სა­ქარ­თვე­ლოს მთე­ბი უამ­რავ უჩ­ვე­უ­ლო და ზო­გის­თვის წარ­მო­უდ­გე­ნელ წეს-ჩვე­უ­ლე­ბას თუ რი­ტუ­ალს ინა­ხავს. ერთ-ერთი გა­მორ­ჩე­უ­ლია "ლი­ფა­ნა­ლი" სვა­ნეთ­ში, რო­მე­ლიც ახა­ლი წლის ციკ­ლის დღე­სას­წა­უ­ლია, 18 იან­ვარს იწყე­ბა და 25 იან­ვრამ­დე გრძელ­დე­ბა.

ლი­ფა­ნა­ლი სულ­თა მას­პინ­ძლო­ბი­სა და პა­ტი­ვის მი­გე­ბის უძ­ვე­ლე­სი რი­ტუ­ა­ლია, რო­მე­ლიც სა­თა­ვეს უხ­სო­ვა­რი დრო­ი­დან იღებს. ეთ­ნოგ­რა­ფუ­ლი მა­სა­ლე­ბის მი­ხედ­ვით, მსგავ­სი წე­სე­ბი სა­ქარ­თვე­ლოს ყვე­ლა კუ­თხე­ში არ­სე­ბობ­და, თუმ­ცა ყვე­ლა­ზე წმინ­დად ეს ტრა­დი­ცი­ე­ბი მთამ შე­მო­ი­ნა­ხა.

სვა­ნებს სწამთ, რომ გარ­დაც­ვლი­ლე­ბი ცო­ცხალ­თა ცხოვ­რე­ბას თვალ-ყურს ადევ­ნე­ბენ და მას­ზე სა­სი­კე­თო გავ­ლე­ნის მოხ­დე­ნაც შე­უძ­ლი­ათ. რი­ტუ­ა­ლის შეს­რუ­ლე­ბის წეს­მა დრო­თა გან­მავ­ლო­ბა­ში ცვლი­ლე­ბა გა­ნი­ცა­და, თუმ­ცა მთა­ვა­რი პრინ­ცი­პე­ბი ჯერ კი­დევ სრუ­ლად არის შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბუ­ლი. თი­თო­ე­უ­ლი სვა­ნი ოჯა­ხი წლი­დან წლამ­დე ყვე­ლა­ზე გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლად სწო­რედ ამ დღე­სას­წა­უ­ლის­თვის ემ­ზა­დე­ბა.

ლი­ფა­ნა­ლის სცე­ნა რე­ჟი­სორ მა­რი­ამ ხაჭ­ვა­ნის ფილ­მი­დან "დედე"

ასევე დაგაინტერესებთ

13:53 / 08-05-2019

"ამ საქციელით შეურაცხყოფასაც კი ვაყენებთ გარდაცვლილს" - როგორ უყურებს ეკლესია მიცვალებულის დაკრძალვასთან დაკავშირებულ ჩვეულებებს

ლი­ფა­ნა­ლის შე­სა­ხებ AMBEBI.GE-ს სვა­ნე­თის მკვიდ­რი, სა­მო­ქა­ლა­ქო აქ­ტი­ვის­ტი მა­ნა­ნა საღ­ლი­ა­ნი უყ­ვე­ბა:

- ეს არის ათას­წლე­უ­ლე­ბის ტევრში გა­მოვ­ლი­ლი ტრა­დი­ცია, რო­მე­ლიც რო­გორც წესი, 18 იან­ვარს იწყე­ბა და ერთი კვი­რა გრძელ­დე­ბა. ერთ წელს, მა­მა­ჩე­მის, პოეტ ვა­ლე­რი­ან საღ­ლი­ა­ნის სა­ი­უ­ბი­ლეო სა­ღა­მო­ზე აკა­დე­მი­კოს­მა მი­ხე­ილ ქურ­დი­ან­მა "ლი­ფა­ნალ­ზე" ისა­უბ­რა და ისე ლა­მა­ზად და­ას­რუ­ლა, მეხ­სი­ე­რე­ბი­დან არა­სო­დეს ამო­მი­ვა: "ჩვენ, სვა­ნე­ბი, ერთი კვი­რის გან­მავ­ლობ­ში მიც­ვა­ლე­ბუ­ლე­ბი და ცო­ცხლე­ბი ერ­თად ვართ, ერ­თად ვცხოვ­რობ­თო" - აი, ესაა ამ რი­ტუ­ა­ლის არსი.

ვმას­პინ­ძლობთ ჩვენს ძვირ­ფას, მო­ნატ­რე­ბულ ადა­მი­ან­თა სუ­ლებს და ყვე­ლა­ნა­ი­რად ვცდი­ლობთ პა­ტი­ვი მი­ვა­გოთ, ვა­სი­ა­მოვ­ნოთ მათ. ამ რამ­დე­ნი­მე­დღი­ა­ნი ზე­ი­მის მი­ზა­ნია სუ­ლე­ბის გარ­თო­ბა, გამ­ხი­ა­რუ­ლე­ბა და მათ­თან სი­ამ­ტკბი­ლო­ბა. ვე­სა­უბ­რე­ბით მათ, ვუ­ამ­ბობთ ოჯა­ხის მთე­ლი წლის ამ­ბებს. უფ­რო­სე­ბი ბავ­შვებს ზღაპ­რებს უყ­ვე­ბი­ან, მღე­რი­ან საკ­რა­ვებ­ზე, ცეკ­ვა­ვენ და ილ­ხე­ნენ მთე­ლი გუ­ლით. ამ დღე­ებ­ში ყვე­ლა ბედ­ნი­ე­რია. მარ­თლაც რა შე­იძ­ლე­ბა იყოს იმა­ზე დიდი სი­ხა­რუ­ლი, როცა დიდი ხნის მო­ნატ­რე­ბუ­ლი, ძვირ­ფა­სი ოჯა­ხის წევ­რე­ბი და­გიბ­რუნ­დე­ბი­ან?!

იმ გან­წყო­ბის ზედ­მი­წევ­ნით გად­მო­ცე­მა, რაც "ლი­ფა­ნა­ლის" დროს თი­თო­ე­უ­ლი სვა­ნის ოჯახ­ში ტრი­ა­ლებს, ძნე­ლია - სა­ოც­რად ემო­ცი­უ­რი და საკ­რა­ლუ­რი რი­ტუ­ა­ლია

მთე­ლი კვი­რის გან­მავ­ლო­ბა­ში ოჯა­ხის წევ­რე­ბი ერ­თმა­ნეთს გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი პა­ტი­ვით ექ­ცე­ვი­ან, ხმა­მაღ­ლა სა­უ­ბარ­საც კი ერი­დე­ბი­ან და მთე­ლი ეს დღე­ე­ბი არის სი­ამ­ტკბი­ლო­ბა, სუ­ლე­ბის მო­ფე­რე­ბა და მო­ნატ­რე­ბუ­ლი შეხ­ვედ­რის ემო­ცი­ე­ბით ავ­სე­ბა.

- კონ­კრე­ტუ­ლად, რა ხდე­ბა ამ ერთი კვი­რის გან­მავ­ლო­ბა­ში ოჯახ­ში, რა ეკის­რე­ბათ ოჯა­ხის წევ­რებს?

- "ლი­ფა­ნა­ლის" პირ­ველ დღეს, 18 იან­ვარს, სვა­ნე­ბი სა­კუ­თა­რი ოჯა­ხე­ბის გარ­დაც­ვლილ წევრთა სუ­ლებს ეპა­ტი­ჟე­ბი­ან. ოჯა­ხის წევ­რი ქა­ლე­ბი გა­რიჟ­რაჟ­ზე დგე­ბი­ან და სა­გულ­და­გუ­ლოდ ალა­გე­ბენ სახ­ლს. ხე­ხა­ვენ აბ­სო­ლუ­ტუ­რად ყვე­ლა ჭურ­ჭელს, რათა ზედ­მი­წევ­ნით სუფ­თა და წმინ­და გა­რე­მო და­ახ­ვედ­რონ სტუმ­რად მო­სულ მიც­ვა­ლე­ბულ­თა სუ­ლებს.

პირ­ვე­ლი დღის სუფ­რის­თვის იხარ­შე­ბა ლო­ბიო, კორ­კო­ტი, ადრე კა­ნა­ფის მარ­ცვლე­ბის ბრწყინ­ვა­ლე შე­ჭა­მან­დს ე.წ. ქუ­ნაშს აკე­თებ­დნენ, მას შემ­დეგ რაც კა­ნა­ფის კულ­ტუ­რა აიკ­რძა­ლა, არ კეთ­დე­ბა. აცხო­ბენ ლო­ბი­ა­ნებს, კარ­ტო­ფი­ლი­ან პუ­რებს, ლემ­ზი­რებს - სე­ფის­კვე­რის მსგავს პა­ტა­რა პუ­რებს ჯვრი­სა და სა­მე­ბის გა­მო­სა­ხუ­ლე­ბით და შლი­ან სუფ­რას.

სა­ღა­მო ხანს ოჯა­ხის უფ­რო­სი სან­თლებს, ლემ­ზი­რებ­სა და ზე­დაშს ემა­ლის სპე­ცი­ა­ლურ ჭურ­ჭელ­ში დებს და სა­საფ­ლა­ო­ზე მი­დის, სა­დაც აღევ­ლი­ნე­ბა ლოც­ვა და ასე მი­მარ­თავს ოჯა­ხის მიც­ვა­ლე­ბულ­თა სუ­ლებს: "მობ­რძან­დით, გიწ­ვევთ ალა­ლი გუ­ლით, კე­თი­ლი იყოს თქვე­ნი მობ­რძა­ნე­ბა, წა­მომ­ყე­ვით, გე­პა­ტი­ჟე­ბით". ამის შემ­დეგ ოჯა­ხის უფ­რო­სი ბრუნ­დე­ბა სახ­ლში, სა­დაც ელო­დე­ბა გაშ­ლი­ლი სუფ­რა და ოჯა­ხის სხვა წევ­რე­ბი. შე­მო­დის თუ არა, კარს აუ­ცი­ლებ­ლად ღიად ტო­ვებს, რათა მიც­ვა­ლე­ბულ­თა სუ­ლე­ბი შე­მო­ვიდ­ნენ და ამის შემ­დეგ ისევ იწყე­ბა ლოც­ვა.

მა­გი­დის ირ­გვლივ, სან­თლე­ბით ხელ­ში გან­ლაგ­დე­ბა ყვე­ლა, ვინც კი ოჯახ­შია და ყვე­ლა ერ­თხმად მი­მარ­თავს მიც­ვა­ლე­ბულ­თა სუ­ლებს: "კე­თი­ლი იყოს თქვენ მობ­რძა­ნე­ბა, მოგ­ვი­ტე­ვეთ ხელ­მოკ­ლე­ო­ბა, თქვენს დრო­საც იქ­ნე­ბო­და ეს ხელ­მოკ­ლე­ო­ბა და არ გა­გიკ­ვირ­დე­ბათ, მთა­ვა­რია კე­თი­ლი გუ­ლით არის და თქვენ­თვის არის გა­კე­თე­ბუ­ლი. კარ­გი ფეხი მო­გე­ტა­ნოთ, ისე­თი, რომ არა­ვინ წა­სუ­ლი­ყოს ამ წელს სა­ი­ქი­ოს". შემ­დეგ წა­უქ­ცე­ვენ შე­სან­დო­ბარს, სას­მისს და იწყე­ბა ზე­ი­მი და მხი­ა­რუ­ლე­ბა. მიც­ვა­ლე­ბუ­ლე­ბის­თვის გან­კუთ­ვნი­ლი სუფ­რა ცალ­კე იდ­გმე­ბა და იქ არა­ვის აქვს დაჯ­დო­მის უფ­ლე­ბა, ოჯა­ხის წევ­რე­ბი ცალ­კე სუფ­რას­თან სხდე­ბი­ან" - უყ­ვე­ბა მა­ნა­ნა საღ­ლი­ა­ნი AMBEBI.GE-ს.

• "ლი­ფა­ნა­ლის" ოთხი დღე - ზე­ი­მი მიც­ვა­ლე­ბულ­თა სუ­ლებ­თან ერ­თად

რი­ტუ­ა­ლის ეს ნა­წი­ლი მთლი­ა­ნად ზე­იმ­სა და მხი­ა­რუ­ლე­ბას ეთ­მო­ბა. ამ დღე­ე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში ოჯა­ხის ცო­ცხა­ლი და მიც­ვა­ლე­ბუ­ლი წევ­რე­ბი ერ­თად ზე­ი­მო­ბენ, უფრო სწო­რად ცო­ცხლე­ბი აწყო­ბენ წარ­მოდ­გე­ნებს სტუმ­რად­მყო­ფი მიც­ვა­ლე­ბულ­თა სუ­ლე­ბის გა­სარ­თო­ბად: დი­დე­ბი ზღაპ­რებს უყ­ვე­ბი­ან პა­ტა­რებს, უკ­რა­ვენ საკ­რა­ვებ­ზე, ცეკ­ვა­ვენ და ლექ­სებს ყვე­ბი­ან.

"ნათ­ლის­ღე­ბას, ანუ "ლი­ფა­ნა­ლის" მე­ო­რე დღეს, სუფ­რა ხსნილ­დე­ბა და სრუ­ლი­ად ახ­ლდე­ბა. როცა ბავ­შვი ვი­ყა­ვი, მახ­სენ­დე­ბა რო­გო­რი ბედ­ნი­ე­რე­ბის გან­ცდა გვქონ­და მთელ ოჯახს, ვცდი­ლობ­დი არ მე­ცელ­ქა, არ მოვ­ქცე­უ­ლი­ყა­ვი ცუ­დად, რად­გან სულ მქონ­და გან­ცდა, რომ ისი­ნი ჩვენ გვერ­დით იყ­ვნენ და ამას ყვე­ლა­ფერს ხე­დავ­დნენ" - იხ­სე­ნებს მა­ნა­ნა საღ­ლი­ა­ნი.

• დღე მე­ექ­ვსე - მიც­ვა­ლე­ბულ­თა სუ­ლე­ბი ლალ­ხორ­ში მი­ემ­გზავ­რე­ბი­ან

ლალ­ხო­რი სვა­ნე­თის ერთ-ერთი სო­ფე­ლია, ლალ­ხო­რო­ბა კი “ლი­ფა­ნა­ლის“ რი­ტუ­ა­ლის ყვე­ლა­ზე მის­ტი­კუ­რი ეპი­ზო­დი. სვა­ნუ­რი რწმე­ნა-წარ­მოდ­გე­ნე­ბის მი­ხედ­ვით, მიც­ვა­ლე­ბულ­თა სუ­ლე­ბი "ლი­ფა­ნა­ლი­დან" 1 დღით ლალ­ხორ­ში, უფალ­თან სა­თათ­ბი­როდ მი­დი­ან. შეხ­ვედ­რა­ზე უნდა გა­და­წყდეს, გა­მო­აკ­ლდე­ბა თუ არა ოჯახს რო­მე­ლი­მე წევ­რი იმ წელს. სვა­ნებს სწამთ, რომ მათი ოჯა­ხის მიც­ვა­ლე­ბუ­ლებ­თა სუ­ლე­ბი თათ­ბირ­ზე ყო­ველ ღო­ნეს ხმა­რო­ბენ, რათა სა­სი­კე­თო გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბა იქ­ნეს გა­მო­ტა­ნი­ლი და ოჯა­ხი­დან ვინ­მეს წაყ­ვა­ნის და­ვა­ლე­ბა არ მი­ი­ღონ.

"ლალ­ხორ­ში მიც­ვა­ლე­ბუ­ლებს სა­ღა­მოს აცი­ლე­ბენ, ახალ სუფ­რას შლი­ან, კარს აღე­ბენ და გზას ულო­ცა­ვენ - აბა, კარ­გი გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბით დაგ­ვიბ­რუნ­დი­თო. იქე­დან მიც­ვა­ლე­ბუ­ლე­ბი დი­ლით, სა­ბო­ლოო პა­სუ­ხით ბრუნ­დე­ბი­ან. რა გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბა იქნა მი­ღე­ბუ­ლი, ეს მთე­ლი წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში გა­მოჩ­ნდე­ბა. ოჯა­ხი ამას წი­ნას­წარ ვერ იგებს. შე­სა­გე­ბე­ბე­ლი სუფ­რა ამ დღეს გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლია - მა­გი­და­ზე იდე­ბა მხო­ლოდ ის კერ­ძე­ბი, რა­საც ორ­თქლი ას­დის, ეს სიმ­ბო­ლუ­რად დიდ სა­ი­დუმ­ლო­ბებ­თან არის და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი. სამ­წუ­ხა­როდ, ამ სიმ­ბო­ლო­ე­ბის ახ­სნას­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი ბევ­რი ინ­ფორ­მა­ცია და­ი­კარ­გა. ამა­ვე დღეს, გვი­ან ღამე, ისევ ახა­ლი სუფ­რა იშ­ლე­ბა, ვე­სა­უბ­რე­ბით სუ­ლებს, ვლო­ცავთ და მათ­თან ერთი წლით გა­მო­სამ­შვი­დო­ბებ­ლად ვემ­ზა­დე­ბით" - გვი­ამ­ბობს მა­ნა­ნა საღ­ლი­ა­ნი.

• დღე მეშ­ვი­დე (ჯოდი ჰამ) - გარ­დაც­ვლილ­თა სუ­ლე­ბი სა­მუ­და­მო სამ­ყო­ფელ­ში ბრუნ­დე­ბი­ან

მეშ­ვი­დე დღეს, გამ­თე­ნი­სას სუ­ლებს სა­ი­ქი­ო­ში აცი­ლე­ბენ და ერთი წლით ემ­შვი­დო­ბე­ბი­ან. ამ რი­ტუ­ალს ჯოდი ჰამ ანუ გრძე­ლი დილა ჰქვია.

მა­ნა­ნა საღ­ლი­ა­ნი გვიყ­ვე­ბა "გრძე­ლი დი­ლის" შე­სა­ხებ და ამ­ბობს, რომ ეს დღე­სას­წა­უ­ლის ყვე­ლა­ზე სევ­დი­ა­ნი ეპი­ზო­დია, რად­გან მიც­ვა­ლე­ბუ­ლებ­თა სუ­ლებ­თან გა­მომ­შვი­დო­ბე­ბა უც­რემ­ლოდ არა­სო­დეს სრულ­დე­ბა.

"წინა ღა­მეს ოჯა­ხის ქა­ლებს არ სძი­ნავთ, ძა­ლი­ან ადრე, გამ­თე­ნი­სას, ისევ იშ­ლე­ბა სუფ­რა, რათა მათ გზა და­ვუ­ლო­ცოთ. გა­ცი­ლე­ბი­სას ასე მივ­მარ­თავთ: "აბა, კე­თი­ლი და მშვი­დო­ბი­ა­ნი გზით ია­რეთ, კარ­გი ამ­ბა­ვი დაგ­ვი­ტო­ვეთ. უფალს ჩვე­ნი ჯან­მრთე­ლო­ბა, სა­ქონ­ლის გამ­რავ­ლე­ბა და მო­სავ­ლის სი­უხ­ვე შეს­თხო­ვეთ" - შემ­დეგ ვან­თებთ სან­თლებს და სახ­ლის კა­რი­დან ჭიშ­კრამ­დე, მთე­ლი გზა რძეს ვუქ­ცევთ. ეს ყვე­ლა­ფე­რი უე­მო­ცი­ოდ ნამ­დვი­ლად არ ხდე­ბა. ახ­ლაც ცრემ­ლე­ბი მომ­დის რომ მახ­სენ­დე­ბა ის გან­ცდე­ბი, რა­საც ჩვენ ამ დროს გან­ვიც­დით. ეს არის დიდი სევ­და და გუ­ლის­წყვე­ტა, თით­ქოს თა­ვი­დან დავ­კარ­გეთ ჩვენ­თვის ძვირ­ფა­სი ადა­მი­ა­ნე­ბი... ბრუ­დე­ბი შინ და გხვდე­ბა და­ცა­რი­ე­ლე­ბუ­ლი სახ­ლი... სრუ­ლი მდუ­მა­რე­ბა"

• უძ­ვე­ლე­სი სვა­ნუ­რი ტრა­დი­ცი­ე­ბი და ეკ­ლე­სი­ის და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა

სვა­ნურ "ლი­ფა­ნალს" დღეს­დღე­ო­ბით ყვე­ლა სვა­ნის ოჯა­ხი აღას­რუ­ლებს, თუმ­ცა, მა­ნა­ნა საღ­ლი­ა­ნის თქმით, შე­საძ­ლოა რო­გორც სხვა ძველ ტრა­დი­ცი­ებს, გაქ­რო­ბის საფრ­თხე "ლი­ფა­ნალ­საც" და­ე­მუქ­როს.

"ერთი პე­რი­ო­დი, სვა­ნე­ბი, ამ რი­ტუ­ა­ლის გამო და­ცინ­ვის ობი­ექ­ტე­ბი ვი­ყა­ვით. ეს უფრო კო­მუ­ნის­ტე­ბის დროს ხდე­ბო­და. ჩემი ბე­ბია და ბა­ბუა ფან­ჯრებს ხუ­რავ­დნენ და ჩუ­მად აღას­რუ­ლებ­დნენ, რათა არა­ვის გა­ე­გო. ასე სა­ი­დუმ­ლოდ აკე­თებ­და ამას ყვე­ლა, რად­გან ერ­თმა­ნეთ­თან გამ­ხე­ლის ეში­ნო­დათ. სვა­ნი კო­მუ­ნის­ტე­ბი, თვით რა­ი­კო­მის მდივ­ნე­ბი და თა­ნამ­დე­ბო­ბის პი­რე­ბი, ლემ­ზი­რებს აცხობ­დნენ და ჩუ­მად მას­პინ­ძლობ­დნენ მიც­ვა­ლე­ბულ­თა სუ­ლებს.

ვინ­მეს რომ ეთ­ქვა, შენ "ლი­ფა­ნალს" აწყო­ბო, გა­ლან­ძღავ­დნენ, სა­ი­დან მო­ი­ტა­ნეო. თუმ­ცა ჩვენ ყვე­ლამ ვი­ცო­დით, რომ არ­ცერ­თი სვა­ნი ოჯა­ხი ამ ტრა­დი­ცი­ას არა­სო­დეს უღა­ლა­ტებ­და. სწო­რედ ამ ერ­თგუ­ლე­ბამ და ურ­ყევ­მა რწმე­ნამ შე­მო­უ­ნა­ხა თა­ო­ბებს "ლი­ფა­ნა­ლი". ჩვე­ნი წი­ნაპ­რე­ბის დამ­სა­ხუ­რე­ბაა, რომ დღეს, სა­დაც არ უნდა იყოს სვა­ნი, სა­ქარ­თვე­ლოს სხვა­დას­ხვა კუ­თხე­ში, თუ საზ­ვარ­გა­რეთ, "ლი­ფა­ნალს" აუ­ცი­ლებ­ლად აღას­რუ­ლებს.

უნდა ით­ქვას ისიც, რომ ეკ­ლე­სია ბევრ სვა­ნურ რი­ტუ­ალს უპი­რის­პი­რე­ბო­და. გან­სა­კუთ­რე­ბით, "სვა­ნურ ზარს" (მა­მა­კა­ცე­ბის და­ტი­რე­ბა), რო­მელ­საც გაქ­რო­ბის რე­ა­ლუ­რი საფრ­თხე ემუქ­რე­ბო­და, თუმ­ცა ბევ­რი ვიბ­რძო­ლეთ და ეს ვნე­ბა­თაღლვა ჩა­ცხრა. "ზარს" თუ წარ­მარ­თუ­ლად აღიქ­ვამ­დნენ, ამას ვერ ვი­ტყვით ლი­ფა­ნალ­ზე. მას სრუ­ლად აღი­ა­რებს ეკ­ლე­სია. პატ­რი­არ­ქმა ერთხელ თქვა, ასე­თი რი­ტუ­ა­ლი სა­ქარ­თვე­ლოს ყვე­ლა კუ­თხე­ში არ­სე­ბობ­და, მაგ­რამ კარ­გია, რომ სვა­ნებ­მა პირ­წმინ­დად შე­მოგ­ვი­ნა­ხე­სო.

სხვა­თა შო­რის, სვა­ნეთ­ში რომ ეპარ­ქია იხ­სნე­ბო­და და მე­უ­ფე ილა­რი­ონს გზავ­ნიდ­ნენ, პატ­რი­არ­ქმა ასე და­ა­ბა­რა: შენ მი­დი­ხარ ისეთ კუ­თხში, სა­დაც რწმე­ნა არ აკ­ლი­ათ, მო­ჭარ­ბე­ბუ­ლად აქვთ, მაგ­რამ აკ­ლი­ათ ეკ­ლე­სი­უ­რო­ბა და ამ კუ­თხით მი­ხე­დეო".

მთა­ვა­რი ფოტო გა­და­ღე­ბუ­ლია 1928 წელს, ფო­ტოგ­რაფ დინა კოჟევ­ნი­კო­ვა­სის მიერ. ფო­ტო­ზე აღ­წე­რი­ლია მიც­ვა­ლე­ბულ­თა სუ­ლე­ბის გა­მას­პინ­ძლე­ბა ლა­ტალ­ში, სო­ფელ იე­ნა­ში. ფოტო აღე­ბუ­ლია ალ­ბო­მი­დან - "საკ­რა­ლუ­რი და მი­წი­ე­რი სამ­ყა­რო" მა­ნა­ნა ხი­ზა­ნიშ­ვი­ლი, მა­დო­ნა ჩამ­გე­ლი­ა­ნი