"ქართველი მედპერსონალი ყველა ღონეს ხმარობს პაციენტების გადასარჩენად,  ამის კეთება  შეზღუდული რესურსის პირობებში არის გმირობა" - ექიმი ცოლ-ქმრის რჩევები დიდი ბრიტანეთიდან

რამდენიმე დღის წინ "ფეისბუქგვერდ" "მედგიდზე“ ლონდონში მცხოვრები ქართველი ექიმის - მამუკა ყუფარაძის კორონავირუსთან დაკავშირებული საინტერესო რეკომენდაციები მოვისმინეთ. ყურადღება ჩვენი თანამემამულის რეგალიებმაც მიიპყრო, ამიტომ სოციალურ ქსელში მისი, ასევე ექიმი მეუღლის - ქეთი ერემეიშვილის დახმარებით ბატონ მამუკასთან ინტერვიუც შედგა. ეს საუბარი აქტუალურიც იყო, რადგან იცით, რომ ახლახან კორონავირუსის ახალი სახეობიდან მომდინარე ეპიდემის საფრთხის გამო, დიდი ბრიტანეთის ბევრ რეგიონში, მათ შორის - ლონდონშიც, მკაცრი კარანტინი გამოცხადდა და ამავე მიზეზით, არაერთმა ქვეყანამ დიდ ბრიტანეთთან საჰაერო მიმოსვლა შეაჩერა. ბატონი მამუკა კრიზისის მართვაშიც აქტიურადაა ჩართული. იგი გახლავთ მეიდსტოუნისა და ტენბრიჯ ველის საავადმყოფოთა გაერთიანების კონსულტანტი გერიატრიასა და კლინიკურ მედიცინაში; გერიატრიული განყოფილების ხელმძღვანელი და ხანდაზმულთა დაცემის სერვისის კლინიკური ხელძღვანელი; დიდი ბრიტანეთის კლინიცისტთა სამეფო კოლეჯის წევრი და წარმომადგენელი გაერთიანებაში, პასუხისმგებელი ახალგაზრდა ექიმების წვრთნაზე.

- ბატონო მამუკა, შორიდან ყველაფერი გაცილებით მუქ ფერებში ჩანს. რას გვეტყვით, მართლაც ასეთი სახიფათო მდგომარეობაა დიდ ბრიტანეთში, რომ თქვენმა ხელისუფლებამ უმკაცრეს ზომებს მიმართა, ხოლო ევროკავშირის ქვეყნები სერიოზულად შეშფოთდნენ, რაკი მიმოსვლა შეაჩერეს თქვენთან?

- ახალი შტამის იდენტიფიკაცია 14 დეკემბერს დიდ ბრიტანეთში, ინგლისის სამხრეთ-აღმოსავლეთში ინფექციის სწრაფ გავრცელებას უკავშირდება. ვირუსის ცილის N501Y მუტაცია ადამიანის ორგანიზმში არსებულ ACE2 რეცეპტორებთან დაკავშირების უნარს ზრდის, რაც, ექსპერტების ვარაუდით, ინფექციის გავრცელების სისწრაფეს დაახლოებით 50-70%-ით გაზრდის. მტკიცებულება, რომ იგი დაავადების მძიმედ მიმდინარეობას იწვევს, ჯერჯერობით არ არსებობს.

დაახლოებით, მსოფლიოს 50-მა ქვეყანამ სამგზავრო შეზღუდვები დააწესა დიდ ბრიტანეთთან, თუმცა ახალი ვარიანტის გავრცელება სხვა ქვეყნებში, ალბათ, დროის საკითხია. ახალი შტამი ახლახან გამოვლინდა ევროპის სხვა ქვეყნებშიც. სხვათა შორის, N501Y ის მუტაცის განსხვავებული შტამი სამხრეთ აფრიკაშიც გამოჩნდა, დიდი ბრიტანეთის ვარიანტის დადგენიდან რამდენიმე დღეში. ბევრი მონაცემი ჯერ არ გვაქვს, მაგრამ დაკვირვებამ აჩვენა, რომ ის უფრო სიმპტომურ დაავადებას იწვევს.

ინფექციის გავრცელების სისწრაფით დიდ ბრიტანეთში პირველ ადგილზეა უელსი, შემდეგ - ინგლისის სამხრეთ-აღმოსავლეთი, თუმცა სიკდილიანობა მხოლოდ მესამედია პირველი ტალღის პიკთან შედარებით.

ჩვენი გაერთიანების ერთ-ერთი საავადმყოფო ამ თვალსაზრისით ეპიცენტრში იმყოფება. აქ სიტუაცია გაცილების მძიმეა, ვიდრე პირველი ტალღის დროს. დაახლოებით, 1000 პაციენტზე გათვლილი ჰოსპიტალის მეოთხედი ინფიცირებულებით არის დაკავებული. ჩემი განყოფილების ნახევარი, ასევე, ინფიცირებულებს ეთმობა. სიტუაციას ამძიმებს სამედიცინო პერსონალის ინფიცირების მაღალი ხარისხი, რაც გარკვეულ სირთულეებს ქმნის, თუმცა მედპერსონალის ოპტიმალური გადანაწილებით ბალანსს ვინარჩუნებთ. ინფიცირების პიკს იანვარში ელოდებიან, ამიტომ ახალგაზრდა ექიმები, რომლებიც წვრთნას სხვა სპეციალობებში ან ჯანდაცვის პირველად რგოლში გადიან, უკან გამოვიწვიეთ. იმედი გვაქვს, ვაქცინაცია, რაც უკვე დაიწყო ჩვენს გაერთიანებაში, ბალანსს ჩვენს სასარგებლოდ გადმოხრის. არსებული ვაქცინის (Pfizer-BioNTech and Moderna) მწარმოებელი კომპანიები ვარაუდობენ, რომ იგი ეფექტიანი იქნება ახალი შტამის წინააღმდეგ, თუმცა, საჭიროების შემთხვევაში, არც მისი მოდიფიცირება გაუჭირდებათ.

- ძველი და ახალი შტამის მკურნალობის მხრივ რამე ახალი, განსხვავებული მეთოდები ხომ არ შეიმუშავეს ბრიტანელმა ეპიდემიოლოგებმა?

- ჯერჯერობით კორონავირუსის სამკურნალო პრეპარატი კლინიკურ პრაქტიკაში არ არსებობს. თუმცა საკმაოდ ინფორმაცია დაგროვდა, თუ როგორ შეიძლება წარმატებულად გამოიყენო დამხმარე საშუალებები, რომ ადეკვატურად მართო დაავადების მიმდინარეობა. ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ხანდაზმულებში, რადგან მათ რამდენიმე თანმხლები დაავადება აქვთ, ფიზიოლოგიური რეზერვები კი ხშირად - შეზღუდული, რაც დაავადების მიმდინარეობის გართულებების რისკს მნიშვნელოვნად ზრდის. ვცდილობ, მაქსიმალურად ჩავრთო ჩემი პაციენტები გასაჯანსაღებელ კლინიკურ კვლევაში, რომლის რეგისტრირებული მკვლევარი ვარ. ეს ხელს შეუწყობს მათ პოტენციურად სასარგებლო მკურნალობა მიიღონ და თანაც, დაგროვილი ინფორმაცია სამომავლოდ სხვა პაციენტებსაც დაეხმაროს. ვირუსის ახალი შტამის გავრცელების მიუხედავად, კლინიკური პრაქტიკა და დაავადების მართვის სტანდარტები უცვლელი რჩება.

- რას ამბობენ ექსპერტები: შესაძლებელია, რომ ბრიტანეთის ჯანდაცვა მარტო ვერ გაუმკლავდეს ახალ ტალღას, ვირუსის უსწრაფესად გავრცელებიდან გამომდინარე?

- მიუხედავად ვირუსის სწრაფი გავრცელებისა, ბრიტანეთის ჯანდაცვის სისტემა საკმაოდ მძლავრია და შესაბამისი ბერკეტები და რესურსი აქვს სიტუაციის სამართავად. პანიკა არც პირველი ტალღის დროს ყოფილა, როცა ვირუსის შესახებ ბევრი არაფერი ვიცოდით, სწრაფად შემუშავდა პანდემიასთან გამკლავების მექანიზმები, რასაც ხელი შეუწყო სახელმწიფოსგან საკმაოდ მძლავრმა ფინანსურმა მხარდაჭერამ. ჯანდაცვის პირველად და მეორად რგოლებში სისტემები იმდენად კარგად მუშაობდა, პირადად ჩემი განყოფილება, რომელსაც მწვავე გერიატრიული პროფილი აქვს და ორიენტირებულია პაციენტების მაღალ გამავლობაზე, ორმაგად ეფექტიანად მუშაობდა და ნახევრად ცარიელი იყო. რაც მეტია გამოწვევა, მით მეტი ახალი გეგმა და ცვლილება გამომუშავდება როგორც სახელმწიფოს მხრიდან, ასევე - ადგილობრივად საავადმყოფოების დონეზე. ამ ყველაფერში დიდ როლი აქვს ეფექტიან კომუნიკაციას ყველა ინსტანციაზე. ჩვენს გაერთიანებაში კრიზისის მართვის გუნდის ერთ-ერთი ლიდერი ვარ და ყოველ ახალ ცვლილებაზე დროული და კორექტული რეაგირება, ასევე ინფორმაციის მიწოდება და ახალი ცვლილებების დროული იმპლემენტაცია ჩემი ერთ-ერთი დანიშნულებაა. მიუხედავად კარგად ორგანიზებული სისტემებისა, ჯერ კიდევ ბევრი რამ არ ვიცით პანდემიაზე, ყოველდღიურად ვსწავლობთ და სიფხიზლეს მუდმივად ვინარჩუნებთ.

- ცხადია, აქაურ ამბებს თვალს ადევნებთ, მით უფრო, რომ საქართველოში გყავთ ნათესავები, მეგობრები და ახლობლები. როგორ არიან? საერთოდაც, რას ფიქრობთ, სწორად ებრძვის საქართველო პანდემიას?

- მე და ჩემი მეუღლე დისტანციურად სულ ჩართული ვართ და ვეხმარებით რჩევებით მათ, ვინც მოგვმართავს. "მედგიდის" გვერდზე ჩვენი რეკომენდაციები სპეციფიკურად გერიატრიული და ონკოლოგიური პაციენტებისთვის არის განკუთვნილი. ჩვენი ოჯახის წევრები და ახლობლები, რომლებიც ასაკის და თანმხლები დაავადებების გამო რისკ ჯგუფს წარმოადგენენ, შინ რჩებიან. ქართველი მედპერსონალი ძალისხმევას არ აკლებს და ყველა ღონეს ხმარობს პაციენტების გადასარჩენად, ეს ბევრ მათგანს საკუთარი სიცოცხლის რისკის ფასადაც უჯდება. ამ ყველაფერის კეთება შეზღუდული რესურსის პირობებში არის გმირობა, მათ ეს უნდა დაუფასდეთ.

- ვიდრე თქვენს რჩევებსა და რეკომენდაციებს დავუბრუნდებით, მაინტერესებს, როდის და რატომ წახვედით საზღვარგარეთ და მაინცდამაინც - დიდ ბრიტანეთში?

- თბილისის სახელმწიფო სამედიცინო უნივერსიტეტი 90-იან წლებში დავამთავრე. ძალიან რთული პერიოდი იყო, სწავლის პროცესიც, გამუდმებული ომების და პოლიტიკური ქარტეხილების გამო - არასრულფასოვანი, პერიოდი, როდესაც პურს ტალონებზე ვყიდულობდით და სამეცადინოდ სანთლებს ვიმარაგებდი, ექიმები თავის პროფესიას მასობრივად თავს ანებებდნენ, მოგვიანებით ამას ისიც დაემატა, რომ რამდენიმე თანაკურსელი აფხაზეთის ომში დამეღუპა. უკვე ვხვდებოდი, რომ ჩემი პროფესიული განვითარება იმ პირობებში, ფაქტობრივად, ვერ მოხერხდებოდა. უპერსპექტივობის გამო იძულებული ვიყავი, ქვეყანა დამეტოვებინა. ბრიტანეთში იმ პერიოდში ჩამოვედი, როცა უცხოელებისთვის ექიმად გახდომა პრაქტიკულად შეუძლებელი იყო. თუმცა ამაზე ბევრი არ მიფიქრია, ჩამოსვლისთანავე სამედიცინო გამოცდების მომზადება დავიწყე. პარალელურად, ვმუშაობდი, რომ ამ პროცესთან დაკავშირებული ფინანსური პრობლემები მომეგვარებინა. დღე-ღამეში 4-5 საათზე მეტი არ მეძინა. ირგვლივ არავის სჯეროდა, რომ ამას შევძლებდი, თუმცა ხმამაღლა ამას არ მეუბნებოდნენ. მე ყოველთვის ვიცოდი, რომ ერთ დღესაც იქ ვიქნებოდი, სადაც ახლა ვარ. ამისთვის ძალიან ბევრი ვიშრომე, თუმცა არ შემიძლია არ ვთქვა სრულიად უცნობ ინგლისელ ექიმებზე, რომლებმაც შანსი მომცეს, რომ სამედიცინო გამოცდების ჩაბარების შემდეგ ექიმის ოფიციალური რეგისტრაცია და პირველი დროებითი სამსახური მიმეღო. ალბათ, ადვილი წარმოსადგენია ის სტრესი და პასუხისმგებლობა, რასაც ვგრძნობდი, როცა მუშაობა ოქსფორდის უნივერსისტეტის სამედიცინო ფაკულტეტის კურსდამთავრებულებთან ერთად მიწევდა. ამის გამო, სამუშაო დღეს ყველაზე ადრე ვიწყებდი და ყველაზე გვიან ვამთავრებდი, შაბათ-კვირას დამატებით მივდიოდი იმის დასამტკიცებლად, რომ კონკურენციის გაწევა შემეძლო. მალე "ნამდვილი ექიმი“ შემარქვეს. თავდაუზოგავმა შრომამ შედეგი გამოიღო და შემდეგ სამსახურიც შემომთავაზეს. საბოლოოდ, საწვრთნელი პოსტიც მივიღე კლინიკურ მედიცინაში, შემდეგ - გერიატრიაში. დღეს უკვე კონსულტანტი ვარ ორმაგი აკრედიტაციით - კლინიკურ მედიცინასა და გერიატრიაში, ვხელმძღვანელობ გერიატრიის განყოფილებას და როგორც ბრიტანეთის სამეფო კოლეჯის წარმომადგენელი, ჩვენს საავადმყოფოთა გაერთიანებაში, პასუხისმგებელი ვარ ყველა ახალგაზრდა ექიმის წვრთნაზე და მათი საწვრთნელი პროგრამების სრულფასოვნებაზე.

ჩემი მეუღლე - ქეთი ლონდონში გავიცანი. მაშინ იგი თბილისში, ონკოლოგიურ კლინიკაში მუშაობდა და 3 დღით კლინიკური კვლევის მკვლევართა შეხვედრაზე იყო ჩამოსული. საქართველოში მალე ჩავედი და დავქორწინდით კიდეც. რადგან ბრიტანეთის ვიზა ჰქონდა, ჩემთან ერთად წამოსვლა გაუადვილდა. ქეთი ტვილდიანის უნივერსიტეტის კურსდამთავრებული იყო და გამოცდები შედარებით ადვილად ჩააბარა, თუმცა უკვე ჩაბარებული გამოცდების და მიღებული ლიცენზიის ფონზე, დამატებითი საკმაოდ რთული პრაქტიკული გამოცდა დაუნიშნეს, რის გარეშეც, როგორც უცხოელი კურსდამთავრებული, საწვრთნელ პროგრამაში ვერ შევიდოდა. სირთულე და დაბრკოლება ამის შემდეგაც ბევრი იყო. გრძელი სამუშაო დღეების და ღამის მორიგეობების შეთავსება ყველა იმ სირთულესთან, რასაც უცხო ქვეყანაში ბავშვების აღზრდა მოითხოვს, ძალიან რთულია, მიუხედავად იმისა, რომ ამ პასუხისმგებლობებს თანაბრად ვინაწილებდით... თუმცა მან მაინც შეძლო საწვრთნელი პროგრამების გავლის პერიოდში სამეფო კოლეჯის წევრი გამხდარიყო და დღეს ლონდონის ცენტრალურ, ყველაზე ისტორიულ საავადმყოფოში ექიმად მუშაობს სამედიცინო ონკოლოგიის მიმართულებით.

- ქალბატონო ქეთი, ბრიტანეთში ონკოლოგიური პაციენტებისთვის არსებობს რამე განსაკუთრებული რეკომენდაციები ან კორონავირუსის არსებობისას - სამკურნალო სპეციფიკური მეთოდოლოგია?

ქეთი ერემეიშვილი, ლონდონის გაისა და სენტ თომასის ჰოსპიტალური გაერთიანების ექიმი კლინიცისტი მწვავე ონკოლოგიის სფეროში, დიდი ბრიტანეთის კლინიცისტთა სამეფო კოლეჯის წევრი:

- ონკოლოგიური დაავადებების მართვა პანდემიის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი გამოწვევაა, რადგან ის პაციენტები, რომლებიც არიან ქიმიოთერაპიზე ან ბოლო რამდენიმე თვის განმავლობაში უტარდებოდათ ასეთი მკურნალობა, ან ავთვისებიანი სიმსივნის დიაგნოზი დაესვათ ბოლო 1 წლის განმავლობაში, რისკ ჯგუფს წარმოადგენენ იმ თვალსაზრისით, რომ კორონავირუსით დაინფიცირების შემთხვევაში, მომატებულია კოვიდის შედარებით რთულად მიმდინარეობის რისკი. თუმცა, ამ პაციენტებს არა აქვთ მომატებული რისკი იმისა, რომ უფრო ადვილად შეეყაროთ ვირუსი, ამიტომ ძალიან მნიშვნელოვანია, ვირუსის თავიდაც ასაცილებლად ყველა რეკომენდაციის მკაცრად დაცვა. კორონავირუსის რამე სპეციფიკური მკურნალობა ამ ჯგუფის პაციენტებში, რა თქმა უნდა, არ არსებობს, მაგრამ გამოჯანმრთელება მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებულია იმაზე, თუ ვირუსის მიმდინარეობისას რამდენად ეფექტიანად არის მართული ონკოლოგიური დაავადების გართულებები თუ მკურნალობის გვერდითი მოვლენები.

რაც შეეხება დიდ ბრიტანეთს, აქ ონკოლოგია ეროვნული ჯანდაცვის სამსახურის (NHS) ერთ-ერთი ყველაზე მეტად დაფინანსებული სფეროა და ყველა პაციენტს, მიუხედავად მათი სოციალური სტატუსისა, ერთნაირად მიუწვდებათ ხელი ყველაზე ინოვაციურ სადიაგნოსტიკო თუ სამკურნალო საშუალებებზე.

ყველაზე მნიშვნელოვანი ისაა, რომ დაავადების მართვა მთლიანად პერსონალიზირებულია, რაც ითვალისწინებს თითოეული პაციენტის ფიზიკურ, სოციალურ და ემოციურ საჭიროებებს, რომ არაფერი ვთქვათ უშუალოდ მკურნალობაზე, რომელიც ყველა შემთხვევაში პაციენტის კონკრეტული სიმსივნის გენეტიკურ ცვლილებებსა და თავისებურებებზეა მორგებული.

- ბატონო მამუკა, რა რჩევებსა და რეკომენდაციებს მოგვცემთ თქვენს თანამემამულეებს?

- როგორც გერიატრი, "მედგიდის" მხარდაჭერის მიზნით, ხანდაზმულ პაციენტებს მივმათე პრაქტიკული რეკომენდაციებით, რისი გაცნობაც ყველას შეუძლია "მედგიდის" ოფიციალურ გვერდზე. მნიშვნელოვანი ასპექტი, რაზეც ისევ მინდა ყურადღება გავამახვილო არის ის, რომ კორონავირუსით ინფიცირებულ ხანდაზმულთა დაახლოებით 25%-მა პირველად ან მეორად ჯანდაცვის რგოლს შესაძლოა მიმართოს ატიპური სიმპტომებით. ამიტომ ჩემი რჩევა იქნება, სხვადასხვა ჩივილების მქონე ხანდაზმულ პაციენტს რუტინულად ჩაუტარდეს ტესტი. ყველაზე მნიშვნელოვანი არის რეკომენდირებული წესების ზედმიწევნით დაცვა, რომ თავიდან ავიცილოთ ვირუსით დაინფიცირება.

- და ბოლოს, რას ეტყვით, რას უსურვებთ საქართველოს, ქართველებს ამ საახალწლოდ, საშობაოდ?

- პირველ რიგში, ყველას ჯანმრთელობას ვუსურვებთ, მალე დაეძლიოს ქვეყანას ეს კრიზისული პერიოდი. მინდა, ჩვენი კოლეგები გავამხნევოთ, მათი თავდადება უკვალოდ არ ჩაივლის. ახალ წელს იმედით უნდა შევხვდეთ.

ავტორი: ირმა ხარშილაძე