თირკმელ­ზე­და ჯირ­კვლის შე­სა­ხებ ალ­ბათ ბევ­რი რამ კი­დევ არ ვი­ცით. ეს არის ენ­დოკ­რი­ნუ­ლი სის­ტე­მის უმ­ნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნე­სი ნა­წი­ლი, რომ­ლის შე­სა­ხე­ბაც ინ­ფორ­მა­ცია საკ­მა­ოდ მწი­რია პა­ცი­ენ­ტებ­ში. ~

ბევ­რმა არ იცის, რომ ისე­თი გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი სიმპტო­მე­ბი, რო­გო­რი­ცაა არ­ტე­რი­უ­ლი ჰი­პერ­ტენ­ზია, ან ჰი­პო­ტო­ნია, სიმ­სუქ­ნე, ჭარბთმი­ა­ნო­ბა ქა­ლებ­ში, მენსტრუ­ა­ლუ­რი ციკ­ლის დარ­ღვე­ვე­ბი, აკნე, სი­სუს­ტე, დაღ­ლი­ლო­ბა, სის­ხლში შაქ­რის და­ბა­ლი ციფ­რე­ბი, შაქ­რი­ა­ნი დი­ა­ბე­ტი, კუნ­თე­ბის ტკი­ვი­ლი და კუნ­თო­ვა­ნი სი­სუს­ტე, ძვლის მი­ნე­რა­ლუ­რი სიმ­კვრი­ვის დაქ­ვე­ი­თე­ბა ანუ ოს­ტე­ო­პო­რო­ზი, და­ბა­ლი წონა, არით­მი­ე­ბი, ერექ­ტი­უ­ლი დის­ფუნ­ქცია, ლი­ბი­დოს დაქ­ვე­ი­თე­ბა შე­იძ­ლე­ბა და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი იყოს თირკმელ­ზე­და ჯირ­კვლის ფუნ­ქცი­ის დარ­ღვე­ვას­თან,“ - გვე­უბ­ნე­ბა ენ­დოკ­რი­ნო­ლო­გი, მე­დი­ცი­ნის დოქ­ტო­რი თა­მარ კუპ­რე­იშ­ვი­ლი.

ექი­მის თქმით, თირკმელ­ზე­და ჯირ­კვა­ლი ორ­გა­ნიზ­მში სა­სი­ცო­ცხლოდ მნიშ­ვნე­ლო­ვან როლს ას­რუ­ლებს მა­შინ, როცა საფრ­თხის წი­ნა­შე აღ­მოჩ­ნებ­და. თირკმელ­ზე­და ჯირ­კვა­ლი ამ­ზა­დებს ორ­გა­ნიზმს "ბრძო­ლის­თვის ან უსაფრ­თხო ად­გი­ლას გაქ­ცე­ვის­თვის“. ის გა­მო­ი­მუ­შა­ვებს ჰორ­მო­ნებს, რომ­ლე­ბიც უზ­რუნ­ველ­ყოფს ორ­გა­ნიზ­მის ადაპ­ტა­ცი­ას გა­რე­მოს ცვლი­ლე­ბე­ბი­სად­მი, არე­გუ­ლი­რებს იმუ­ნუ­რი სის­ტე­მას, მე­ტა­ბო­ლიზმს, წყალ-მა­რი­ლო­ვან ცვლას.

ხოლო რა იწ­ვევს თირკმელ­ზე­და ჯირ­კვლის და­ზი­ა­ნე­ბას, ამა­ზე თა­მარ კუპ­რე­იშ­ვი­ლი პა­სუ­ხობს:

- თირკმელ­ზე­და ჯირ­კვლის პა­თო­ლო­გი­ის გან­ვი­თა­რე­ბის მი­ზე­ზი შე­იძ­ლე­ბა გახ­დეს თირკმელ­ზე­და ჯირ­კვლის ან ჰი­პო­ფი­ზის კე­თი­ლი და ავ­თვი­სე­ბი­ა­ნი სიმ­სივ­ნე­ე­ბი, აუ­ტო­ი­მუ­ნუ­რი და­ზი­ა­ნე­ბა, ტუ­ბერ­კუ­ლო­ზი. ასე­ვე, გე­ნე­ტი­კუ­რი დე­ფექ­ტე­ბი, რაც იწ­ვევს სხვა­დას­ხვა ჰორ­მო­ნის სინ­თეზ­ში მო­ნა­წი­ლე ფერ­მენ­ტე­ბის დე­ფი­ციტს. თირკმელ­ზე­და ჯირ­კვლის პა­თო­ლო­გი­ის მი­ზე­ზი შე­იძ­ლე­ბა გახ­დეს ზო­გი­ერ­თი ჰორ­მო­ნის მი­ღე­ბა.

- რო­მე­ლი ჰორ­მო­ნე­ბი გა­მო­მუ­შავ­დე­ბა თირკმელ­ზე­და ჯირ­კვალ­ში და რა ფუნ­ქცია აქვთ მათ?

- თირკმელ­ზე­და ჯირ­კვალ­ში გა­ნას­ხვა­ვე­ბენ ტვი­ნო­ვან და ქერ­ქო­ვან ნივ­თი­ე­რე­ბას, თი­თო­ე­ულ მათ­გან­ში გა­მო­მუ­შავ­დე­ბა ჰორ­მო­ნე­ბის ფარ­თო სპექტრი, მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი და გან­სახ­ვა­ვე­ბუ­ლი ფუნ­ქცი­ე­ბით. ჩვენ ვი­სა­უბ­როთ მათ­გან ყვე­ლა­ზე ცნო­ბილ­სა და მნიშ­ვნე­ლო­ვან­ზე.

თირკმლე­ზე­და ჯირ­კვლის ქერ­ქო­ვა­ნი ნივ­თი­ე­რე­ბა გა­მო­ი­მუ­შა­ვებს სტე­რო­ი­დულ ჰორ­მო­ნებს, მათ შო­რის, გლუ­კო­კორ­ტი­კო­ი­დებს (კორ­ტი­ზო­ლი), მი­ნე­რალ­კორ­ტი­კო­ი­დებს (ალ­დოს­ტე­რო­ნი) და ან­დრო­გე­ნებს (დე­ჰიდ­რო­ე­პი­ან­დროს­ტე­რო­ნი), ასე­ვე ესტრო­გე­ნი­სა და პრო­გეს­ტე­რო­ნის მცი­რე რა­ო­დე­ნო­ბას. თირკმელ­ზე­და ჯირ­კვლის ტვი­ნო­ვან ნივ­თი­ე­რე­ბა­ში გა­მო­მუ­შავ­დე­ბა კა­ტე­ქო­ლა­მი­ნე­ბი (დო­ფა­მი­ნი, ნო­რად­რე­ნა­ლი­ნი და ად­რე­ნა­ლი­ნი).

კორ­ტი­ზო­ლი მო­ნა­წი­ლე­ობს ნახ­შირ­წყლო­ვან, ცი­ლო­ვან და ცხი­მო­ვან ცვლა­ში, არე­გუ­ლი­რებს არ­ტე­რი­ულ წნე­ვას, იმუ­ნურ პა­სუხს, სა­ს­ქე­სო ფუნ­ქცი­ებს, ძვლო­ვან მე­ტა­ბო­ლიზმს.

კორ­ტი­ზო­ლის დე­ფი­ცი­ტი იწ­ვევს: გა­მო­ფიტ­ვას, სი­სუს­ტეს, დაღ­ლი­ლო­ბას, მა­დის დაქ­ვე­ი­თე­ბას, გუ­ლის­რე­ვას, კუჭ-ნაწ­ლა­ვის მხრივ დარ­ღვე­ვებს, წო­ნის დაქ­ვე­ი­თე­ბას, სის­ხლში შაქ­რის და­ბალ დო­ნეს და და­ბალ არ­ტე­რი­უ­ლი წნე­ვას.

კორ­ტი­ზო­ლის სი­ჭარ­ბე იწ­ვევს: წო­ნის მა­ტე­ბას, ქა­ლებ­ში არა­რე­გუ­ლა­რულ მენსტრუ­ა­ცი­ას ან ამე­ნო­რე­ას, ჰირ­სუ­ტიზმს, აკ­ნეს, მი­ო­პა­თი­ას, შფოთ­ვას, გუ­ნე­ბა-გან­წყო­ბის გა­უ­ა­რე­სე­ბას, შაქ­რი­ან დი­ა­ბეტს, არ­ტე­რი­ულ ჰი­პერ­ტენ­ზი­ას, კა­ლი­უ­მის დე­ფი­ციტს, კუნ­თო­ვან სი­სუს­ტეს, ოს­ტე­ო­პო­როზს ანუ ძვლის მი­ნე­რა­ლუ­რი სიმ­კვრი­ვის დაქ­ვე­ი­თე­ბას.

ალ­დოს­ტე­რო­ნი არე­გუ­ლი­რებს წყალ-მა­რი­ლო­ვან ცვლას და არ­ტე­რი­ულ წნე­ვას.

ალ­დოს­ტე­რო­ნის დე­ფი­ცი­ტი იწ­ვევს და­ბალ არ­ტე­რი­უ­ლი წნე­ვას, კა­ლი­უ­მის დო­ნის გაზ­რდას სის­ხლში (ჰი­პერ­კა­ლი­ე­მია), ცნო­ბი­ე­რე­ბის და­ბინ­დვას, დი­ა­რე­ას, დაღ­ლი­ლო­ბას, ღე­ბი­ნე­ბას, არით­მი­ებს.

ალ­დოს­ტე­რო­ნის სი­ჭარ­ბე იწ­ვევს არ­ტე­რი­ულ ჰი­პერ­ტენ­ზი­ას, კა­ლი­უ­მის დო­ნის დაქ­ვე­ი­თე­ბას სის­ხლში (ჰი­პო­კა­ლი­ე­მია).

ან­დრო­გე­ნე­ბი-დე­ჰიდ­რო­ე­პი­ან­დროს­ტე­რო­ნი, დე­ჰიდ­რო­ე­პი­ან­დროს­ტე­რო­ნის სულ­ფა­ტი, ან­დროს­ტენ­დი­ო­ნი-პე­რი­ფე­რი­ულ ქსო­ვი­ლებ­ში გარ­და­იქ­მნე­ბი­ან ტეს­ტოს­ტე­რო­ნად და ესტრო­გე­ნად.

მათი დე­ფი­ცი­ტის დროს ვი­თარ­დე­ბა: ერექ­ტი­უ­ლი დის­ფუნ­ქცია, ლი­ბი­დოს და ფერ­ტი­ლო­ბის დაქ­ვე­ი­თე­ბა, გუ­ნე­ბა-გან­წყო­ბის გა­უ­ა­რე­სე­ბა, ძვლო­ვა­ნი და კუნ­თო­ვა­ნი მა­სის დაქ­ვე­ი­თე­ბა, ანე­მია სის­ხლწარ­მოქ­მნის დაქ­ვე­ი­თე­ბის გამო.

ან­დრო­გე­ნე­ბის სი­ჭარ­ბი­სას, გან­სა­კუთ­რე­ბით ქა­ლებ­ში, აღი­ნიშ­ნე­ბა გა­რეგ­ნუ­ლი იე­რის მას­კუ­ლი­ნი­ზე­ბა, და­ბა­ლი ხმა, კუნ­თო­ვა­ნი მა­სის გაზ­რდა, ჰი­რუს­ტიზ­მი ანუ ჭარბთმი­ა­ნო­ბა, მენსტრუ­ა­ლუ­რი ციკ­ლის დაღ­ვე­ვა, ზოგ­ჯერ ამე­ნო­რეა.

კა­ტე­ქო­ლა­მი­ნე­ბი - დო­ფა­მი­ნი, ნო­რად­რე­ნა­ლი­ნი და ად­რე­ნა­ლი­ნი - ად­რე­ნა­ლი­ნი და ნო­რად­რე­ნა­ლი­ნი, გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი სტრე­სის პი­რო­ბებ­ში ზრდის გულ-სის­ხლძარ­ღვთა სის­ტე­მის აქ­ტი­ვო­ბას. დო­ფა­მი­ნი იწ­ვევს და­დე­ბით ემო­ცი­ებს, არე­გუ­ლი­რებს მოძ­რა­ო­ბას.

- თირკმელ­ზე­და ჯირ­კვლის რა და­ა­ვა­დე­ბებს გა­ნას­ხვა­ვე­ბენ?

- არ­სე­ბობს თირკმელ­ზე­და ჯირ­კვლის და­ა­ვა­დე­ბა­თა რამ­დე­ნი­მე ტიპი, თი­თო­ე­ულს აქვს შე­სა­ბა­მი­სი სიმპტო­მე­ბი და მკურ­ნა­ლო­ბის მე­თო­დე­ბი.~

კუ­შინ­გის სინ­დრო­მი - ვი­თარ­დე­ბა ორ­გა­ნიზ­მში კორ­ტი­ზო­ლის მა­ღა­ლი დო­ნის შე­დე­გად. მისი მი­ზე­ზი შე­იძ­ლე­ბა იყოს ჰი­პო­ფი­ზის ან თირკმელ­ზე­და ჯირ­კვლის სიმ­სივ­ნე, ასე­ვე, ექ­ტო­პი­უ­რი სიმ­სივ­ნე­ე­ბი. ზოგ­ჯერ კუ­შინ­გის სინ­დრო­მი ვი­თარ­დე­ბა სტე­რო­ი­დუ­ლი ჰორ­მო­ნე­ბის ხან­გრძლი­ვი და გა­და­ჭარ­ბე­ბუ­ლი გა­მო­ყე­ნე­ბის შე­დე­გად. და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლია წო­ნის მა­ტე­ბა, მთვა­რი­სებ­რი სახე, სტრი­ე­ბი, გან­სა­კუთ­რე­ბით მუ­ცელ­ზე, ბარ­ძაყ­ზე, მკერ­დსა და მკლავ­ზე, აკნე, თმი­ა­ნო­ბა ქა­ლებ­ში, მენსტრუ­ა­ლუ­რი ციკ­ლის დარ­ღვე­ვე­ბი, ლი­ბი­დოს დაქ­ვე­ი­თე­ბა,ფერ­ტი­ლო­ბის დაქ­ვე­ი­თე­ბა, ერექ­ტი­უ­ლი დის­ფუნ­ქცია და ა.შ.

თირკმელ­ზე­და ჯირ­კვლის ქერ­ქის თან­და­ყო­ლი­ლი ჰი­პერ­პლა­ზია - ამ დროს ორ­გა­ნიზ­მი გა­მო­ი­მუ­შა­ვებს არა­საკ­მა­რი­სი რა­ო­დე­ნო­ბით კორ­ტი­ზოლს. ასეთ ადა­მი­ა­ნებს შე­იძ­ლე­ბა ჰქონ­დეთ სხვა ჰორ­მო­ნე­ბის მხრი­ვაც დარ­ღვე­ვე­ბი, მა­გა­ლი­თად, მათი ორ­გა­ნიზ­მი შე­იძ­ლე­ბა არ გა­მო­ი­მუ­შა­ვებ­დეს საკ­მა­რი­სი რა­ო­დე­ნო­ბით ალ­დოს­ტე­რონს, მაგ­რამ შე­იძ­ლე­ბა გა­მო­ი­მუ­შა­ვებ­დეს დიდი რა­ო­დე­ნო­ბით ან­დრო­გე­ნებს. სიმპტო­მე­ბი და­მო­კი­დე­ბუ­ლია იმა­ზე, რო­მე­ლი გე­ნის დე­ფექ­ტია, და რო­გო­რია ფერ­მენ­ტუ­ლი დე­ფი­ცი­ტის დონე.

ფე­ოქ­რო­მო­ცი­ტო­მა - ვი­თარ­დე­ბა თირკმელ­ზე­და ჯირ­კვლის ტვი­ნო­ვან ნივ­თი­ე­რე­ბა­ში. ის წარ­მოქ­მნის დიდი რა­ო­დე­ნო­ბით ად­რე­ნა­ლინს. მის­თვის გან­სა­კუთ­რე­ბით და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლია არ­ტე­რი­უ­ლი ჰი­პერ­ტენ­ზია, თა­ვის ტკი­ვი­ლი, ოფ­ლი­ა­ნო­ბა, გუ­ლის­ცე­მის აჩ­ქა­რე­ბა, ტრე­მო­რი, სი­ფერ­მკრთა­ლე, ჰა­ე­რის უკ­მა­რი­სო­ბა, პა­ნი­კუ­რი შე­ტე­ვის მსგავ­სი სიმპტო­მე­ბი.

ადი­სო­ნის და­ავ­დე­ბა - აუ­ტო­ი­მუ­ნუ­რი და­ა­ვა­დე­ბაა, რო­მე­ლიც იწ­ვევს თირკმელ­ზე­და ჯირ­კვლის და­ზი­ა­ნე­ბას. ამ დროს ორ­გა­ნიზ­მი ვერ გა­მო­ი­მუ­შა­ვებს საკ­მა­რი­სი რა­ო­დე­ნო­ბით კორ­ტი­ზოლს. ხშირ შემ­თხვე­ვა­ში, ალ­დოს­ტე­რონ­საც. მის­თვის გან­სა­კუთ­რე­ბით და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლია, მუქი ფე­რის კანი (ჰი­პერ­პიგმენ­ტა­ცია), მა­რი­ლი­სად­მი მო­თხოვ­ნი­ლე­ბის გაზ­რდა, და­ბა­ლი არ­ტე­რი­უ­ლი წნე­ვა, გა­მო­ხა­ტუ­ლი სი­სუს­ტე, წო­ნის დაკ­ლე­ბა.

ჰი­პე­რალ­დოს­ტე­რო­ნიზ­მი - ორ­გა­ნიზ­მი გა­მო­ი­მუ­შა­ვებს დიდი რა­ო­დე­ნო­ბით ალ­დოს­ტე­რონს, რო­მელ­საც აპ­რო­დუ­ცი­რებს ან თირკმელ­ზე­და ჯირ­კვლის სიმ­სივ­ნე, ან ჰი­პერ­პლა­ზი­რე­ბუ­ლი თირკმელ­ზე­და ჯირ­კვლე­ბი. მის­თვის გან­სა­კუთ­რე­ბით და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლია მა­ღა­ლი არ­ტე­რი­უ­ლი წნე­ვა. რო­დე­საც გვაქვს არ­ტე­რი­უ­ლი ჰი­პერ­ტენ­ზია ახალ­გაზ­რდა ასაკ­ში, აგ­რეთ­ვე გვაქვს მკურ­ნა­ლო­ბი­სად­მი რე­ზის­ტენ­ტუ­ლი ჰი­პერ­ტენ­ზია, აუ­ცი­ლე­ბე­ლია თირკმელ­ზე­და ჯირ­კვლის გა­მოკ­ვლე­ვა.~

- რო­გორ იმოქ­მე­და კო­ვიდ­მა თირკმელ­ზე­და ჯირ­კვალ­ზე?

- ენ­დოკ­რი­ნუ­ლი სის­ტე­მა, გან­სა­კუთ­რე­ბით თირკმელ­ზე­და ჯირ­კვა­ლი, გან­სა­კუთ­რე­ბით მგრძნო­ბი­ა­რეა კო­ვიდ 19-ის ეპო­ქა­ში. აღ­წე­რი­ლია შემ­თხვე­ვე­ბი, რო­დე­საც კოვი 19-ით ავა­დო­ბის დროს გან­ვი­თარ­და თირკმელ­ზე­და ჯირ­კვლის უკ­მა­რი­სო­ბა. ზო­გა­დად, პა­ცი­ენ­ტებს, რო­მელ­თაც აქვთ თირკმელ­ზე­და ჯირ­კვლის პა­თო­ლო­გი­ე­ბი, რამ­დე­ნად­მე გაზ­რდი­ლი აქვთ რის­კე­ბი, ბუ­ნებ­რი­ვი კი­ლე­რი უჯრე­დე­ბის ფუნ­ქცი­ის დაქ­ვე­ი­თე­ბის გამო (თირკმელ­ზე­და ჯირ­კვლის უკ­მა­რი­სო­ბა), გარ­და ამი­სა, დი­ა­ბე­ტი და ჰი­პერ­ტენ­ზია, რო­მე­ლიც და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლია კუ­შინ­გის სინ­დრო­მის­თვის, კარ­გა­დაა ცნო­ბი­ლი, რო­გორც არა­სა­სურ­ვე­ლი პროგ­ნო­ზუ­რი ფაქ­ტო­რე­ბი კო­ვიდ 19-ის დროს ასა­კის­გან და­მო­უ­კი­დებ­ლად. ამი­ტომ, მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია შეს­რულ­დეს ინ­ფექ­ცი­ის პრო­ფი­ლაქ­ტი­კის სტან­დარ­ტუ­ლი ზო­მე­ბი. ინ­ფექ­ცი­ის შემ­თხვე­ვა­ში კი, სა­ჭი­როა არ­ტე­რი­უ­ლი წნე­ვი­სა და სის­ხლში შაქ­რის დო­ნის კონ­ტრო­ლი.

- რაც შე­ე­ხე­ბა პრე­ვენ­ცი­ას და რე­კო­მენ­და­ცი­ებს...

- თირკმელ­ზე­და ჯირ­კვლის პა­თო­ლო­გი­ე­ბის შემ­თხვე­ვა­ში, რთუ­ლია, სა­უ­ბა­რი პრე­ვენ­ცი­ა­ზე, მისი გა­მომ­წვე­ვი მი­ზე­ზე­ბის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით (აუ­ტო­ი­მუ­ნუ­რი და­ზი­ა­ნე­ბე­ბი, სიმ­სივ­ნე­ე­ბი, გე­ნე­ტი­კუ­რი დე­ფექ­ტე­ბი).

რე­კო­მენ­და­ცი­ას რაც შე­ე­ხე­ბა, სიფრ­თხი­ლით და მხო­ლოდ ექიმ­თან შე­თან­ხმე­ბით მი­ვი­ღოთ ჰორ­მო­ნა­ლუ­რი პრე­პა­რა­ტე­ბი. გა­ვით­ვა­ლის­წი­ნოთ, რომ ისე­თი გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი სიმპტო­მე­ბი, რო­გო­რი­ცაა არ­ტე­რი­უ­ლი ჰი­პერ­ტენ­ზია, გან­სა­კუთ­რე­ბით ახალ­გაზ­რდებ­ში, სიმ­სუქ­ნე, ჭარბთმი­ა­ნო­ბა, მენსტრუ­ა­ლუ­რი ციკ­ლის დარ­ღვე­ვე­ბი, აკნე, სი­სუს­ტე, დაღ­ლი­ლო­ბა, სის­ხლში შაქ­რის მა­ღა­ლი ან და­ბა­ლი ციფ­რე­ბი, ძვლის მი­ნე­რა­ლუ­რი სიმ­კვრი­ვის დაქ­ვე­ი­თე­ბა ანუ ოს­ტე­ო­პო­რო­ზი, შე­იძ­ლე­ბა და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი იყოს თირკმელ­ზე­და ჯირ­კვლის ფუნ­ქცი­ის დარ­ღვე­ვას­თან.