ბოლო დროს ყველაზე გავრცელებული თვალის დაავადება, რომელიც დიდხანს შეუმჩნეველია - "მისი ყველაზე საშიში გართულება რქოვანას გახვრეტაა"
თვალის დაავადებებზე არაერთხელ გვისაუბრია, თუმცა ბოლო დროს ყველაზე გავრცელებულ დაავადებად ოფთალმოლოგები კერატოკონუსს ასახელებენ. საქართველოში ამ დაავადების ენდემურ კერად შავიზღვისპირეთის რეგიონი მიიჩნევა... მიუხედავად იმისა, რომ კერატოკონუსი მთელ მსოფლიოში გავრცელებულია, მოსახლეობას მის შესახებ მაინც მწირი ინფორმაცია აქვს. თუმცა ყოველი წლის შემოდგომით მსოფლიოს წამყვან კლინიკებში „კერატოკონუსის დღე“ ტარდება, სადაც ახალგაზრდა ასაკის მოსახლეობის გამოკვლევა ხდება, დაავადების გამოვლენა და მისი მკურნალობის დაგეგმვა. როგორც „ახალი მზერისა“ და „ღია გულის“ ოფთალმოლოგი ია ვარდანაშვილი გვეუბნება, კერატოკონუსი უმეტეს შემთხვევაში, 20 წლიდან ვლინდება და 35-40 წლამდე პროგრესირებს, თუმცა შესაძლოა, დიდხანს შეუმჩნეველი დარჩეს. კერატოკონუსით გამოწვეულ მხედველობის სიმახვილის გაუარესებას ხშირად ახლომხედველობას ან ასტიგმატიზმს მიაწერენ ხოლმე.
„კერატოკონუსი რქოვანას არაანთებადი პროგრესირებადი დაავადებაა, რომლის დროსაც რქოვანა გარსი თხელდება, ირღვევა მისი სფერული ფორმა, რის გამოც ის წინ გამოიზნიქება და კონუსს ემსგავსება. აქედან გამომდინარეა დაავადების სახელწოდებაც. რქოვანას ფორმისა და სისქის ცვლილება მის ოპტიკურ, გარდამტეხ თვისებებსაც ცვლის, რაც საბოლოოდ მხედველობის შორ მანძილზე გაუარესების მიზეზად იქცევა. დაავადება შესაძლოა, განვითარდეს როგორც ერთ, ისე ორივე თვალზე“ - აღნიშნავს ია ვარდანაშვილი და დასძენს, რომ კერატოკონუსის ზუსტი მიზეზი დღესდღეობით უცნობია, თუმცა დადგენილია მისი რისკფაქტორები, მათ შორის - გენეტიკური განწყობა, ალერგიული ფონი და მშრალი თვალის სინდრომი, რომელთა მიერ პროვოცირებულმა თვალის ხშირმა სრესამ შესაძლოა, დაავადების განვითარებას ბიძგი მისცეს. ზოგიერთი თეორიის თანახმად, ხელშემწყობი ფაქტორი მზის ულტრაიისფერი გამოსხივებაცაა, რეგიონის მაღალი ტენიანობა და სუბტოპიკული კლიმატი.
- კერატოკონუსი რა სიმპტომებით ვლინდება?
- რასაც პაციენტები ექიმთან ვიზიტისას უჩივიან, არის მხედველობის თანდათანობითი გაუარესება, რომლის კორექციაც ძნელად ხერხდება სათვალით ან რბილი კონტაქტური ლინზებით. დაავადების საწყისი სტადიისთვის დამახასიათებელია :
- ახლომხედველობის და/ან ასტიგმატიზმის განვითარება
- სათვალეების ან კონტაქტური ლინზების ხშირი ცვლა
- სინათლისადმი მომატებული მგრძნობელობა
- საგნების დამახინჯებული აღქმა
- ასევე პაციენტები ხშირად უჩივიან სინათლის წყაროს ფონზე „შარავანდედისა“ და „ანარეკლის“ არსებობას თუ ანამნეზს მეტად ჩავუღრმავდებით, აღმოვაჩენთ, რომ მათ თვალების სრესის ხშირი სურვილი და ჩვევა აქვთ. ეს ყველაფერი გვაძლევს საფუძველს, ეჭვი მივიტანოთ კერატოკონუსზე, თუმცა, რასაკვირველია, უნდა ჩატარდეს სწორი და მიზანმიმართული გამოკვლევა სპეციფიკური აპარატით და მის საფუძველზე დაისვას ზუსტი დიაგნოზი.
- როდის უნდა მოხდეს მისი დიაგნოსტირება?
- თუ ადამიანი უჩივის მხედველობის გაუარესებას და სათვალეების ხშირი ცვლის მიუხედავად, ვერ იღებს სასურველ შედეგს, უმჯობესია, ოფთალმოლოგს მიმართოს კერატოკონუსის გამოსარიცხად, რადგან ამ დაავადების ადრეული დიაგნოსტიკა ძალიან მნიშვნელოვანია მისი პროგრესირების შესაჩერებლად და გვიან სტადიაში მოსალოდნელი გართულებების თავიდან ასაცილებლად.
- რთული დასადგენი დაავადება ყოფილა და თანაც, ხშირად ასტიგმატიზმში ერევათ...
- რთული დასადგენი ადრე უფრო იყო, როდესაც შესაბამისი აპარატურა არ არსებობდა. თანამედროვე აპარატურით კერძოდ, რქოვანას კომპიუტერული ტოპოგრაფიით, კერატოკონუსის და ასტიგმატისზმის დიფერენცირება პრობლემას აღარ წარმოადგენს. მთავარია, პაციენტი დროულად მივიდეს ოფთალმოლოგთან და ჩაიტაროს შესაბამისი გამოკვლევები. სხვათა შორის, საქართველოში ამ დაავადების ენდემურ კერად შავიზღვისპირეთის რეგიონი მიიჩნევა.
- თუ არ ვუმკურნალებთ ამ დაავადებას, რა შედეგებს გამოიწვევს?
- კერატოკონუსის ყველაზე საშიში გართულება რქოვანას გახვრეტაა: დაავადების ავთვისებიან, სწრაფ პროგრესირებას რქოვანას გათხელებამდე და მთლიანობის დარღვევამდე მივყავართ. ასევე შესაძლოა, რქოვანას მკვეთრი გამოზნექილობის გამო მის ზედაპირზე შემაერთებელი ქსოვილი განვითარდეს, ნაწიბური ჩამოყალიბდეს და მხედველობა საგრძნობლად დაქვეითდეს.
- მკურნალობის რა ფორმები და ხერხები არსებობს?
- დღესდღეობით კერატოკონუსის მკურნალობა მიზნად ისახავს დაავადების პროგრესირების შეჩერებას, მხედველობის გაუმჯობესებას. მეთოდი მხოლოდ ქირურგიულია, რომელიც საქართველოში პირველად 2003 წელს ჩაატარა რეფრაქციული ქირურგიის ფუძემდებლმა პროფესორ მერაბ დვალმა და მას შემდეგ წარმატებით კეთდება ეს ოპერაციები. ის მოიცავს ე.წ. ქროს-ლინქინგის მეთოდს - წინასწარ რიბოფლავინით (ვიტამინ B2-ით) გაჯერებული რქოვანას ქსოვილების ულტრაიისფერი სხივებით დასხივებას. ტექნიკურად ოპერაცია საკმაოდ მარტივია, თუმცა ეფექტიანია და საკმაოდ უსაფრთხოა მხოლოდ კერატოკონუსის ადრეულ ფაზაში. კერატოკონუსის მკურნალობის კიდევ ერთი წარმატებული მეთოდია რქოვანას ინტრასტრომული რკალების იმპლანტაცია, რაც გულისხმობს მის სისქეში ინდივიდუალურად გათვლილი რკალების ჩანერგვას - ეს აფერხებს დაავადების პროგრესირებას და უმეტეს შემთხვევაში, აუმჯობესებს მხედველობას. დაავადების გვიან სტადიაში მიმართავენ რქოვანას გადანერგვას. ამ დროს პაციენტის რქოვანას დონორის ჯანსაღი რქოვანა გარსით ცვლიან. ქირურგიული მკურნალობის შემდეგ, მხედველობის საკორექციოდ გამოიყენება სკლერალური კონტაქტური ლინზა, რომელიც სპეციალურად არის შექმნილი რქოვანას არასწორი ზედაპირისთვის.
- ოპერაცია რთულია?
- ოპერაციის სირთულე ქირურგის მაღალ პროფესიონალიზმში მდგომარეობს.
- მკურნალობისა თუ ოპერაციის შემდგომ რამდენი პროცენტით უბრუნდება მხედველობა?
- შედეგი ინდივიდუალურია, დამოკიდებულია დაავადების სტადიაზე და სწორად შერჩეულ მკურნალობის მეთოდზე. კერატოკონუსი ახალგაზრდების დაავადებაა. იწყება უმეტესად, 12-13 წლის ასაკში, კლინიკურად უმეტესად 25 წლამდე ვლინდება და 35-40 წლამდე პროგრესირებს - ეს ინდივიდუალურია და განპირობებულია რქოვანაში არსებულ კოლაგენურ ბოჭკოებს შორის კავშირის გამყარებით, რასაც ასაკობრივი ხასიათი აქვს. ადრე დაწყებული დაავადება უფრო სწრაფად პროგრესირებს.
- როგორია მისი პრევენცია იმისთვის, რომ თავიდან ავიცილოთ კერატოკონუსი?
- დაავადების არსებობისას მისი პროგრესის შესაჩერებლად პაციენტებს ვურჩევთ, უმკურნალონ მშრალი თვალის სინდრომს. ამისთვის არსებობს ცრემლის შემცველი სპეციალური დამატენიანებელი წვეთები, რომელთა ჩაწვეთება აუცილებელია დღეში 6-8-ჯერ. ასევე კარგი საშუალებაა საცრემლე მილაკების დახშობაც, რათა ცრემლი ცხვირში არ გადავიდეს და თვალის ზედაპირზე დარჩეს. ეს თვალს გამოშრობისგან დაიცავს და თავიდან აგვაცილებს თვალის სრესის სურვილს, რომელიც შესაძლოა, ჩვევაში გადაიზარდოს და რომელიც დაავადების პროგრესირების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მიზეზია.
- ბოლოს როგორია ოფთალმოლოგის ზოგადი რეკომენდაციები?
- ვინაიდან კერატოკონუსი არის მხედველობის ორგანოს ერთ-ერთი რთული პათოლოგიაა, რომელსაც მხედველობის მკვეთრ დაქვეითებამდე მივყავართ, ამიტომ რეკომენდებულია, ნებისმიერი აღნიშნული ჩივილის შემთხვევაში, დროულად მივმართოთ ექიმ-ოფთალმოლოგს, რადგან დროული დიაგნოსტიკა განსაზღვრავს სწორი მკურნალობის ტაქტიკის შერჩევასა და შორს წასული გართულებების თავიდან აცილებას.