რა გზას გა­დის COVID 19-ის ვაქ­ცი­ნა კვლე­ვი­დან ფარ­თო გა­მო­ყე­ნე­ბამ­დე? თე­მას­თან და­კავ­ში­რე­ბით Nature.com-ზე გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბუ­ლი სტა­ტი­ის თარ­გმანს Covid19info.ge აქ­ვეყ­ნებს:

დღეს მთე­ლი მსოფ­ლიო ახა­ლი კო­რო­ნა­ვირუ­სის (SARS-CoV-2) სა­წი­ნა­აღ­მდე­გო ვაქ­ცი­ნის მო­ლო­დინ­შია. მეც­ნი­ე­რე­ბის უპ­რე­ცე­დენ­ტოდ სწრა­ფი რე­ა­გი­რე­ბის წყა­ლო­ბით, ამ­ჟა­მად მუ­შა­ო­ბა უკვე 100-ზე მეტ სხვა­დას­ხვა ვაქ­ცი­ნა­ზე მიმ­დი­ნა­რე­ობს. მი­უ­ხე­და­ვად ამი­სა, სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­თვის ცნო­ბი­ლია, რომ ეფექ­ტი­ან, უსაფრ­თხო და ყვე­ლას­თვის ხელ­მი­საწ­ვდომ ვაქ­ცი­ნას, სულ ცოტა, 12-18 თვე გვა­შო­რებს.

ვაქ­ცი­ნის მა­სობ­რი­ვად გა­მო­ყე­ნე­ბამ­დე მკვლე­ვა­რე­ბი უნდა დარ­წმუნ­დნენ, რომ ის მარ­თლაც იცავს COVID-19-ის­გან და, რაც არა­ნაკ­ლებ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია, უსაფრ­თხოდ მოქ­მე­დებს. წამ­ლის­გან გან­სხვა­ვე­ბით, ვაქ­ცი­ნა ჯან­მრთელ ადა­მი­ანს უკეთ­დე­ბა. შე­სა­ბა­მი­სად, უსაფრ­თხო­ე­ბის თვალ­საზ­რი­სით, ვაქ­ცი­ნე­ბის­თვის და­წე­სე­ბუ­ლი თა­მა­სა ძა­ლი­ან მა­ღა­ლია. სხვა შემ­თხვე­ვა­ში, ვაქ­ცი­ნა­ცია ალ­ბათ არც ჩა­ით­ვლე­ბო­და ერთ-ერთ ყვე­ლა­ზე უსაფრ­თხო და შე­დე­გი­ან სა­მე­დი­ცი­ნო ჩა­რე­ვად.

სწო­რედ ამ მო­თხოვ­ნე­ბი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, ვაქ­ცი­ნის მოქ­მე­დე­ბი­სა და უსაფრ­თხო­ე­ბის კვლე­ვა შრო­მა­ტე­ვა­დი, რამ­დე­ნი­მე­სა­ფე­ხუ­რი­ა­ნი პრო­ცე­სია, რო­მელ­საც გარ­კვე­უ­ლი დრო ჭირ­დე­ბა. თავ­და­პირ­ვე­ლად ვაქ­ცი­ნას ცხო­ვე­ლებ­ზე ცდი­ან. კვლე­ვის ამ ეტაპს პრეკ­ლი­ნი­კუ­რი კვლე­ვა ეწო­დე­ბა. ამ დროს დგინ­დე­ბა, წარ­მოქ­მნი­ან თუ არა ლა­ბო­რა­ტო­რი­უ­ლი ცხო­ვე­ლე­ბი ვაქ­ცი­ნა­ცი­ის სა­პა­სუ­ხოდ ან­ტის­ხე­უ­ლებს, რომ­ლებ­მაც ორ­გა­ნიზ­მი SARS-CoV-2-ის­გან უნდა და­იც­ვას.

ასევე დაგაინტერესებთ

10:09 / 02-04-2020

ავსტრალიელმა მეცნიერებმა კორონავირუსის საწინააღმდეგო ორი ვაქცინის გამოცდა დაიწყეს - პირველადი შედეგი ზაფხულში იქნება

14:37 / 22-04-2020

ქვეყნები, სადაც COVID-19-ის საწინააღმდეგო ვაქცინის გამოცდა ადამიანებზე უკვე დაიწყეს

17:00 / 27-04-2020

რა ეღირება COVID-19-ის საწინააღმდეგო ვაქცინა - სექტემბერში 40 მილიონი დოზა იქნება მზად

თუ პრეკ­ლი­ნი­კუ­რი გა­მოც­და წარ­მა­ტე­ბუ­ლი გა­მოდ­გე­ბა, მკვლე­ვა­რე­ბი გა­და­დი­ან კლი­ნი­კურ კვლე­ვებ­ზე, რომ­ლე­ბიც უკვე ადა­მი­ა­ნებ­ზე ტარ­დე­ბა. კლი­ნი­კუ­რი კვლე­ვის I ფა­ზა­ში მო­ნა­წი­ლე­ო­ბას რამ­დე­ნი­მე ჯან­მრთე­ლი მო­ხა­ლი­სე იღებს. ამ ეტაპ­ზე უნდა და­დას­ტურ­დეს, რომ, ცხო­ვე­ლე­ბის მსგავ­სად, ვაქ­ცი­ნა ადა­მი­ა­ნებ­შიც უსაფრ­თხოა და მის სა­პა­სუ­ხოდ ან­ტის­ხე­უ­ლებს ადა­მი­ა­ნის ორ­გა­ნიზ­მიც წარ­მოქ­მნის.

პირ­ვე­ლი ფა­ზის შემ­დეგ, მეც­ნი­ე­რე­ბი კვლე­ვის უფრო ფარ­თო­მას­შტა­ბი­ან - II და III - ფა­ზებ­ზე გა­და­დი­ან. ამ დროს ვაქ­ცი­ნა ბევ­რად უფრო მეტ ადა­მი­ანს უკეთ­დე­ბა, რათა დად­გინ­დეს, რე­ა­ლუ­რად უზ­რუნ­ველ­ყოფს თუ არა ის COVID-19-ის პრე­ვენ­ცი­ას.

იდე­ა­ლურ პი­რო­ბებ­შიც კი კვლე­ვის თი­თო­ე­უ­ლი ფაზა რამ­დე­ნი­მე თვეს გრძელ­დე­ბა

ან­ტის­ხე­უ­ლე­ბის წარ­მოქ­მნას რამ­დე­ნი­მე კვი­რა ჭირ­დე­ბა, ხოლო იმის დად­გე­ნას, მარ­თლაც მუ­შა­ობს თუ არა ვაქ­ცი­ნა - კი­დევ უფრო მეტი. მთე­ლი ამ დრო­ის გან­მავ­ლო­ბა­ში მკვლე­ვა­რე­ბი ყუ­რა­დღე­ბით აკონ­ტრო­ლე­ბენ კვლე­ვა­ში მო­ნა­წი­ლე პი­რებს და აკ­ვირ­დე­ბი­ან, უვი­თარ­დე­ბათ თუ არა მათ ვაქ­ცი­ნის მი­მართ უარ­ყო­ფი­თი რე­აქ­ცი­ე­ბი.

ვაქ­ცი­ნის ლი­ცენ­ზი­რე­ბა და მისი მა­სობ­რი­ვი გა­მო­ყე­ნე­ბა მხო­ლოდ ამ ყვე­ლა ფა­ზის წარ­მა­ტე­ბით დას­რუ­ლე­ბის შემ­დე­გაა დაშ­ვე­ბუ­ლი. (ვაქ­ცი­ნის კვლე­ვა გრძელ­დე­ბა მა­ში­ნაც, როცა ის ფარ­თოდ გა­მო­ი­ყე­ნე­ბა. ამ ტი­პის კვლე­ვას პოსტმარ­კე­ტინ­გუ­ლი ეწო­დე­ბა და მისი მი­ზა­ნი იშ­ვი­ა­თი გვერ­დი­თი მოვ­ლე­ნე­ბის აღ­მო­ჩე­ნაა.)

ჩვე­უ­ლებ­რივ, მთელ ამ პრო­ცესს წლე­ბი ჭირ­დე­ბა. დღე­ის­თვის არ­სე­ბუ­ლი ვაქ­ცი­ნე­ბი­დან, გზა სა­წყი­სი კვლე­ვე­ბი­დან მო­სახ­ლე­ო­ბამ­დე ყვე­ლა­ზე სწრა­ფად ებო­ლას ვაქ­ცი­ნამ გა­ი­ა­რა - მისი მა­სობ­რი­ვი გა­მო­ყე­ნე­ბა შექ­მნი­დან მხო­ლოდ 5 წე­ლი­წად­ში და­ი­წყო. თუმ­ცა, პან­დე­მი­ის პი­რო­ბებ­ში ტემ­პი, მას­შტა­ბე­ბი და წე­სე­ბი იც­ვლე­ბა.

COVID-19-ის გა­მომ­წვე­ვი ახა­ლი კო­რო­ნა­ვირუ­სის - SARS-CoV-2-ის - გე­ნო­მის თან­მიმ­დევ­რო­ბა 2020 წლის 11 იან­ვარს გა­მოქ­ვეყ­ნდა. პრაქ­ტი­კუ­ლად მა­შინ­ვე, მსოფ­ლი­ოს სხვა­დას­ხვა ქვე­ყა­ნა­ში ვაქ­ცი­ნის შე­საქ­მნე­ლად ინ­ტენ­სი­უ­რი მუ­შა­ო­ბა და­ი­წყო. COVID-19-ის მძი­მე ჰუ­მა­ნი­ტა­რუ­ლი და ეკო­ნო­მი­კუ­რი ტვირ­თის გამო, სტან­დარ­ტუ­ლი პრო­ცე­სი ჯე­რა­დად უნდა დაჩ­ქარ­დეს. სწო­რედ ამი­ტომ, მეც­ნი­ე­რე­ბი კო­რო­ნა­ვირუ­სის ვაქ­ცი­ნის კვლე­ვი­სა და გან­ვი­თა­რე­ბის უახ­ლეს, შემ­დე­გი თა­ო­ბის ტექ­ნო­ლო­გი­ებს მი­მარ­თა­ვენ. პირ­ვე­ლი „კან­დი­და­ტი ვაქ­ცი­ნა“ კლი­ნი­კუ­რი ტეს­ტი­რე­ბის ფა­ზა­ში აქამ­დე უჩ­ვე­უ­ლო სის­წრა­ფით - 2020 წლის 16 მარტს ჩა­ერ­თო.

COVID-19-ის ვაქ­ცი­ნა­ზე მუ­შა­ო­ბის სა­ერ­თო ძა­ლის­ხმე­ვა­ში, გლო­ბა­ლუ­რი ჯან­დაც­ვის ორ­გა­ნო­ებ­თან და ვაქ­ცი­ნე­ბის შემ­ქმნე­ლებ­თან ერ­თად, ჩარ­თუ­ლია ეპი­დე­მი­უ­რი მზა­ო­ბის ინო­ვა­ცი­ე­ბის კო­ა­ლი­ცია (CEPI). ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ამ შექ­მნა მუდ­მი­ვად გა­ნახ­ლე­ბა­დი სა­ერ­თა­შო­რი­სო ბაზა, რო­მელ­შიც ჯან­დაც­ვის მსოფ­ლიო ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის ავ­ტო­რი­ზა­ცი­ის ქვეშ მიმ­დი­ნა­რე ყვე­ლა კვლე­ვაა გა­ერ­თი­ა­ნე­ბუ­ლი. ამ ბა­ზა­ში მი­მო­ხი­ლუ­ლია გა­მოც­დის ფა­ზა­ში მყო­ფი ყვე­ლა ვაქ­ცი­ნა და მათი მთა­ვა­რი მა­ხა­სი­ა­თებ­ლე­ბი. ის ფარ­თო­დაა ხელ­მი­საწ­ვდო­მი, რათა მსოფ­ლი­ოს პა­სუ­ხი COVID-19 ეპი­დე­მი­ა­ზე კო­ორ­დი­ნი­რე­ბუ­ლი და ეფექ­ტუ­რი იყოს.

CEPI-ს მიერ ჟურ­ნალ­ში Nature გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბუ­ლი ან­გა­რი­შის მი­ხედ­ვით, 2020 წლის 8 აპ­რი­ლის მო­ნა­ცე­მე­ბით, ბა­ზა­ში შეყ­ვა­ნი­ლია 115 კან­დი­და­ტი ვაქ­ცი­ნა, რო­მელ­თა­გან 78 და­დას­ტუ­რე­ბუ­ლად აქ­ტი­უ­რია, 37-ის შე­სა­ხებ კი ჯერ­ჯე­რო­ბით ინ­ფორ­მა­ცია ხელ­მი­საწ­ვდო­მი არ არის. 78 აქ­ტი­უ­რი კან­დი­და­ტი­დან 73 ჯერ პრეკ­ლი­ნი­კურ კვლე­ვებს გა­დის. 5 კან­დი­და­ტი ვაქ­ცი­ნა კი უკვე კლი­ნი­კუ­რი კვლე­ვის ეტაპ­ზეა (იხ. ცხრი­ლი). ბევ­რმა სხვა კომ­პა­ნი­ამ გა­ნა­ცხა­და თა­ვი­ან­თი გეგ­მე­ბის შე­სა­ხებ, რაც ით­ვა­ლის­წი­ნებს ადა­მი­ა­ნებ­ზე ტეს­ტი­რე­ბის და­წყე­ბას 2020 წელს.

სის­წრა­ფეს­თან და მას­შტა­ბუ­რო­ბას­თან ერ­თად, აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია იმ ტექ­ნო­ლო­გი­უ­რი პლატ­ფორ­მე­ბის მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბა, რომ­ლებ­საც მკვლე­ვა­რე­ბი მი­მარ­თა­ვენ. ზო­გა­დად, ვაქ­ცი­ნის ძი­რი­თა­დი შე­მად­გე­ნე­ლი ნა­წი­ლი არის ან­ტი­გე­ნი - და­სუს­ტე­ბუ­ლი/მკვდა­რი მიკ­რო­ორ­გა­ნიზ­მი ან მისი სტრუქ­ტუ­რის რო­მე­ლი­მე ნა­წი­ლი, რო­მე­ლიც ორ­გა­ნიზ­მში ან­ტის­ხე­უ­ლე­ბის წარ­მოქ­მნას და იმუ­ნურ პა­სუხს იწ­ვევს. COVID-19-ის სხვა­დას­ხვა კან­დი­და­ტი ვაქ­ცი­ნის შე­საქ­მნე­ლად ან­ტი­გე­ნის სა­ხით გა­მო­ყე­ნე­ბულ იქნა ნუკ­ლე­ი­ნის მჟა­ვე­ბი (დნმ და რნმ), ვირუ­სის მსგავ­სი ნა­წი­ლა­კე­ბი, პეპ­ტი­დე­ბი, ვირუ­სუ­ლი ვექ­ტო­რე­ბი (რეპ­ლი­კა­ცი­ის უნა­რის მქო­ნე და არმ­ქო­ნე), რე­კომ­ბი­ნან­ტუ­რი ცი­ლე­ბი, ცო­ცხა­ლი და­სუს­ტე­ბუ­ლი (ატე­ნუ­ი­რე­ბუ­ლი) და ინაქ­ტი­ვი­რე­ბუ­ლი (მკვდა­რი) ვირუ­სე­ბი. ამ პლატ­ფორ­მე­ბის უმ­რავ­ლე­სო­ბა ვაქ­ცი­ნე­ბის შექ­მნის სა­ბა­ზი­სო მე­თოდს არ წარ­მო­ად­გენს. თუმ­ცა, სხვა დარ­გებ­ში, მა­გა­ლი­თად, ონ­კო­ლო­გი­ა­ში არ­სე­ბუ­ლი გა­მოც­დი­ლე­ბა მეც­ნი­ე­რებს აფიქ­რე­ბი­ნებს, რომ ამ ახა­ლი თა­ო­ბის მე­თო­დი­კის გა­მო­ყე­ნე­ბა კო­რო­ნა­ვირუ­სის ვაქ­ცი­ნის შექ­მნის და წარ­მო­ე­ბის პრო­ცესს და­აჩ­ქა­რებს.

იმ კან­დი­და­ტი ვაქ­ცი­ნე­ბის უმ­რავ­ლე­სო­ბა, რო­მელ­თა ზუს­ტი ან­ტი­გე­ნუ­რი შე­მად­გენ­ლო­ბაც გა­სა­ჯა­რო­ვე­ბუ­ლია, მიზ­ნად SARS-CoV-2-ის ზე­და­პირ­ზე არ­სე­ბუ­ლი სპა­იკ (S) ცი­ლის სა­წი­ნა­აღ­მდე­გო ან­ტის­ხე­უ­ლე­ბის წარ­მოქ­მნის სტი­მუ­ლა­ცი­ას ისა­ხავს. ეს ან­ტის­ხე­უ­ლე­ბი, სპა­იკ ცი­ლას­თან შე­კავ­ში­რე­ბის შე­დე­გად, არ მის­ცემს ვირუსს უჯრედ­ში შეღ­წე­ვის სა­შუ­ა­ლე­ბას.

ზოგ­ჯერ ვაქ­ცი­ნა ან­ტი­გენ­თან ერ­თად ადი­უ­ვან­ტსაც შე­ი­ცავს. ადი­უ­ვან­ტი ნივ­თი­ე­რე­ბაა, რო­მე­ლიც ან­ტი­გე­ნის მიერ იმუ­ნუ­რი პა­სუ­ხის გა­მოწ­ვე­ვის უნარს აძ­ლი­ე­რებს. ეს, ერთი მხრივ, აუმ­ჯო­ბე­სებს ვაქ­ცი­ნის ეფექ­ტი­ა­ნო­ბას და ასე­ვე ამ­ცი­რებს ვაქ­ცი­ნის ეფექ­ტურ დო­ზას. თუ და­ბა­ლი დოზა ეფექ­ტუ­რი იქ­ნე­ბა, ვაქ­ცი­ნით უფრო მეტი ადა­მი­ა­ნი აიც­რე­ბა და დო­ზა­ზე და­მო­კი­დე­ბუ­ლი რის­კე­ბიც შემ­ცირ­დე­ბა. ამ­ჟა­მად რამ­დე­ნი­მე კომ­პა­ნია მუ­შა­ობს სპე­ცი­ა­ლურ ადი­უ­ვან­ტებ­ზე, რომ­ლე­ბიც შემ­დეგ COVID-19-ის ვაქ­ცი­ნის სხვა­დას­ხვა მწარ­მო­ე­ბელს გა­და­ე­ცე­მა.

SARS-CoV-2 ვაქ­ცი­ნებ­ზე მუ­შა­ო­ბა მიმ­დი­ნა­რე­ობს 19 ქვე­ყა­ნა­ში, რო­მელ­თა მო­სახ­ლე­ო­ბაც მსოფ­ლიო მო­სახ­ლე­ო­ბის 75%-ს შე­ად­გენს. ყვე­ლა­ზე მეტი კვლე­ვა ამ­ჟა­მად ჩრდი­ლო­ეთ ამე­რი­კა­ში ტარ­დე­ბა. დღე­ვან­დე­ლი გათ­ვლე­ბით, გა­და­უ­დე­ბე­ლი გა­მო­ყე­ნე­ბის (emergency use) ან მსგავ­სი პრო­ტო­კო­ლით, ყვე­ლა­ზე ადრე, ვაქ­ცი­ნა 2021 წლის და­სა­წყის­ში შე­იძ­ლე­ბა გახ­დეს ხელ­მი­საწ­ვდო­მი. ვი­თა­რე­ბა უჩ­ვე­უ­ლოა და, იქი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, რომ ვირუ­სი­ცა და მისი ვაქ­ცი­ნის წარ­მო­ე­ბის­თვის გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი მიდ­გო­მე­ბიც ახა­ლია, ცხა­დია, რის­კე­ბიც იზ­რდე­ბა. სწო­რედ ამი­ტომ კვლე­ვის თი­თო­ე­ულ ეტაპ­ზე უსაფრ­თხო­ე­ბი­სა და ეფექ­ტი­ა­ნო­ბის ზუსტ შე­ფა­სე­ბას გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი მნიშ­ვნე­ლო­ბა ენი­ჭე­ბა.

COVID-19-ის ვაქ­ცი­ნის შექ­მნის ამ სა­ერ­თო მი­ზან­თან მი­ახ­ლო­ე­ბის­თვის აუ­ცი­ლე­ბე­ლია ვაქ­ცი­ნის მწარ­მო­ებ­ლე­ბის, მა­რე­გუ­ლი­რებ­ლე­ბის, კა­ნონ­მდებ­ლე­ბის, დამ­ფი­ნან­სებ­ლე­ბის, ჯან­დაც­ვის ორ­გა­ნო­ე­ბი­სა და მთავ­რო­ბე­ბის კო­ორ­დი­ნი­რე­ბუ­ლი ურ­თი­ერ­თთა­ნამ­შრომ­ლო­ბა. სწო­რედ ამ გზით იქ­ნე­ბა შე­საძ­ლე­ბე­ლი წარ­მა­ტე­ბუ­ლი კან­დი­და­ტი ვაქ­ცი­ნე­ბის მა­სობ­რი­ვი წარ­მო­ე­ბა და მათი გა­და­ნა­წი­ლე­ბა მსოფ­ლი­ოს ყვე­ლა კუ­თხე­ში.

ვაქ­ცი­ნა­ცია ინ­ფექ­ცი­ე­ბის პრე­ვენ­ცი­ის ყვე­ლა­ზე უსაფრ­თხო, ეფექ­ტი­ა­ნი და ხელ­მი­საწ­ვდო­მი მე­თო­დია. ეს სწო­რედ იმი­თაა გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლი, რომ მა­სობ­რივ წარ­მო­ე­ბამ­დე ვაქ­ცი­ნებს სიღ­რმი­სე­უ­ლად იკ­ვლე­ვენ. რო­გორც ვთქვით, აუ­ცი­ლებ­ლო­ბი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, COVID-19-ის სა­წი­ნა­აღ­მდე­გო ვაქ­ცი­ნის შექ­მნი­სა და კვლე­ვის პრო­ცე­სი არას­ტან­დარ­ტუ­ლია. დღეს ამ პრო­ცე­სე­ბის რაც შე­იძ­ლე­ბა სწრა­ფად და შეც­დო­მე­ბის გა­რე­შე გავ­ლა მეც­ნი­ე­რე­ბი­სა და გლო­ბა­ლუ­რი ჯან­დაც­ვის უმ­თავ­რე­სი გა­მოწ­ვე­ვე­ბია.

რო­გორც არ უნდა გვეჩ­ქა­რე­ბო­დეს პან­დე­მი­ის დას­რუ­ლე­ბა, უნდა გვახ­სოვ­დეს, რომ, უჩ­ვე­უ­ლო ვი­თა­რე­ბის მი­უ­ხე­და­ვად, სის­წრა­ფეს­თან ერ­თად, ვაქ­ცი­ნა­ზე მო­მუ­შა­ვე მეც­ნი­ე­რე­ბის უც­ვლე­ლი პრი­ო­რი­ტე­ტი უსაფრ­თხო­ე­ბაა.

წყა­რო: Nature - The COVID-19 vaccine development landscape