როგორია მთავრობისთვის უნდობლობის გამოცხადების პროცედურა და რა მნიშვნელობა აქვს ამ პროცესის წამოწყებას, თუ წინასწარ იცი, რომ ის უშედეგო იქნება?

5 ივლისის მძიმე მოვლენების შემდეგ ისმის პრემიერ-მინისტრის გადადგომის შესახებ მოთხოვნა, ისევე, როგორც ოპოზიციის მიერ მთავრობისთვის უნდობლობის გამოცხადების საკითხის დაყენების შესახებ განცხადებები. უნდობლობის გამოცხადების საკითხის დასმისთვის 51 დეპუტატის ხმაა საჭირო, თუმცა ზოგიერთი პოლიტიკოსის თქმით, მათ შორის, ალექსანდრე ელისაშვილის განცხადებით, პარლამენტში ამ პროცედურის დაწყებას აზრი არ ექნება, ვინაიდან მის წარმატებით დასასრულებლად 76 ხმაა აუცილებელი, ოპოზიციას კი მხოლოდ 64 ხმის მობილიზების შესაძლებლობა აქვს. ეს ნიშნავს, რომ პროცესის დასაწყებად საპარლამენტო ოპოზიციას რესურსი აქვს, თუმცა მისი დასრულება "ქართული ოცნების“ დეპუტატების "გადაბირების“ გარეშე მისთვის შეუძლებელი იქნება.

უნდობლობის გამოცხადების პროცედურას საქართველოს კონსტიტუციაში ეხება მუხლი 57, სადაც ვკითხულობთ შემდეგს:

"1. პარლამენტი უფლებამოსილია უნდობლობა გამოუცხადოს მთავრობას.

2. უნდობლობის საკითხის აღძვრის უფლება აქვს პარლამენტის სრული შემადგენლობის ერთ მესამედზე მეტს. უნდობლობის საკითხის აღძვრასთან ერთად ინიციატორები წამოაყენებენ პრემიერ-მინისტრობის კანდიდატს, ხოლო პრემიერ-მინისტრობის კანდიდატი პარლამენტს წარუდგენს მთავრობის ახალ შემადგენლობას. მთავრობის შემადგენლობასთან ერთად პარლამენტს წარედგინება სამთავრობო პროგრამა.

3. თუ პარლამენტი საკითხის აღძვრიდან არაუადრეს 7 და არაუგვიანეს 14 დღისა სრული შემადგენლობის უმრავლესობით ნდობას გამოუცხადებს ახალ მთავრობას, უნდობლობა გამოცხადებულად ჩაითვლება. ახალი მთავრობისთვის ნდობის გამოცხადებიდან 2 დღის ვადაში საქართველოს პრეზიდენტი თანამდებობაზე დანიშნავს პრემიერ-მინისტრს, ხოლო პრემიერ-მინისტრი მისი დანიშვნიდან 2 დღის ვადაში - მინისტრებს. თუ საქართველოს პრეზიდენტი დადგენილ ვადაში არ დანიშნავს პრემიერ-მინისტრს, იგი დანიშნულად ჩაითვლება. მთავრობას უფლებამოსილება უწყდება ახალი პრემიერ-მინისტრის დანიშვნის მომენტიდან.

4. თუ პარლამენტი უნდობლობის საკითხის აღძვრის შემდეგ არ გამოუცხადებს მთავრობას უნდობლობას, დაუშვებელია პარლამენტის იმავე წევრთა მიერ მომდევნო 6 თვის განმავლობაში უნდობლობის საკითხის აღძვრა“.

უნდობლობის გამოცხადების პროცედურის შესახებ უფრო დეტალურად AMBEBI.GE-ს კონსტიტუციონალისტი ვახტანგ ხმალაძე ესაუბრება.

"ერთ მესამედზე მეტია საჭირო იმისთვის, რომ დაიწყოს პროცესი, ანუ უნდობლობის გამოცხადების საკითხი დაისვას და პარლამენტში მისი განხილვის პროცესი დაიწყოს, ამას პარლამენტის წევრების 51 ხმა სჭირდება. 51 ან 51-ზე მეტ დეპუტატს შეუძლია დასვას ეს საკითხი და იმავდროულად, მათ უნდა დაასახელონ პრემიერ-მინისტრობის კანდიდატი. ამის შემდეგ, როცა ეს დარეგისტრირდება, პრემიერ-მინისტრობის კანდიდატმა პარლამენტს უნდა წარუდგინოს მთავრობის შემადგენლობა, ე.ი., თუკი მას პრემიერ-მინისტრად აირჩევენ, ვინ იქნება მთავრობა. მთავრობის შემადგენლობასთან ერთად, პრემიერ-მინისტრობის დასახელებულმა კანდიდატმა პარლამენტს სამთავრობო პროგრამა უნდა წარუდგინოს. შემდეგ, ამ საკითხის წარდგენის მერე მე-7 დღიდან 14-ე დღის ჩათვლით შუალედში პარლამენტში ეს ყველაფერი უნდა იქნას განხილული - მთავრობის შემადგენლობა, პროგრამა და კენჭი უნდა უყარონ ამ მთავრობისთვის ნდობის გამოცხადებას - უკვე აქაა საჭირო მინიმუმ 76 ხმა, რომელიც ოპოზიციას დღეს არ აქვს. ამიტომ, მაღალი ალბათობით, ეს მთავრობა ნდობას ვერ მიიღებს. თუ მიიღებს, მერე იქ შემდგომი პროცედურაა - პრეზიდენტმა უნდა დანიშნოს წარდგენილი პრემიერ-მინისტრი, პრემიერ-მინისტრმა - მინისტრები და ა.შ. ხოლო თუ ამ მთავრობამ ნდობა ვერ მიიღო, რჩება ძველი მთავრობა და ამით ეს პროცედურა დამთავრდება“, - აღნიშნავს კონსტიტუციონალისტი.

რა პოლიტიკური მნიშვნელობა ექნება უნდობლობის გამოცხადების პროცესის დაწყებას, როცა დიდი ალბათობით, ის შედეგიანად არ დასრულდება? - ამ კითხვაზე ვახტანგ ხმალაძე პასუხობს, რომ ეს ყველაზე მეტად, საზოგადოების ინფორმირებას შეუწყობს ხელს და სწორედ ამიტომაა მნიშვნელოვანი პოლიტიკური პროცესისთვის.

"აქ ერთი რამეა, ყოველ შემთხვევაში, მე ასე ვხედავ, რომ პარლამენტი ახალ მთავრობას არ შექმნის, რადგან ეჭვი მეპარება, "ოცნების“ დეპუტატებს შორის იმდენი მოიძებნოს ან საერთოდ მოიძებნოს ვინმე, ვინც ხმას მისცემს ოპოზიციის მიერ წარდგენილ მთავრობას. ერთი შეხედვით, თითქოს აზრი არ აქვს - რა აზრი აქვს, დავიწყოთ უნდობლობის გამოცხადება, თუკი არ გვაქვს საკმარისი რაოდენობის ხმა? მაგრამ ის, რომ პროცესი დაიწყება და პარლამენტი ვალდებულია, განიხილოს მთავრობის ახალი შემადგენლობა და მის მიერ წარდგენილი პროგრამა, ანუ პარლამენტის სხდომაზე გამოვიდეს პრემიერ-მინისტრობის კანდიდატი, წარმოადგინოს პროგრამა, გაიმართოს იქ დებატები, ის, რომ იქნება კითხვები, იქნება პასუხები - ჩვენ, საზოგადოებას, ვინც ამ ყველაფერს ვუყურებთ, ამით ხომ შეგვექმნება წარმოდგენა იმის თაობაზე, თუ ეს ახალი მთავრობა როგორი შეიძლება გამოვიდეს, იქნება თუ არა ის უკეთესი? შესაბამისად, შეგვექმნება დამოკიდებულება იმ პარტიების მიმართ, რომელთაც ეს მთავრობა წარადგინა (ცხადია, აქ მხოლოდ კოალიციური შეიძლება იყოს, სხვაგვარი ვერ იქნება) - საზოგადოებაში ვიღაცების მიმართ ან გაიზრდება ნდობა, ან არ გაიზრდება, ან შემცირდება. ყოველ შემთხვევაში, პოლიტიკური პროცესისთვის ეს ძალიან მნიშვნელოვანი საკითხია. ჩვენთან ხომ უმეტეს შემთხვევაში ერთპარტიული უმრავლესობაა ხოლმე და რა პროგრამაც გინდა წარადგინო, რაც გინდა, თქვა, სულ უტოპიური აზრები ან ძალიან ცუდი აზრები თქვან, მაინც ის მთავრობა იქმნება და შედარების საშუალება არ გვეძლევა ხოლმე. აქ ჩნდება საშუალება, შევაფასოთ არსებული ვითარება, ცხადია, ვინც ამაზე ფიქრობს და აკვირდება, თუ რეალურად რა ხდება. ხოლო როცა არჩევნების საკითხი დადგება, იქ ამის მიხედვით გავაკეთოთ ჩვენ არჩევანი.

ამასთანავე, როდესაც იწერება განცხადება იმის თაობაზე, რომ დაიწყონ მთავრობისთვის უნდობლობის გამოცხადების პროცესი, აქ ეს პირდაპირ არ წერია, მაგრამ ვინც ამას მოითხოვს, უნდა თქვან არგუმენტები, რატომ ითხოვენ მთავრობისთვის უნდობლობის გამოცხადებას. საზოგადოებას უნდა უთხრან, რა არის ის მიზეზები, რის გამოც მათი აზრით, ეს მთავრობა არ უნდა იყოს. ე.ი. ეს არის პოლიტიკური პროცესი, საზოგადოებისთვის ინფორმაციის მიწოდება - ვიღაცა რაღაცას დაიჯერებს, ვიღაც არ დაიჯერებს, იქნება არგუმენტები, კონტრარგუმენტები, მერე ისევ ჩვენი შესაფასებელი ხდება, ვინ ტყუის და ვინ - არა. ასევე, როცა ეს საკითხია დასმული, იმავდროულად ვასახელებთ ახალ პრემიერ-მინისტრობის კანდიდატს და შესაბამისად, უნდა ვთქვა, რატომ არ უნდა იყოს ეს ძველი მთავრობა და რატომ უნდა შევქმნათ ახალი მთავრობა სწორედ ასეთი სახით. ეს ხომ არის საზოგადოებისთვის იმ ინფორმაციის მიღების შესაძლებლობა, რომელიც საჭიროა, ჰქონდეს მაშინ, როდესაც რაღაც არჩევანს აკეთებს. საერთოდ, სხვადასხვა ქვეყნის მაგალითები რომ ავიღოთ, როცა ასეთი საკითხი დგება, უნდობლობის გამოცხადების შედეგი საკმაოდ ხშირად არ არის უნდობლობის გამოცხადება. ანუ, პროცესი მთავრდება თითქოს არაფრით, მაგრამ რეალურად, ის კვალს ტოვებს - ეს კვალი შეიძლება იყოს ოპოზიციისთვის სასარგებლო ან უსარგებლო, დამაზიანებელი. გააჩნია, რამდენად არგუმენტირებული იქნება მათი ნათქვამი“, - აღნიშნავს ხმალაძე.