"თითქოს არაფრით გამორჩეული  ქალი, ათეისტი,  რევოლუციონერი,  არა  რომანტიკა... და  მაინც,  ტაბიძის  სულის  აღვირი" - გალაკტიონისა და ოლია ოკუჯავას სასიყვარულო  წერილები

ორივე ახალგაზრდა: მამაკაცი, მისივე სიტყვებით, "მხოლოდ უბედური და დაწყევლილი, უსახლკარო, უბინაო... მართლა... "ქუჩის ბიჭი", ხოლო ქალი, სიყვარულის ამგვარად ამომთქმელი - "მე ვიტანჯებოდი, ვეცემოდი და კვლავ ფეხზე ვდგებოდი. ვიტანჯები, ვეცემი და თანდათან სიღრმეში ვეშვები. გაიგე ჩემი განცდები და შენც განიცადე, რადგან სიტყვები უძლურია აღწეროს ისინი"; ორივე ბობოქარი ვნების ადამიანი, ერთმანეთისთვის საბედისწეროები რომ აღმოჩნდნენ და მათი სიყვარულის პოეზიაც და პროზაც სწორედ რომ იყო - ტანჯვა, დაცემა, კვლავ წამოდგომა და... არცთუ ხანგრძლივი ერთობლივი ცხოვრების მძაფრი ქარტეხილი, რომელმაც, საბოლოოდ, ორივე გაანადგურა.

გალაკტიონ ტაბიძესა და მის მეუღლეს - ოლია ოკუჯავას ერთმანეთი სრულიად შემთხვევით, ქუთაისში გაუცნიათ. ბიძაშვილები - გალაკტიონ და ტიციან ტაბიძეები, თურმე, ქუჩას მიუყვებოდნენ, მარტოდ მომავალი, იმხანად ქუთაისის წმინდა ნინოს სასწავლებლის მოსწავლე ოლია რომ შეუნიშნავთ. თავად ოლია იხსენებდა: გალაკტიონი რომ დავინახე, მივხვდი, რომ ცხოვრება ტანჯვად გადამექცეოდაო. ტაბიძეების სასწავლებელი - კლასიკური გიმნაზია იქვე, ოლიას სასწავლებელთან ახლოს იყო და ახალგაზრდა ქალს შემჩნეულიც ჰყავდა გალაკტიონი, განუყრელი შარფითა და ქუჩაზე განმარტოებით მოსიარულე. სწორედ იმ პერიოდიდან დაიწყო მათი ნაცნობობაც და სიყვარულიც. იმხანად გალაკტიონი 20 წლის ყოფილა. ოლია სილამაზით არ გამოირჩეოდა. ზოგიერთი, თურმე, მას "უშნოდაც" კი მიიჩნევდა. ერთხელ ამ უკანასკნელის ბიძაშვილის შვილმა, ქალბატონმა ნატო ოკუჯავამ აღნიშნა კიდეც, რამხელა სულიერი კავშირი უნდა ყოფილიყო მათ შორის, რომ მიუხედავად ამგვარი გარეგნობისა, ერთმანეთი ერთი ნახვით შეუყვარდათო. გალაკტიონის ძმისშვილი, აწ გარდაცვლილი ნოდარ ტაბიძე კი მათ სიყვარულს "უდიდეს და უმძაფრეს პოემას" უწოდებდა. გალაკტიონი პირველად ოლიას აკითხებდა თავის ლექსებს, ის იყო მისი პოეზიის პირველი კრიტიკოსი. თვითონაც უნიჭიერესი და მრავალმხრივ განვითარებული ქალი იყო, ისიც წერდა. ქუთაისის წმ. ნინოს სახელობის ქალთა გიმნაზიის დასრულების შემდეგ, მალევე, ოლიას ჭიათურაში მოუხდა წასვლა - მასწავლებლად დაიწყო მუშაობა. განშორებას ორივე საშინლად განიცდიდა. ოლია ამბობდა, სულ მგონია, კარი გაიღება და ჩემი გალაკტიონი შემოვაო. გალაკტიონი კი საყვარელ ქალს სწერდა: "ოლია! მას შემდეგ, რაც შენ წადი, რაღაც საშინელმა სიცარიელემ მოიცვა მთელი ჩემი არსება... სიცარიელემ, რომლის განადგურებას არ ვიცი, რანაირი მდგომარეობა შეძლებს და რა არის მისი წამალი? როდესაც შენ აქ იყავი, მე შემეძლო დამენახე შენ... ჩემთვის უბრალოდ შენს ახლოს ყოფნა საკმარისი იყო, რომ შენს გარდა არაფერზე არ მეფიქრა"... (6 იანვარი, 1914 წ.)

ოლია ოკუჯავას დიდი ოჯახი ჰქონდა, 8 დედმამიშვილი იყვნენ და მათ გალაკტიონთან ძალიან კარგი ურთიერთობა ჰქონდათ. განსაკუთრებული სიახლოვე გალაკტიონს მიხეილთან ჰქონია, მომავალში ცნობილი პოეტისა და კომპოზიტორის, ბულატ ოკუჯავას მამასთან. ოჯახის წევრებიდან ოლიასა და გალაკტიონის ქორწინების წინააღმდეგი მხოლოდ ოლიას დედა - ლიზიკო ყოფილა. ქალბატონი ნატო ოკუჯავას თქმით, ლიზიკოს მეუღლეს - საკმაოდ განათლებულ კაცს, სტეფანეს სმა ჰყვარებია, ლამის ალკოჰოლიკად გადაქცეულა, ამიტომ არ უნდოდა, მისი ქალიშვილიც სმის მოყვარულ კაცს გაჰყოლოდა ცოლად, თუმცა მაინც ვერაფერს გახდა - ოლიას იმდენად უყვარდა გალაკტიონი, დედას არ დაუჯერა, მამა კი დაიყოლიეს და წყვილმა 1916 წლის 23 აგვისტოს ჯვარიც დაიწერა.

მათ სიყვარულზე სტატიის დაწერის ინსპირატორი აღმოჩნდა ერთი, ჩემთვის მანამდე უცნობი ფოტო და მისგან მომდინარე მძაფრი განცდით დაწერილი ფეისბუკ-პოსტი, რომელმაც სრულიად სხვა, საინტერესო კუთხით დამანახვა გალაკტიონისა და ოლიას სიყვარულის ამბავი. პოსტის ავტორი მწერალი გურამ მეგრელიშვილია:

"ჩემთვის, ერთ-ერთი ამოუხსნელი ფენომენი გალას ცხოვრებაში მისი ცოლი, ოლღა ოკუჯავაა. ოლღა ჯერ კიდევ ახალგაზრდა შევიდა კომუნისტურ პარტიაში და იყო აქტიური რევოლუციონერი, მებრძოლი და მასკულინური ენერგეტიკის ქალი. ცნობილია, რომ საქართველოს ოკუპაციის წლებში, როგორც პარტაქტივისტი დადიოდა გალიფე შარვლით, იარაღით და იყო იმ ეპოქის სულისკვეთებით აღფრთოვანებული მანამ, სანამ ტროცკიზმი ბრალდებით არ გაასამართლეს. სულ მეფიქრებოდა, როგორი უცნაურია ადამიანის სული, გონება, ვნებები. აქეთ გალა - მოსიარულე ღრუბლებს ზემოთ, სიტყვის ჯადოქარი, გრძნობებისა და ემოციების უცნაურად დამბუჟებელი არაამქვეყნიური მორწმუნე კაცი და იქით მისი საყვარელი ცოლი, ოლღა. გალას ცხოვრების დამანგრეველი თავისი უბედურებით. პოეტის ნამდვილი მუზა, ერთი შეხედვით არაფრით გამორჩეული ქალი, როგორიც ათასობით, ასი ათასობითაა ჩვენ გვერდით. ათეისტი, პარტიული, რევოლუციონერი, არა რომანტიკა, არა "ცისფერი ცხენები", არა "სილაჟვარდეები" და მაინც, ტაბიძის სულის აღვირი.

ფოტოზე ორივენი არიან. პირველი გადასახლებიდან დაბრუნებული ოლღა ჯოხით. ნაავადმყოფარი და უკვე მოტეხილი და გალაკტიონი, რომელიც ასევე ძალიან შეცვლილია გარეგნულად. ამ ფოტოს დავარქმევდი დემონისა და კეთილი ანგელოზის სიყვარულის ამბავს. ბოლო სერიაში, ანგელოზი ჯოჯოხეთში ჩადის შეყვარებულის მოსაძებნად.

დედაო ღვთისავ, მზეო მარიამ!/ როგორც ნაწვიმარ სილაში ვარდი,/ ჩემი ცხოვრების გზა სიზმარია/ და შორეული ცის სილაჟვარდე".

• მაინც როგორი იყო "დემონისა და ანგელოზის სიყვარულის ამბავი" - ყველაზე უკეთ მისი სიმძაფრე შეყვარებულების მიმოწერაშია გადმოცემული.

"...ოლკინ, მითხარი, გიყვარვარ ძველებურად? მე მგონია, არა!.. ჩემგვარი კაცი განა შეიძლება ვინმეს უყვარდეს? დადებითად ძლიერი ჩემში არაფერი არ არის. რომ ვიყო ბაირონი, ლერმონტოვი, გიოტე... მაშინ შემიყვარებდნენ. მე კი ისე პატარა და დაწვრილმანებული კაცი ვარ... მაგრამ არაფერია, "Мы еще повоюем" (ჩვენ კიდევ წავიბრძოლებთ - ი.ხ.). შენ ის მითხარი, გიყვარვარ ძველებურად? ... მომწერე, ოლკინ, რანაირად და რისთვის გიყვარვარ... რას იზამ ოლკინ, მე რომ მოვკვდე? მაგალითად მოვკვდი და აღარაა ქვეყანაზე გალონი. მოკვდა საწყალი გალონი და დაასაფლავეს. რას იზამ მაშინ? მოხდა ისე, რომ მე მოვკვდი სადღაც შორს, ცივ ქვეყანაში, ან მოვკვდი საზიზღარი და სამარცხვინო სიკვდილით... მოკვდა გალონი ძაღლივით. რაც იზამ ჩმოკლინ? იტირებ თუ არ იტირებ? ჩემო ძვირფასო, ერთადერთო მეგობარო, ერთადერთო ნუგეშო"... (31 აგვისტო, 1914 წ. ქუთაისი)

საოცარია ბედისწერა. ის, რასაც ახალგაზრდა გალაკტიონი თავის სიყვარულთან არკვევდა და სცდიდა, ამ უკანასკნელს ერგო ხვედრად. გზადაგზა კი იყო - ეჭვიანობაც, აღმაფრენაც ერთად ყოფნაც, სიხარულიც, განშორებებიც, ავადმყოფობაც, ცრემლებიც, რევოლუციაც, "სისხლი და ცხედრებიც", წერილების ზღვაც, ლექსებიც...

დაქორწინების შემდეგ, მალევე გალაკტიონი და ოლია სწავლის გასაგრძელებლად მოსკოვში წავიდნენ, მაგრამ სიდუხჭირის გამო პოეტი იძულებული გახდა, ქუთაისში დაბრუნებულიყო, ოლია კი იქ დარჩა, კომუნისტურ პარტიაშიც შევიდა და უმაღლეს პოლიტიკურ კურსებზეც ჩაირიცხა.

"ოლკინ! შენ აღარ გიყვარვარ! არავის არ ვუყვარვარ ქვეყანაზე! უკეთესია, რომ მოვკვდებოდე! სიკვდილი კი თითქო ამბობს: გალაკტიონ ტაბიძე, შენ ჯერ არ მოკვდები, კიდევ ბევრ რამეს გააკეთებო! ვნახოთ, ვნახოთ! მე მთელ დედამიწას დუელში ვიწვევ!... (30 ნოემბერი, 1916 წ. ქუთაისი)

დიახ, ჯერ ის არ მოკვდა, რადგან ნაღმებზე უნდა ევლო, მეფის გვირგვინი დაედგა და ისე "გაფრენილიყო", რაც შეეხება მის სიყვარულს... ოლია ისეთი თავგადაკლული კომუნისტი გახდა, მოსკოვში სწავლისას, თურმე, კომუნისტურ შაბათობებზეც დადიოდა. ერთხელ, მორების ზიდვისას, მარცხენა ხელში ხიწვი შეერჭო, სისხლი მოეწამლა და ხელის ამპუტირება გახდა საჭირო. ოლიას კატეგორიული უარი უთქვამს, მე გალაკტიონის მეუღლე ვარ და უხელო ვერ ვიქნებიო. ხელი გაუხმა, თურმე. ოლიას ძმის, შალვას მეუღლეს უთქვამს, - ოლიას ისევე ფანატიკურად უყვარდა გალაკტიონი, როგორც პარტიაო და ფაქტია - მიუხედავად იმისა, რაც კომუნისტებმა მას დამართეს, მათი მაინც ბოლომდე სწამდა.

"გაზაფხულის იების შემობრძანებას გილოცავ, ძვირფასო გალ! შენთან მოვედი, რათა მეხარებინა, რომ გაზაფხული ახლოსაა, რომ ლენინიზმის გამარჯვების დღე მოახლოვდა... არ დაგავიწყდეს, რომ პოეტი ხარ, გახსოვდეს პოეტის დანიშნულება ასეთ ვითარებაშიც... მე მიყვარს აკორდი, გრიგალი და არა ნახანძრალი, ნამსხვრევები. ფერფლი ყველაფერს ედება, თავს ყველგან კარგად გრძნობს, ამას კი მე ბავშვობიდანვე გამოვუცხადე შეურიგებელი ბრძოლა, ომი". (1917 წ. გაზაფხული)

"ოლია! როდესაც ჩამოვალ [მოსკოვში], უსათუოდ ერთად უნდა ვიცხოვროთ, აქედან წამოვიღებ რამე-რამეებს. ტანისამოსი გინდა, შენ, დედოფალო! ...მე ვოცნებობ ჩვენ ერთად ყოფნაზე, პატარა ბავშვზე, განა კარგი არ არის?"... (30 ნოემბერი, 1917 წ.)

"აუ, გესმის შენ ჩემი ძახილი? ეს ახალი ცხოვრების შემქმნელთა ხმაა. აი, გაგვეპასუხე! მსოფლიო რევოლუციის ჰიმნი შეჰქმენი! ცაზე გაიხსნა გიგანტური ფარდა და გამოჩნდა ყვავილები, ხედავ, როგორ გვერტყმიან ისინი გარს? გალ, ჩააქსოვე შენს ლექსებში ჩემი სიყვარულის ცეცხლი და ისინი მთელ მსოფლიოს დაიპყრობენ...

გალ, სატანურ ძალას ვფლობ და ძალიან მინდა მოგეხვიო, მაგრამ მეშინია, რომ ვერ გაუძლებ შენ. მიყვარხარ ცეცხლოვანი სიყვარულით, გაუფრთხილდი, არ ჩააქრო ეს ცეცხლი. ჩემი ცეცხლი ახალ სამყაროებს პირდება შენს გენიას..." (1928 წ. ივლისი)

1929 წელს ოლიას ტროცკისტობა დააბრალეს და 3 წლით უზბეკეთში გადაასახლეს. შინ 1932 წელს დაბრუნდა. თუმცა სულ რაღაც 4 წელიწადში იგი კვლავ დააპატიმრეს და ორიოლის ოლქში გაისტუმრეს, რასაც მოჰყვა გალაკტიონის "...აჰა,დაიძრა რკინის ბორბლები,/ მივდევ ვაგონებს, მახრჩობს გრძნობები,/ გემშვიდობები სამარადისოდ,/ სამარადისოდ გემშვიდობები!"...

"ძვირფასო გალ, აქ [ქ. იაროსლავლი] ზამთარი თანდათან ძალაში შედის. თითქმის ყოველდღე თოვს. გუშინწინ საღამოს სეირნობის დროს წვრილად თოვდა, ელექტრონის შუქზე ფიფქები ყვავილის თეთრი ფურცლებივით ცვიოდა, ტყემლის ყვავილის თეთრი ფურცლებივით. გახსოვს, გალ, როგორ ცვიოდა ხოლმე ყვავილი გაზაფხულზე, ნიავის ნაზ წამოქროლვაზე. ჰოდა, ეს თოვლის ფანტელები იმ თეთრი ფურცლებივით რიალებს, თითქოს იღიმებიან, უდარდელად ცეკვავენ, დაქრიან მარჯვნივ და მარცხნივ - ტრიალებენ, ტრიალებენ. ასევე ჩემი ფიქრები შენ დაგტრიალებენ... ვიგონებ შენს ლექსებს "თოვლი", "ატმის ყვავილები"... გეხვევით და გკოცნით შენ და შენს ლექსებს, როგორ თავდავიწყებით მყვარებიხართ თქვენ! როდის ვიქნები კვლავ თქვენთან?... შენი ოლია" (1937 წ. 21 დეკემბერი)

გალაკტიონი ოლიას:

"...თვეში ორჯერ ვიღებდი შენს წერილებს, რაც ერთდროულად მანუგეშებდა და თან - მასევდიანებდა. მე არაფერს გწერდი... ძალიან ავად ვიყავი, ძალაგამოცლილი. თუმცა ერთხელ ვრცელი წერილი მოგწერე. იქნებ არც მიგიღია ის წერილი? ძალიან მაწუხებდა შენი ჯანმრთელობის მდგომარეობა და რაღაცით მინდოდა დაგხმარებოდი, მინდოდა, ამანათი გამომეგზავნა: პროდუქტები, თბილი ტანსაცმელი და საერთოდაც ვფიქრობდი, თავად მიკარნახებდი, რა გამეკეთებინა. შენგან პასუხი არ მიმიღია და ამის შემდეგ მხოლოდ დეპეშებს გიგზავნიდი. ვიცი, შენგან დიდ საყვედურებს ვიმსახურებ, მაგრამ ერთს ვერ ვიგებ: ჩემი გამოგზავნილი ფულის გამო თავს შეურაცხყოფილად რატომ გრძნობ?... ნუთუ ჩემი თანაგრძნობა შენდამი სიყვარულის გამოხატვა არ არის?... აბა, ჩემი უსუსური ყოფიდან გამომდინარე, სხვა რა შემიძლია, გაგიკეთო? წერილები უნდა ვწერო! მაგრამ კარგად იცი, რომ ეს ნაკლებად მეხერხება. იცი ამ მხრივ ჩემი შესაძლებლობები და მაინც რატომ მაწამებ საყვედურებით?... ნუთუ მე შენ გივიწყებ? ჩემი დეპეშებით კარგად ხვდები, რომ ჩემამდე შენი ყველა წერილი აღწევს. ნუ მომაკლებ შენს წერილებს. ნუთუ გგონია, რომ ადამიანური გრძნობები არ გამაჩნია?...ნუ მიეცემი სასოწარკვეთას. შენ მარტო არ ხარ... გთხოვ, მომწერე ხოლმე! იყავი გამბედავი, შეუპოვარი და დიდსულოვანი, ისეთი, როგორიც მიყვარხარ და პატივს გცემ". (1940 წ. აპრილი)

ოლია გალაკტიონს:

"ჩემო ძვირფასო, ჩემო უგონო სიყვარულო! აი, მიიღე ჩემგან ეს მინდვრის ყვავილები, ისინი ნორჩებია და უტყვი, მაგრამ მაინც თავდავიწყებით მოისწრაფვიან შენსკენ! ჩემო ძვირფასო, ყოველდღიურად გადავცემ შენს მოკითხვას ჰაერის ტალღებს. ხომ გესმის?... ო, დღევანდელი დილა იყო ვარდისფერი. მზემ სისხამზე ვარდებით მოფინა თოვლი. თოვლიც ვარდისფერი იყო... მომაგონდა შენი "იისფერი თოვლი"...

ჩემო ძვირფასო, ძვირფასო გალკ! ირგვლივ ყინულის ლოლუები ბრჭყვიალებენ და ალმასებად იცრემლებიან. მაშ, ახლოა გაზაფხული! გაზეთში წავიკითხე, რომ მანდ, შენთან, საქართველოში, თბილა. 20-25 გრადუსია სითბო. თესვა დაიწყო, აყვავდა ნუში და ა.შ. დამიკოცნე მაგ გაზაფხულის ფერადოვანი შემობიჯება! ჩემო ძვირფასო! ტიტანური ძალით მინდა, რომ მოგეხვიო. ეხ, შეგხვდები კი ოდესმე?! მაგრამ შორს ეს ფიქრები - ეს დემონი ჩემი სულისა! ძვირფასო ჩემო, ნაღვლობენ, დარდობენ, ხელობენ ოცნებანი შენზე. შინ ყოფნა მინდა, მორჩა და გათავდა!!! თითქოს დავკარგე ყველაფრის იმედი. ძვირფასო გალიკ, გული მეწურება, გული მძვინვარებს - უნდა შეიტყოს შენი ჯანმრთელობის, შენი ცხოვრების ამბავი, გკოცნით, გკოცნით შენ და შენს ქმნილებებს! ვიგონებ რიონს, რომლის ნაპირზეც არაერთხელ გვისაუბრია მდინარის ნაზ ჩურჩულში, რომელიც ერთვოდა მთვარის სხივების ციმციმს ტალღებზე... ძვირფასო, უკვე მიჭირს წერილის წერა. რა ვქნა? ძალიან მიჭირს, მშვიდობით! შენი ოლია. მას შენ გაგიჟებით უყვარხარ". (1941წ. 14 მარტი)

"ხალხის მტრად" შერაცხული და ორიოლის ციხის პატიმარი ოლია ოკუჯავა 1941 წელს დათვების ტყეში დახვრიტეს, რასაც გალაკტიონის დეპრესია და თვითმკვლელობაზე ფიქრები მოჰყვა, წლების შემდეგ კი, 1959 წლის 17 მარტის საღამოს პოეტმა დიდი ხნით ადრე ჩაფიქრებული თვითმკვლელობა სისრულეში მოიყვანა…

ავტორი: ირმა ხარშილაძე