"ოთარს ამ ამბავს ვერც ვეუბნები... შეიძლება ვერ გაუძლოს, სიმართელს რომ გაიგებს" - ამერიკელების რჩეული ქართველი გენერლის მუზეუმი განადგურების პირასაა
1993 წლის 25 ოქტომბერს, პრეზიდენტ ბილ კლინტონის გადაწყვეტილებით, გენერალი ჯონ მალხაზ შალიკაშვილი შეერთებული შტატების შეიარაღებული ძალების შტაბების მეთაურთა გაერთიანებული კომიტეტის თავმჯდომარედ დაინიშნა. ჯონ-მალხაზ შალიკაშვილი იყო სტენფორდის უნივერსიტეტის პროფესორი, სადაც მოღვაწეობდა საერთაშორისო უსაფრთხოებისა და თანამშრომლობის ცენტრში. 2004 წელს მრჩევლი იყო ჯონ კერის საპრეზიდენტო კამპანიაში...25-წლიანი კარიერისა და დიდი თანამდებობების მიუხედავად, არც ერთ ძმას ამერიკელებისათვის ძნელად გამოსათქმელი გვარი არც შეუცვლია და არც შეუმოკლებია, თუმცა კი, კლინტონი ჯონ მალხაზს "შალის" უწოდებდა. შალიკაშვილების დაჟინებამ ნაყოფი გამოიღო და მალე, ამ რთულ გვარს ამერიკელებიც სწორად გამოთქვამდნენ.
"ძმები ოთარ და - ჯონ-მალხაზ შალიკაშვილები საქართველოში პირველად უმძიმეს პერიოდში - 1992 წელს ჩამოვიდნენ. ოთარს თან ჰქონდა მამის ხელით დახაზული კახეთის რუკა. ისიც იცოდა, რომ მისი წინაპრები გურჯაანში იყვნენ დასაფლავებული. მომდევნო ვიზიტის დროს, ჯონ მალხაზმა წინაპართა საფლავები მოინახულა და მათი საფლავის ქვის ნატეხები სამახსოვროდ წაიღო... შალიკაშვილები საქართველოში ყოველი ჩამოსვლისას მამა-პაპის საფლავების მოსანახულებლად მიდიოდნენ. ამიტომაც, 10 წლის წინ, გურჯაანში საფუძველი ჩაეყარა სახლ-მუზეუმს, რომელსაც სათავეში სამხედრო ისტორიკოსი - შოთა უტიაშვილი ჩაუდგა. 2005 წლის დეკემბერში, მათ მამაპაპისეულ სახლში გაიხსნა შალიკაშვილების სახელობის პირველი ქართული სამხედრო მუზეუმი, რომელსაც პენსიაში გასვლის შემდეგ, მალხაზ შალიკაშვილმა გადასცა მუნდირი და ჯილდოები" - იხსენებს ისტორიკოსი - რუსუდან დაუშვილი...
შოთა უტიაშვილი:
- შალიკაშვილების სახელობის ქართული სამხედრო მუზეუმი დღეს განადგურებულია! 15 წელი არსებობდა ეს მუზეუმი და ამჟამად როგორც მუზეუმი აღარ არსებობს! პირველი სამხედრო მუზეუმი იყო საქართველოში, თან როგორც ისტორიული ძეგლი, ორასი წლის შენობაა, რომელიც გურჯაანში ერთ-ერთი პირველი შენობა იყო. შალიკაშვილების ხუთი თაობაა მანდ გაზრდილი - გენერლები, ოფიცრები, საქართველოს პატრიოტები... ძმებმა ოთარ და ჯონ-მალხაზ შალიკაშვილებმა მამაპაპისეული სახლი სახელმწიფოს, თავდაცვის სამინისტროს გადასცეს... შენობაში სამხედრო მუზეუმი 2001 წლის 15 სექტემბერს გავხსენით. გახსნაზე ძმები ამერიკიდან საგანგებოდ ჩამობრძანდნენ, ლენტი გაჭრეს.
2015 წლის შემოდგომაზე თავდაცვის მინისტრი თინა ხიდაშელი ჩამოვიდა, გამოგვიცხადა ჩვენ უნდა მივხედოთო, ჩამოიყვანა ბრიგადები და შენობა დაანგრიეს.. თანამშრომლებიც გაანთავისუფლეს - ექვსიოდე თანამშრომელი მყავდა. ეს შენობა დარჩა ასე დანგრეული 2015 წლიდან დღემდე. თანხები გამოყოფილი იყო მუზეუმის აღსადგენად, მაგრამ ალბათ ის თანხები შეჭამეს...
დღევანდელი პარკი შენობის ირგვლივ შალიკაშვილების მამულია, 15 ჰექტარი. პარკში ჩადგეს რაღაც ფაცხები, საპირფარეშოები და მუზეუმის შენობა კი არის მიუხედავი. შენობის უკანა კედელი ჩამოიქცა, ასევე ჩამოიქცა შიდა კედლები, მუზეუმის ექსპონატები სადღაც წაიღეს, ჩაყრილია უპატრონოდ... მე - შოთა უტიაშვილს, რომელსაც კოლოსალური დამსახურება მაქვს მუზეუმის სამუშაოებში, დღეს შეხება არაფერთან მაქვს..
არაფერი არ გაკეთებულა! როგორც მოგახსენეთ გარშემო შემოაშენეს ფაცხები, სტადიონები და მუდმივად ისმის, რომ შენობის რეაბილიტაცია იწყება, მაგრამ მიბრძანდით და ნახავთ, რაც არის დაწყებული! ორასი წლის შენობა წელს ვეღარ გაუძლებს და თოვლი თუ მოვიდა, მთლიანად ჩამოიქცევა! გურჯაანის ადგილობრივ ხელისუფებას რომ ვთხოვე, ჩამრთეთ მეც რაღაც გავაკეთო-მეთქი, ყურადღება არავინ მომაქცია. დღეს საერთოდაც უმუშევარი ვარ. ვიღაცას აქვს მიბარებული მუზეუმი, ხელფასს იღებს და სამი წელი იქნება, იქ არც მისულა...მე ოთარ შალიკაშვილთან მქონდა კონტაქტი, ამერიკაში ვურეკავდი, მაგრამ კარგა ხანია არ შევხმიანებივარ. არაფრით შემიძლია ვუთხრა, რა დღეშია მათი საგვარეულო სახლი, ვიცი რამდენად მნიშვნელოვანია მისთვის და შეიძლება ვერ გაუძლოს, სიმართელს რომ გაიგებს...
გურჯაანის ინფრასტრუქტურის სამსახურის უფროსი კოტე ბერიძიშვილი.
- დიახ, სამხედრო მუზეუმი უაღრესად სავალალო მდგომარეობაშია... მე არ ვიცი 2016 წლიდან როგორი დაპირებები იყო, მაგრამ ამ ხნის გამნმავლობაში მუზეუმი ვერ აღვადგინეთ ერთი მიზეზის გამო: იგეგმებოდა იმ პარკის რეაბილიტაცია, რომელი პარკის ტერიტორიაზეც მუზეუმი დგას. პარკის რაებილიტაცია შარშან დავიწყეთ, მასშტაბური სამუშაოები მიმდინარეობს, ორმილიონახევრიანი პროექტია, დაახლოებით ერთ თვეში ყველა სამუშაო დასრულდება... შემდეგ გვინდოდა მუზეუმის შებნობის რეაბილიტაციაც დაგვეწყო, რაც ვერ მოვახერხეთ, რადგან პროექტი არ გვქონდა... ჩვენი თხოვნით პროექტი შეიძინა საქართველოს მუნიციპალური განვითარების ფონდმა. დაახლოებით ექვსი ათასი ლარი ჯდება შენობის რეაბილიტაცია. საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლთა დაცვის სააგენტოდანაც აიღეთ თანხმობა და ახლა დაემთხვა საქართველოს საპილოტე, ინტეგრირებული განვითარების საგრანტო პროგრამა...
გურჯაანის მუნიციპალიტეტმა წარვადგინეთ ექვსი პროექტი, რომლიდანაც ოთხი დაიბლოკა, ორი მეორე ეტაპზე გადავიდა და ერთერთი მათგანი არის მუზეუმი... ამ ყველაფრის მიეხდვით 95 პროცენტიანი ალბათობით შენობის აღდგენა ამ წელშივე დაიწყება და იმ წელიწადს დასრულდება.
- არ შეიძლებოდა პარკის აღდგენამდე შენობისთვის მიეხედა ადგილობრივ ხელისუფლებას, შენობა რომ არ დანგრეულიყო?
- გადაჭარბებულია, როდესაც ამბობენ შენობა 2016 წლიდან არის სავალალო მდგომარეობაშიო... სინამდვილეში გასული წლიდანაა, როდესაც თოვლი მოვიდა და უკანა კედელი ჩამოიქცა... მთელი რიგი პროცედურების გავლა სჭირდებოდა ნებართვის მოპოვებას, თორემ სურვილი დიდი იყო! პარკი კიდევ კომუნისტების დროიდან მიტოვებული იყო, ხმელი ხეც კი არ მოჭრილა, ხელი არ შევლებია! ამ დროს მუზეუმის გარემონტებას აზრი არც ექნებოდა, თუ პარკი არ მოწესრიგდებოდა! რა აზრი ჰქონდა თუ შენობამდე ტურისტი ვერ მივიდოდა და მუზეუმს ვერ ნახავდა?! როგორც მოგახსენეთ სრულდება პარკის რეაბილიტაცია და ზედ მიყვება მუზეუმიც!
გურჯაანის მუნიციპალიტეტის განათლების, სპორტისა და ახალგაზრდულ საქმეთა სამსახურის უფროსი თამარ ფურცელაძე:
- როგორც იცით, ჯონ-მალხაზ შალიკაშვილის სახელობის ქართული მხედრული მუზეუმი ქალაქ გურჯაანში მდებარეობს. უახლოეს მომავალში დაგეგმილია მისი რეაბილიტაცია. ჩემი ინფორმაციით, ამ ეტაპზე საპროექტო სამუშაოები მიმდინარეობს, სადაც რამდენიმე უწყებაა ჩართული. მუზეუმი მდიდარია ექსპონანტებით, როგორიც არის გენერალ გიორგი კვინიტაძის ხელნაწერი დოკუმენტი - პროქტი ქართული არმიის შექმნის შესახებ, ჯონ მალხაზ შალიკაშვილის მუნდირი, პირადი ნივთები და სხვა მრავალი მნიშვნელვანი დოკუმენტები საქართველოს სამხედრო წარსულიდან, რომლებიც დროებით დაცულია საცავში. რაც შეეხება მუზეუმის ფუნქციონირებას, მისი რეაბილიტაცია იქნება ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი წინაპირობა იმისა, რომ მუნიციპალიტეტმა ადგილზე უმასპინძლოს სხვადასხვა საერთაშორისო დელეგაციებს, განვითარდეს და ჩამოყალიბდეს მრავალმხრივი თანამშრომლობები, რაც თავის მხრივ განაპირობებს რეგიონის კიდევ უფრო მეტად განვითარებას. გურჯაანი გახდება როგორც შიდა ასევე საერთაშორისო ტურისტებისთვის ერთიორად საინტერესო და მიმზიდველი ადგილი, რაშიც ჯონ-მალხაზ შალიკაშვილის მუზეუმს უდიდესი დატვირთვა ექნება.
რეჟისორი რამაზ ბლუაშვილი:
- შალი! ასე ეძახდა ჯონ მალხაზ შალიკაშვილს ამერიკის შეერთებული შტატების პრეზიდენტი ბილ კლინტონი. კლინტონი მას მოიხსენიებდა, როგორც მეგობარს და განსაკუთრებულ მრჩეველს, რომლის ბრძნულ რჩევებს ყოველთვის ეყრდნობოდა!
2019 წელს, ნასას და ამერიკის კოსმოსური ასოციაციის მიერ მიწვეული იყო ანსამბლი „ჩაკრულო“, რომლის ხელმძღვანელიც გახლავთ ჩემი ძმა - თამაზ ბლუაშვილი. ანსამბლი ვაშინგტონში კოსმოსის განვითარების საერთაშორისო კონფერენციაზე იმყოფებოდა, მიწვევა მოხდა ჩემი მჭიდრო ურთიერთობებით ნასასთან... ვაშინგტონში ათი დღით ვიმყოფებოდით და გადავწყვიტე ბავშვებისთვის ამერიკის ღირშესანიშნაობები კი არ გამეცნო მხოლოდ, არამედ მაქსიმალურად მეჩვენებინა ქართული კვალი ამერიკაში. ამის წარმატებული მცდელობა იყო, როდესაც ბავშვები წავიყვანე არლინგტონის სასაფლაოზე, სადაც დაკრძალულია ჯონ-მალხაზ შალიკაშვილი. მოგეხსენებათ ჯონ-მალხაზ შალიკაშვილი ოთხვარსკვლავიანი გენერალი გახლდათ, რომლის სახელით თვითეული ქართველი უნდა ვამაყობდეთ . საქართველოში კი სამწუხაროდ მხოლოდ გაგონილი თუ აქვთ მის შესახებ და ვიტყოდი რომ ძალიან ცოტა რამ კეთდება ამ ლეგენდარული ადამიანის სახელის უკვდავსაყოფად. ბევრად მეტი ყურადღება უნდა ექცეოდეს, ელემენტარულად ძეგლი მაინც უნდა იდგეს სადმე, წიგნები უნდა იწერებოდეს, სკოლებში ისწავლებოდეს! მე ჩემი წვლილი მისი სახელის უკვდავყოფაში იმით შევიტანე, რომ ქართველი ბავშვები მივიყვანე ჯონ-მალხაზ შალიკაშვილის საფლავზე და ბავშვებმა იქ ბევრი რამ შეიტყვეს, საპატივსაცემოდ „ჩაკრულოც“ კი იმღერეს... ეს დღე ყველაზე საამაყოა ჩემთვის ჩემი ცხოვრებიდან!
წილად მხვდა ბედნიერება ჯონ-მალხაზ შალიკაშვილს პირადად შევხვედროდი სიეტლში 2000 წელს. ანსამბლი „ერისიონი“ გახლდათ მიწვეული ამერიკის შეერთებულ შტატებში და ამხელა პიროვნება კონცერტზე თავის შვილთან ერთად მოვიდა დასასწრებად. კონცერტის შემდეგ ძალიან დიდხანს ვისაუბრეთ, ძალიან საინტერესო შეხვედრა იყო, რომელიც არასოდეს დამავიწყდება. გახარებული ამბობდა დღეს მე ჩემს შვილს საქართველო გავაცანიო...
რაც შეეხება მუზეუმ, როგორც სამხედრო სამხედრო ისტორიკოსმა - მამუკა გოგიტიძემ გვითხრა, შენობის აღდგენის თხოვნით წლების განმავლობაში მიმართეს პრემიერ-მინისტრს - ირაკლი ღარიბაშვილს , პრეზიდენტს სალომე ზურაბიშვილს, პარლამენტის თავჯდომარეს კახა კუჭავას, მინისტრებს ჟუანშერ ბურჭულაძეს, თეა წულუკიანს და სხვებს... მამუკა გოგიტიძემ პრეზიდენტის სახელზე გაგზავნილი წერილი ჩვენც გაგვიზიარა, რომელსაც მისი თქმით პრეზიდენტისგან არანაირი რეაგირება არ მოჰყოლია...