"მამამ მითხრა, - თუ სიყვარულს უცხოეთში გაეკიდები, იცოდე, შენი სამშობლოს ვალიდან ვერასდროს ამოხვალო!" - ქალი, რომელიც იტალიაში ქართული მწერლობის უპირველეს დესპანად იქცა

იგი მსოფლიოს ერთ-ერთი საუკეთესო მთარგმნელია. თარგმნის კლასიკოსებსაც და თანამედროვე მწერლებსაც, პოეზიასაც და პროზასაც. უმეტესწილად თარგმნის იტალიურიდან ქართულად და ქართულიდან იტალიურად. მის ნათარგმნ ქართველ ავტორებს დიდი სიამოვნებით გამოსცემენ იტალიელები და პირიქით - იტალიელ ავტორებს ქართველი გამომცემლები. ქართველი მთარგმნელი ნუნუ გელაძე წლებია, იტალიაში ცხოვრობს და ორი ქვეყნის შემოქმედების გასაცნობად უდიდეს საქმეებს აკეთებს - ხელმძღვანელობს ქართულ-იტალიურ საზოგადოებას "სამშობლო გულით სატარებელი", რომელიც წლების წინ მისმა უფროსმა მეგობარმა, უცხოეთში დაბადებულმა და გაზრდილმა დიდმა ქართველმა, ნინო ყაუხჩიშვილმა დააარსა და გარდაცვალებამდე მისი პრეზიდენტიც იყო. რამდენიმე დღის წინ იტალიის ქალაქ ორტა-სან-ჯულიოში პოეზიის საერთაშორისო ფესტივალის - "პოეტები ტბის გარშემო" და "იუნესკოს" იტალიის კომიტეტის გადაწყვეტილებით, ნუნუ გელაძეს ქართული პოეზიის იტალიაში პოპულარიზაციისთვის და ფესტივალთან მრავალწლიანი თანამშრომლობისთვის მთარგმენლის პრემია მიანიჭეს და ალესის კოლექციის ვერცხლის თასი გადასცეს. ქალბატონ ნუნუს იტალიაში დავუკავშირდით და მილოცვის შემდეგ ვთხოვეთ, თავის ქართულ-იტალიურ ცხოვრებასა და საქმიანობაზე მოეთხრო.

ნუნუ გელაძე:

- ვცხოვრობ მილანიდან 70 კილომეტრში, ქალაქ ბორგომანეროში. ჩემი ქალაქი ორტას ტბიდან 12 კილომეტრითაა დაშორებული და, ფატობრივად, ორ ტბას - ლაგო-მაჯორესა და ორტას შორის არის მოქცეული. წელიწადის ამ პერიოდში ტბები ცოტათი სევდიანი ხდებიან, მაგრამ ძალიან ლამაზები არიან. ორტას ტბის ფესტივალთან - "პოეტები ტბის გარშემო" 2002 წლიდან ვურთიერთობ. სწორედ იმ წელს გავიცანი ინგლისელი პოეტი ქალი გაბრიელ გრიფინი, ამ ფესტივალის ორგანიზატორი, რომელმაც მე, როგორც მთარგმნელს, იმავე გაზაფხულზე შემომთავაზა მასში მონაწილეობა. მეგონა, ჩემს ნათარგმნ ერთ ლექსს წამაკითხებდნენ და იოლად დავთანხმდი, მან კი ერთი საათი მომცა - ქართულ პოეზიაზე უნდა მელაპარაკა. უკან ხომ არ დავიხევდი?! ასე დაიწყო ჩემი და ფესტივალის ურთიერთობა.

ორტას ფესტივალი ტრადიციულია და 20 წელიწადია, ეწყობა. მას ბრიტანეთის გენერალური საკონსულო აფინანსებს და უამრავი სპონსორი ჰყავს, ერთ-ერთი მათგანი გახლავთ ცნობილი ბრიტანელი ბარონესა, რომელიც ორტას ტბის შუაგულში, კუნძულზე, ულამაზეს სასახლეში ცხოვრობს. ფესტივალზე მთელი მსოფლიოს ინგლისურენოვანი პოეტები ჩამოდიან. ქართველი პოეტებიდან მარტო დათო მაღრაძე ოთხჯერ იყო აქ მოწვეული, იგი პიერ პაოლო პაზოლონისაც კი შეადარეს. ქართველი პოეტი ქალებიც მოიწვიეს, მაგრამ ვერ მოახერხეს ჩამოსვლა.

ფესტივალს საკმაოდ ბევრი ადამიანი ესწრება ხოლმე, მაგრამ წელს, კორონავირუსის გამო, იქ 50 კაცი თუ იქნებოდა. საქართველოშიც და იტალიაშიც მის გამო 5 ფესტივალი ჩაგვივარდა. შარშან პიზაში წარვადგინე 14 პოეტი ქალის კრებული - 7 იტალიელის და 7 ქართველის (ელა გოჩიაშვილის, ეთერ თათარაიძის და სხვ.), და მხოლოდ 3 პრეზენტაცია მოვასწარით, ასევე, გავაკეთე 4 ქართველი (გიორგი ლობჟანიძის, შოთა იათაშვილის, ნიკა ჯორჯანელისა და ზვიად რატიანის) და 4 იტალიელი პოეტის ერთობლივი კრებული, მესამე ერთობლივ კრებულში კი შევიტანე 4 აჭარელი და 4 ლეჟო-დი-კალაბრიელი პოეტის შემოქმედება, მაგრამ მისი წარდგენა ვეღარ შევძელით. ასე დავამკვიდრე ერთობლივი პროექტი, რითაც ქართული და იტალიური მწერლობა და საზოგადოება უკეთ გაიცნობს ერთმანეთს.

მახსოვს, "პოეტები ტბის გარშემოს" ერთ-ერთ ფესტივალზე ლელა სამნიაშვილის ლექსი "ჩეჩენი გოგოს ლექსი" წავიკითხე და დარბაზი გაგიჟდა. მერე არაბი პოეტი გამოვიდა და, - მე დაშაქრულ-დათაფლული ლექსები უნდა წამეკითხა და ამის შემდეგ ვეღარ წავიკითხავ, სურვილიც აღარ მაქვსო. ასეთივე რეზონანსი ჰქონდა მარიამ წიკლაურის ლექსს "რა ვუთხრათ შვილებს?" საოცარი რეაქცია მოჰყვა გიორგი ლობჟანიძის ლექსის წაკითხვას ნობელიანტებით სავსე უდიდეს ფესტივალზე, ასევე ძალიან შეიყვარეს ბექა ქურხული და ა.შ.

- პანდემია ვახსენეთ და აქვე გკითხავთ, დღეს რა ვითარებაა თქვენთან?

- ჩვევად მაქვს, დილით რომ ვიღვიძებ, ჯერ ქართულ ინფორმაციას ვისმენ და შემდეგ - იტალიურს. პირველი ტალღის პერიოდში მართლაც ძალიან მძიმე ვითარება იყო, თუმცა ახლაც ძალიან მოიმატა დაინფიცირებულთა რიცხვმა, განსაკუთრებით, ლომბარდიის მიწაზე და რადგან მილანთან საკმაოდ ახლოს ვარ, ფაქტობრივად, მეც ეპიცენტრში ვიმყოფები. ჩვენს ქალაქში უკვე გამოცხადდა საგანგებო მდგომარეობა. ცუდი ვითარებაა. 30 ათასი მოსახლეა ქალაქში და საავადმყოფოც საკმაოდ დიდი გვაქვს, მაგრამ ვფიქრობ, ადგილები არ ყოფნით და ამ ზომასაც იმიტომ მიმართეს. დაწერეს კიდეც, რომ დღევანდელი ვითარება მარტის მონაცემებს უბრუნდებაო...

საქართველოს მსგავსად, ჩვენთანაც არიან ურწმუნოები, ვისაც დაუჩემებია, კორონავირუსი არ არსებობსო. ამას წინათ ერთ ოჯახში ვიყავი და ასე, 40 წლამდე ქალი ირწმუნებოდა, ეს ყველაფერი მოგონილია იმისთვის, რომ დაგვხოცონ, იტალიის დაჩოქება უნდათო და თან საკუთარი არგუმენტები მოჰყავდა. ასაკოვანს რომ ეთქვა, ალბათ, ასე არ გავიოცებდი, მაგრამ ახალგაზრდისგან გამიკვირდა. არადა, პატრიოტი გოგონაა. ახლა კიდევ ერთი ჭორი გავრცელდა: რადგან ტრამპი მალე გამოკეთდა, ვაქცინაც აქვთ და მხოლოდ ელიტას უკეთებენო. თქვენ წარმოიდგინეთ, ამგვარ ჭორებს ჩვენთან მემარცხენეები და დემოკრატიული პარტია კი არ ავრცელებენ, არამედ - მემარჯვენეები.

- ქალბატონო ნუნუ, თქვენზეც მიამბეთ. როგორ აღმოჩნდით იტალიაში?

- ახალციხეში დავიბადე და გავიზარდე. მამა სოფელ უდედან იყო, მღვდელი და ახალციხეში ცხოვრობდა, დედა კი თბილისელი იყო და გათხოვების შემდეგ ახალციხეში გადავიდა საცხოვრებლად. 1973 წელს, 16 წლისა იქიდან წამოვედი და თსუ-ის ფილოლოგიის ფაკულტეტი მთარგმნელის სპეციალობით დავამთავრე. თავდაპირველად რუსულ ლიტერატურას ვთარგმნიდი ქართულად, შემდეგ კი იტალიური ენა შევისწავლე და იტალიურიდან თარგმნაც დავიწყე. ჩემი ოჯახიც თბილისში გადმოსახლდა. რაც შეეხება იტალიას, იქ გათხოვების შემდეგ, 46 წლის ასაკში გადავედი საცხოვრებლად. საქართველოდან გამგზავრებამდე, 2 წლის განმავლობაში თბილისში, ე. წ. იტალიურ სკოლაში ვასწავლიდი. ეს სკოლა დიდი ხანია, ბორგომანეროს სკოლასთან არის დაძმობილებული და 1999 წლის ზაფხულს იქ თბილისის იტალიური სკოლის 17 მოსწავლე წავიყვანე.

ჩემი მომავალი მეუღლე - ეჯიდიო ფუსკოც სწორედ მაშინ გავიცანი ოჯახში, სადაც ერთ-ერთი ჩემი მოწაფე ცხოვრობდა. აღმოჩნდა, რომ ეჯიდიო ჩემს მასპინძელთან მეგობრობდა. ეს უკანასკნელი - ტინო არაჩვეულებრივი ადამიანი იყო, სამწუხაროდ, იგი აპრილში კოვიდით გარდაიცვალა... ძალიან იტანჯა...

- თქვენს მეუღლეს დავუბრუნდეთ - გაცნობისთანავე მოგეწონათ?

- მაგაზე არ მიფიქრია... რაებს მაყოლებთ? მეცინება... ტინოს მეუღლე ფილოლოგია და ჩემი ლიტერატურით დაინტერესების ამბავი რომ გაიგო, ხან ერთ წიგნს მთავაზობდა საჩუქრად, ხან მეორეს. ეჯიდიო ეკონომიკის პროფესორია (ცხადია, ახლა პენსიაზეა), მაგრამ ლექსებს წერს და ამბობს, რომ პოეტია. დათო მაღრაძე ხშირად ჩამოდის ხოლმე ჩვენთან და ჩემი მეუღლეც გამოუტანს ხოლმე თავის ლექსებს და მთხოვს, დათოს ვუთარგმნო. მე ვეუბნები, დაანებე თავი-მეთქი, მაგრამ დათო მაჩერებს, არ არის ცუდი პოეტიო. არადა, ბესიკ ხარანაული რომ გყავს, ძნელია, თუნდაც ეჯიდიო ფუსკოს პოეტი დაარქვა, უხერხულიცაა (იღიმის).

- მეუღლეს მეტისმეტად მკაცრად ხომ არ აფასებთ, ქალბატონო ნუნუ?

- საკუთარის მიმართ უფრო მკაცრი ვარ. ხშირად მეკითხებიან, ამდენი პოეტი თარგმნე და შენ არ წერო? კი, მეც ვწერ ლექსებს, მაგრამ ლია სტურუა რომ მყავს, ჩემს ლექსს როგორ გამოვაჩენ! რაც დავწერე, ნახევარზე მეტი დავხიე და დავწვი. მართლაც ძალიან მკაცრი ვარ და... ალბათ - ცოტათი მშიშარაც. გაკიცხვის მეშინია... მოკლედ, იმ დღეს, ტინოს ოჯახში სტუმრობისას, ეჯიდიომ გაიგო, რომ ვთარგმნიდი (უკვე მორავია და კალვინო მქონდა ნათარგმნი), ისიც გაარკვია, რომ პოეზია ძალიან მიყვარდა და ჩამეკითხა, მზარეულობა თუ გიყვართო? მაშინ ეჯიდიო დიდი ხნის დაქვრივებული იყო, ჩემზე 19 წლით უფროსი გახლდათ, 65 წლის და ალბათ ძირითად საქმიანობასთან ერთად სახლის საქმეებს, მით უფრო - სამზარეულოს, თავს ვეღარ ართმევდა. მეც ვუპასუხე, რომ საქართველოში არ არსებობს ქალი, სამზარეულო რომ არ იცოდეს-მეთქი. არადა, იტალიელი მამაკაცები ცნობილი მზარეულები არიან, მაგრამ ჩემმა მეუღლემ აშკარად არ იცის საჭმელების კეთება (იცინის). ჩანს, ეჯიდიო ჩემმა პასუხებმა დააკმაყოფილა და რომ შეიტყო, ალბერტო მორავიას ესეებს დავეძებდი, დახმარება შემომთავაზა - მე გაგყვებით ბიბლიოთეკაშიო. ასე დაიწყო ჩვენი ურთიერთობა. მას ბორგომანეროში ძალიან დიდ პატივს სცემდნენ, დღესაც კი, მისი 50 წლის წინანდელი სტუდენტები რომ ხვდებიან, უდიდესი სიყვარულით ჩაეხვევიან ხოლმე. ეჯიდიო ძალიან სიმპათიური იყო, სპორტსმენი - ფარიკაობაში ყოფილი ჩემპიონიც გახლდათ, მოთხილამურეც, მთებში სიარული უყვარდა და მახსოვს, ახალ გაცნობილს მთაში სულ ძალით გავყევი, რადგან სიცივე არ მიყვარს. ორტასკენ წამიყვანა.

ორტას ტბაში დგას კუნძული ორტა-სან-ჯულიო. ლეგენდის მიხედვით, მე-6 საუკუნეში იქ ქრისტიანობის გასავრცელებლად საბერძნეთიდან ბერი წმ. იულიუსი ჩასულა. ბერს, კუნძულზე რომ გადასულიყო, უნდა გადაეცურა გველებით სავსე ტბა, სადაც დრაკონი ბინადრობდა. სან ჯულიომ ტბას თავისი მოსასხამი გადაჰფინა და ისე გადავიდა კუნძულზე. დათო მაღრაძეც ამიტომ დააჯილდოვეს "ვერცხლის დრაკონით", თავისი კრებულის გამო პირველი პრიზი რომ მიიღო. ტბის ზემოთ, მთაზე სამონასტრო კომპლექსი და ნიშებივით 21 მოსალოცი ადგილი არის. ახლადგაცნობილმა ეჯიდიომ სწორედ იმ ადგილებში წამიყვანა. თბილისში რომ დავბრუნდი, ისიც, ფაქტობრივად, ფეხდაფეხ გამომყვა, შინ მომაკითხა და მამაჩემს ჩემი ხელი სთხოვა.

ფანატიკოსი მორწმუნე არ ვარ, მაგრამ ახლაც დარწმუნებული ვარ, რომ მისი ცოლად გაყოლა მე არ გადამიწყვეტია, ეს ამბავი ზეცაში გადაწყდა. იტალიაში რომ მივემგზავრებოდი, მამამ მკითხა, გიყვარსო? - რა ვიცი, მგონი, მიყვარს-მეთქი, - ვუპასუხე. 46 წლის ასაკში გათხოვება ცოტათი უხერხულადაც კი მიმაჩნდა. მამა ძალიან პატრიოტი კაცი იყო და მითხრა, - თუ სიყვარულს უცხოეთში გაეკიდები, იცოდე, შენი სამშობლოს ვალიდან ვერასდროს ამოხვალო! ასეც არის, ეგრეც ვცხოვრობ! რომ მეუბნებიან ხოლმე, რა კარგია, რომ დაგაჯილდოვეს... ყოჩაღ... გილოცავთ... გეფიცებით, სულ არაფრად მიმაჩნია, რადგან კიდევ იმდენი ქართველი პოეტია, ვინც შედარებით უყურადღებოდ დამრჩა და ისინიც უნდა გამოვავლინოთ, გამოვაჩინოთ, მათი წიგნები გამოვცეთ. იმდენი გეგმა მაქვს, კიდევ იმდენი რამ მაქვს გასაკეთებელი... მაინც ასეთი რა დანაბარები გამომატანა მამამ საქართველოდან, რომ რასაც ვაკეთებ, ყველაფერი მეცოტავება?!

ავტორი: ირმა ხარშილაძე