თა­ლი­ბე­ბის დაბ­რუ­ნე­ბამ ავ­ღა­ნე­თის ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ში კვლავ აქ­ტუ­ა­ლუ­რი გა­ხა­და შა­რი­ა­თუ­ლი კა­ნო­ნე­ბის სა­კი­თხი, რომ­ლის შე­მო­ღე­ბა­საც "თა­ლი­ბა­ნი“ აპი­რებს. ავ­ღა­ნუ­რი სა­ინ­ფორ­მა­ციო სა­ა­გენ­ტო Pajhwok-ის ცნო­ბით, "თა­ლი­ბან­მა“ ყან­და­ა­რის პრო­ვინ­ცი­ა­ში მუ­სი­კი­სა და ქა­ლე­ბის ხმე­ბის ტრანსლა­ცია აკ­რძა­ლა. ამას­თა­ნა­ვე, ად­გი­ლობ­რი­ვი მე­დი­ის ინ­ფორ­მა­ცი­ით, ავ­ღა­ნე­თის უნი­ვერ­სი­ტე­ტებ­ში ბი­ჭე­ბი და გო­გო­ნე­ბი ერ­თად აღარ ის­წავ­ლი­ან. ამის შე­სა­ხებ თა­ლი­ბე­ბის მიერ ახ­ლად და­ნიშ­ნულ­მა უმაღ­ლე­სი გა­ნათ­ლე­ბის მი­ნის­ტრის მო­ვა­ლე­ო­ბის შემ­სრუ­ლე­ბელ­მა აბ­დულ ბაკი ჰა­კან­მა გა­ნა­ცხა­და.

"გო­გო­ნე­ბი და ბი­ჭე­ბი ვე­ღარ შეძ­ლე­ბენ ერ­თად სწავ­ლას უნი­ვერ­სი­ტე­ტებ­ში და გა­აგ­რძე­ლე­ბენ სწავ­ლას ცალ-ცალ­კე კლა­სებ­ში, შა­რი­ა­თის კა­ნო­ნის შე­სა­ბა­მი­სად“, - აღ­ნიშ­ნა მი­ნის­ტრის მო­ვა­ლე­ო­ბის შემ­სრუ­ლე­ბელ­მა.

რა არის შა­რი­ა­თი, რო­გო­რია მისი, რო­გორც რე­ლი­გი­უ­რი სა­მარ­თლის მნიშ­ვნე­ლო­ბა მუ­სულ­მა­ნურ სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში, თა­ნა­მედ­რო­ვე ის­ლა­მურ ქვეყ­ნებ­ში? მო­გეხ­სე­ნე­ბათ, ავ­ღა­ნე­თი არც პირ­ვე­ლი და არც უკა­ნას­კნე­ლი ქვე­ყა­ნაა მსოფ­ლი­ო­ში, სა­დაც შა­რი­ა­თუ­ლი კა­ნო­ნე­ბი მოქ­მე­დებს.

• რა არის შა­რი­ა­თი?

შა­რი­ა­თი იმ წე­სე­ბი­სა და ადა­თე­ბის სის­ტე­მაა, რო­მე­ლიც ის­ლა­მუ­რი სა­მარ­თლის სა­ფუძ­ველს წარ­მო­ად­გენს. შა­რი­ა­თი ეფუძ­ნე­ბა მუ­სულ­მან­თა წმინ­და წიგნს - ყუ­რანს, აგ­რეთ­ვე სუ­ნებს და ჰა­დი­სებს, ანუ ტექ­სტებს, რომ­ლებ­შიც წი­ნას­წარ­მე­ტყვე­ლი მუ­ჰა­მე­დის მიერ გან­ვლი­ლი გზაა აღ­წე­რი­ლი, მო­ცე­მუ­ლია მისი გა­მო­ნათ­ქვა­მე­ბი და ქცე­ვის წე­სე­ბი.

"შა­რი­ა­თი“ არა­ბუ­ლი სი­ტყვაა და ხში­რად ითარ­გმნე­ბა რო­გორც "სწო­რი გზა“ ან "გზა წყლი­სა­კენ“, რაც არა­ბე­თის უდაბ­ნოს კონ­ტექ­სტში ღვთის­ნი­ერ, სა­მარ­თლი­ან გზას უნდა ნიშ­ნავ­დეს. შე­საძ­ლოა იმი­ტო­მაც სარ­გებ­ლობ­დნენ ამ სი­ტყვით არა მარ­ტო მუ­სულ­მა­ნე­ბი, არა­მედ ქრის­ტი­ა­ნი არა­ბე­ბიც, ასე­ვე ზო­რო­ას­ტრე­ლე­ბი.

შა­რი­ა­თი კა­ნონ­თა კრე­ბუ­ლი კი არ არის, არა­მედ მი­წე­რი­ლო­ბე­ბის, მი­თი­თე­ბე­ბის კომ­პლექ­სი, რო­მე­ლიც გან­სა­ზღვრავს ყო­ვე­ლი მუ­სულ­მა­ნის ცხოვ­რე­ბას - მათ შო­რის ლოც­ვებ­თან და­კავ­ში­რე­ბულს, მარ­ხვას, მომ­ლოც­ვე­ლო­ბას, ასე­ვე ურ­თი­ერ­თო­ბას მე­ზობ­ლებ­თან და, მთლი­ა­ნო­ბა­ში, გა­რე­სამ­ყა­როს­თან.

იდე­ა­ში შა­რი­ა­თის და­ნიშ­ნუ­ლე­ბაა გა­ა­გე­ბი­ნოს, ას­წავ­ლოს მუ­სულ­მანს ის, თუ რო­გორ იცხოვ­როს ყო­ველ­დღი­უ­რად მუ­ჰა­მე­დის მსგავ­სად, რო­გორ უნდა აქ­ცი­ოს თა­ვი­სი ცხოვ­რე­ბის ყო­ვე­ლი დღე ღვთის­ნი­ე­რად - მას­ში იგუ­ლის­ხმე­ბა რწმე­ნა და ქველ­მოქ­მე­დე­ბა, ქორ­წი­ნე­ბა და ოჯა­ხუ­რი ურ­თი­ერ­თო­ბა, საქ­მი­ა­ნი კავ­ში­რე­ბი, მემ­კვიდ­რე­ო­ბი­თი და­ვე­ბის გა­და­წყვე­ტა და ა.შ.

თუ სა­სა­მარ­თლო გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბა ამ წმინ­და საღვთო წე­რი­ლე­ბის სა­ფუძ­ველ­ზე ვერ იქ­ნე­ბა გა­მო­ტა­ნი­ლი, მა­შინ მუ­სულ­მან სა­მარ­თალმცოდ­ნე­ებს შე­უძ­ლი­ათ რე­კო­მენ­და­ცი­ე­ბის მი­ცე­მა ამა თუ იმ სა­კი­თხზე, რო­მე­ლიც ზოგ­ჯერ რე­ლი­გი­უ­რი ედიქ­ტის - ფეტ­ვას სა­ხით არის გა­მო­ხა­ტუ­ლი.

რო­გორც გლაზ­გოს უნი­ვერ­სი­ტე­ტის ის­ლა­მუ­რი კვლე­ვე­ბის პრო­ფე­სო­რი მონა სი­დი­ყი ამ­ბობს, სუ­რებ­ში (ყუ­რა­ნის ცალ­კე­ულ თა­ვებ­ში) გან­სა­ზღვრუ­ლია მარ­თლმორ­წმუ­ნე­თა (მუ­სულ­მან­თა) პი­რა­დი ცხოვ­რე­ბის წე­სე­ბი. "ყუ­რა­ნის სუ­რე­ბი კა­ნო­ნე­ბი არ არის, მაგ­რამ მათ­ში მო­ცე­მუ­ლია, თუ რო­გორ უნდა ექ­ცე­ო­დე მე­უღ­ლეს, რო­გორ უნდა აღ­ზარ­დო შვი­ლე­ბი, რო­გო­რი და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა უნდა ჰქონ­დეთ შვი­ლებს მშობ­ლებ­თან... ყუ­რა­ნი­დან ბევ­რი რამ შე­ვი­და ის­ლა­მურ კა­ნონ­მდებ­ლო­ბა­ში“, - გან­მარ­ტავს ის.

მა­გა­ლი­თად, თუ კო­ლე­გე­ბი მუ­სულ­მანს სა­მუ­შაო დღის ბო­ლოს პაბ­ში (ლუდ­ხა­ნა­ში) მი­იწ­ვე­ვენ, მას შე­უძ­ლია რჩე­ვა ჰკი­თხოს ღვთის­მე­ტყველს, რათა რე­კო­მენ­და­ცია მი­ი­ღოს მსგავ­სი შემ­თხვე­ვე­ბი­სათ­ვის. ასე­თი­ვე­ნა­ი­რად გან­სა­ზღვრავს შა­რი­ა­თი მუ­სულ­მა­ნე­ბი­სათ­ვის ოჯა­ხურ სა­მარ­თალს, ფი­ნან­სურ და საქ­მი­ან ურ­თი­ერ­თო­ბებს.

• შე­იძ­ლე­ბა თუ არა შა­რი­ა­თის ინ­ტერპრე­ტი­რე­ბა?

არ­სე­ბობს ის­ლა­მუ­რი სა­მარ­თლის ხუთი სხვა­დას­ხვა სკო­ლა, მათ შო­რის ოთხი სუ­ნი­ტუ­რი მი­მარ­თუ­ლე­ბი­საა - ჰან­ბა­ლი, მა­ლი­ქი, შაფი და ჰა­ნა­ფი, ერ­თიც ში­ი­ტუ­რი - ჯა­ფა­რი.

სუ­ნიზ­მი და ში­იზ­მი ის­ლა­მის ყვე­ლა­ზე დიდ გან­შტო­ე­ბებს წარ­მო­ად­გე­ნენ, რაც წი­ნას­წარ­მე­ტყველ მუ­ჰა­მე­დის გარ­დაც­ვა­ლე­ბის შემ­დეგ გაჩ­ნდა. გან­სხვა­ვე­ბა ში­ი­ტე­ბი­სა და სუ­ნი­ტე­ბის ხედ­ვებ­ში ვლინ­დე­ბა სხვა­დას­ხვა სა­კი­თხებ­ში - მა­გა­ლი­თად, თუ ვინ უნდა იყოს ის­ლა­მუ­რი სა­ზო­გა­დო­ე­ბის - უმის ლი­დე­რი. მსოფ­ლი­ო­ში სუ­ნი­ტე­ბი უფრო მე­ტია, ვიდ­რე ში­ი­ტე­ბი. სუ­ნი­ტე­ბი ცხოვ­რო­ბენ სა­უ­დის არა­ბეთ­ში, პა­კის­ტან­ში, თურ­ქეთ­ში. ში­ი­ტე­ბი კი ძი­რი­თა­დად ირან­ში, აზერ­ბა­ი­ჯან­ში, ერაყ­ში.

შა­რი­ა­თის სკო­ლებ­ში გან­სხვა­ვე­ბა იმა­შია, თუ რო­გორ უდ­გე­ბი­ან ისი­ნი იმ ტექ­სტებს და მი­თი­თე­ბებს, რომ­ლე­ბიც შა­რი­ა­თის სა­ფუძ­ველს წარ­მო­ად­გე­ნენ.

"ჰან­ბა­ლი“ მი­იჩ­ნე­ვა ყვე­ლა­ზე მკაცრ მი­თი­თე­ბად: სწო­რედ მას მის­დე­ვენ სა­უ­დის არა­ბეთ­ში. ჰან­ბა­ლით ხელ­მძღვა­ნე­ლო­ბენ ავ­ღა­ნე­ლი თა­ლი­ბე­ბიც. ჰა­ნა­ფი ყვე­ლა­ზე ლი­ბე­რა­ლუ­რად მი­იჩ­ნე­ვა - ის დო­მი­ნი­რებს, მა­გა­ლი­თად, ეგ­ვიპ­ტე­ში, პა­კი­ტან­ში, თურ­ქეთ­ში.

"შა­რი­ა­თის კა­ნო­ნი ალა­ჰის სი­ტყვაა, მაგ­რამ მას ადა­მი­ა­ნე­ბი წე­რენ და ახორ­ცი­ე­ლე­ბენ. სას­ჯე­ლი გა­მო­აქვს მო­სა­მარ­თლეს - ყა­დის, ანუ ყადი კა­ნონს ახორ­ცი­ე­ლებს სა­კუ­თა­რი შე­ხე­დუ­ლე­ბით და გა­გე­ბით“, - ამ­ბობს ჰიუ კე­ნე­დი, ლონ­დო­ნის აღ­მო­სავ­ლეთმცოდ­ნე­ო­ბის და აფ­რი­კა­ნის­ტი­კის სკო­ლის არა­ბუ­ლი ენის პრო­ფე­სო­რი.

"შა­რი­ა­თი მო­ი­თხოვს, რომ ადა­მი­ა­ნებ­მა კე­თი­ლი საქ­მე­ე­ბი აკე­თონ, კრძა­ლავს ბო­რო­ტე­ბის ჩა­დე­ნას. შა­რი­ა­თი შე­იძ­ლე­ბა გარ­კვე­ულ ნი­უ­ან­სებ­ში დე­მოკ­რა­ტი­ულ უფ­ლე­ბებ­საც მო­ი­ცავ­დეს, - გა­აჩ­ნია, რო­მე­ლი პო­ლი­ტი­კუ­რი მოძ­რა­ო­ბა ახ­დენს მის ინ­ტერპრე­ტა­ცი­ას. შა­რი­ა­თი­სად­მი მიდ­გო­მე­ბი მუ­სულ­მა­ნურ სამ­ყა­რო­ში არ­სე­ბუ­ლი თით­ქმის ყვე­ლა პო­ლი­ტი­კუ­რი პარ­ტი­ე­ბის პროგ­რა­მე­ბის სა­ფუძ­ველს შე­ად­გენს.

მაგ­რამ არის კი­დევ ერთი ფაქ­ტო­რი, რომ­ლიც გავ­ლე­ნას ახ­დენს შა­რი­ა­თის ინ­ტერპრე­ტი­რე­ბა­სა და მის გა­მო­ყე­ნე­ბა­ზე - ესაა გვა­როვ­ნულ-ტო­მობ­რი­ვი წე­სე­ბი“, - აღ­ნიშ­ნავს გუ­ტი­ე­რეს დე-ტე­რა­ნი, მად­რი­დის უნი­ვერ­სი­ტე­ტის არა­ბის­ტი­კი­სა და ორი­ენ­ტა­ლის­ტი­კის დე­პარ­ტა­მენ­ტის დი­რექ­ტო­რი.

"შა­რი­ა­თი, რომ­ლი­თაც თა­ლი­ბე­ბი სარ­გებ­ლო­ბენ, პუშ­ტუ­ნე­ბის ტო­მობ­რივ წე­სებს ეფუძ­ნე­ბა - ერ­თობ პატ­რი­არ­ქა­ლურს. სწო­რედ ამი­ტომ არის მათ­ში ქა­ლი­სად­მი და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა ძა­ლი­ან და­მაკ­ნი­ნე­ბე­ლი და მკაც­რი“, - ამ­ბობს იგი.

ის­ლა­მუ­რი სამ­ყა­როს ულტრა­კონ­სერ­ვა­ტი­უ­ლი რე­ჟი­მე­ბი ხში­რად სარ­გებ­ლო­ბენ შა­რი­ა­თის ინ­ტერპრე­ტი­რე­ბით, რათა თა­ვი­ან­თი პო­ლი­ტი­კუ­რი მიზ­ნე­ბი გა­ნა­ხორ­ცი­ე­ლონ. მა­გა­ლი­თად, ირა­ნის თე­ოკ­რა­ტი­ულ­მა რე­ჟიმ­მა, რო­მე­ლიც ქვეყ­ნის ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ში 1979 წლის რე­ვო­ლუ­ცი­ის შე­დე­გად მო­ვი­და, წი­ნას­წარ­გან­ზრა­ხუ­ლად შეც­ვა­ლა შა­რი­ა­თის წე­სე­ბი სა­კუ­თა­რი ინ­ტე­რე­სე­ბის მი­ხედ­ვით - შე­ამ­ცი­რა გო­გო­ნე­ბის გა­თხო­ვე­ბის (თან­ხმო­ბის მი­ცე­მის) ასა­კი 13 წლამ­დე, აუკ­რძა­ლა ქა­ლებს უნი­ვერ­სი­ტე­ტებ­ში ჰი­ჯა­ბის გა­რე­შე სწავ­ლა და ა.შ.

• რო­მელ ქვეყ­ნებ­ში აღი­ა­რე­ბენ შა­რი­ათს?

ბევრ ქვე­ყა­ნა­ში - ძი­რი­თა­დად ახლო აღ­მო­სავ­ლეთ­სა და ჩრდი­ლო­ეთ აფ­რი­კა­ში - შა­რი­ა­თი ძი­რი­თად როლს ოჯა­ხურ სა­მარ­თალ­ში ას­რუ­ლებს, ის მხო­ლოდ რამ­დე­ნი­მე მათ­გა­ნის კრი­მი­ნა­ლურ კა­ნონ­მდებ­ლო­ბა­შია შე­სუ­ლი. ასე­თი ქვეყ­ნე­ბია: პა­კის­ტა­ნი, ავ­ღა­ნე­თი, ირა­ნი, სა­უ­დის არა­ბე­თი (და სპარ­სე­თის ყუ­რის სხვა ქვეყ­ნე­ბი), ერა­ყი, იე­მე­ნი, მავ­რი­ტა­ნია, ბრუ­ნეი, სო­მა­ლი (შა­რი­ა­თუ­ლი კა­ნონ­მდებ­ლო­ბის მქო­ნე ქვეყ­ნე­ბის სრუ­ლი სია იხი­ლეთ აქ).

დიდი ბრი­ტა­ნე­თი სა­ე­რო სა­ხელ­მწი­ფოა, მაგ­რამ მუ­სულ­მა­ნებს აქვთ უფ­ლე­ბა შა­რი­ა­თის წე­სე­ბით იცხოვ­რონ, თუ ეს ბრი­ტა­ნე­თის კა­ნო­ნებს არ ეწი­ნა­აღ­მდე­გე­ბა. ინ­გლის­ში არი­ან "შა­რი­ა­თუ­ლი სა­სა­მარ­თლო­ე­ბი“ (ში­ი­ტუ­რი საბ­ჭო­ე­ბი), თუმ­ცა ისი­ნი სა­ზო­გა­დო­ებ­რივ სა­წყი­სებ­ზე არ­სე­ბო­ბენ და მხო­ლოდ ოჯა­ხურ სა­კი­თხებს წყვე­ტენ. მარ­თა­ლია, ში­ი­ტუ­რი საბ­ჭო­ე­ბის დად­გე­ნი­ლე­ბებს იუ­რი­დი­უ­ლი ძალა არ აქვთ, მაგ­რამ ბრი­ტა­ნულ სა­ზო­გა­დო­ე­ბას მათი მოქ­მე­დე­ბა მა­ინც აწუ­ხებს: 2019 წელს ეს სა­კი­თხი პარ­ლა­მენ­ტშიც გა­ნი­ხი­ლეს.

რუ­სეთ­ში, კერ­ძოდ, ჩრდი­ლო­ეთ კავ­კა­სი­ა­ში შა­რი­ა­თუ­ლი სა­სა­მარ­თლო­ე­ბის მოქ­მე­დე­ბა ის­ლა­მის გავ­რცე­ლე­ბი­დან და­ი­წყო და ისი­ნი ახ­ლაც არ­სე­ბო­ბენ. ჩეჩ­ნეთ­ში, მა­გა­ლი­თად, ქორ­წი­ნე­ბე­ბი­სა და ქო­ნე­ბის გა­ყო­ფის სა­კი­თხე­ბის მოგ­ვა­რე­ბა შა­რი­ა­თის წე­სე­ბით საბ­ჭო­თა პე­რი­ოდ­შიც კი ხორ­ცი­ელ­დე­ბო­და.

თა­ნა­მედ­რო­ვე ჩრდი­ლო­ეთ კავ­კა­სი­ა­ში შა­რი­ა­თი 1990-იანი წლე­ბის ბო­ლოს გავ­რცელ­და, ჩეჩ­ნე­თის ორი ომის შუ­ა­ლედ­ში. 1997 წელს იჩ­ქე­რი­ა­ში (ჩეჩ­ნე­თის რეს­პუბ­ლი­კა­ში) ყვე­ლა სა­ე­რო სა­სა­მარ­თლო გა­უქ­მდა, და­არ­სდა შა­რი­ა­თუ­ლი უსაფრ­თხო­ე­ბის სა­მი­ნის­ტრო. მაგ­რამ 1999 წლი­დან, როცა რუ­სე­თის არ­მია ჩეჩ­ნეთ­ში შე­ვი­და, შა­რი­ა­თუ­ლი კა­ნონ­მდებ­ლო­ბა და სტრუქ­ტუ­რე­ბი ოფი­ცი­ა­ლუ­რად გა­უქ­მდა, თუმ­ცა არა­ო­ფი­ცი­ა­ლუ­რად შა­რი­ა­თის წე­სე­ბი ჯერ კი­დევ მოქ­მე­დებს სა­ყო­ფა­ცხოვ­რე­ბო სა­კი­თხე­ბის გა­და­წყვე­ტის დროს. ჩრდი­ლო­კავ­კა­სი­ის მუ­სულ­მა­ნურ ოჯა­ხებ­ში ქორ­წი­ნე­ბა და გან­ქორ­წი­ნე­ბას მხო­ლოდ მა­შინ აქვს ძალა, თუ ისი­ნი შა­რი­ა­თის მი­ხედ­ვით არის გა­ფორ­მე­ბუ­ლი.

რო­გორც ცნო­ბი­ლია, მმაჩ-ის (მო­ქა­ლა­ქე­თა მდგო­მა­რე­ო­ბის აქ­ტე­ბის ჩა­წე­რის) ბი­უ­რო­ებ­ში მო­მა­ვა­ლი ცოლ-ქმა­რი ქორ­წი­ნე­ბის რე­გის­ტრა­ცი­ი­სა და შვი­ლებ­ზე დახ­მა­რე­ბის გა­ფორ­მე­ბის­თვის მი­დის, ასე­ვე ხდე­ბა შა­რი­ა­თის წე­სე­ბით ცხოვ­რე­ბის დროს - ქორ­წინ­დე­ბი­ან, ერ­თმა­ნეთს ეყ­რე­ბი­ან, წყდე­ბა სა­დაო ქო­ნებ­რი­ვი და მემ­კვიდ­რე­ო­ბი­თი სა­კი­თხე­ბი...

• მარ­თა­ლია, რომ შა­რი­ათ­ში შუა სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის სას­ჯე­ლე­ბი გა­მო­ი­ყე­ნე­ბა?

შა­რი­ათ­ში, თე­ო­რი­უ­ლად, ადა­მი­ა­ნის ფი­ზი­კუ­რი დას­ჯაც შე­დის - მათ შო­რის, სა­ჯა­რო გაწ­კეპვ­ლა, ქვე­ბით ჩა­ქოლ­ვა და კი­დუ­რე­ბის ამ­პუ­ტა­ცია.

სას­ჯე­ლის სიმ­კაც­რე გა­ნი­სა­ზღვრე­ბა ჩა­დე­ნი­ლი და­ნა­შა­უ­ლის სიმ­ძი­მის მი­ხედ­ვით, რაც ორი­დან ერთ-ერთი კა­ტე­გო­რი­ის მი­ხედ­ვით ხორ­ცი­ელ­დე­ბა - "ტა­ზი­რი“ მსუ­ბუ­ქი და­ნა­შა­უ­ლია, ამ კა­ტე­გო­რი­ის დამ­ნა­შა­ვე­ე­ბი­სათ­ვის მო­სა­მარ­თლე თვი­თონ ად­გენს სას­ჯელს; "ჰად­დი“ კი სე­რი­ო­ზულ და­ნა­შა­ულს წარ­მო­ად­გენს და სას­ჯე­ლიც ზუს­ტა­დაა გან­სა­ზღვრუ­ლი. მას­ში იგუ­ლის­ხმე­ბა ქურ­დო­ბის ზო­გი­ერ­თი სახე, რის­თვი­საც მუ­სულ­მა­ნუ­რი ცხოვ­რე­ბის წე­სე­ბის დამ­რღვევს ხელს აჭ­რი­ან, ანდა, ვთქვათ, ქმრის ღა­ლა­ტი­სათ­ვის ქა­ლის ქვე­ბით ჩა­ქოლ­ვა.

მაგ­რამ საქ­მე ისაა, რომ "ჰადდ“-ის და­ნა­შა­უ­ლი­სათ­ვის რომ ვინ­მე და­ი­სა­ჯოს, ეს საკ­მა­ოდ რთუ­ლი პრო­ცე­სია. "იგი­ვე ქვე­ბით ჩა­ქოლ­ვის სას­ჯე­ლის გა­მო­სა­ტა­ნად მო­სა­მარ­თლი­სათ­ვის აუ­ცი­ლე­ბე­ლია, რომ ოთხი მოწ­მე არ­სე­ბობ­დეს - ანუ ღა­ლა­ტი ოთხმა მოწ­მემ უნდა და­ა­დას­ტუ­როს, რაც ნაკ­ლე­ბად სა­ვა­რა­უ­დო გა­რე­მო­ე­ბას წარ­მო­ად­გენს“, - ამ­ბობს ლონ­დო­ნე­ლი პრო­ფე­სო­რი რო­ბერ გლი­ვი ბი-ბი-სი -ს კო­რეს­პონ­დენ­ტთან სა­უ­ბარ­ში.

"თა­ნა­მედ­რო­ვე ვუ­ა­ი­ე­რიზ­მის ეპო­ქა­შიც კი, როცა სექ­სუ­ა­ლუ­რი უპი­რა­ტე­სო­ბა შე­და­რე­ბით გა­ფერ­მკრთა­ლე­ბუ­ლია, ღა­ლა­ტის დამ­ტკი­ცე­ბა, ქვე­ბით ჩა­ქოლ­ვის მიზ­ნით, თით­ქმის შე­უძ­ლე­ბე­ლია“, - აღ­ნიშ­ნავს ასმა აფ­სა­რუ­დი­ნი, აშშ-ის ინ­დი­ა­ნას შტა­ტის უნი­ვერ­სი­ტე­ტის ის­ლა­მუ­რი კვლე­ვე­ბის პრო­ფე­სო­რი, - ამი­ტო­მაც გა­საკ­ვი­რი არაა, რომ ჩვენს დრო­ში სას­ჯე­ლის ასეთ სა­ხეს ძა­ლი­ან იშ­ვი­ა­თად თუ იყე­ნე­ბენ“.

მაგ­რამ მა­ინც რა­ტომ ხდე­ბა ამ სას­ჯე­ლის გა­მო­ყე­ნე­ბა ზო­გი­ერთ სა­ხელ­მწი­ფო­ში? სას­ჯე­ლი­სა, რო­მე­ლიც გა­ე­როს მიერ არის აკ­რძა­ლუ­ლი? მა­გა­ლი­თად, პა­კის­ტან­სა და ნი­გე­რი­ა­ში? პრო­ფე­სო­რი ასმა აფ­სა­რუ­დი­ნი მი­ი­ჩენვს, რომ შა­რი­ა­თუ­ლი მო­სა­მარ­თლე­ე­ბი, რომ­ლებ­საც ასე­თი ვერ­დიქ­ტი გა­მო­აქვთ, არ სარ­გებ­ლობ­დნენ შა­რი­ა­თუ­ლი წე­სე­ბით ან პო­ლი­ტი­კო­სე­ბის გავ­ლე­ნის ქვეშ იმ­ყო­ფე­ბოდ­ნენ - ისე­თი პო­ლი­ტი­კო­სე­ბი­სა, რომ­ლე­ბიც ამომ­რჩევ­ლებს სა­კუ­თარ თავს რწმე­ნის ერ­თგულ ადა­მი­ა­ნე­ბად წა­რუდ­გე­ნენ.

გა­მო­კი­თხვე­ბის მი­ხედ­ვით, მუ­სულ­მა­ნუ­რი ქვეყ­ნე­ბის მო­სახ­ლე­ო­ბის და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა ამ­გვა­რი სას­ჯე­ლე­ბი­სად­მი სხვა­დას­ხვა სა­ხელ­მწი­ფო­ში სხვა­დას­ხვა­ნა­ი­რია. შე­სა­ბა­მი­სად, ბევრ ის­ლა­მურ ქვე­ყა­ნა­ში მოქ­მედ შა­რი­ა­თულ სა­სა­მარ­თლო­ებს მსგავ­სი სას­ჯე­ლი არ გა­მო­აქვთ. მაგ­რამ იმ პე­რი­ოდ­ში, როცა თა­ლი­ბე­ბი ავ­ღა­ნეთს პირ­ვე­ლად მარ­თავ­დნენ (1996-2001 წლებ­ში), დრო­დად­რო ვრცელ­დე­ბო­და ინ­ფორ­მა­ცი­ე­ბი, რომ მსგავ­სად, კერ­ძოდ, ქვე­ბით ჩა­ქოლ­ვით სას­ჯე­ლის აღ­სრუ­ლე­ბა ხდე­ბო­და. ამი­ტო­მაც, თა­ლი­ბე­ბის დაბ­რუ­ნე­ბა ავ­ღა­ნე­თის ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ში მსოფ­ლი­ოს ქვეყ­ნე­ბის სა­ზო­გა­დო­ე­ბის შეშ­ფო­თე­ბას იწ­ვევს, გან­სა­კუთ­რე­ბით ქა­ლებ­თან მი­მარ­თე­ბით.

• მა­ინც რას უკ­რძა­ლავს შა­რი­ა­თი ქა­ლებს სი­ნამ­დვი­ლე­ში?

"ყუ­რა­ნი აღი­ა­რებს ქა­ლი­სა და მა­მა­კა­ცის აბ­სო­ლუ­ტურ თა­ნას­წო­რო­ბას, - ამ­ბობს ასმა აფ­სა­რუ­დი­ნი, - ბევ­რი უფ­ლე­ბა, რომ­ლე­ბიც ქა­ლებს ყუ­რა­ნის მი­ხედ­ვით აქვთ, თა­ვის დრო­ზე პრაქ­ტი­კუ­ლად რე­ვო­ლუ­ცი­უ­რი იყო: გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი იყო ქა­ლის სწავ­ლა-გა­ნათ­ლე­ბა მა­მა­კაც­თან ერ­თად, ქალს შე­ეძ­ლო ქმრის არ­ჩე­ვა, ჰქონ­და ქმრის­გან მემ­კვიდ­რე­ო­ბის მი­ღე­ბის უფ­ლე­ბა (მზი­თე­ვიც მას რჩე­ბო­და), ქალს შე­ეძ­ლო გან­ქორ­წი­ნე­ბის (გაყ­რის) ინი­ცი­ა­ტი­ვის წა­მო­წყე­ბა (გარ­კვე­უ­ლი გა­რე­მო­ე­ბე­ბის დროს). ის­ლა­მუ­რი ღვთის­მე­ტყვე­ლე­ბი ქა­ლებს აბორ­ტის გა­კე­თე­ბის ნე­ბა­საც კი რთავ­დნენ (ორ­სუ­ლო­ბის მე­სა­მე თვემ­დე), თუ დე­დის სი­ცო­ცხლეს რა­ი­მე საფრ­თხე ელო­და“.

სხვა­თა შო­რის, ვი­სა­უბ­როთ გაყ­რის (გან­ქორ­წი­ნე­ბის) შე­სა­ხებ: რო­გორც მონა სი­დი­ყი ამ­ბობს, კლა­სი­კუ­რი ფორ­მუ­ლი­რე­ბის მი­ხედ­ვით, ქმარ­მა სამ­ჯერ უნდა წარ­მოთ­ქვას გაყ­რის სურ­ვი­ლი, მაგ­რამ ამ სამ გან­ცხა­დე­ბას შო­რის გარ­კვე­ულ­მა დრომ უნდა გა­ი­ა­როს, ჩვე­უ­ლებ­რი­ვად, ერ­თმა თვემ. ეს ნიშ­ნავს, რომ ყუ­რა­ნი ოჯა­ხურ წყვილს სამი თვის ვა­დას აძ­ლევ­და ურ­თი­ერ­თო­ბის სა­ვა­რა­უ­დო აღ­დგე­ნი­სათ­ვის, თუმ­ცა მოგ­ვი­ა­ნე­ბით ღვთის­მე­ტყვე­ლებ­მა წმინ­და წიგ­ნის ამ ფრაგ­მენ­ტის ინ­ტერპრე­ტი­რე­ბა თა­ვი­სე­ბუ­რად მო­ახ­დი­ნეს: მა­მა­კა­ცის­თვის საკ­მა­რი­სია სამ­ჯერ გა­მო­ხა­ტოს (თქვას) ზე­დი­ზედ გაყ­რის სურ­ვი­ლი, ამის შემ­დეგ მისი გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბა ძა­ლა­ში შე­დის.

უფრო გვი­ან­დელ ეპო­ქა­ში შა­რი­ა­თის დე­ბუ­ლე­ბებ­ში შე­ტა­ნი­ლი იქნა ცვლი­ლე­ბე­ბი, რაც სხვა­დას­ხვა ხალ­ხე­ბის ტო­მობ­რივ­მა ადა­თებ­მა გა­ნა­პი­რო­ბა. კაც­მა რომ თქვას, სწო­რედ იმ დრო­ი­დან მო­დის შა­რი­ა­თის ზო­გი­ერ­თი წესი, რომ­ლებ­საც დღეს ბევ­რი ჩა­მორ­ჩე­ნი­ლად და ბარ­ბა­რო­სუ­ლა­დაც კი მი­იჩ­ნევს. მა­გა­ლი­თად, შუა სა­უ­კუ­ნე­ე­ბი­დან მომ­დი­ნა­რე­ობს ქა­ლის კუთ­ვნი­ლე­ბის სტა­ტუ­სი, რომ­ლის მი­ხედ­ვით, ქალი მა­მის (მშობ­ლის) ან მარ­ჩე­ნა­ლი მა­მა­კა­ცის კუთ­ვნი­ლე­ბაა, ხოლო ისეთ მოვ­ლე­ნებს, რო­გო­რე­ბი­ცაა "ღირ­სე­ბის აყრა“ და ქა­ლის წი­ნა­დაც­ვე­თა, ის­ლა­მურ პრაქ­ტი­კას­თან არა­ვი­თა­რი კავ­ში­რი არ აქვს და შა­რი­ათ­ზე არ არის და­ფუძ­ნე­ბუ­ლი, - ამ­ბო­ბენ თა­ნა­მედ­რო­ვე ღვთის­მე­ტყვე­ლე­ბი.

წყა­რო

მო­ამ­ზა­და სი­მონ კი­ლა­ძემ