ცნობილი პირების ყალბი "ფეისბუქ"-გვერდები და "ოცნების" მხარდაჭერა რუსული პორტალებიდან - კოკა ყანდიაშვილთან დაკავშირებული 800-მდე ანგარიში დაიბლოკა

სოციალურმა ქსელმა "ფეისბუქმა" ქართულ ინტერნეტსივრცეში რამდენიმე ასეული არაავთენტური "ფეისბუქ"-ანგარიში დაბლოკა.

ამის შესახებ "ფეისბუქის“ ოფიციალურ განცხადებაში ვკითხულობთ, რომლის თანახმადაც საერთო ჯამში, ქართულ სივრცეში წაიშალა 943 ანგარიში (ფეიჯი, პროფილი, ჯგუფი, ინსტაგრამის ანგარიში). მათგან 790 დაკავშირებული იყო ქართულ მედია ორგანიზაცია "ეSპერსონასთან", ხოლო 153 "ერთიან ნაციონალურ მოძრაობასთან".

"ამ აქტივობის უკან მდგარი პირები ყალბ ანგარიშებს იყენებდნენ, რათა შეექმნათ ფიქტიური პერსონები, თავი გაესაღებინათ ოპოზიციურ ლიდერებად და ადგილობრივი ჯანდაცვის თანამდებობის პირებად, ემართათ ჯგუფები და გვერდები და თავიანთი კონტენტი იმაზე პოპულარულად წარმოეჩინათ, ვიდრე არის.

ქსელის უკან მყოფი ადამიანები კურირებდნენ გვერდებსაც (რომლებიც მომხმარებელთა პროფილებს ჰგავდა, იყენებდნენ ყალბ სახელებს და პროფილის სურათებს), რათა დაეპოსტათ და გაევრცელებინათ თავიანთი კონტენტი, ასევე, თავიდან აერიდებინათ მათი იდენტიფიცირება და წაშლა. გვერდების ნაწილი პოზიციონირებდა როგორც დამოუკიდებელი საინფორმაციო გამოცემა. გვერდების ადმინები და ანგარიშების მფლობელები ტიპიურად, საშინაო საკითხებზე ნიუსებისა და პოლიტიკური საკითხების შესახებ პოსტავდნენ - როგორიცაა არჩევნები, მთავრობის პოლიტიკა, თანამდებობის პირები.

ასევე, აკრიტიკებდნენ ოპოზიციას, ჟურნალისტებსა და ადგილობრივ აქტივისტებს. სულ ახლახანს, ამ ქსელმა გარკვეული მასალა გააზიარა COVID-19-ის შესახებ, მათ შორის პოსტები, რომელიც ჯანდაცვის სფეროში დეზინფორმაციის გამო, ჩვენი წესების მიხედვით წაიშალა" - ნათქვამია "ფეისბუქის“ ოფიციალურ განცხადებაში.

მედია ორგანიზაცია "ეSპერსონა", რომელთან დაკავშირებული 800-მდე ანგარიში წაშალა "ფეისბუქმა", წარსულში ცნობილი ტელეწამყვანის და "ოცნების" ხელისუფლებაში საზოგადოებასთან ურთიერთობის კონსულტანტის კოკა ყანდიაშვილის სახელს უკავშირდება.

ის თუ როგორ იყენებდა ყანდიაშვილის პლატფორმა სოციალურ ქსელს სასურველი ინფორმაციის გასავრცელებლად, "ატლანტიკური საბჭოს ციფრული კვლევის ლაბორატორიის" (DFRLab) ვრცელ კვლევაშია ნაჩვენები, რომელიც ინგლისურ ენაზე გამოქვეყნდა და AMBEBI.GE მის ქართულ თარგმანს გთავაზობთ.

• "ეSპერსონა" და კოკა ყანდიაშვილი

"ეSპერსონას" ვებ-საიტზე დაყრდნობით, ეს მედია პლატფორმაა, რომელიც ერთ სივრცეში აერთიანებს პოპულარული საჯარო ფიგურების პროფილებსა და „ცხელ“ ნიუსებს, აშუქებს პოლიტიკას, ბიზნესსა და საზოგადოებას. ვებ-საიტს ცალკე სექცია აქვს, რომელზეც განთავსებულია როგორც ქართველი, ისე - უცხოელი ცნობილი პოლიტიკოსების, "სელებრითების" და სპორტის ვარსკვლავების პროფილები.

"ეSპერსონას" მფლობელი კოკა ყანდიაშვილია. ამ ვებ-საიტისა და პრემიერ-მინისტრის ოფისის თანახმად, 2013 წლის აპრილიდან დეკემბრამდე, ყანდიაშვილი "ქართული ოცნების" პარტიის ხელმძღვანელობის ქვეშ, საქართველოს მთავრობის კანცელარიის საზოგადოებასთან ურთიერთობის დეპარტამენტის უფროსი იყო. ამის შემდეგ ის მთავრობის კანცელარიის კონსულტანტის პოზიციაზე გადავიდა საზოგადოებასთან ურთიერთობის საკითხებში.

ახლახანს, მისი სახელი დაკავშირებული იყო საქართველოს "ტროლების ქარხანასთან", მას შემდეგ, რაც ლოკალურმა მედიამ და არასამთავრობო ორგანიზაციებმა მისი, როგორც ამ ქარხნის ხელმძღვანელის იდენტიფიცირება მოახდინეს, თუმცა ყანდიაშვილი გამუდმებით უარყოფდა მის კავშირს "ტროლების ქარხანასთან". "ფეისბუქმა" ყანდიაშვილის პირადი ანგარიშიც წაშალა, ისევე, როგორც გვერდი მისი სახელით (რომელსაც თავადვე მართავდა) და ჯგუფები (რომელთაც ასევე თავადვე მართავდა).

"ფეისბუქმა" წაშალა ყანდიაშვილის ყოფილი მეუღლის, ნონა ყანდიაშვილის პირადი ანგარიშიც, რომელიც 2012-2017 წლებში საქართველოს მთავრობის კანცელარიის პრეს-ოფისის ხელმძღვანელი იყო, შემდეგ კი თბილისის საკრებულოს საზოგადოებასთან ურთიერთობის ხელმძღვანელი გახდა.

კოკა ყანდიაშვილის "ესპერსონა" "ფეისბუქზე" მინიმუმ 8 გვერდს მართავდა. ამ გვერდების მოწონების საერთო რაოდენობა კი, დაახლოებით 40 000 იყო. ზოგი გვერდი კონტენტს „ესპერსონას“ ვებ-საიტიდან აზიარებდა, თუმცა ზოგს ნულოვანი აქტივობა ჰქონდა. DFRLab-ის ანალიზის თანახმად, „ესპერსონას“ 8-იდან 7 გვერდი „ფეისბუქ“ ჯგუფებსაც მართავდა.

• ფეისბუქ-გვერდები დისკრედიტაციისთვის ან თავის სხვად გასაღებისთვის

გვერდები პოლიტიკური ოპოზიციისა და აქტივისტების დისკრედიტაციის მიზნით მოქმედებდა. ამათგან, თავდაპირველი გვერდებიდან ყველა 2018 წელს შეიქმნა, დუბლიკატები კი 2019 წლის 29 და 30 ივლისს გაკეთდა.

წაშლილი გვერდებიდან ზოგს იდენტური დასახელება ჰქონდა, URL-ში კი მხოლოდ მცირე განსხვავება იყო. 2018 წელს შექმნილი გვერდების „ფოლოუერების“ რაოდენობა 11-დან 40 ათასამდე აღწევდა, 2019 წელს შექმნილ დუბლიკატებს კი დაბლოკვის დროისთვის მხოლოდ 300-დან 600 „ფოლოუერი“ ჰყავდა.

ქსელი ასევე მოიცავს გვერდებს ოპოზიციის ლიდერებისა და ჯანდაცვის თანამდებობის პირების სახელებით. ეს განსაკუთრებით აქტუალური გახდა COVID-19-ის პანდემიის პერიოდში, მაშინ, როდესაც ქართულ საზოგადოებას რამდენიმე ექიმისა და ვირუსოლოგის მიმართ, რომლებიც ქვეყანაში COVID-19-ის მიმდინარეობის შესახებ ყოველდღიურად ავრცელებდნენ ინფორმაციას, ნდობა გაუჩნდათ.

ასეთი ანგარიშები სავარაუდოდ, ცდილობდნენ, რომ მომავალში ეს გვერდები ფართო საზოგადოებისთვის დეზინფორმაციის მიმწოდებელ წყაროდ გაეხადათ. ერთ-ერთი წაშლილი გვერდი ლევან რატიანის სახელის მითვისებას ცდილობდა, რომელიც ჯანდაცვის სისტემის ერთ-ერთი მოწინავე თანამდებობის პირია.

გვერდი ლევან რატიანის სახელით საქართველოში COVID-19-ის მიმდინარეობის შესახებ ავრცელებდა სიახლეებს, მათ შორის პირადი სტატუსების სახით.

DFRLab-ის კვლევის თანახმად, კიდევ ერთი გვერდი კი თითქოს, პოლიტიკური ოპოზიციის ლიდერს, ვანო მერაბიშვილს ეკუთვნოდა. გვერდზე ნათქვამი იყო, რომ მერაბიშვილი მონაწილეობას არ მიიღებდა საშინაო პოლიტიკურ ბრძოლაში. სავარაუდოდ, ეს იმ მიზნით დაიწერა, რომ მერაბიშვილს მართლაც ეთქვა უარი პოლიტიკურ აქტივობაში მონაწილეობაზე, ან მის მხარდამჭერებს გამარჯვების იმედი გადაწუროდათ. გვერდზე ასევე მოცემული იყო "ტვიტერის" ყალბი ანგარიში, თუმცა ეს ბმული "ტვიტერზე" საერთოდ არ გადადიოდა.

• არაავთენტური გვერდები და ყალბი საინფორმაციო სააგენტოები

DFRLab-მა "ესპერსონას" 269 წაშლილი გვერდის ანალიზი გააკეთა. ქსელში შემავალი ზოგი მათგანი გარე საინფორმაციო პორტალებს ეკუთვნოდა. „ატლანტიკური საბჭოს ციფრული კვლევის ლაბორატორიამ“ ასეთი 14 პორტალი დაითვალა, რომელთა ოფიციალური გვერდები „ფეისბუქმა“ წაშალა.

ამ 14 გვერდის „ფოლოუერების“ საერთო ჯამი მცირედ აღემატებოდა 8 400-ს, თითოეულის 67-დან 5 900-მდე მერყეობდა. ეს გარე საინფორმაციო პორტალები ძირითადად პრო-სამთავრობო კონტენტს აზიარებდნენ და მასალები ძირითადად ოპოზიციური პარტიების მიმართ კრიტიკული იყო. ასევე, მათი კონტენტი სხვადასხვა ისეთ ჯგუფში ვრცელდებოდა, რაც „ფეისბუქმა“ ასევე დაბლოკა.

DFRLab-მა ამგვარი გვერდების შექმნის თარიღები შეამოწმა. მათი უმრავლესობა ერთ დღეს - 2019 წლის 27 მაისს, დანარჩენები კი 2019 წლის ივნისის ბოლოს შეიქმნა. ასევე, გარე ვებ-საიტების უმეტესობა ერთ დღეს - 2019 წლის 12 მაისს შეიქმნა.

კვლევაში ასევე მოცემულია ინფორმაცია 90 "ფეისბუქ"-გვერდის შესახებ, რომელთაც ფეიჯზე არანაირი აქტივობა არ ჰქონდათ, თუმცა აქტიურად აზიარებდნენ კონტენტს მათ მიერვე მართულ ჯგუფებში. ზოგი ასეთი გვერდი ჯგუფებში მხოლოდ ზემოთ მოყვანილი გარე საინფორმაციო სააგენტოების მასალებს აზიარებდა.

არაავთენტური ქსელი ასევე მოიცავდა ათობით ნაკლებად პოლიტიკურ გვერდს, რომლებიც ფილმებს, ფეხბურთს, გართობას, სასიყვარულო თემატიკას ეძღვნებოდა. სავარაუდოდ, მათ ნაკლებად პოლიტიკური ბუნების გამო, სოციალურ ქსელში სხვა გვერდებთან შედარებით უფრო ფართო აუდიტორიები ჰყავდათ. ისინი შესაძლოა, აუდიტორიის ზრდის ეტაპზე იყვნენ, „ფოლოუერების“ დიდი რაოდენობის მოზიდვის პროცესში, მოგვიანებით კი მეტი პოლიტიკური კონტენტის გამოქვეყნებაზე გადავიდოდნენ.

• არაავთენტური ჯგუფები

„ფეისბუქმა“ ასევე წაშალა 99 ჯგუფი, რომელთაც არაავთენტურ ქსელში ჩართული პირები მართავდნენ. ამ ჯგუფებში გაზიარებული კონტენტი მრავალფეროვანი იყო, ნიუსებიდან დაწყებული, რელიგიით დამთავრებული.

კვლევის თანახმად, ჯგუფების ნაწილს რამდენიმე ადმინისტრატორი ჰყავდა, ნამდვილი პირების, ყალბი ანგარიშების და გვერდების ჩათვლით. "ესპერსონას" და უკვე მოხსენიებული გარე საინფორმაციო პორტალების პრო-სამთავრობო და ანტი-ოპოზიციური კონტენტი ჯგუფებში მუდმივად ვრცელდებოდა. „ფეისბუქმა“ ასევე წაშალა ზოგი ისეთი პირის პირადი ანგარიშები, ვინც დაკავშირებულნი იყვნენ როგორც „ესპერსონასთან“, ასევე, გარე საინფორმაციო პორტალებთან, და რომლებიც თავიანთ კონტენტს ჯგუფებში აზიარებდნენ.

DFRLab-მა ასევე აღმოაჩინა, რომ ზოგიერთ წაშლილ ჯგუფში, კონტენტი რეგულარულად იდებოდა რუსული დომეინის მქონე ორი საინფორმაციო პორტალიდან: Geoposts1.ru და Informaciebia.ru-დან. როდესაც მომხმარებელი ამ ვებ-საიტების სტატიების ბმულზე გადასვლას ცდილობდა, ბმულებს ის ავტომატურად გადაჰყავდა სხვა რუსულ „საინფორმაციო“ ვებ-საიტებზე - Debatnews.ru-ზე და todaynewss.ru-ზე. ორივე მათგანი ამბებს სენსაციური, თვალშისაცემი ქართული სათაურებით აქვეყნებს. ვებ-საიტები ძირითადად, „ქართული ოცნების“ მთავრობის მიმართ კეთილგანწყობილ კონტენტს აქვეყნებენ.

ამ საიტების დიზაინი თითქმის იდენტურია, ძალიან წააგავს მასალებიც. ამდენი ერთნაირი ვებ-საიტების მართვის ნამდვილი მიზანი ცნობილი არაა, თუმცა ვიზიტორების გაზრდილი რაოდენობა, ნახვებისა და რეკლამებზე „კლიკების“ საშუალებით, მეტი ფულის გამომუშავების კარგი წყაროა.

ნახეთ "ატლანტიკური საბჭოს ციფრული კვლევის ლაბორატორიის" (DFRLab) კვლევა ვრცლად