იკი­თხავთ, ალ­ბათ, სად სა­კუ­რა და სად ტყე­მა­ლიო? - მაგ­რამ ამი­სათ­ვის ამ სტა­ტი­ის გაც­ნო­ბა ღირს...

სა­კუ­რა დე­კო­რა­ტი­უ­ლი ალუ­ბა­ლია. ყვა­ვი­ლობს გა­ზა­ფხულ­ზე - მარ­ტი­დან აპ­რი­ლამ­დე. ყვა­ვი­ლე­ბის შე­ფე­რი­ლო­ბა მუქი წი­თე­ლი, მკვეთ­რი ვარ­დის­ფე­რი ან თეთ­რია. ინ­ტენ­სი­უ­რად იზ­რდე­ბა უმე­ტე­სად ია­პო­ნი­ა­ში, ჩი­ნეთ­სა და აშშ-ში. საკ­მა­ოდ ძლი­ე­რი ტო­ტე­ბი აქვს. მისი სი­ლა­მა­ზით მო­ხიბ­ლულ ადა­მი­ანს, რო­მე­ლიც ხეს ტოტს მო­ა­ტეხს, „ყვა­ვი­ლე­ბის ქურ­დს“ უწო­დე­ბენ, რაც ია­პო­ნი­ა­ში ცოდ­ვად ით­ვლე­ბა. სა­კუ­რა თუ "ჭრი­ლო­ბის­გან“ არ გა­ნი­კურ­ნა, შე­იძ­ლე­ბა, ერ­თბა­შად გახ­მეს კი­დეც.

ეს მცე­ნა­რე ია­პო­ნე­ლე­ბის მიერ ძველ­თა­გან­ვე პა­ტივ­ცე­მუ­ლი იყო. ია­პო­ნი­ი­სა და ია­პო­ნუ­რი კულ­ტუ­რის სიმ­ბო­ლოდ ით­ვლე­ბა. 1992 წლის 27 მარ­ტი­დან კი „ია­პო­ნუ­რი სა­კუ­რას სა­ზო­გა­დო­ე­ბა“ სა­კუ­რას ყვა­ვი­ლო­ბის დღე­სას­წა­ულს აღ­ნიშ­ნავს. ია­პო­ნე­ლე­ბის­თვის სა­კუ­რას ყვა­ვი­ლო­ბა დიდი დღე­სას­წა­უ­ლია, რო­მელ­საც მო­სახ­ლე­ო­ბა აქ­ტი­უ­რად ეგე­ბე­ბა, ხა­რობს, ზე­ი­მობს. ულა­მა­ზე­სი სა­ნა­ხა­ო­ბაა.

სა­ქარ­თვე­ლო­ში კი ტყემ­ლის ყვა­ვი­ლო­ბას არა­ფე­რი შე­ედ­რე­ბა, სა­ოც­რად ლა­მა­ზი რამ არის. თან, ასე­თი დღე­სას­წა­უ­ლე­ბი გვაკ­ლია და რა იქ­ნე­ბა, რომ ტყემ­ლის ყვა­ვი­ლო­ბა დღე­სას­წა­უ­ლად ვაქ­ცი­ოთ?!

გა­და­სა­რე­ვი რამ იქ­ნე­ბა. როცა ტყე­მა­ლი ყვა­ვის, მა­შინ სხვა არა­ფე­რი ყვა­ვი­ლობს და ბუ­ნე­ბის ამ მოვ­ლე­ნას ადა­მი­ა­ნიც გან­სხვა­ვე­ბუ­ლად აღიქ­ვამს, ხვდე­ბა. ამი­ტო­მა­ცაა, ტყემ­ლის ყვა­ვი­ლო­ბის­თვის ბევ­რი ლექ­სი და სიმ­ღე­რაა მი­ძღვნი­ლი...

ჩემი ასე­თი გან­წყო­ბის გამო, რამ­დე­ნი­მე ათა­სი ძირი ტყე­მა­ლი უკვე ჩავ­ყა­რე, გა­ვა­შე­ნე და წელს მომ­ცა კი­დეც პირ­ვე­ლი მო­სა­ვა­ლი. გარ­და იმი­სა, რომ ლა­მა­ზი სა­ნა­ხა­ო­ბაა, ეს კო­მერ­ცი­უ­ლად მომ­გე­ბი­ა­ნი­ცაა. ტყემ­ლის ფასი ყუ­რძნის ფას­ზე მე­ტია... მას­ზე დიდი მო­თხოვ­ნი­ლე­ბაა და თან, გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი მოვ­ლაც არ უნდა, თუნ­დაც ისე, რო­გორც ვე­ნახს. შე­წამ­ვლა არ სჭირ­დე­ბა, გამ­ძლე მცე­ნა­რეა. სო­ფელ­ში თა­ვი­სით ამო­სუ­ლი ტყემ­ლე­ბიც ბევ­რია,“ - გვე­უბ­ნე­ბა პრო­ფე­სო­რი უჩა ჩი­ქო­ვა­ნი, რო­მელ­საც ასე­თი სა­ინ­ტე­რე­სო ინი­ცი­ა­ტი­ვა აქვს.

ბა­ტო­ნი უჩა თა­ვის­თა­ვად ძა­ლი­ან სა­ინ­ტე­რე­სო ადა­მი­ა­ნი აღ­მოჩ­ნდა, - ამ ეტაპ­ზე სა­მეც­ნი­ე­რო მუ­შა­ო­ბას მარ­თა­ლია აღარ ეწე­ვა, თუმ­ცა თა­ვის მა­მულს, სო­ფელ გორდში (ხო­ნის მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი) აქ­ტი­უ­რად უვ­ლის. ქა­ლა­ქის აქ­ტი­უ­რი ცხოვ­რე­ბი­დან სო­ფელ­ში დაბ­რუნ­და.

გორ­დი და გორ­დე­ლე­ბი

გორ­დი ცნო­ბი­ლი სო­ფე­ლია. ის სამი მხა­რის - იმე­რე­თის, სა­მეგ­რე­ლო­სა და ლე­ჩხუ­მის სა­ზღვარ­ზე მდე­ბა­რე­ობს. სო­ფე­ლი და­დი­ა­ნე­ბის სა­ზა­ფხუ­ლო რე­ზი­დენ­ცი­ით და ტყე-პარ­კი­თაც არის ცნო­ბი­ლი. თუმ­ცა, იმე­რულ სო­ფელ­ში, და­დი­ა­ნე­ბის რე­ზი­დენ­ცი­ის არ­სე­ბო­ბა კი­თხვას ნამ­დვი­ლად აჩენს, რა­საც თა­ვის ის­ტო­რი­უ­ლი ახ­სნა ჰქო­ნია. 1704 წლი­დან სა­მეგ­რე­ლოს მთავ­რის - და­დი­ა­ნის ტი­ტულს გორ­დე­ლი აზ­ნა­უ­რის, კა­ცია ჩი­ქო­ვა­ნის შთა­მო­მა­ვა­ლი ფლობ­და. იმე­რე­თის სა­მე­ფოს ვე­ზი­რი ლე­ვან III და­დი­ა­ნის დროს აღ­ზევ­და. მოკ­ლე დრო­ში გორ­დელ აზ­ნა­ურს იმე­რე­თის მე­ფემ ბაგ­რატ IV-მ ვე­ზი­რო­ბა მის­ცა, ლე­ჩხუ­მი და სა­ი­ნა­სა­რი­ძეო უბო­ძა. მა­ლე­ვე კა­ცია ჩი­ქო­ვა­ნის შთა­მო­მა­ვა­ლი სა­მეგ­რე­ლოს მთა­ვა­რი გახ­და. კა­ცია ჩი­ქო­ვა­ნის შთა­მო­მა­ვა­ლი კი სო­ფელ გორდში სწო­რედ დღეს უჩა ჩი­ქო­ვა­ნია. ბა­ტო­ნი უჩა, რო­გორც აღ­ვნიშ­ნეთ, პრო­ფე­სო­რია, წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში ქუ­თა­ი­სის უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში ერთ-ერთი კა­თედ­რის გამ­გე იყო. ბო­ლოს მა­ინც სის­ხლმა უყივ­ლა, არ მო­ას­ვე­ნა, სო­ფელ­ში დაბ­რუნ­და და ჩი­ქო­ვა­ნე­ბის მა­მუ­ლი აა­ღორ­ძი­ნა.

უჩა ჩი­ქო­ვა­ნი: "კი, აქე­და­ნაა კა­ცია ჩი­ქო­ვა­ნი. ჩვენ მისი შთა­მო­მავ­ლე­ბი ვართ, რაც დო­კუ­მენ­ტუ­რა­დაც და­დას­ტუ­რე­ბუ­ლია და გე­ნე­ა­ლო­გი­უ­რი ხეც არ­სე­ბობს. მა­მუ­ლი ჩემ­მა ბე­ბი­ამ შე­ი­ნარ­ჩუ­ნა, რო­მე­ლიც მა­გა­რი ქალ­ბა­ტო­ნი იყო. წარ­მო­შო­ბით ბა­თუ­მი­დან გახ­ლდათ, ინ­ჟინ­რის ოჯა­ხი­დან იყო. ჰოდა, ამ ყო­ჩაღ­მა ქალ­მა აქ დიდი სახ­ლი აა­შე­ნა... 98 წლის გარ­და­იც­ვა­ლა, ბო­ლომ­დე შრო­მი­სუ­ნა­რი­ა­ნი გახ­ლდათ, შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბუ­ლი ჰქონ­და საღი აზრი და არაჩ­ვე­უ­ლებ­რი­ვი იუ­მო­რი. რო­გორც თა­ვად ამ­ბობ­და, ამ­დე­ნი ხანი შრო­მამ გა­აძ­ლე­ბი­ნაო. ამის და­მა­დას­ტუ­რე­ბე­ლი იყო მისი და­კოჟ­რი­ლი ხე­ლე­ბი. მის ცხოვ­რე­ბა­ში ერთ-ერთი მთა­ვა­რი ად­გი­ლი სტუმ­რე­ბის მი­ღე­ბას ეკა­ვა. ალ­ბათ იმი­ტომ, რომ სტუმ­რი­ა­ნო­ბა, მის­თვის თა­ვი­სი შრო­მი­თი მიღ­წე­ვე­ბის გა­მო­ფე­ნა იყო. მისი სული ალ­ბათ დღე­საც გა­ხა­რე­ბუ­ლია, მის მა­გა­ლით­ზე აღ­ზრდილ­მა შვი­ლიშ­ვი­ლებ­მა და შვილ­თაშ­ვი­ლებ­მა ეს ტრა­დი­ცია რომ შე­ვი­ნარ­ჩუ­ნეთ.

ბოლო წლებ­ში სულ ამ­ბობ­და, - სა­ნამ ცო­ცხა­ლი ვარ, კი მო­დი­ხართ სტუმ­რად და რომ არ ვიქ­ნე­ბი, დე­ივ­სე­ბა აქა­უ­რო­ბაო... მისი გარ­დაც­ვა­ლე­ბი­დან 5 წელი რომ გა­ვი­და, აქ მარ­თლაც ისე­თი ეკალ-ბარ­დი წა­მო­ვი­და, თან, ბევ­რი რამ ჩა­მო­ი­შა­ლა... რომ მოვ­დი­ო­დი, ცუ­დად ვხდე­ბო­დი, ბე­ბი­ა­ჩე­მის სი­ტყვე­ბიც მახ­სენ­დე­ბო­და. მა­მუ­ლის იმ მდგო­მა­რე­ო­ბა­ში ხილ­ვას ვე­ღარ გა­ვუ­ძე­ლი, სა­ხუ­რა­ვი გა­მო­ვუც­ვა­ლე და საქ­მეც ნელ-ნელა წა­ვი­და,“ - გვიყ­ვე­ბა ბა­ტო­ნი უჩა.

ბე­ბი­ის ნაკ­ვა­ლევ­ზე

აქა­უ­რო­ბის გა­ნახ­ლე­ბა 2010 წელ­ში და­გი­წყი­ათ. თა­ვი­დან რა იყო თქვე­ნი მი­ზა­ნი?

- პირ­ველ რიგ­ში ის, რომ სახ­ლი აღ­მედ­გი­ნა. შემ­დეგ მივ­ხვდი, რომ აქა­უ­რო­ბას მოვ­ლა-პატ­რო­ნო­ბა უნ­დო­და. ბე­ბი­ას ყვე­ლა ოთახ­ზე სვე­ლი წერ­ტი­ლი ჰქონ­და მიდ­გმუ­ლი. ამან იმის­კენ მი­ბიძ­გა, რომ სას­ტუმ­როდ გა­და­მე­კე­თე­ბი­ნა... პირ­ველ­სა­ვე წელს, იმ­დე­ნი სტუ­მა­რი მო­ვი­და, რომ მერე მე­ო­რე კორ­პუ­სიც, ძვე­ლე­ბურ სტილ­ში ავა­შე­ნე. კო­ვიდ­მა კი ცოტა უკან დაგ­ვწია, ხალ­ხი გა­აქ­ცია...

- სა­ოც­რად მოვ­ლი­ლი მა­მუ­ლი გაქვთ...

- ვცდი­ლობთ, არ ვჩერ­დე­ბით. ამ ყვე­ლაფ­რის პა­რა­ლე­ლუ­რად, ვე­ნახ­საც მივ­ხე­დე და გა­ვა­შე­ნე. ძვე­ლი რაც იყო, იმის ნა­წი­ლი აღ­ვად­გი­ნე და და­ვუ­მა­ტე კი­დეც. ლე­ჩხუ­მუ­რი ცო­ლი­კა­უ­რი, ოჯა­ლე­ში, კა­პის­ტო­ნი, ციცქა - ეს ჯი­შე­ბი მაქვს ძი­რი­თა­დად. ვე­ნა­ხი სა­კარ­მი­და­მო ნაკ­ვეთ­ში­ცაა გა­შე­ნე­ბუ­ლი და ცალ­კეც. ასე რომ, სა­კუ­თა­რი ღვი­ნოც გვაქვს.

- მა­რა­ნიც აღად­გი­ნეთ?

- კი, ღვი­ნის ძვე­ლი მა­რა­ნი აღ­ვად­გი­ნეთ და გა­ვა­ფარ­თო­ვეთ. ქვევ­რე­ბიც ჩავ­ყა­რეთ. ვე­ნა­ხი და ღვი­ნო - ეს არის გა­ნუ­ზო­მე­ლი შრო­მა. ყო­ველ­დღე დი­ლი­დან სა­ღა­მომ­დე არ ჩერ­დე­ბი... ამ ზა­ფხულს ცუდი ამინ­დე­ბი იყო, წვიმ­და, ნეს­ტი, ნის­ლი ხან­გრძლი­ვად გაგ­რძელ­და და აქ ვე­ნა­ხი ბევ­რს გა­უ­ფუჭ­და... ღვი­ნოს ქარ­თულ-ტრა­დი­ცი­უ­ლა­დაც ვა­ყე­ნებთ და ევ­რო­პუ­ლა­დაც, ვის რა ესი­ა­მოვ­ნე­ბა, ასარ­ჩე­ვად გვაქვს. ბოთ­ლებ­ში მცი­რე რა­ო­დე­ნო­ბით ვას­ხამ. ბოთ­ლში რომ ჩა­ას­ხა, უნდა გა­ფილტრო, რად­გა­ნაც ამის გა­რე­შე ნა­ლექს იკე­თებს, ნა­ლე­ქი ბოთ­ლში კი სა­სი­ა­მოვ­ნო არ არის. თუმ­ცა ღვი­ნოს ნა­ლექს თუ შე­ვამ­ჩნევ, მას ნა­ტუ­რა­ლუ­რად უფრო მი­ვიჩ­ნევ. სხვა­თა შო­რის, ევ­რო­პა­ში ახლა და­ი­წყეს სა­ნა­ხევ­როდ გა­ფილტრუ­ლი ღვი­ნო­ე­ბის ჩა­მოს­ხმა, სა­დაც ბოთ­ლში ნა­ლე­ქია. როცა მაგ­რად გა­ფილტრავ, ეს ღვი­ნოს გე­მოვ­ნე­ბას უკარ­გავს. ზო­გი­ერ­თი პას­ტე­რი­ზა­ცი­ა­საც უკე­თებს, ეს უა­რე­სია. მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ გა­უ­ფილტრა­ვის შე­ნახ­ვა კი­დევ უფრო შრო­მა­ტე­ვა­დი საქ­მეა, რად­გა­ნაც 2-3 თვე­ში ახალ ჭურ­ჭელ­ში უნდა გა­და­ი­ღო, - ეს შრო­მა ღირს.

- სა­კალ­მა­ხეც გაქვთ?

- კი, ეზო­ში წყა­როა, კალ­მახს კი­დევ სუფ­თა და ცივი წყა­ლი უყ­ვარს. ამი­ტომ, სწო­რედ მაგ ად­გი­ლას გა­ვა­კე­თე სა­კალ­მა­ხე. ტუ­რის­ტე­ბი ამით დიდ სი­ა­მოვ­ნე­ბას იღე­ბენ. თან, ჩვე­ნი 100-წლო­ვა­ნი ხე­ე­ბი­სა და ლა­მა­ზი ეზოს ფონ­ზე ყვე­ლა­ფე­რი მარ­თლაც კარ­გი სა­ნა­ხა­ვია. აუ­ზიც გვაქვს, რო­მე­ლიც მინ­და, გა­ვა­ფარ­თოო, შემ­დე­გი სე­ზო­ნის­თვის პა­ტა­რა აკ­ვა­პარ­კის შექ­მნა­ზეც ვფიქ­რობ. ბოლო დროს ბუ­ნე­ბა­ში უყ­ვართ სუფ­რის გაშ­ლა, ეს ტენ­დენ­ცია ჩვენ­შიც ფეხს იკი­დებს და ახლა გა­დავ­წყვი­ტე, ამის­თვის ვე­ნახ­ში გამჭვირ­ვა­ლე ტენ­ტი მო­ვა­წყო. წვი­მა რომ წა­მო­ვი­დეს, გა­და­ი­ფა­რე­ბა, ისე კი, ღია იქ­ნე­ბა. ქე­ი­ფი ვე­ნახ­ში, ქორ­წი­ლი ვე­ნახ­ში, სიყ­ვა­რუ­ლი ვე­ნახ­ში - ჩვენ­თან უკვე რე­ა­ლო­ბა იქ­ნე­ბა... სა­მო­თხე 2 ჰექ­ტარ­ზე.

- მოკ­ლედ, 2 ჰექ­ტარ­ზე სწო­რედ რომ, სა­მო­თხე გაქვთ მო­წყო­ბი­ლი... ორი­ვე სა­ხის შრო­მის ფასი იცით, გო­ნებ­რი­ვის და ფი­ზი­კუ­რის - რა სხვა­ო­ბაა მათ შო­რის?

- როცა სა­მეც­ნი­ე­რო სა­მუ­შა­ოს ვე­წე­ო­დი, ძა­ლი­ან და­ძა­ბუ­ლი გრა­ფი­კი მქონ­და და ასე­ვე ძა­ლი­ან სა­ინ­ტე­რე­სო თე­მებ­ზე ვმუ­შა­ობ­დი... სო­ფელ­ში რომ გად­მო­ვე­დი, დი­ლი­დან სა­ღა­მომ­დეც არ ვჩერ­დე­ბი, სულ საქ­მე­ში ვარ. ყო­ველ წუთს ჩნდე­ბა რა­ღაც პრობ­ლე­მა, რო­მე­ლიც გა­დაჭ­რას მო­ი­თხოვს... ნე­ბის­მი­ერ საქ­მეს ინ­ტე­რე­სით უნდა მი­უდ­გე და ნე­ბის­მი­ერ საქ­მე­ში სი­კე­თის მარ­ცვა­ლი და­ი­ნა­ხო. აქ, მშე­ნებ­ლო­ბა რომ მიმ­დი­ნა­რე­ობ­და, მუ­შებს ბე­ტო­ნის სა­მუ­შა­ო­ებ­ში მეც ვეხ­მა­რე­ბო­დი და ბი­ჭებს ყო­ველ­თვის ვე­უბ­ნე­ბო­დი - ბე­ტო­ნის გა­და­ზიდ­ვა მძი­მე სა­მუ­შა­ოა, მაგ­რამ მას­შიც უნდა ნა­ხოთ ინ­ტე­რე­სი-მეთ­ქი. სხვა­ნა­ი­რად ყვე­ლა შრო­მა მო­ნუ­რია. შრო­მა თუ სი­ა­მოვ­ნე­ბას არ გა­ნი­ჭებს, ის ჯან­მრთე­ლო­ბა­ზე, ფსი­ქი­კა­ზეც ცუ­დად მოქ­მე­დებს და აი­სა­ხე­ბა... ასე რომ, ჯან­სა­რად ვიშ­რო­მოთ, ვი­ფიქ­როთ და არ გავ­ჩერ­დეთ.