"ხშირად ანტივაქსერების შეხედულება დაინფიცირების შემდეგაც არ იცვლება" - ჯანდაცვის ექსპერტი განმარტავს, რატომ აღმოვჩნდით ეპიდკრიზისში და რაშია გამოსავალი

ქვეყანაში უმძიმესი ეპიდსიტუაციაა. ყოველდღიურად ათასობით ადამიანი ინფიცირდება, გარდაცვლილთა რაოდენობაც არ არის ცოტა, რის გამოც ხალხი მძიმე, ტრაგიკული რეალობის წინაშეა... ამის პარალელურად მოსახლეობის ვაქცინაციის პროცესი არც ისე ნელი ტემპით მიმდინარეობს, თუმცა ამ ყველაფერს მოწინააღმდეგეებიც ჰყავს, ე.წ. ანტივაქსერები, რომლებსაც როგორც ამბობენ, ამ ჩიხურ სიტუაციაში გარვეული წვლილი მიუძღვით. რეალურად რამ მიიყვანა მდგომარეობა ასეთ კრიზისამდე და აქედან რა არის გამოსავალი - ჩვენს კითხვებს ექსპერტი ჯანდაცვის საკითხებში, კლინიკური ექსპერტი, პროფესორი მაკა ბულეიშვილი პასუხობს:

- ფაქტია, რომ ვაქცინაციის პროცესი უპრეცედენტოდ სწრაფად მიმდინარეობს. დღის განმავლობაში 30 000 ადამიანი იცრება. ამას ჩემი დაკვირვებით, თავის მიზეზი აქვს - როგორც კი დაინფიცირებულთა და გარდაცვლილთა რიცხვი მატულობს, მოსახლეობის ის ნაწილი, თუ მანამდე ვაქცინაციაზე ჭოჭმანობდა, ყოველი ახალი მძიმე ინფორმაციის მოსმენის შემდეგ ასაცრელად მიდის. მათი ეს აქტივობა უმეტესად ამითაა გამოწვეული, თორემ უმეტესობას გააზრებული კი არ აქვს, აცრა რაოდენ მნიშვნელოვანია (რა თქმა უნდა, ეს ყველას არ ეხება). ამასთან, არც ის პერიოდი უნდა დაგვავიწყდეს, როცა დღეში 1000-1500 ადამიანი იცრებოდა და ეს არც ისე შორეულ წარსულში იყო. ასევე არის კატეგორია, ვინც ფიქრობს, რომ დღეს დავისვენებ და ხვალ, ზეგ ავიცრები, მაგრამ ამასობაში არასწორად დაცული რეგულაციის ფონზე ინფიცირდება. არადა, სულ იმას ვამბობთ, რომ რეკომენდაციების დაცვა ვაქცინაციამდეც და მერეც მნიშვნელოვანია.

- სამწუხაროა, ზოგიერთს მართლაც არ აქვს გაცნობიერებული, რომ რეკომენდაცია ვაქცინაციის შემდეგაც ყველამ უნდა დაიცვას.

- და ამიტომაც გვაქვს ბევრი შემთხვევა, როცა ვაქცინაციის პირველი დოზის შემდეგ დასნებოვდნენ და რეკომენდაციების დაუცველობა საკუთარ თავზე გამოსცადეს. რატომ შევიდა სიტუაცია ჩიხში? - მეკითხებით. შარშან ამ დროს, კარგად მახსოვს, გულის ფანცქალით ველოდებოდით ვაქცინა, ან რაიმე საწამლო საშუალება როდის გამოჩნდებოდა. ახლა გვაქვს ვაქცინა და ჩვენვე უგულებელვყოფთ. აქ ყველაფერმა ერთდროულად იმუშავა... როდესაც 15 მარტიდან ქვეყანაში ვაქცინაციის პროცესი დაიწყო, მაშინვე ტრაგიკული შემთხვევა მოხდა, სამედიცინო პერსონალი გარდაიცვალა. ეს ამ პროცესის განსახორციელებლად სერიოზული მუხრუჭი აღმოჩნდა. მოსახლეობის დიდ ნაწილში შიშის ფაქტორმა დაისადგურა და სწორედ იმ პერიოდში აქტიურად ჩაერთნენ და ზედმიწევნით იმუშავეს ანტივაქსერებმა. ეს მაშინ, როცა, განსაკუთრებით რეგიონებში, ვაქცინაციასთან დაკავშირებით არანაირი ინფორმაცია არ არსებობდა... მარტი, აპრილი, მაისი - ამ თვეებში რეგიონებში პრაქტიკულად ანტივაქსერულად მოაზროვნეებმა მაქსიმალურად შებოჭეს ვაქცინაცია. საზოგადოება ორ ბანაკად დაიყო - ვაქცინის მომხრეებად და მოწინააღმდეგეებად, რაც ძალიან მტკივნეული და საჭირბოროტო თემაა... ბევრ წერილს ვიღებ, სადაც ჩემი მისამართით არის გაფრთხილება, - შევეშვა ვაქცინაციასთან დაკავშირებით საუბარს, რომ მედიკოსები თუ არ გავჩერდებით, განმეორდება „ნიუნბერგის პროცესი,“ სადაც მე და ჩემი კოლეგები წარვდგებით და გაგვასამართლებენ. ამიტომ, მირჩევენ, დროზე ვუშველო თავს და გავჩუმდე! მოკლედ, არის ასეთი თავდასხმები და მათ შორის, არაკორექტულიც... მოკლედ, ანტივაქსერული მოძრაობა ჩვენთან სერიოზულ დონეზე ჩამოყალიბდა. ამ ყველაფრის ერთობლიობამ კი შექმნა ის მძიმე სურათი, რის წინაშეც დღეს ვართ.

- როდესაც ანტივაქსერებიდან ვინმე ინფიცირდება, ვაქცინაციასთან დაკავშირებით აზრს თუ იცვლიან და თუ გყოლიათ ასეთი პაციენტები?

- ექიმი ვარ და ყურადღება ყველას უნდა მოვაქციო და ყველას ვპატრონობ კიდეც. როდესაც ადამიანი დაინფიცირებულია, ჩემთვის არავითარი მნიშვნელობა არ აქვს, ვინ არის. მას დახმარება ესაჭიროება და ვალდებული ვარ, დავეხმარო. მათი შეხედულება ნამდვილად არ იცვლება, მაგრამ დასნებოვნებისას ოჯახის ექიმის რეკომენდაციებით სარგებლობენ, 112-შიც რეკავენ და თუ მკურნალობის პერიოდში დაავადების დინამიკა დამძიმდა, კლინიკაშიც განაგრძობენ მკურნალობას. უბრალოდ, არ სცნობენ ვაქცინაციას, მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთმა არც ისე მარტივად გადაიტანა ინფექცია... ანტივაქსერულმა კამპანიამ დიდი გავლენა იქონია ისეთ ადამიანებზე, ვინც ფანტასტიკის მოყვარულია. ამასთან, საქართველოში ცრურწმენების მიმდევრებიც საკმარისად არიან... ახლა ასეთი რამ გავრცელდა, რომ ნანემსარის ადგილზე 20-თეთრიანს იდებენ, იკრავსო... არც ის უნდა დაგვავიწყდეს, რომ გარკვეული პერიოდის განმავლობაში ვაქცინა ჩვენი ქვეყნისთვის ხელმისაწვდომი არ იყო. ის კამპანია, რაც აცრასთან დაკავშირებით ქვეყანაში ჩატარდა, საკმარისი არ აღმოჩნდა. იქ, სადაც ერთი კითხვის 9-ჯერ შემობრუნება შეუძლიათ წინადადების სხვადასხვა წყობით, რაზეც ვალდებულები ვართ და ვპასუხობთ კიდეც, ცოტა მეტი სამუშაო იყო ჩასატარებელი. ყველაფერი დამოკიდებულია ინფორმაციის მიღებაზე, იმ პირებზე, იმ რწმენაზე, იმ ადამიანებზე, თუ ვინ და როგორ ესაუბრება მოსახლეობას. ვაქცინაციაზე ინფორმაცია უნდა მიაწოდოს პირმა, ვისაც სამედიცინო განათლება აქვს - ეს მნიშვნელოვანია! საერთოდ კი, რაც არ უნდა გავაკეთოთ, ასეა - ყოველთვის რაღაცას ვაგვიანებთ, შეგვიძლია, მაგრამ საქმე გადაგვაქვს ხვალისთვის - ეს მიდგომაა ჩვენი მთავარი პრობლემა. არადა, რაც დღესაა გასაკეთებელი, არასდროს უნდა გადაიდოს ხვალისთვის, რადგან არავინ იცის, ხვალ რა იქნება...

- ვიცი, რომ ვაქცინირებულებში ოთხივე ვაქცინის გვერდით ეფექტებზე, გარკვეულ ჯგუფებში, კვლევას ატარებდით. კვლევამ რა სურათი აჩვენა?

- სხვადასხვა უნივერსიტეტის პროფესორი ვარ, მყავს ასისტენტები და როდესაც ვაქცინაციის პროცესი დაიწყო, სურვილი გამიჩნდა, მათი დახმარებით, ამ პროცესის მიმდინარეობაზე კვლევა ჩამეტარებინა. 15 მარტიდან ივლისის ჩათვლით, 50 000 ადამიანი ტელეფონით გამოიკითხა. ადამიანებს ოთხივე ვაქცინაზე (სინოფარმი, სინოვაკი, ასტრაზენეკა, პფაიზერი) ვეკითხებოდით, აცრიდან პირველი 7 დღის განმავლობაში თუ რა ჩივილები გამოუვლინდათ. განსაზღვრული იყო ქალების, მამაკაცების, სხვადასხვა ასაკობრი ჯგუფები და ჯგუფები ქრონიკული დაავადებების მიხედვითაც (ქრონიკულ დაავადებებში 60 წელს გადაცილებული ადამიანები შედიოდნენ):

• სინოფარმით და სინოვაკით აცრის შემდეგ მოსახლეობის 85%-ს არანაირი სიმპტომი არ აღენიშნებოდა. 12%-ს გამოუვლინდა მხრის, ნანემსარის ტკივილი, შეშუპება, ქავილის შეგრძნება, გადმოცემითი ტკივილი მხარში, 2%-მდე იყო თავის ტკივილი და ტემპერატურის მომატება (პირველი 1-2 დღე), შემდეგ ჩივილი იყო - თავის ტკივილი, ძილიანობა, მოსვენების სურვილი, მივარდნილობა, თავბრუსხვევა და კუნთების ტკივილი. ეს სიმპტომები 1-დან მაქსიმუმ 7 დღემდე გრძელდება და მერე აბსოლუტურად ლაგდება.
• ასტრაზენეკას ვაქცინით აცრილთა 75%-ს საერთოდ არანაირი ჩივილი არ გამოუვლინდათ. დანარჩენ პროცენტებში - არტერიული ჰიპერტენზია, თავის ტკივილი, ნანემსარის ადგილზე ტკივილი, გადაცემითი ტკივილი (ყველაზე მეტი ეს იყო). იყო ასევე ნანემსარზე შეწითლება, სისხლნაჟღენთი, კუნთების ტკივილი და მაღალი ტემპერატურა.
• ფაიზერთან მიმართებაში 77%-ს არანაირი ჩივილი არ ჰქონია, დანარჩენ პროცენტებში - დასახელდა ტკივილი ნანემსარის ადგილზე, სერიოზული ძლიერი საერთო სისუტე (ზოგს სამი დღე, ზოგს - ერთი კვირა). იყო შეშუპებაც, სიწითლე, ტკივილის გადაცემა მხარში და ამის გამო მოძრაობის ოდნავ შეზღუდვა 2 კვირამდე. ტემპერატურის მატება, გულისრევის შეგრძნება, თავბრუსხევევა გამოვლინდა, 3%-ს კუნთების საშინელი ტკივილი, ხოლო არტერიული ჰიპერტენზია, ღებინება - ძალიან მცირე პროცენტს.

- ყველა ადამიანის ორგანიზმი ინდივიდუალურია და ვაქცინას შესაბამისად პასუხობს.

- ასეა და უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ეს არის ვაქცინა, მან უნდა იმუშაოს და ორგანიზმი დაიცვას. მისი მუშაობის მექანიზმით კი ანტისხეულები გამომუშავდება, შემდეგ კი დაინფიცირების შემთხვევაში დაავადება უსიმპტომოდ, ან ძალიან მცირე სიმპტომებით მიმდინარეობს. მთავარია, ადამიანის სიცოცხლე გადარჩეს.

- ამ ბოლო პერიოდში იმასაც ამბობენ, რომ ვაქცინაციის შემდეგ ბევრი ინფიცირდება. ეს იმით ხომ არაა გამოწვეული, რომ ვაქცინაციის ცენტრებში ერთბაშად უამრავი ადამიანი იყრის თავს, სადაც რეგულაციების სრულყოფილი დაცვა ვერ ხერხდება?

- გარკვეულწილად მიზეზი ესეც არის. ფაიზერის შემოსვლის შემდეგ, პირველ დღეებში იქ ისეთი ხალხმრავლობა იყო, ვერანაირი დაცვა მათ ვერ გააჩერებდათ, ხალხის ნაკადი ერთმანეთზე გადადიოდა. სადაც 600 კაცი ერთ სივრცეშია თავმოყრილი, იმის ალბათობა, რომ იქ ვინმე დაინფიცირდება, ამის რისკი დიდია. შედეგი კი მოაქვს ვაქცინაციას, დისტანციის დაცვას, ნიღბის სწორად ტარებას! მასობრივად დაიწყეს ასევე იმ სიცხიანმა ადამიანებმა გადაადგილება, რომლებსაც ტესტი არ ჰქონდათ გაკეთებული, ისინი აქტიურად განსაკუთრებით საკურორტო სეზონზე დადიან... რა თქმა უნდა, ინფექციის გავრცელებას ხელს ესეც უწყობს...

- რეინფიცირების ფაქტები შეიძლება არ არის ხშირი, თუმცა ის მაინც არსებობს, ხომ?

- დელტა შტამზე, სამწუხაროდ, ორ თვეში ჩემი პაციენტებიდან არაერთი დაინფიცირდა და საკმაოდ რთულ მდგომარეობაში იყვნენ, მაგრამ ახლა ყველა კარგად არის. ეს ხდება უმეტესად იმის გამო, რომ ორგანიზმი დაუძლურდა ძალების აღდგენა ვერ შეძლო და ამასობაში მისი მეორედ დაინფიცირებაც მოხდა.

- ძალზე სამწუხარო ამბავია ისიც, რომ ორსულები დელტა შტამით აქტიურად ინფიცირდებიან... ზოგიერთის ავადობა ლეტალური შედეგით დასრულდა. წინა ტალღების დროს ასეთი ფაქტები თითქმის არ ყოფილა...

- მათი დაინფიცირება, ვფიქრობ, ოჯახის წევრების დაუდევრობით აიხსნება. როცა იცი, რა მდგომარეობაა, რანაირად არ უნდა გაითვალისწინო და ორსულ ქალთან განსაკუთრებული სიფრთხილე არ გამოიჩინო იმისთვის, რომ არ დაინფიცირდეს?! მეორეცაა - ქუჩაში ბევრ ორსულს ვხედავ, რომლებიც გადაადგილდებიან. მოძრაობას ვერ შეუზღუდავ, მაგრამ როდესაც მძიმე სიტუაციაა, როცა დელტა შტამმა ასეთი ამბავი დაატრიალა, უნდა გაფრთხილდნენ. წინა შტამებისას დასნებოვნებული კი იყვნენ, მაგრამ მათი სიცოცხლე ტრაგიკულად არ დასრულებულა. ორსული, რომელიც ნაყოფს ატარებს, ორ ადამიანზეა პასუხისმგებელი. მისი იმუნური სისტემაც ფაქიზია, ნაყოფს დედის ორგანიზმისგან დიდი რაოდენობით ელექტროლიტები, მინერალები, ვიტამინები მიაქვს. ასეთ დროს ადვილად ხდება მათი დასნებოვნება. ეს პრობლემა იმანაც გამოიწვია, რომ ორსულებში ვაქცინაციის პროცესი აქამდე დაშვებული არ იყო, თუმცა თემა განიხილებოდა. კვლევების გარეშე ვერ აცრიდი. მას მერე, რაც კვლევები დაიდო, მიიღეს სარწმუნო ინფორმაცია, რომ ვაქცინა მათთვის უსაფრთხოა, ორსულების ვაქცინაცია დაიწყო და ისინი აქტიურად არიან ამ პროცესში ჩართული.

- საველე ჰოსპიტლების თემასაც შევეხოთ. ჩვენს რეალობაში ეს ახალია. ამასთან, მგონი, იქ მოთავსებული პაციენტები შირმითაც არ არიან გამოყოფილი. არადა, როგორც იტყვიან, პაციენტს ღირსება აქვს.

- საველე ჰოსპიტალი ჩემთვის ახალი არ არის, პრაქტიკაში მინახავს, დიდი ხნის პრაქტიკა მაქვს. საველე ჰოსპიტალი 2008 წლის ომის დროსაც იყო მოწყობილი, მაშინაც ურთულესი მდგომარეობა იყო (თან, ჩემი თაობის ექიმებს, ყველას გავლილი გვაქვს სამხედრო სავალდებულო კათედრა თავის გადამზადებით). საერთოდ, როგორც ჩემი ექსპერტული გამოცდილებიდან ვიცი, ასეთ საკითხებში სერიოზულად სამხედრო ექიმები არიან ჩართულები, რომლებსაც დიდი გამოცდილება აქვთ... საველე ჰოსპიტალში პაციენტები მაშინ გადაჰყავთ, როდესაც კლინიკაში ადგილი არ არის, სადაც მათ საჭირო დახმარება ჩაუტარდებათ. ის ინტენსიური არ არის, მაგრამ იქ ხვდება ადამიანი, ვისაც სუნთქვა უჭირს, აქვს დაბალი სატურაცია, გამოხატული აქვს ყველა სიმპტომი, რაც კოვიდისთვის არის დამახასიათებელი. ამის მართვა მარტივი არ არის. მას პროფესიონალები სჭირდება და რაც მთავარია, ყველაფერი სტანდარტებს უნდა აკმაყოფილებდეს. რაც შეეხება შირმას, ბარიერს, კარგი იქნებოდა, თუ სხვადასხვა სქესის ადამიანებს გავაცალკევებთ, მაგრამ ვფიქრობ, ჯერ გარკვეული ნიუანსები დასახვეწი გვექნება. ყველაფერი შეიქმნა იმისთვის, რომ გაჭირვებაში მყოფებს სამედიცინო დახმარება სწრაფად აღმოუჩინონ. პაციენტის იქ მოთავსება იმ მომენტში მისი გადარჩენის წყარო უნდა იყოს, იქიდან რეანიმაციაში არ უნდა მოხვდეს. პრობლემა კი საერთოდ ის არის, რომ ქვეყანაში ზოგადად საველე ჰოსპიტლის აუცილებლობა დადგა, ანუ როცა კლინიკა პაციენტს ვეღარ ღებულობს. მთავარი პრობლემა საოჯახო მედიცინაა, რომელიც გადაიტვირთა და რომელსაც აღარ შეუძლია პაციენტის დისტანციურ რეჟიმში მართვა. ჩვენს ქვეყანაში პირველადი ჯანდაცვა სერიოზულადაა გასააქტიურებელი. ძალიან კარგი ექიმები მუშაობენ, მაგრამ მთელი წლების განმავლობაში ეს დარგი არ იყო პრიორიტეტული, მაშინ, როდესაც მსოფლიოში პიველადი ჯანდაცვა და ოჯახის ექიმი პრევენციის თვალსაზრისით, ერთ-ერთი მთავარია. რა დაავადებაც არ უნდა იყოს, თუ პრევენცია სწორადაა ჩატარებული და პირველად ჯანდაცვაში სწორი მენეჯმენტია, კლინიკაში ბევრი პაციენტი აღარ ხვდება.

- კი, ბოლო დროს არის შეკითხვები, წუხილი ოჯახის ექიმებთან დაკავშირებით.

- წარმოვიდგინოთ, რა ხდება, რა მდგომარეობაში ვართ და ესეც უნდა გავითვალისწინოთ. მთავარი ის არის, რომ პაციენტი პირველივე დღეებში სერიოზული შესაფასებელია და ასეც ხდება, მაგრამ დაინფიცირებულთა რიცხვის საოცარმა მატებამ უცებ პრობლემები ყველა რგოლში გააჩინა, მაგრამ დაბნევის დროს არ გავქვს! ყველა რგოლი უნდა გავაერთიანოთ, მეტად გავამყაროთ და ვფიქრობ, თუკი პირველადი ჯანდაცვის რგოლში წახმარებაა საჭირო, მეტად წავეხმაროთ, რათა დაავადების დროული პრევენცია მოხდეს. საჭიროების შემთხვევაში პაციენტი დროულად უნდა იქნას კლინიკაში გადაყვანილი. ყველა ადამიანს აქვს ცხადია, საკუთარი არჩევანი. ძალიან სამწუხაროა, როდესაც ამ ავბედობის ჟამს საზოგადოება ორ სხვადასხვა ბანაკადაა დაყოფილი - ვაქცინის მომხრე და მოწინააღმდეგეებად. ამ თემაზე გვეხარჯება ის უმნიშვნელოვანესი საათები და დღეები მაშინ, როდესაც პანდემია ულმობლად გვიტევს. ესაა ომი და ეს ომი ისევ ყველამ მხოლოდ ერთად უნდა მოვიგოთ. აიცერით!