭდა... ღვინოს ქართულ-ტრადიციულადაც ვაყენებთ და ევროპულადაც, ვის რა ესიამოვნება, ასარჩევად გვაქვს. ბოთლებში მცირე რაოდენობით ვასხამ. ბოთლში რომ ჩაასხა, უნდა გაფილტრო, რადგანაც ამის გარეშე ნალექს იკეთებს, ნალექი ბოთლში კი სასიამოვნო არ არის. თუმცა ღვინოს ნალექს თუ შევამჩნევ, მას ნატურალურად უფრო მივიჩნევ. სხვათა შორის, ევროპაში ახლა დაიწყეს სანახევროდ გაფილტრული ღვინოების ჩამოსხმა, სადაც ბოთლში ნალექია. როცა მაგრად გაფილტრავ, ეს ღვინოს გემოვნებას უკარგავს. ზოგიერთი პასტერიზაციასაც უკეთებს, ეს უარესია. მიუხედავად იმისა, რომ გაუფილტრავის შენახვა კიდევ უფრო შრომატევადი საქმეა, რადგანაც 2-3 თვეში ახალ ჭურჭელში უნდა გადაიღო, - ეს შრომა ღირს.
- საკალმახეც გაქვთ?
- კი, ეზოში წყაროა, კალმახს კიდევ სუფთა და ცივი წყალი უყვარს. ამიტომ, სწორედ მაგ ადგილას გავაკეთე საკალმახე. ტურისტები ამით დიდ სიამოვნებას იღებენ. თან, ჩვენი 100-წლოვანი ხეებისა და ლამაზი ეზოს ფონზე ყველაფერი მართლაც კარგი სანახავია. აუზიც გვაქვს, რომელიც მინდა, გავაფართოო, შემდეგი სეზონისთვის პატარა აკვაპარკის შექმნაზეც ვფიქრობ. ბოლო დროს ბუნებაში უყვართ სუფრის გაშლა, ეს ტენდენცია ჩვენშიც ფეხს იკიდებს და ახლა გადავწყვიტე, ამისთვის ვენახში გამჭვირვალე ტენტი მოვაწყო. წვიმა რომ წამოვიდეს, გადაიფარება, ისე კი, ღია იქნება. ქეიფი ვენახში, ქორწილი ვენახში, სიყვარული ვენახში - ჩვენთან უკვე რეალობა იქნება... სამოთხე 2 ჰექტარზე.
- მოკლედ, 2 ჰექტარზე სწორედ რომ, სამოთხე გაქვთ მოწყობილი... ორივე სახის შრომის ფასი იცით, გონებრივის და ფიზიკურის - რა სხვაობაა მათ შორის?
- როცა სამეცნიერო სამუშაოს ვეწეოდი, ძალიან დაძაბული გრაფიკი მქონდა და ასევე ძალიან საინტერესო თემებზე ვმუშაობდი... სოფელში რომ გადმოვედი, დილიდან საღამომდეც არ ვჩერდები, სულ საქმეში ვარ. ყოველ წუთს ჩნდება რაღაც პრობლემა, რომელიც გადაჭრას მოითხოვს... ნებისმიერ საქმეს ინტერესით უნდა მიუდგე და ნებისმიერ საქმეში სიკეთის მარცვალი დაინახო. აქ, მშენებლობა რომ მიმდინარეობდა, მუშებს ბეტონის სამუშაოებში მეც ვეხმარებოდი და ბიჭებს ყოველთვის ვეუბნებოდი - ბეტონის გადაზიდვა მძიმე სამუშაოა, მაგრამ მასშიც უნდა ნახოთ ინტერესი-მეთქი. სხვანაირად ყველა შრომა მონურია. შრომა თუ სიამოვნებას არ განიჭებს, ის ჯანმრთელობაზე, ფსიქიკაზეც ცუდად მოქმედებს და აისახება... ასე რომ, ჯანსარად ვიშრომოთ, ვიფიქროთ და არ გავჩერდეთ.