"ეს ამბავი როგორც ქართველს, დანაშაულად მიმაჩნდა" - წინაპრების გაჩეხილი ვაზის ადგილას გაშენებული ვენახი: ცნობილი ისტორიკოსის, ბუბა კუდავას მეურნეობა კახეთსა და სამეგრელოში
საქართველოში სულ უფრო მეტ ადამიანს უჩნდება სურვილი, მიუბრუნდეს წინაპრების მამულებს, საკარმიდამო ნაკვეთებს და იქ დიდი თუ მცირე მეურნეობა წამოიწყოს.
ამჯერად ისტორიკოსისა და გამომცემლის, ბუბა კუდავას სამეურნეო გამოცდილების შესახებ უნდა გიამბოთ. ამ მიმართულებით მისი დაინტერესება მისთვის გარკვეული ემოციაა ვაზთან, წინაპართა მამულებთან და მათ სახელებთან. ამასთან, სწავლის საუკეთესო საშუალებაც და მოტივატორი, რომელიც დიდი ენერგიას აძლევს, რაც შემდეგ სხვა საქმეშიც გარდაიქმნება.
ბუბა კუდავა:
- კახეთში და სამეგრელოში 2 მცირე ვენახი გავაშენე. წარმოშობით მეგრელი ვარ, ბებია ქიზიყელი მყავდა, სიღნაღის მუნიციპალიტეტის სოფელ ბოდბისხევიდან. საერთოდ, ვაზისა და ღვინისადმი დამოკიდებულება ქართველებს არ გვეშლება, მაგრამ, როგორც ჩანს, ამ საქმისთვის ასაკიც საჭიროა და წლებმაც თავისი ქნა. თუმცა მეურნეობა და სოფელი ყოველთვის მიყვარდა. ზაფხულობით მე და ჩემი და-ძმა სამეგრელოში, მარტვილის მუნიციპალიტეტის სოფელ ნაგვაზაოში დიდ დროს ვატარებდით. გარდა ამისა, ბავშვობიდან სულ მახსენდებოდა ეს ამბავი, რომ ჩემი დიდი პაპის, კოლა, იგივე ნიკოლოზ ობოლაშვილის (მჭედელი იყო) გაშენებული ვენახი, მისი გარდაცვალებიდან 2 წელიწადში გაიჩეხა. ვაზი ბებერი იყო და ვერც ვერავინ უვლიდა. სახლ-კარიც დაცარიელდა.
- ვენახი საკარმიდამო ნაკვეთში ჰქონდა გაშენებული?
- კი და ეს ამბავი როგორც ქართველს, დანაშაულად მიმაჩნდა. სიმბოლოების მჯერა და ეს ანტისიმბოლო არ მომწონდა. შეიძლება ის კონკრეტული ვენახი მოძველებული იყო, მაგრამ სამაგიეროს ჩაყრა ხომ შეიძლებოდა?! 35 წლის შემდეგ ავინაზღაურე ჩემი გულის დანაკლისი და იქ მცირე ვენახი გავაშენე. მანამდე კი მეგობარ სპეციალისტებთან კონსულტაცია გავიარე, რადგანაც სტანდარტული ჯიშები არ მინდოდა ჩამეყარა. ვიცოდი, რომ საქართველოში 500-ზე მეტი ვაზის ჯიშია შემორჩენილი. აქედან მასობრივ წარმოებაში ცოტაა ცნობილი და გავრცელებული. არ მინდოდა, საყოველთაოდ გავრცელებული ჯიშები - რქაწითელი და საფერავი. ამიტომ, აზრი ვკითხე ჩემს ერთ-ერთ მეგობარს, გიორგი ბარისაშვილს, რომელიც ამ საკითხების მცოდნეა. ბოდბური ჩიტისთვალა მირჩია (ჩიტისთვალა წვრილი მარცვლით გამოირჩევა) და 2019 წელს სადღაც, 200-220 ძირი გავაშენე.
ბოდბისხევში ჩემი დიდი პაპის საუკუნის წინ აშენებული სახლი დგას. შთამომავლები ბევრნი ვართ, მისი სახლი და კარმიდამო ნათესაობას დაგვრჩა. სახლი სამწუხაროდ შელახულია, ხელის შევლება სჭირდება. ვენახის გაშენება მივიჩნიე, რომ გარკვეულ მიჯაჭვულობასაც მომანიჭებდა. ამასთან, ბაღის სხვადასხვა კულტურაც დავრგე.
ჩვენთან წყალი ჭირს. ცოტა ვიჩქარე, როცა ჯერ ვენახი ჩავყარე და წყალზე მერე ვიზრუნე. ჭის გასათხრელად წყალტუბოდან გამოცდილი სპეციალისტები ჩამოვიყვანე, რომლებმაც ჭა სამეგრელოში, ჩემს მეორე სოფელში გათხარეს. ბოდბისხევში სიღრმეში 42 მეტრზე ჩავიდნენ, მთელი დღე თავდაუზოგავად ხელით თხრიდნენ. წყალი რომ გაჩნდა, მერე უფრო აქტიურად დავიწყე ვენახის მოვლა, ხშირად ჩავდიოდი, ვრწყავდი. ჩასვლას როცა ვერ ვახერხებდი, იქვე ნათესავები ცხოვრობენ და დახმარებას მათ ვთხოვდი.
- ვენახის მოვლას ცოდნა უნდა...
- ცოდნას გზადაგზა ვაგროვებდი, ცალკე სპეციალისტებთან, გლეხებთან საუბრით, პრაქტიკა კი ყველაზე დიდი მასწავლებელია. აღმოვაჩინე, რომ სპეციალისტებიც კი ურთიერთგამომრიცხავ რჩევებს მაძლევდნენ და იმასაც მივხვდი, რომ ჩვენს გლეხობას სპეციალური, სოფლის მეურნეობასთან დაკავშირებული ცოდნა აკლია. მაგრამ ყველაფრის სწავლა შეიძლება. მთავარი სურვილია. თეორიას სულ ვეცნობოდი ნაშრომებში, ინტერნეტში და ასე ნელ-ნელა სამი წელიც გავიდა.
- ვენახმა ალბათ ნიშანიც მოგცათ, ხომ?
- შარშან მესამე წელი იყო და მცირე მოსავალი უნდა ამეღო, თუმცა ამ ხნის მანძილზე ზოგიერთმა ფაქტორმა ხელი შემიშალა. ძირების ნაწილის გამოცვლა მომიწია - ზოგმა ვერა და ზოგმა - ცუდად გაიხარა. მესამე წელს მცირე მოსავალი, 100 კილოს ფარგლებში, მაინც უნდა ამეღო. მოსავალიც კარგი ჩანდა - ძალიან გრძელი მტევნები აქვს, 30 სანტიმეტრამდე.
ჩვენს უბანში სეტყვა იშვიათია, მაგრამ დასეტყვა, თუმცა გარკვეული რაოდენობის აღება შეიძლებოდა იმისთვის, რომ სატესტოდ დაგვეწურა და გვენახა, როგორი ღვინო იქნებოდა, მაგრამ რთველის სეზონი რომ მოახლოვდა, ჩიტებმა პირწმინდად შემიჭამეს. ამის გამო ახალი გამოწვევა გაჩნდა, რომ ეს საკითხიც შემესწავლა.
- მეურნემ ამისგან თავი როგორ უნდა დაიცვას?
- სხვადასხვა გამოცდილება არსებობს. ზოგი მუშაობს, ზოგი ამა თუ იმ მეთოდს სკეპტიკურად უყურებს. ახლა მეტ-ნაკლებად მომზადებული ვარ, რომ იგივე არ დამემართოს. სეტყვის საწინააღმდეგოდ გამიჭირდება რამე მოვიმოქმედო, მაგრამ ჩიტების საწინააღმდეგოდ პრაქტიკული გამოცდილებიდან, რამდენიმე მევენახემ მირჩია - გარკვეული მასალა (ტომრების ნაჭრები, ძველი "კასეტების“ ლენტები, რომლებიც მზეზე ბრჭყვიალებს) დავკიდოთ ღობეებსა თუ ვენახის სიახლოვეს, რაც ჩიტებს დააფრთხობს. უფრო თანამედროვე და აპრობირებული მეთოდია, ხმის გამომცემი სპეციალური აპარატურა, რომელიც სხვადასხვა გარეული ფრინველის ხმას გამოსცემს. ახლა შემოდგომამდე ეს უნდა შევიძინო და ამ გამოწვევას მომზადებული დავხვდე. ამასთან, მივდევ ბიომეთოდებს, ვენახში ხის ბოძები ჩავსვი, ბიოსაშუალებებით ვწამლავ.
- შრომა, რაც აქამდე გასწიეთ, ღირდა?
- მიუხედავადა იმისა, რომ ამ საქმეში ხარჯი მეტია, ნამდვილად ღირდა. თან, დარწმუნებული ვარ, რომ სულ ასე იქნება, რადგანაც ნაკვეთი მცირეა, მაგრამ მიწასთან და ამ კულტურასთან სხვა სუბიექტური გრძნობები მაკავშირებს.
- სამეგრელოში გაშენებულ ვენახზეც გვიამბეთ.
- იქ საკმაოდ დიდი მიწა გვაქვს... იქაურობა ჩემთვის ყოველთვის ადგილობრივ გავრცელებულ კულტურებთან ასოცირდებოდა, ვენახს ვერ ვუკავშირებდი. მევენახეობით რომ დავინტერესდი, სურათი უფრო და უფრო გაიშალა. გავარკვიე, რომ სამეგრელოში ადგილობრივი წარმოშობის 40-60 ჯიში ყოფილა, რომელთაგან დაახლოებით 30 ადგილობრივი მუზეუმის საკოლექციო ნაკვეთშია დაცული. მუზეუმი არაჩვეულებრივი პიროვნების, გივი ელიავას მიერ არის დაარსებული და მუზეუმი დღეს მის სახელს ატარებს, რომელსაც მისი შვილიშვილი, გია ელიავა ხელმძღვანელობს. ბატონი გივი სოფლებში ფეხდაფეხ დადიოდა და გადაშენების პირას მყოფ მეგრულ ჯიშებს აგროვებდა, მათზე ინფორმაციას იწერდა. საცდელი ნაკვეთი მუზეუმის ბაზაზე შექმნა, რომ ეს ჯიშები ფიზიკურად გადაერჩინა და ყოფილიყო ბაზა კვლევისთვის და დაკვირვებისთვის.
ღვინოს აყენებენ და მუზეუმის სტუმრებს უმასპინძლდებიან. მეც რომ გამიმასპინძლდნენ, ამ თემებს უფრო ჩავუღრმავდი. ბატონ გიას დახმარება ვთხოვე, - ჩემი საკარმიდამო ნაკვეთისთვის რას მირჩევდა. ხალხსაც დაველაპარაკე. აქვთ გარკვეული ცნობები, მაგრამ ძირითადი ინფორმაცია მაინც დაკარგულია. ახალი დაკვირვებაა საჭირო.
მოკლედ, ვინაიდან სამეგრელოში, კახეთისგან განსხვავებით, სიშორის გამო ისე ხშირად ვერ ჩავდივარ, უფრო მოკრძალებული ვენახი გამოვიდა. მეტი ჯიში, მაგრამ ნაკლები (15 ჯიში) რაოდენობით. საცდელი ვენახის გაშენებაში დამეხმარნენ ასევე ძმები ხარებავებიც, როლებიც ამ საქმეს მისდევენ. ნაწილს იქაც გაუჭირდა, ნაწილმა ვერ იხარა, მაგრამ ერთმა ძველმა ჯიშმა, კოლოშმა, რომელიც ახლა იშვიათია, იმარჯვა. გამძლე და ნაკლებად პრეტენზიულია. მეორე ჯიში ჭყონდიდურია, რომელიც ბატონი გივი ელიავას მიერაა გამოყვანილი. ჯერჯერობით ეს ორი ჯიში ლიდერობს. ამ ყველაფრის პარალელურად, მარანი თბილისში სტამბაშიც გავაკეთე. სტამბა ჩვენი ოჯახის მფლობელობაშია და ღვინოს იქ ვამზადებ. მალე ბოთლებშიც იქნება ჩამოსხმული, თუმცა ეს ღვინო შეძენილი ყურძნისგან მზადდება...
მეღვინეობა და მევენახეობას ზოგიერთი აიგივებს. არადა, მივხვდი, რომ 2 სხვადასხვა დარგია. ჩემს თავს მეღვინეს ვერ ვუწოდებ, ცოტა ნაადრევია და თან, ასე ვერ გავკადნიერდები.
თუკი ვინმე ამა თუ იმ ფორმით ამ დარგს მისდევს, ყველას ვურჩევდი, მცირე, სიმბოლური მოცულობის ვენახი მაინც ჰქონდეს. ძალიან დიდი გამოცდილებაა - ამ განათლებას მეღვინე უნდა ფლობდეს. დილეტანტებს ვურჩევდი, მცირედით დაიწყონ, ჰექტრებს ნუ შეეჭიდებიან. თან, ყოველ წელს მიმატებაც შეიძლება და გარკვეული გამოცდილების დაგროვება.
იმასაც დავრწმუნდი, რომ ამ საქმეს სიჩქარე არ უყვარს. ჯობია, იმდენი გააშენო, რამდენსაც შეძლებ და მოუვლი. მე ეს ვენახები მოდუნების საშუალებას არ მაძლევს და მაიძულებს, უფრო ხშირად ჩავიდე კახეთსა თუ სამეგრელოში, იქაურობას ხელი მეტად შევავლო დადა ტერიტორიაც მეტად მიხედული იყოს.