"სააგენტოს ქმედებებში მთავარი ხარვეზი გამოიკვეთა - საშემსრულებლო პროცესის არასაკმარისი მეთვალყურეობა" - რატომ გახდა საჭირო გელათის დროებითი ცინკით გადახურვა?

რამდენიმე დღის წინ სოციალურ ქსელში გავრცელდა დეკანოზ ილია ჭიღლაძის პოსტი საქართველოს კულტურის უმნიშვნელოვანესი ცენტრის - გელათის სამონასტრო კომპლექსის სარესტავრაციო სამუშაოებთან და კონკრეტულად - მისი მთავარი ტაძრის დროებით გადახურვასთან დაკავშირებით.დეკანოზი აქვეყნებს გელათის ახალ ფოტოებს და წერს:

"ქოცთა საქმენი საგმირონი... არაპროფესიონალურად შესრულებული რესტავრაციის გამო გაპარტახებულ-დაზიანებული გელათი დროებითი ცინკით იხურება!

მინდა გაგაცნოთ ინფორმაცია, რომელიც ვფიქრობ არსებითია გელათის მიმდინარე ტრაგედიაში:

ა) გუმბათის კონუსი გადახურულია მშრალი წესით, ხის კოჭებზე კრამიტის მიმაგრებით შურუფების საშუალებით. რამაც გაუძლო დროს და ხარისხიანი აღმოჩნდა (იგივე ნაირადა ჩრ. კარიბჭის ორქანობიანი სახურავიც, ოღონდ უვარიგისი ახ. კრამიტით);

ბ) დანარჩენ სახურავზე კრამიტი დაწებებულია კირხნარზე, ზოგიერთ ადგილზე დამატებულია ასევე სილიკონი. ამ წესით შესრულებული აღმოჩნდა უვარგისი.გ) იმისათვის რათა მკლავებზე, აფსიდებზე, ეგვტერებზე, ნართექსზე, სამ. კარიბჭის ორქანობიან სახურავებზე არ მოაწყვეს ხის კოჭები, როგორც გუმბათზე და გააკეთეს კირხსნარზე დაწებებით, არ იყო რა გლუვი ზედაპირი, რაც ძველი სახურავის ახდის მერე წარმოჩინდა, არამედ იყო ღრმა სიცარიელეები, ამოავსეს ტონობით სიმძიმის (დახ. 450 ტონა) კირხსნარებით და ჰიდროიზოლაციებით, რითაც დაამძიმეს თაღ-კამარები და კონქები, ასევე აღარ ეძლევა ქვას "სუნთქვის" ანუ ვენტილაციის ბუნებრივი საშუალება! ამიტომ:

• 1. სააგენტომ დაუყოვნებლივ გამოაქვეყნოს საბჭოთა პერიოდის სახურავის ახსნის შედეგად გამოჩენილი სიტუაციის ამსახველი ფოტომასალა;
• 2. მოშორდეს ტონობით (დაახ. 450 ტონა!) პემზის და კირხსნარის დასხმული ფენები, რათა აღდგეს ავთენტური მდგომარეობა და ზედმეტი სიმძიმის არიდებით მოხდეს ნაგებობის სიმყარის შენარჩუნება;
• 3. გადაიხუროს დანარჩენი ნაწილებიც იმავე წესით, როგორც გუმბათის კონუსზე მოხდა, ანუ ხის კოჭებზე კრამიტის დაფენა შურუფების საშუალებით (სხვათა შორის, იგივე რეკომენდაცია იყო იტალიელი ექსპერტის დასკვნაში, რომ კრამიტი კირხსნარზე არ დაწებდეს, არამედ მშრალად დაიგოს)".

მართებულია თუ არა დეკანოზის ბრალდებები და რა მდგომარეობაა დღეს გელათის სამონასტრო კომპლექსში? - დავუკავშირდით საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნულ სააგენტოს. კონკრეტულ თემაზე სააგენტოს საზოგადოებასთან ურთიერთობის სამსახურის ხელმძღვანელი ბექა ბარამიძე გვპასუხობს:

- დეკანოზი ილია ჭიღლაძის "ფეისბუკპოსტებს" საკმაოდ აქტიურად ვადევნებ თვალს და მას რიგ საკითხებზე საკმაოდ მცდარი წარმოდგენები აქვს - ამას იქვე მიწერილი ჩემი კომენტარებითაც მიხვდებით. იგი სარესტავრაციო პროცესების გულშემატკივარი კაცია, მაგრამ არქიტექტურასა და რესტავრაციაში - ნაკლებად გათვითცნობიერებული. დეკანოზი, ძირითადად, ეყრდნობა დარგის სპეციალისტებიდან მხოლოდ იმ ხელოვნებათმცოდნეების შეფასებებს, რომლებიც, სხვადასხვა მოსაზრებების გამო, ჩვენი სააგენტოსადმი განსაკუთრებული ანტიპათიით არიან განწყობილები და კიდევ - სოციალურ ქსელში გავრცელებულ არაკვალიფიციურ და არაპროფესიულ მოსაზრებებს.

გელათის არქიტექტურული პროექტი, რომელიც წლების წინ არა მარტო საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტოსა და საქართველოს საპატრიარქოს შესაბამის საბჭოებზე არაერთი განხილვის შემდეგ შემუშავდა, არამედ - პროექტი თავის დროზე მიწოდებული იყო იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის კომიტეტისთვის და მისი მრჩეველი ორგანოებისთვის. პროექტი ეტაპობრივად ხორციელდება და მეთოდოლოგიაც სრულად პასუხობს დარგში არსებულ საერთაშორისო ნორმებსა და მიდგომებს. ამას ადასტურებს 2015 წლის იუნესკო, იკომოსისა და იკრომის რეაქტიული მონიტორინგის მისიისა და 2017 წლის კომიტეტისთვის შემუშავებული პოზიტიური შეფასებები, რის საფუძველზეც, გელათის სამონასტრო კომპლექსმა, როგორც დამოუკიდებელმა ძეგლმა თავისი კუთვნილი ადგილი დაიბრუნა მსოფლიო მემკვიდრეობის ნუსხაში.

პროექტის მიხედვით და ჩვენი სააგენტოს მიერ გაცემული ნებართვების საფუძველზე, 2013-2019 წლებში გელათის კომპლექსური რეაბილიტაცია განახორციელა ა(ა)იპ "ხელოვნების საერთაშორისო ცენტრმა“. ღვთისმშობლის სახელობის ტაძრის გადახურვის რეაბილიტაციას სხვადასხვა ეტაპს აფინანსებდა აშშ-ის ელჩის კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ფონდი და საქართველოს მუნიციპალური განვითარების ფონდი. რაც შეეხება 2020 წლის თებერვალ-მარტში გამოვლენილ დაზიანებებს, ახალი მწარმოებლის მიერ ახალი ტექნოლოგიით დამზადებული კრამიტი, რომელიც ტაძრის ეკვდერების, ნართექსისა და საკურთხევლის გადახურვებისთვის იყო გამოყენებული, დაბალი ხარისხის აღმოჩნდა და არ არის გათვალისწინებული კირ-დუღაბზე მოწყობილი გადახურვებისათვის. ეს დაგვიდასტურა სამხარეულის ექსპერტიზამ. კრამიტის დამზადებამდე შემსრულებელმა კომპანიამაც ჩაატარა შესაბამისი ლაბორატორიული კვლევა, რის საფუძველზეც განისაზღვრა კრამიტის ახალი მწარმოებელი და დამზადების ტექნოლოგია. რეაბილიტაციის პროცესში კრამიტის მწარმოებლის ცვლილებასთან დაკავშირებით მხოლოდ სიტყვიერად გვაცნობეს ეროვნულ სააგენტოს. ცვლილების მიზეზად კი დაასახელეს პროექტის მოკლე ვადები. ასევე, აღნიშნეს, რომ მწარმოებლის შეცვლის მიუხედავად, უზრუნველყოფილი იქნებოდა მასალის მაღალი ხარისხი. 2020 წლის თებერვალში, სააგენტოში შემოსული ინფორმაციის საფუძველზე განხორციელებული საველე მისიის შედეგად, ჩვენ აღმოვაჩინეთ გადახურვებთან დაკავშირებული ხარვეზები, რაც უკავშირდებოდა “ხელოვნების საერთაშორისო ცენტრის“ მიერ 2016 წელს შესრულებულ ღვთისმშობლის მიძინების ტაძრის დასავლეთის მკლავის გადახურვის მოწყობის სამუშაოებს და 2018-19 წლებში შესრულებულ ტაძრის ეკვდერების გადახურვას, შესაბამისად, მათი აღმოფხვრა "ხელოვნების საერთაშორისო ცენტრს" დაეკისრა, ჩვენ კი დისტანციურად სისტემატურ კონსულტაციებს გავდივართ დარგის წამყვან საერთაშორისო ექსპერტებთან. შემსრულებელმა დაამზადებინა სანიმუშო კრამიტები, რომელიც ეროვნული სააგენტოს მოთხოვნით, სრულფასოვან ექსპერტიზას გადის.

- პოსტში ნახსენებია იტალიელი ექსპერტის დასკვნაც, რომელიც, თურმე, დეკანოზის რეკომენდაციებს ემთხვევა...

- შემიძლია, ვივარაუდო, რომ ლაპარაკია იპოლიტო მასარიზე, რომელსაც სარესტავრაციო სამუშაოებთან დაკავშირებული შეკითხვები პროექტის შემსრულებელმა თავად გაუგზავნა. ამ ინფორმაციით მასარიმ მოამზადა საკუთარი ხედვა და შენიშვნები, მაგრამ როდესაც გავეცანით ცენტრის გაგზავნილ შეკითხვებს, აღმოჩნდა, რომ საინფორმაციო მასალები სრულფასოვნად არ იყო მიწოდებული და იტალიელი ექსპერტი თავის დასკვნაში ბევრ შეკითხვასაც სვამდა, რაც საინფორმაციო სრულყოფას საჭიროებდა. შესაბამისად, ეს დასკვნა სრულფასოვან დასკვნად ვერ მიიჩნეოდა. ორი კვირის წინ სააგენტოდან იტალიელ ექსპერტს დამატებითი ინფორმაციაც მივაწოდეთ და ვნახოთ, რა პასუხს მივიღებთ. ამიტომ ასეთი კრიტიკა, რაც დეკანოზი ილიას ჭიღლაძისგან ისმის, ზერელესა და უარგუმენტოს ემსგავსება.

- "ტონობით" პემზის და კირხსნარის დასხმული ფენების მოშორებაზე რას იტყვით?

- ვინ უთხრა და ვინ დაუთვალა, რომ ტონობით კირხსნარია დასხმული?! აბსოლუტურად უაპელაციო არგუმენტებია. თვითონ არ იცის, რას წერს. მე გეტყვით იქ რა არის: წარმოგინეთ სახურავი და კამარა - სახურავი არის კონუსი და მის ქვეშ არის თაღოვანი ნაგებობა, მათ შორის კი - სიცარიელე ანუ კრამიტსა და კამარასა შორის სივრცეებში არსებობს სიცარიელე. ამ სიცარიელეზე ვერ გაკეთდება გადახურვის კონსტრუქცია, თუ იქ რაღაც სიბრტყე არ მოეწყობა. პროექტით იყო გათვალისწინებული და რესტავრატორებმა სახურავქვეშა სივრცეებში გააკეთეს კირდუღაბის ფენილი, შეავსეს იგი მსუბუქი მასალით და არანაირად - 450 ტონა კირხსნარით. ამის თქმა სრული სისულელეა. 450 ტონა კირხსნარი კი არა, ეს 450 ცილისწამებაა.

- გამოყენებამდე პრევენციის მიზნით რომ გაკეთებოდა კრამიტს სამხარაულის ექსპერტიზა, არ შეიძლებოდა?

- მანამდე ვერანაირად ვერ დავაყენებდით ეჭვის ქვეშ კვალიფიციის მქონე ლაბორატორიის კვლევის სრულფასოვნებას, რადგან დამკვეთმა იცოდა, რომ ამ ლაბორატორიას ჰქონდა სათანადო გამოცდილება. ჩვენ ვენდეთ შემსრულებელს. უკვე ვიცით სპეციფიკაციები, როგორ უნდა მოხდეს ლაბორატორიული კვლევა და კრამიტი უნდა შემოწმდეს პირველი მოწყობის პირობებში, უნდა დამზადდეს თიხის ისეთივე კრამიტი, რომელიც გამოცდილია, როგორიც აგია გუმბათზე, წმინდა ნიკოლოზის ტაძარზე, წმინდა გიორგის ტაძარზე და ა.შ. პრობლემა შესაძლებელია გამოვლინდეს იმ შემთხვევაში, თუ კრამიტი იქნება არასწორად მოქცეული. სწორედ მივადექით იმ საკითხს, სადაც სააგენტოს ქმედებების მთავარი ხარვეზი გამოიკვეთა და რაც არაერთხელ განგვიცხადებია - ეს გახლავთ ჩვენი არასათანადო, არასაკმარისი მეთვალყურეობა საშემსრულებლო პროცესისა, რომელიც უშუალოდ უკავშირდებოდა კრამიტის მოწყობის წესს - ეს სამუშაო იქ არასახარბიელოდ არის შესრულებული. ისევ და ისევ გადაჭრით ვამბობთ, რომ გამოვლენილი პრობლემები მაინც უკავშირდება ორ მთავარ მიმართულებას - ერთი არის კრამიტის დამზადების მეთოდოლოგია და მეორე უკავშირდება ისევ საშემსრულებლო ხარისხს, რაც პირდაპირ უკავშირდება გუმბათის ყელის ირგვლივ შეერთების ადგილების შევსებას. იმიტომ, რომ იმ შევსებებს არ უნდა გასჩენოდა ბზარები და რა გადაცდომაც უნდა იყოს საპროექტო კომუნიკაციიდან, ფაქტი არის ერთი: კარგად დაგებულ კრამიტს, კარგად გაკეთებულ შევსებებს და სწორი მეთოდოლოგიით დამზადებულ კრამიტს პრობლემა არ უნდა შეექმნას, კირზე იქნება ის დაგებული თუ ხის კონსტრუქციაზე. თუ არის სწორად მოწყობილი, მან წყალს არ უნდა გაატაროს.

შესაბამისად, დეკანოზი ილია ჭიღლაძე გადადის აბსოლუტურად სხვა მსჯელობებში, სადაც, მე გეუბნებით რომ, ის კვალიფიციური არ არის და ჩვენი შეფასებით, მისი შენიშვნებიც არ არის კვალიფიციური. დროებითი გადახურვები გელათზე დარჩება იქამდე, ვიდრე ჩვენ არ გვეცოდინება სრულფასოვანი სურათი იმისა, თუ რა მოხდა და რატომ მოხდა და დამოწმებულად არ გვეცოდინება ახლად დამზადებული კრამიტის ხარისხი, რომ ხანგრძლივი დროის განმავლობაში, ყინვისას და აქტიური წვიმებისას მას რამე პრობლემა არ შეექმნება და მისი დაგების მეთოდოლოგია-ტექნილოგიაზე გვექნება ინტენსიური მეთვალყურეობა. მთლიანად დაზღვეულები რომ ვიყოთ, დროში ამ პროცესს არ ვზღუდავთ და არ ვაჩქარებთ.

ავტორი: ირმა ხარშილაძე