პატრიკ ჟანიო: "ასაკის და პანდემიის მიუხედავად, მივდივარ საქართველოში ჩემი საგვარეულო ხის აღსადგენად" - როგორ მოხვდა ქუთაისში ფრანგი ემიგრანტი ოჯახი მე-19 საუკუნეში

(ფოტოკოლაჟი: ვიქტორ ჟანიო და მისი მეუღლე პოლინი)

საფრანგეთი, ემიგრაციული ურთიერთობებით, საქართველოსთან ისტორიულად დაკავშირებული ქვეყანაა და ჩვენც არაერთხელ გვსმენია ამბები ლევილში დასახლებული პირველი თაობის დიდი ქართველი ემიგრანტების შესახებ - ამბები იმაზე, თუ როგორ მიდიოდნენ რუსეთის რეჟიმისგან დევნილი ჩვენი წინაპრები საფრანგეთში. როგორც თავადაც ემიგრანტს, ბუნებრივად მეტად მიმაქვს გულთან ეს ამბები და მინდა, ერთი ლეგენდა გიამბოთ ემიგრაციაში საფრანგეთიდან საქართველოში ჩასული ფრანგული ოჯახისა, ამბავი, რომელშიც მეზობელი რუსეთი, სამწუხაროდ, კვლავ მტარვალად გვევლინება... ყოველგვარი შელამაზების გარეშე გთავაზობთ საფრანგეთიდან, ბატონი პატრიკ ჟანიოს დიდი ოჯახის ისტორიას.

• ლორან ოგუსტის გზა ქუთაისამდე

პატრიკ ჟანიო:

- რასაც ახლა მოგიყვებით, ამ ამბავში ზოგიერთი რამ ვარაუდის დონეზე რჩება, ზოგიც დადასტურებული ინფორმაციაა. დავიწყებ სულ თავიდან, ჩემი ორგზის დიდი ბაბუის ლორან ოგუსტის ცხოვრებიდან. ლორან-ოგუსტი საფრანგეთში,1832 წელს შამპან არდენის რეგიონში, პატარა ქალაქ ვიტრი ფრანსუაში დაიბადა. (შამპან არდენის რეგიონში, ვიტრი ფრანსუას მახლობლად 12 წელი ვიცხოვრე - ავტ.) ახალგაზრდა ლორანი 1857 წელს ერთ ადგილობრივ გოგონაზე, ლუის ესტერზე დაქორწინდა. როგორც ვიცით, იმ პერიოდში იგი ჯარისკაცი გახლდათ, მაგრამ, როგორც ჩანს, ოჯახის რჩენის მიზნით მევენახეობას მოჰკიდა ხელი და შვილების გაჩენის შემდეგ უკვე ამით ირჩენდა თავს.

ყველას მოგვეხსენება, რომ ამ საუკუნის ისტორიული ფაქტი გახლავთ ცნობილი ყირიმის ომი, როდესაც 1853-1856 წლებში რუსეთის იმპერია დაუპირისპირდა კოალიციას, რომელიც შეიქმნა ოსმალეთის იმპერიის, საფრანგეთის, დიდი ბრიტანეთისა და სარდინიის სამეფოს მიერ. რუსული ექსპანსიონიზმისა და ოსმალეთის იმპერიის დაშლის შიშით გამოწვეული კონფლიქტი ყირიმში სევასტოპოლის საზღვაო ბაზის გარშემო მოხდა. ომი კი საბოლოოდ დასრულდა 1856 წლის პარიზის ხელშეკრულებით და რუსეთის დამარცხებით.

ომის შემდგომ რუსებმა დაკარგეს პატარა ქვეყნის ბესარაბიის ტერიტორიის კონტოლი. ბესარაბიას ცენტრალური ნაწილი დღესდღეობით მოქცეულია მოლდოვაში, ხოლო სამხრეთ და ჩრდილო ნაწილი - უკრაინაში, მაგრამ მაშინ რუსეთი ფლობდა მას და როდესაც ომის შედეგად რუსებმა გასვლა იწყეს, ბესარაბია გათავისუფლდა. ეს თავისუფალი ტერიტორია კი ხელსაყრელი აღმოჩნდა ცენტრალური ევროპის ჯარისკაცების ჩასასახლებლად და ჩვენ როდესაც დღეს მივყვებით ჩემი დიდი ბაბუის კვალს, ვფიქრობ, სწორედ როგორც ყოფილი ჯარისკაცი, ამ მიზეზით წავიდა ის ბესარაბიაში საცხორვებლად. სავარაუდოდ, მევენახეობა დიდ სარგებელს არ აძლევდა დიდ ბაბუას ლორან ოგუსტს, რომელსაც უკვე ექვსი შვილი ჰყავდა გამოსაკვები.

ამ პერიოდის საფრაგეთში იმპერატორი ნაპოლენ მესამე მართავს ქვეყანას, სწორედ მისი ინიციატივა იყო, რომ საფრანგეთის პოზიციები ფრანგი ჯარისკაცების იქ ჩასახლებით გაემყარებინა, ვინაიდან ამ ტერიტორიაზე გერმანელი ჯარისკაცები უკვე კოლონიებად მოსახლეობდნენ და ეტყობა ნაპოლეონ მესამეს გერმანელებისთვის მთელი იქაური მიწების დათმობა არ სურდა...

ბესარაბიაში დასახლებაზე თანხმობის შემდეგ, ბაბუა ლორანი, ოჯახით, საფრანგეთის საპორტო ქალაქ მარსელში გემზე მოათავსეს და ოდესამდე ასე ჩავიდა, იქიდან ბესარაბიამდე კი, სავარაუდოდ, ეტლით.. ზუსტად არ ვიცით, რომელ წლებში უნდა დასახლებულიყო უცხო მიწაზე ბაბუა. არაფერი ვიცით იმის შესახებაც, თუ როგორ ცხოვრობდა იქ, მაგრამ, ვფიქრობთ, იქაც მევენახეობას ან სხვა აგროკულტურას მიჰყო ხელი, ვიცით, რომ მიწა გადასცეს და თავისთავად მას დაამუშავებდა.

1870 წელს გაჩაღდა ომი საფრანგეთსა და პრუსიას შორის, სადაც ნაპოლეონ მესამე დამარცხდა, დამარცხებამ მოიტანა ის, რომ რუსეთმა კვლავ გააძლიერა პოზიციები ბესარაბიაში და ფრანგები ძალიან შევიწროვდნენ. მათთვის უკვე დიდ საფრთხეს წარმოადგენდა იმ ტერიტორიაზე ცხოვრება და იქიდან უმრავლესობა უკან საფრანგეთში დაბრუნდა. ჩემი დიდი ბაბუა კი ოჯახით საქართველოში გამოეშურა.

ამ დროს თავისთავად საქართველოც რუსეთის ნაწილია, მაგრამ, ვფიქრობ, ბაბუაჩემმა საქართველოში წასვლა, სამშობლოში დაბრუნების ნაცვლად მხოლოდ იმიტომ გადაწყვიტა, რომ გაგებული ჰქონდა იქაური მიწის ამბავი, იცოდა, მიწა იქ განსაკუთრებული ნოყიერებით გამოირჩეოდა... სავარაუდოდ, შავი ზღვის საფლოტო გზებით ჩავიდა იგი ქუთაისში, მაგრამ რატომ აირჩია რუსეთის იმჟამინდელი პროვინციის ეს ქალაქი, ჩემთვის უცნობია.

• ვიქტორ ჟანიო და მისი შთამომავლობა

ჩვენ ვფლობთ 1917 და 1929 წლებში საქართველოდან საფრანგეთში გამოგზავნილ საოჯახო წერილებს და სწორედ ამ წერილებიდან აღვადგინეთ ისტორიის ერთი ნაწილიც. ამის საფუძველზე, რაც ამ პეიროდიდან დანამდვილებით ვიცით ისაა, რომ ქუთაისში დასახლებისთანავე ლორან-ოგუსტმა, მიწების დამუშავება დაიწყო, თესავდა და ჰყიდდა ბოსტნეულს. მას და მის მეუღლეს ლუის ესტერს კიდევ გაუჩნდათ შვილები ბესარაბიაშიც და ქუთაისშიც, საერთო ჯამში მათ სულ 11 შვილი ჰყავდათ, რომელთა შორის იყო უშუალოდ ჩემი დიდი ბაბუა ვიქტორ ჟანიო.

წერილებში ვერაფერს მივაკვლიეთ იმის შესახებ, თუ როგორ იზრდებოდა ვიქტორი ქუთაისში, მაგრამ მათში კიდევ ერთი ახალი ისტორია აღმოვაჩინეთ, რომელიც ვიქტორსა და მის მეუღლეს პოლინ სენეს უკავშირდება. ჩვენს ხელთ ასრებული წერილებით ირკვევა რომ ჩემი დიდი ბებიის პოლინის ოჯახი საზღვაო საქმინობით იყო დაკავებული ბათუმის პორტთან და სავარაუდოდ, საფრანგეთში დაბადებული პოლინი ბათუმში ყმაწვილქალობისას ჩავიდა საცხოვრებლად, ასევე, სავარაუდოდ პოლინის ოჯახი სწორედ საზღვაო გზით მოხვდა საქართველოში, სადაც დამკვიდრდა კიდეც და ვინაიდან პოლინიც ფრანგი გახლდათ, ვიქტორთანაც ადვილად გააბამდა ურთიერთობას. ერთმანეთი თუ სად გაიცნეს, არ ვიცით, მაგრამ ვიცით, რომ ისინი დაქროწინდნენ და ქუთაისში დასახლდნენ. მათ თავის მხრივ შეეძინათ 9 შვილი. მათგან ექვსი ქალიშვილი და სამი ვაჟი: ჩემი ბაბუა ემილი, ძმა ვიტუშა და კიდევ ერთი პატარა ძმა ჰენრი. მათი შვილებიდან მხოლოდ ბაბუაჩემი ემილი და ჰენრი დაბრუნდნენ საფრანგეთში, დანარჩენი ყველა საქართველოში დარჩა სიცოცხლის ბოლომდე.

ბაბუაჩემი ემილი საქართველოდან 1917 წელს გამოემგზავრა საფრანგეთში, ის მაშინ 20 წლის ახალგაზრდა იყო და საქართველოს დატოვების მოტივად სამშობლოში დაბრუნება და ფრანგულ ჯარში მსახური ჰქონდა. ის ძალიან ცუდად ლაპარაკობდა ფრანგულად, რადგანაც ოჯახში სასაუბრო ენა ქართული იყო, მაგრამ საქართველოში დამყარებული რუსული რეჟიმის ატანა რომ ვეღარ შეძლო, გადაწყვეტილებაც ადვილად მიიღო, ენის ბარიერის მიუხედავად. ბაბუაჩემი მას შემდეგ საქართველოში აღარასდროს დაბრუნებულა, მოგვიანებით 1921 წელს, კი მისი პატარა ძმა ჰენრიც საფრანგეთისკენ გამოეშურა. მიზეზი მას უფრო მეტი ჰქონდა, ვიდრე ბაბუაჩემს.

როგორც წერილებიდან ირკვევა, ჰენრი უფრო თამამი ბიჭი იყო და ბოლშევიკებსაც თვალში ეჩხირებოდა მისი ფრანგული გვარი თუ საქციელი, წერილებით ცნობილი ისაა, რომ ჰენრი მართლაც თავის გადასარჩენად ჩამოვიდა საფრანგეთში. ასევე წერილებით ირკვევა, რომ ჰენრი ჯერ კონსტანტინეპოლში ჩასულა დებთან და მის მეუღლეებთან ერთად, სადაც აფარებდა თავს... დები მეუღლეებით ქუთაისში გაბრუნდნენ, ხოლო ჰენრიმ მოახერხა საფრანგეთში ჩასვლა.

ამ დროისთვის ბაბაუჩემი ემილი უკვე საფრანგეთში პატარა ქალაქ ლენში ცხოვრობდა, პიკარდიის რეგიონში, ჯარიც მოვლილი ჰქონდა, დაქორწინებაც მოესწრო და მებაღეობას ეწეოდა. ბაბუა ემილს 4 შვილი შეეძინა, აქედან სამი ვაჟი გაზარდა, ერთი კი პატარა ასაკში გარდაეცვალა. მთელი ბავშვობა და ახალგაზრდობა ისე გავიარე, რომ არაფერი მსმენია ჩემი ოჯახის შესახებ. ბაბუაჩემმა ისე იცხოვრა, რომ არასოდეს ჩვენთვის არაფერი უთქვამს მისი წარსულის, მისი ოჯახის შესახებ. ეს ისტორია 20 წლის ასაკში აღმოვაჩინე, როდესაც ბაბუა გარდაიცვალა და ოჯახი მის ნივთებს ვალაგებდით. მაშინ ვიპოვეთ წერილების უზარმაზარი დასტა, რომლებიც საქართველოდან, ქუთაისიდან იყო გამოგზავნილი ბაბუის სახელზე.

ჩემი ბავშობის მეხსიერებაში ჩარჩენილი მხოლოდ ისაა რომ, ბაბუაჩემს ორი ძმა ჰყავდა, ერთი ჰენრი, რომელიც საფრანგეთში ცხოვრობდა, მაგრამ კავშირი ძმებს გაწყვეტილი ჰქონდათ, ამიტომ მე ის არც კი მინახავს და ერთიც - სადღაც შორს, ვინმე ვიტუშა, აი ეს სახელი შემომრჩა, რომელიც შემდეგ წერილებმა დამიდასტურა (ავტ: გთავაზობთ წერილს სადაც ვიტუშა ქართულად წერს).

ძალიან სამწუხაროა, რომ ემილმა და ჰენრიმ ერთამნეთი დაკარგეს, არადა, ორივე საფრანგეთში ერთსა და იგივე რეგიონში ცხოვრობდა. წერილებით ვარკვევთ, რომ როდესაც ჰენრი საფრანგეთში ჩამოვიდა, თავისთავად ძმა ემილს მიაშურა, მაგრამ ჰენრის ძმის ცოლის და შეჰყვარებია, რასაც ძალიან დიდი წინააღმდეგობა გაუწია თურმე გოგოს ოჯახმა. წერილებში ამოვიკითხეთ, რომ ემილის მეუღლის, ანუ ბებიაჩემის ოჯახს, ჯერ ძალიან მძიმედ ის გადაუტანია, მათი შვილი რომ საქართველოდან ჩამოსულ ბიჭს გაჰყვა ცოლად და ახლა როდესაც მეორე გოგოსაც იგივე მოუნდომებია, ძალიან უხეშდ ჩარეულან ამ საქმეში და ისე მოხდა, რომ ძმებს შორისაც განხეთქილება ჩამოაგდეს, რის შემდეგაც მათ ვეღარ აღადგინეს ძმური ურთიერთობები. არადა ჰენრი პიკარდიაში ცნობილი კაცი გამხდარა, მასზე გაზეთებშიც წერდნენ, ოჯახიც ჰყავდა... ჰენრის შვილს მას შემდეგ დავუკავშირდი, რაც წერილები აღმოვაჩინე და სასიამოვნოდ ვისაუბრეთ, სულ ეს იყო და ეს.

• წერილები

ბაბუა ემილი რომ გარდაიცვალა, მის ოთახის ლაგებას მივყავით ხელი. მე და ჩემმა ორმა დამ კომოდის უჯრებში უეცრად ბევრი ძველი, გაცრეცილი, ძნელად საკითხავი წერილი აღმოვაჩინეთ. ძნელი წარმოსადგენი არაა რა ემოციებიც დაგვეუფლებოდა, როდესაც უეცრად აღმოაჩენ, რომ შენი ფესვები სხვა ქვეყანაშიცაა გადგმული და ბევრი არაფერი გცოდნია საკუთარ წარმომავლობაზე. წერილების უმრავლესობას ბაბუაჩემის დედა, ასევე ფრანგი წარმოშობის პოლინი იწერება. ასევე იწერებიან მისი დები და ძმა ვიტუშა, მაგრამ დიდი ნაწილი პოლინ ჟანიოს მონაწერია. მისმა წერილებმა პოლინის მიმართ განსაკუთრებული გრძნობა გამიჩინა, მხოლოდ მისი წერილებით გაცნობილი ჩემი დიდი ბებია, ძნელი სათქმელია რა გრძნობას ბადებს ჩემში. პოლინი ყველა წერილს შვილს, ემილს უძღვნის და თითქმის ყველა წერილში ემუდარება საქართველოში დაბრუნებას.

"შვილო ემილ, ბაბაშენი უძლურდება, განა დრო აღარაა შინ დაბრუნდე, იგივე ჰენრისაც გადაეცი, დაბრუნდით სახლში გემუდარებით",- ვკითხულობთ ასეთ ფრაზებს მის წერილებში, რომლებიც მე სიძველის გამო საკმაოდ ძნელად აღვადგინე და ცალკე გადავწერე. წერილებით ირკვევა ისიც, რომ პოლინი ამაყობს ემილის გადაწყვეტილებით ფრანგულ ჯარში მსახურობის თაობაზე და იმედოვნებს, რომ ფრანგული ენა გააუმჯობესა. იქვე ავალებს, ქუთაისში საფრანგეთიდან ბოსტნეულის თესლები ჩაუტანოს, ვინაიდან რუსების შემოტანილი თესლი არაფრად ვარგა და ცუდ მოსავალს აძლევს. შემდეგ უკვე გვხვდება წერილები იმის თაობაზე, რომ ჰენრი 1928 წელს დაბრუნებულა ქუთაისში მეუღლესთან და ერთ შვილთან ერთად. პოლინი უყვება ბაბუაჩემ ემილს, რომ ჰენრის დაბრუნებით ძალიან გაიხარა, მით უფრო, რომ ოჯახით დაბრუნდა, თუმცა ჰენრი კვლავ ვერ ეგუება რუსულ მმართველობას და ისევ საფრანგეთში წასვლაზე ლაპარაკობს, რასაც პოლინი ძალიან განიცდის. მომდევნო წერილები უკვე იმას მოწმობს, რომ ჰენრი ოჯახით კვლავ ჩამოვიდა საფრანგეთში, ვინაიდან თავს ძალიან ცუდად გრძნობდა ქუთაისში და მას შემდეგ ის საქართველოში აღარც დაბრუნებულა. პოლინი წერს იმაზეც, რომ ამ დროს საქართველოში თავის რჩენა ძალიან რთულია, ფული არაა, სტალინის პერიოდი დამკვიდრდა, ვინმე ბერია ძალაუფლებას იკრებს და საქართველოში მცხოვრებ ფრანგულ გვარებს კარგი დღე არ ადგათ.

წერილებით ვარკვევთ, რომ ქუთაისიდან 60 ფრანგია გულაგში წაყვანილი. იგივე საკითხზე ვხვდებით ერთ წერილს, რომელიც გვიამბობს, რომ პოლინის მეუღლე ვიქტორი და მისი ორი ქალიშვილი უზბეკეთში გულაგში წაიყვანეს. გულაგიდან ქალიშვილები უვნებლები დაუბრუნდნენ ოჯახს, ხოლო ვიქტორი აღარ დაბრუნებულა, შეიტყვეს, რომ ის 1941 წელს გარდაიცვალა. ამ ფაქტის გამო, პოლინის ყველა შვილმა, ვინც საქართველოში ცხოვრობდა, საქართველოს მოქალაქეობა მიიღო და საბოლოოდ გაწყვიტეს ყველა კავშირი საფრანგეთთან.

წერილებით ვარკვევთ, რომ თავად პოლინი 1939 წელს გარდაიცვალა, რაც იმას მოწმობს, რომ მას მეუღლის გარდაცვალება არ შეუტყვია. ჩვენ ასევე ხელთ გვაქვს პოლინის სულ ბოლო წერილი, რომელიც ბაბუაჩემს გამოუგზავნა და რომელიც თარიღდება 1938 წლის 5 მაისით. წერილში პოლინი ულოცავს ბაბუაჩემს მესამე ვაჟის შეძენას და მადლობას უხდის ბარათისათვის:

"ქუთაისს წვიამიანი გაზაფხულია, ამინდებს საშველი აღარ უდგათ, შენი პატარა და ბუღალტრად მუშაობს, ოჯახის შექმნას არ ჩქარობს, დრო კიდევ მაქვს, სანამ ამ ფერხულში ჩავებმებიო, გაიძახის. უცნაურია, ჰენრი ისევ არაფერს იწერება, მას შემდეგ რაც საფრანგეთში ხელმეორედ წამოვიდა, მხოლოდ ორი წერილი გამოგზავნა და იქაც საყვედურებია ჩვენი მისამართით", - ვკითხულობთ პოლინის სულ ბოლო წერილში. ამის შემდეგ, დიდი ხნის პაუზაა, თუმცა ნაპოვნია წერილი, რომელიც 1971 წელს ჰენრიმ თავის დებს გაუგზავნა და აქ წყდება წერილებიც. ბაბუაჩემის კვალი დედის ბოლო წერილის შედეგ იკარგება, როგორც ჩანს, მან შეაჩერა მიმოწერა საქართველოსთან. წერილებთან ერთად ბაბუაჩემის ნივთებში ვიპოვეთ მისი და მისი მეუღლის პასპორტები, რომლებიც 1927 წლით თარიღდება, რითიც გავარკვიეთ ის ფაქტი, რომ მართლაც ამ წლებში ბაბუაჩემი აპირებდა საქართველოში დაბრუნებას, თუმცა ეს მისმა ძმამ ჰენრიმ გადააფიქრებინა. ჰენრი თავისი მეუღლითა და პატარა შვილით, ახალი ჩამოსული ყოფილა საქართველოდან და ბაბუაჩემისთვის უამბნია იმის თაობაზე, თუ რა მძიმე პირობებში ამყოფებენ რუსები ხალხს, განსაკუთრებით კი ფრანგებს. როგორც ჩანს, ემილმა და მისმა მეუღლემ ამ ნაამბობის შედეგ საქართველოში წასვლა ვეღარ გარისკეს.

1917-1927 წელებში საფრანგეთში პოლინ ჟანიოს მიერ გაგზავნილი წერილების ნაწილი, სადაც თხრობის სტილი დაცულია.

"შვილ ემილს,

ჩვენო საყვარელო შვილო ემილ, ჩვენ ყველა წერილი მივიღეთ და ბედნიერები ვართ, რომ ჯანმრთელი ჩახვედი. საკვები ცუდიაო იწერები, ეს მიკვირს, რადგან ზოგადად, საფრანგეთში კარგი ჭამა უყვართ და განსაკუთრებით ჯარისკაცებს კვებავენ. არ იდარდო, ეს მხოლოდ პატარა უსიამოვნო მომენტია შენს ცხოვრებაში. რაც შეეხება კლიმატს, ეს ქვეყნის საერთო კლიმატია, შეეგუები. რადგან კითხულობ ქვეყნის სიახლეებს, ჯერჯერობით კარგი ამინდი გვაქვს, არც სიცივე, არც თოვლი, არც ყინვა, არ ვიცი როდემდე იქნება ასე. 14 ოქტომბრიდან ბიძა ხარ. სუზანს ჰყავს პატარა ბიჭი, რომელსაც ჟორჟი დაარქვა. შენი და, და მისი ქმარი მოკითხავს გიგზავნის. შენი და ჟულიეტიც მალე მოგწერს. მადამ მარი მკვდარია, მამაშენი კი მისი შვილის მეურვე გახდა. შენი ძვირფასი მეგობარი გორგოზი ხანჯლის მუცელში ერთი დარტყმით გარდაიცვალა ბრძოლის ველზე. ეს გელოდა შენც, თუ აქ დარჩებოდი. შეეცადე იპოვო კარგი მეგობარი და თუ შეგიძლია, თუ დრო გაქვს, შეეცადე ისწავლო უკეთ წერა და კითხვა ფრანგულად. ჩვენ გამოგიგზავნით ფულს ბანკის საშუალებით, რადგან აქ საფოსტო განყოფილებაში უცხოელისთვის ფულს აღარ აგზავნიან. ბიძები და ბიძაშვილები კარგად არიან, მაგრამ არასდროს კითხულობენ შენს სიახლეებს, შეიძლება გაგიკვირდეს, მაგრამ ეს ასეა. ჟორჟი იმალება, მაგრამ თუ მას დაიჭერენ, ის კარგად დაისჯება, რადგან ახლა აქ ძალიან მძიმე პერიოდია. ყველაფერის ფასი ზედმეტია და ვფიქრობ, საფრანგეთშიც ასეა. აქ, ბრძოლები ამ წუთას შეჩერებულია უკიდურესი სიცივის გამო. ნეტავ თუ ჯარისკაცივით ჩაცმული ხარ, თუ ასეა, გადაიღე ფოტო და გამოგვიგზავნე, დიდი სიამოვნება იქნება შენი ნახვა, ჩაცმულის, როგორც ფრანგი ჯარისკაცი. როდესაც ჩემს წერილს მიიღებ, მაშინვე მომწერე, რადგან წერილებს ერთი თვე სჭირდება და ზოგჯერ უფრო მეტიც. სახლიდან ყველა გკოცნით და იმედი გვაქვს, რომ შენ დაბრუნდები, როგორც მამაცი ფრანგი ბიჭი. პატარა ვიტუშა ისევ ისეთი ეშმაკია და ხშირად გკითხულობს.

მოგვწერე მალე.

მამაშენი და დედა გკოცნიან. ქუთაისი, 20 აპრილი 1917 წელი ".

"ჩემო ძვირფასო ემილ,

სად ხარ? ჩვენ არ ვიცით რა უნდა ვიფიქროთ შენს სიჩუმეზე. 14 იანვრიდან შენგან არაფერი მიმიღია. მე მოგწერე 4 წერილი და 2 ბარათი. ასევე გამოგიგზავნე 2 თვის წინ ფული, რომელიც ჯერ გავუგზავნე პეტროგრადის რუსულ ბანკს, რომელიც უკვე მათ უნდა გამოეგზავნა ვილმორინისთვის. არ ვიცი, რა მოხდა,რადგან ჩემი ფული უკან დამიბრუნეს. ახლა ისევ გიგზავნი და იმედი მაქვს, მიიღებ მას მალე. შენ უნდა გჯეროდეს, რომ დავიწყებული არ ხარ. ეს დაიჯერე. მთელი ოჯახი, ყველა შენზე ლაპარაკობს მთელი დღეები, მოგვაწოდე შენი ამბები. რაც შეგვეხება ჩვენ, ყველა კარგად ვართ. ამინდი კარგია, მაგრამ გვქონდა ძლიერი ყინვები, რამაც დააზიანა ყველაფერი, კომბოსტო განსაკუთრებით. და ბოლოს, ცუდი წელია! როდესაც მომწერ, შენც ნუ ისაუბრებ ომზე, რადგან შენი წერილი მაშინვე ჩამომერთმევა და ცუდად იქნება ყველაფერი. მომწერე მხოლოდ რას საქმიანობ, როგორ მოგწონს საფრანგეთში. შენი მისამართი ჩემს ბიძაშვილს გავუგზავნე. იქნებ მან მოგწერა კიდეც? ნეტავ თუ გყავს კარგი მეგობრები და ცოტა უკეთესად ლაპარაკობ ფრანგულად? ამბობენ საფრანგეთში უამრავი რუსი ჯარისკაცია, იქნებ იცნობ კიდეც მათ? ბოლოს მოგვწერე მთელი შენი ახალი ცხოვრების შესახებ. ეს იქნება ჩვენთვის დიდი სიამოვნება. ყველა შენი ოჯახიდან და მე, მთელი გულით გეხუტებით.

ქუთაისი.

დედა ".

"ჩემო ძვირფასო ემილ.

ჩემი სიძის ხვალ კონსტანტინოპოლში გამგზავრებით ვისარგებლებ, რომ ჩვენი ამბები გამოგიგზავნოთ. Ჩჩვენ ცოცხლები ვართ, ვიმედოვნებთ, რომ შენც და მთელი ოჯახიც. ჩემი საცოდავი, უკვე დიდი ბიჭი ჰენრის გადასარჩენად, საჭირო იყო მისი კონსტანტინეპოლში გამგზავრება, რათა ხელი შეგვეშალა მისი უბედურებისათვის, მაგრამ დრო არ გვეყო, ნაჩქარევად დავემშვიდობეთ. ასეთი გრძელი მოგზაურობისას ბევრის გადატანა მოუწევს. ბოლოს, ვიცი, რომ ის ჩემს ძმასთან მოხვდება და მერე აღარაფერი გაუჭირდება. ჰენრი მეუბნება რომ გწერს და არ პასუხობ, ეს კი მიკვირს, რადგან სწორედ მაშინ, როდესაც უბედურება გვეწვევა, სწორედ მაშინ გვჭირდება ჩვენიანი გვერდით და ეს შენც იცი. ვიმედოვნოთ, რომ ის ხელს არ შეგიშლის თუ თქვენი ბილიკები გადაიკვეთა. ჩვენ ვეცდებით აქედანაც დავეხმაროთ მასაც, თანაც ჩემი ძმის იმედად ვუშვებ. მთელი ოჯახი გკითხულობს ჩვენი საუკეთესო სურვილებით. იმედია, პატარა პოლი კარგადაა, ვინ იცის ეგება პატარა დაიკო პოლეტიც კი აჩუქეთ უკვე. ჟულიეტს ისეთი ტკბილი პატარა გოგონა ჰყავს, რომ მასზედ ვგიჟდები. ამრიგად უკვე 8 შვილიშვილს ვითვლით. ლინეტის მეუღლე და მარტას მეუღლეც 5 თვით გაემგზავრნენ კონსტანტინოპოლში და ისინი მალე დაგვიბრუნდებიან. ჟულიეტი და მისი მეუღლე ყველანაირ პატივისცემას გიდასტურებენ და მე და მამაშენი კი მთელი გულით გეხუტებით.

მე ამ წერილს ვუგზავნი შენს ბიძას (ალბერტ სენეს), რომელიც გამოგიგზავნის შენ, რადგან ამ ბოლო არეულობაში წერილები დაიკარგა (დაიკარგა მისამართიც, ალბათ). მადლობა ფოტოებისთვის. მე ისევ მოგწერ, როდესაც უკეთესი დრო იქნება.

დედა

პოლინ ჟანიო ".

"ძვირფასო ემილ,

მე გამოგიგზავნე წერილები 1924 წლის 18 იანვარს, რომელშიც ანრისთვის იყო ერთი, მე კი არ ვიცი მაინც მიიღო თუ არა მან მისი კუთვნილი წერილი. არა მგონია, რადგან ის დაიკარგა, აღარ იწერება. გთხოვთ, გთხოვთ, გაუგზავნე მას წერილი, რომელიც მისთვის იყო, რათა მოგვწეროს. ჩვენო შვილო, გვავკვირვებს შენი სიდედრის მხრიდან ჩვენზედ გამოთქმული საყვედური თითქოს აღარ გვიყვარხარ, ასე შორიდან ხედავს იგი, თუ რა ხდება ჩვენს გულებში? ჩვენო დიდო ბიჭო, იმედია, შენ ეს არ გჯერა. მე ვხვდები, რომ შენი სიდედრი ჩადგა შენსა და შენს ძმას შორის, რადგან ის ეჭვიანობს, ხვდება რომ ჰენრი გიყვარს. თუ ჰენრის ისევ ნახულობ, აჩვენე ეს ჩემი წერილი, რომელშიც გწერ, რომ ჰენრის უყვარხარ, მისი ყველა წერილი გაჟღენთილია შენდამი მადლობით, იმის გამო, რაც შენ მისთვის გააკეთე. მჯერა, ჩემო ბიჭო, რომ შენს გულშიც სიყვარულია მის მიმართ. მჯერა რომ იცი, რაც არ უნდა გაგიჭირდეს, ჰენრი შენს გვერდით იქნება. ისიც იცოდე, რომ შენს მშობლებზე მეტად არავის უყვარხარ, რომ შეგვეძლოს, მუდამ შენს გვერდით ვიქნებოდით და დაუფიქრებლად ყველაფერს გავაკეთებდით შენთვის. ჩვენ ყველა შვილი თანაბრად გვიყვარს, უკვე 40 წელია მამაშენი მებაღეობას ეწევა, ხშირად გვიფუჭდება მოსავალი, ხშირად შეუძლოდ ვართ, ხშირად ყინვა და თოვლი ანადგურებს ჩვენს სარჩოს, რიონიც ხშირად დიდდება, მაგრამ ოჯახისთვის არ ვტყდებით, უიმედობას არ ვეძლევით. მამას სჭირდებით შენც და ჰენრიც, თუმცა შენ მანდ ოჯახი შექმენი და აქეთ აღარ იზამ პირს, ვეღარც დაგაძალებთ, ჰენრის ვთხოვთ დაბრუნებას. ვიტუშა პატარაა მამის მხარში ამოსადგომად. ლინეტი სიკვდილს გადაგვირჩა, ტვინის ანთების გამო, მისი ქმარი საქმიან მოგზაურობებშია და ლინეტი სახლში მოვიყვანეთ, რომ მე მოვუარო. ჩემს უძლურ ფეხებს აქეთ და იქით ბევრი რომ აღარ ევლო, ასე მირჩევნოდა. მთავარი ისაა რომ ყოველთვის უნდა დავეხმაროთ ოჯახის წევრები ერთმანეთს. შენი დები, მათი ოჯახი შორიდან გკოცნით, ვკოცნით პატარა პოლს. დაიმახსოვრე და ნუ გაგვიწყრები, გჯეროდეს რომ დედას და მამას ძალიან უყვარხარ.

მამა და დედა

ვიქტორ და პოლინ ჟანიოები.

PS: უპირველეს ყოვლისა, წერილი სწრაფად გაუგზავნე კიკის (იგივე ჰენრის, რომელსაც მოფერებით კიკის ეძახდნენ - ავტ.), ეგება მოგვწეროს ".

• "საქმე ინტერნეტმა გაგვიადვილა, ჩვენი დიდი ოჯახის ბევრი წევრი ვიპოვეთ საქართველოსა თუ მის ფარგლებს გარეთ"

პატრიკ ჟანიო:

- ეს წერილები როდესაც აღმოვაჩინეთ, მე და ჩემმა დებმა დანარჩენ ოჯახის წევრებსაც წავაკითხეთ და თავისთავად შევწუხდით, რომ ასეთი ამბავი ასე გვიან გავიგეთ. ახალგაზრდები ვიყავით, წერილები შემოვინახეთ და ცხოვრებაც გაგრძელდა. ერთადერთი რაც მაშინ გავაკეთეთ, ბიძაჩემის, ჰენრის შვილები მოვიძიეთ, ერთი უკვე გარდაცვლილი ჰყავდა, მეორე დაგვეხმარა საოჯახო საგვარეულო ფესვების ძიებაში და მასთანაც იქვე დავასრულეთ კავშირი, რადგან ჩვენით დიდად არ დაინტერესებულა...

მას შემდეგ ბევრმა წელმა განვლო, ჩვენ ვმუშაობდით, შევქმენით ოჯახები და ეს წერილებიც თითქოს მიგვავიწყდა. სულ რაღაც ხუთიოდე წელია, რაც ეს წერილები ისევ გავაცოცხლეთ და დავიწყეთ ძიება ყველა ნათესავისა. ეს იგივე იყო, როგორც შავ ზღვაში წერილიანი ბოთლის გადაგდება, არც კი ვიცოდით, საიდან უნდა დაგვეწყო, მაგრამ ჩვენი საქმე ინტერნეტმა გააადვილა, რისი წყალობითაც ჩვენი დიდი ოჯახის ბევრი, ბევრი წევრი ვიპოვეთ საქართველოსა თუ მის ფარგლებს გარეთ. ისინი ფრანგულად არ ლაპარაკობენ, მაგრამ ცოტა ინგლისური გვეხმარება ერთმანეთთან საუბარში. ზოგიერთი, განსაკუთრებით ახალი თაობის ნათესავები თბილისიდან ძალიან აქტიურობენ, გვეპატიჟებიან, ფოტოები გამოგვიგზავნეს, მათ შორის დიდი ბებიის პოლინის ფოტოც და იქითა ნაწილი, რომელიც ჩვენი საოჯახო ფაზლის აწყობისთვის გვჭირდებოდა ნაწილობრივ შეგვივსეს კიდეც.

ერთხელ საქართველოზე დოკუმენტური ფილმის პრემიერას დავესწარი, რეჟისორი ფრანგი მამაკაცი გახლდათ და გამოვკითხე თუ როგორი იყო საქართველო, მასთან საუბრის შემდეგ კი მტკიცედ გადავწყვიტე საქართველოში გამგზავრება. მე და ჩემს დებს უკვე დაგეგმილი გაქვს საქართველოში მოგზაურობა, იმ ადგილების მოვლა, სადაც ოდესღაც ჩვენი დიდი ბებია და ბაბუა ცხოვრობდა.

ქუთაისში ერთი სახლია ჩინელების აშენებული, ამ სახლში ჩემი დიდი ბაბუის ერთ დას უცხოვრია, ამ სახლის ნახვა მაინტერესებს, ასევე მაინტერესებს ზესტაფონში ირინეს ბაღი, რომელიც ჩემი დიდი ბაბუის ვიქტორის ძმის, ალბერტ ჟანიოს გაშენებულია. ის და მისი შვილი ორლანდო არქიტექტორები ყოფილან და პარკიც თურმე საოცრად ლამაზად გაანაშენეს, საუცხოო ყვავილებით, სახელად კი ალბერტის ქართველი მეუღლის ირინეს სახელი დაარქვეს, თურმე...

მოვიძიეთ ინფორმაცია და ახლა ეს პარკი ისეთი მოვლილი აღარაა, მაგრამ მინდა ფეხით მოვიარო. ბაბუაჩემის დების და ძმების ყველა შვილს მივაკვლიე და ვიმედოვნებ, ბევრ მათგანს შევხვდები კიდეც. საქართველოში ვიქტორისა და პოლინის შვიდმა შვილმა იცხოვრა, წარმოიდგინეთ რამხელა შათამომავლობა დატოვეს მათ. ბაბუის ერთი დის, ლინეტის შვილი დღესდღეობით ამერიკაში ცხოვრობს და მან ჩვენი დიდი ოჯახის კიდევ ერთი საოცარი ამბავი მიამბო, აი რას ჰყვება ჩემი ბიძაშვილი ელენა:

"დიდი ბაბუა ვიქტორი ორ ქალიშვილთან ლუსეტთან და ანრიეტთან ერთად გულაგში იმყოფებოდა. იქიდან ორივე ქალიშვილი დაბრუნდა, ანრიეტმა ოჯახს უამბო, რომ გულაგში გაიცნო ახალგაზრდა ფრანგი ძიძა, რომელიც თბილისში ერთ ქართულ ოჯახში პატარა გრიშას ზრდიდა და ისე ჰყვარებია, რომ სულ მასზედ ლაპარაკობდა თურმე, მის კიდევ ერთხელ ნახვას ნატრულობდა. ანრიეტის მონათხრობით, ეს გოგონა ძალიან იყო დასუსტებული და მას ანრიეტი უვლიდა როგორც შეეძლო, სამწუხაროდ, გოგონამ ვერ მოიკეთა და სიკვდილის წინ მისი ბოლო სიტყვა "გრიშა " ყოფილა. ანრიეტი როდესაც ქუთაისში დაბრუნდა, თბილისელი ოჯახისთვის მათი ძიძის გარდაცვალების შესახებ წერილი მიუწერია. ის წერილი კი მრავალი წლის შემდეგ გამოჩნდა, ვინაიდან ისე მოხდა, რომ იმ "პატარა " გრიშამ ცოლად შეირთო დედაჩემის მხრიდან ჩემი ბიძაშვილი“. ეს ამბავი მომწერა ელენამ, ჩემმა ბიძაშვილმა სან ფრანცისკოდან. ხედავთ როგორია ჩვენი ისტორია, ბევრი ადამიანის ცხოვრება გადაიჯაჭვა მრავალი წლის წინ, ბევრისაც გაიყარა, ჩემი ცხოვრებაც თითქმის გავიდა, მაგრამ ასაკის და პანდემიის მიუხედავად მაინც მივდივარ საქართველოში ჩემი საგვარეულო ხის აღსადგენად.

P.S. ასე დაამთავრა ამბის მოყოლა პატრიკ ჟანიომ, რომელსაც მხურვალე მადლობა გადავუხადე. ბატონ ჟანიოს ალბათ ეგონა მადლობას ინტერვიუსთვის ვუხდიდი, მე მას მადლობა გადავუხადე საქართველოში გამგზავრებისა და საგვარეულო ხის ძიებისთვის, ვინაიდან არც კი ვიცი, იგივეს ჩემი შთამომავლები თუ გააკეთებენ მრავალი წლის შემდეგ...

ავტორი: დიანა ჭანკოტაძე

სპეციალურად ambebi.ge-სთვის საფრანგეთიდან