რევოლუციონერი, პოეტი, მექალთანე, "შესანიშნავი ქართველი" - რუსეთში დადგმული სკანდალური სპექტაკლი სტალინზე, რომლის პრემიერის შემდეგ, პუტინსაც კი მიმართეს

• "მიმართვა რუსეთის პრეზიდენტს: "გააგდეთ ბოიარკოვი, თორემ თეატრი დაიღუპება“

მოსკოვის მაქსიმ გორკის სახელობის სამხატვრო აკადემიური თეატრის ყოფილმა სამხატვრო ხელმძღვანელმა, ამჟამად კი თეატრის პრეზიდენტმა, სსრკ სახალხო არტისტმა ტატიანა დორონინამ რუსეთის ლიდერს ვლადიმირ პუტინს თხოვნით მიმართა, რომ თეატრის გადარჩენაში დაეხმაროს. მისი თქმით, ამისათვის აუცილებელია თეატრის ამჟამინდელი სამხატვრო ხელმძღვანელის ედუარდ ბოიაკოვის თანამდებობიდან გათავისუფლება.

"ჩვენი თეატრიდან სასწრაფოდ უნდა იქნენ გაძევებული ვაჭრუკანები. თუ დღევანდელი არაპროფესიონალი და უნიჭო სამხატვრო ხელმძღვანელი ისევ თანამდებობაზე დარჩება, მაშინ ჩვენი ოდესღაც დიდებული თეატრისგან მოგონებაც კი აღარ დარჩება... ყველაფერს შთანთქავს ხულიგნური, გარყვნილი, უხამსი გასართობი საესტრადო-საცირკო ბალაგანი“, - აღნიშნავს ტატიანა დორონინა. მისი თქმით, ედუარდ ბოიაკოვმა თეატრიდან ნიჭიერი მსახიობები განდევნა, რეპერტუარი კი, დეკორაციებთან ერთად, "თითქმის განადგურებულია“.

თავის მხრივ, თეატრის პრესსამსახურში, ტატიანა დორონინას ბრალდების საპასუხოდ განაცხადეს, რომ მსახიობი დიდი ხანია თეატრში არ დადის და არცერთ პრემიერაზე არ გამოჩენილა. "ჩვენ არ ვიცით, იგი ვის რას უყვება. ჩვენ მხოლოდ ის შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ 87 წლის ტატიანა ვასილევნას სახელით გარკვეული პირების წრე მანიპულირებს, თავიანთი ანგარებითი მიზნების მისაღწევად“, - აღნიშნეს პრესსამსახურში.

უფრო ადრე რუსმა სენატორმა ალექსი პუშკოვმა წინადადება წამოაყენა, გორკის სახელობის თეატრისთვის სახელის გადარქმევის შესახებ - მას მერე, რაც მომღერალმა ოლღა ბუზოვამ თეატრის სცენაზე დადგმულ სპექტაკლში, სახელწოდებით: "შესანიშნავი ქართველი“, ერთ-ერთი როლი შეასრულა. როგორც სენატორმა აღნიშნა:

"მოსკოვის მაქსიმ გორკის სახელობის სამხატვრო აკადემიური თეატრის ვარსკვლავი ბუზოვა - ეს ძალიან საშინლად ჟღერს, თვით ამ სიტყვების სარკაზმის გათვალისწინებით. დროა თეატრს სახელი გადაერქვას“.

რეჟისორმა ნიკიტა მიხალკოვმაც, თავის მხრივ, გააკრიტიკა თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელის ედუარდ ბოიაკოვის გადაწყვეტილება ოლღა ბუზოვას მსახიობად აყვანის თაობაზე და აღნიშნა, რომ ეს ყველაფერი ხმაურიანი რეკლამის მიზნით განხორციელდა.

"განა წარმოგიდგენიათ სტანისლავსკი, ნემიროვიჩ-დანჩენკო ან ვახტანგოვი, რომლებიც თეატრში, თავიანთ სპექტაკლებში არაპროფესიონალ მსახიობებს იღებენ ხმაურიანი რეკლამის მიზნით?“, - კითხვა დასვა ნიკიტა მიხალკოვმა. მან ივარაუდა, რომ "ინსტაგრამში“ ოლღა ბუზოვას 23 მილიონი ხელმომწერიდან თეატრში არავინ დადის".

თვითონ ოლღა ბუზოვა კი სპექტაკლს, რომელშიც მან მიიღო მონაწილეობა, "წლის მთავარ პრემიერად“ მიიჩნევს. ბუზოვას თქმით, ეს არის მისი ცხოვრების მთავარი მიღწევა:

"ამ სპექტაკლით ჩემი იმ დროის ოცნება ახდა, როცა ჯერ კიდევ 16 წლის გოგონა ვიყავი“.

დადგმაში ოლღა ბუზოვა კაბარეს მომღერლის ბელა შანტალის როლს ასრულებს. როგორც ედუარდ ბოიაკოვმა განმარტა, სპექტაკლისათვის აუცილებელი იყო "ისეთი ადამიანის სახე, რომელიც მასობრივ კულტურას მიეკუთვნება და რომელიც იმავდროულად, მასმედიას დღის წესრიგს კარნახობს და განუსაზღვრელ ძალაუფლებას იღებს“.

მაინც რა სპექტაკლი დაიდგა გორკის სახელობის თეატრში 11 ივნისს, რომელმაც რუსეთის საზოგადოებაში მღელვარება და ხმაური გამოიწვია და რა მოვლენებია მასში ასახული?

• "შესანიშნავი ქართველი“: ახალგაზრდა სტალინის ვნებანი...

სპექტაკლის სახელწოდებაა "შესანიშნავი ქართველი“, რომელშიც ვლადიმირ ულიანოვ-ლენინის ნათქვამის მიხედვით, ახალგაზრდა იოსებ სტალინი (სოსო) იგულისხმება. იგი წარმოდგენილია რომანტიკოსად, მექალთანედ, პოეტად, ბრძენ რევოლუციონერად და ისეთ ადამიანადაც, რომელიც მშვენივრად ერკვევა, თუ ვინ უნდა მოკლას და ვის უნდა ენდოს. მაყურებელს შესაძლებლობა ეძლევა აგრეთვე მოუსმინოს ოლღა ბუზოვას მიერ ცოცხლად შესრულებულ სიმღერებსაც.

გავეცნოთ სპექტაკლის მოკლე შინაარსს:

მისი დაწყების წინ მაყურებლებს მიმართავს სამხატვრო ხელმძღვანელი ედუარდ ბოიარკოვი და ამბობს, რომ დღეს საკმარისი არ არის წიგნები იოსებ სტალინის შესახებ, რომლის მმართველობის პერიოდში საბჭოთა კავშირი "მსოფლიოში უძლიერესი სახელმწიფო იყო“. სპექტაკლი "შესანიშნავი ქართველი“ ისტორიულ მოვლენებს ეფუძნება: 1902 წელს იოსებ სტალინი ბათუმში გაფიცვებისა და დემოსტრაციების ორგანიზატორი იყო და დადგმაში სწორედ მისი ცხოვრების აღნიშნული პერიოდია ასახული.

პირველი აქტი: სტალინი ბათუმში

სცენაზე წითელი ტრანსპარანტებია გადაჭიმული. როგორც ჩანს, პარტიის ყრილობა მიმდინარეობს. წინა პლანზე ნადეჟდა კრუპსკაიას ვხედავთ, რომელსაც ეკითხებიან:

- ნადეჟდა კონსტანტინოვნა, ვის გავყვეთ სამომავლოდ, ვის დავუდგეთ გვერდით?

პასუხად ნადეჟდა კითხულობს, სავარუდოდ, უკვე მკვდარი ვლადიმირ ლენინის წერილს, რომელშიც ნათქვამია, რომ "სტალინი ძალიან უხეშია“. ამის შემდეგ სცენაზე თვითონ იოსებ სტალინი გამოდის (მსახიობი გიორგი იობაძე), რომელიც პანიკაში ჩავარდნილ გრიგორი ზინოვიევს ამშვიდებს, სარკასტულად ურჩევს მოილაპარაკოს ლევ ტროცკისთან, წარსულს თავი დაანებოს და წინ იყუროს, მომავლისაკენ... იმიტომ, რომ: "მავზოლეუმიდან წერილები მეტი აღარ იქნება“.

სცენაზე ვხედავთ იოსებ სტალინს და მის მეორე ცოლს ნადეჟდა ალილუევას საწოლში. ნადეჟდა ცდილობს ქმარი კავკასიაში წასვლაზე დაიყოლიოს, რათა იქ "თავისი სამართლიანი მშვიდობა დაამყაროს“. ამ დროს მაყურებელი 1920-იანი წლებიდან 1900-იანი წლების დასაწყისში გადადის, როცა იოსებ სტალინი ბათუმში მიემგზავრება: სცენაზე გამოჩნდება წარწერა: "ბათუმი, 1902 წელი“.

იოსებ სტალინს ბათუმში გარს ბოშა ქალები ეხვევიან, რომელთაგან ერთ-ერთი, უკვე ხანშიშესული, მის ხელს იღებს სამკითხავად, დახედავს, ერთხანს უყურებს, შემდეგ სწრაფად უშვებს და, თითქოსდა შეშინებული, უკან იწევს.

ყოველ 10-15 წუთში სცენაზე გამოდიან ლენინი და კრუპსკაია. იგი პიონერული ინტონაციით კითხულობს ფრაგმენტებს ლენინის წერილიდან და გამოსვლებიდან, რომლებშიც სტალინია მოხსენიებული. მაგალითად, "გთხოვთ გაიგოთ კობას ნამდვილი გვარი“ ან "ლენინმა სტალინი პირველად მაქსიმ გორკისთვის იტალიაში გაგზავნილ წერილში ახსენა“.

ბათუმში კომუნისტური უჯრედია, კავკასიური კოლორიტით. რევოლუციური იდეების მქონე ადამიანები კრებებს სუფრაზე ატარებენ და მღერიან, ხოლო შესამოწმებლად მისული ჟანდარმი მათთან საუბრით შეცბუნებულია: "კარგი, რა, ვანო... რა კრება, რის კრება... როდის იყო კავკასიაში ქეიფი იკრძალებოდა?“ ან "ეჰ, ვანო, ჩვენ ხომ მამაშენს კარგად ვიცნობთ, მეგობრები ვართ“. არადა, ქეიფის დროს სუფრის წევრები სრულიად მარქსისტულ საკითხებს განიხილავენ, მაგალითად, როგორ აიძულონ ბათუმში არსებული როტშილდის ნავთობგადამუშავებელი ქარხნის ხელმძღვანელობა, რომ მუშებს ხელფასები მოუმატოს.

მალე სცენაზე მორთულ-მოკაზმული მომღერალი ბელა შანტალი (ოლღა ბუზოვა) გამოჩნდება, რომელიც ქალაქში გენერალ-გუბერნატორ ალექსი სმაგინის ჩასვლის გამო გამართულ დარბაზობაში მონაწილეობს და მღერის. იგი საკმაოდ ფერმკრთალად გამოიყურება. ბელა ჟანდარმერიის როტმისტრს ეუბნება: "მუშების მეშინია - ისინი ისე გამოიყურებიან, რომ თითქოს მთიდან ჩამოვიდნენ, დამიჭერენ და ამკუწავენ“.

ამასობაში იოსებ სტალინი მკაცრი სახის მქონე "მთიელის“ სილიბისტრო (სილვესტრ) ლომჯარიას სახლში [ქირით] ცხოვრებას იწყებს. სილიბისტროს ჰყავს ლამაზი ქალიშვილი, სახელად ნატალია, რომელსაც, თავის მხრივ, ჰყავს საქმრო, სახელად თეო.

მაყურებელს წინასწარ აზრი უჩნდება, რომ სტალინსა და ნატალიას საქმროს - თეოს შორის უთანხმოება ჩამოვარდება. მართლაცდა, თეო მუშებში სტალინისთვის არასასიამოვნოდ ლაპარაკობს: "რატომ გამოგვიზავნეს ქუთაისიდან ოსი?“. ასეა თუ ისე, ნატაშას სოსო თავდავიწყებით შეუყვარდება, მით უმეტეს, რომ იგი ქალიშვილს საკუთარ ლექსებს უკითხავს მთვარის შუქზე, რომანტიკულად...

სტალინი ბათუმელ კომუნისტებსაც საკმაოდ იოლად მოხიბლავს. ერთ-ერთ კრებაზე იგი მათ არჩიბალდის - პოლიციის საიდუმლო აგენტის მოკვლას დაავალებს. სტალინის განკარგულებას ასრულებენ, რადგან დადგინდება, რომ არჩიბალდი მართლაც პოლიციის ინფორმატორია. საერთოდ, სტალინი ბათუმში საოცარ გამჭრიახობას ავლენს.

პარტიულ კრებებს შორის შესვენებებზე სტალინი საუბრობს ნატალიას მამასთან და მაყურებლის წინაშე დადებითი პერსონაჟის სახეს ავლენს: იგი არა მარტო პოეტია, არამედ მეურნეც - "უსაქმოდ ჯდომა არ შემიძლია... აი, მესერი ისეა გადახრილი, ლამის წაიქცეს, ახლავე შევაკეთებ“.

პირველი აქტი მთავრდება ქარხნის საწყობში გაჩენილი ხანძრით, რომელსაც მუშები სოსოს ხელმძღვანელობით რატომღაც აქრობენ.

მეორე აქტი: სოსო რევოლუციასა და სიყვარულს შორის

ბათუმში ჩადის შავკიტელიანი პიროვნება, სახელად ლევან ყიფიანი. როგორც მოგვიანებით გაირკვევა, იგი საიდუმლო პოლიციის მაღალჩინოსანია, რომელიც რევოლუციონერთა დაჭერის ოპერაციებს ახორციელებს.

ლევან ყიფიანი ხვდება იმ ბოშა ქალსაც, რომელმაც იოსებ სტალინს ხელზე უმკითხავა: იგი აღტაცებით ეუბნება ყიფიანს, რომ სტალინში მან "ძლიერი ადამიანი დაინახა“ და რომ "ისეთ ადამიანს ცხოვრებაში ერთხელ თუ შეხვდები“.

სპექტაკლში არის სტალინის სასიყვარულო სცენები, ასევე სხვადასხვა ოპერაციების დაგეგმვისა და გამხორციელების ეპიზოდები.

საბოლოოდ, ლევან ყიფიანი საკმაოდ ბევრ სამხილს შეკრებს, ჟანდარმერიის უფროსს ანგარიშს წარუდგენს და ეუბნება, რომ ბათუმში მომხდარ ამბებში მხოლოდ ერთი ადამიანია დამნაშავე - იოსებ სტალინი. მათ საუბარს შემთხვევით ყურს მოჰკრავს ბელა შანელი და სასაფლაოზე მიდის, სადაც სოსო და სახლიდან გაქცეული ნატალია იმალებიან. ბელა საფლავის ქვებს შორის დადის და თან "ინტერნაციონალს“ მღერის. მაყურებელი ხვდება, რომ მომღერალიც რევოლუციონერთა წრეშია ჩართული და იატაკქვეშა კომუნისტია. შანტალი აფრთხილებს სტალინს, რომ პოლიცია მის დასაჭერად ემზადება, მაგრამ იგი უარს ამბობს გაქცევაზე, სანამ ქალაქში გასული ნატალია არ დაბრუნდება. როცა ჟანდარმები მივლენ, ისინი სროლის დროს უკვე დაბრუნებულ ნატალიას კლავენ და მის გაციებულ სხეულთან დაჩოქილ სტალინს აპატიმრებენ.

ამის შემდეგ მაყურებელი უკვე დაბერებულ სტალინს ხედავს, რომელიც დარბაზში მყოფებს მიმართავს:

- მე არ ვუარყოფ, რომ უხეში და მკაცრი ვარ, სათქმელს პირდაპირ ვამბობ. აბა, ვინ არის მომხრე, რომ მე პარტიის ცეკას მდივნობიდან გამათავისუფლონ?

დარბაზში ნელ-ნელა რამდენიმე აწეული ხელი გამოჩნდება... სტალინი შებრუნდება და სცენიდან გადის. შემდეგ გამოდიან მუსიკოსები, რომლებიც ვიდეოს თანხლებით, დოლზე დარტყმით, პანკ-კომპოზიციას ასრულებენ. მუსიკის ფონზე პოლიციელები ლითონის ფარებით მიტინგს შლიან და დემონსტრანტებს აკავებენ. პოლიციელთა ფორმის მიხედვით, ეს მოვლენა სადღაც ევროპაში ხდება.

მოკლედ, სულ ეს არის შინაარსი სპექტაკლისა, რომელმაც რუსულ თეატრალურ წრეებში დიდი მღელვარება გამოიწვია. ამბობენ, რომ მასში არაერთი ფაქტი დამახინჯებულია, ასევე იაფფასიანი პოპულარობისთვის ბევრი სცენა უხამსია... აშკარაა, რომ სპექტაკლის პრემიერა სკანადლური და ფრიად ხმაურიანი გამოდგა.

მოამზადა სიმონ კილაძემ