სა­ქარ­თვე­ლო­ში სა­გან­გე­ბო მდგო­მა­რე­ო­ბის მოქ­მე­დე­ბის პი­რო­ბებ­ში ვაჭ­რო­ბა სრუ­ლად შე­წყდა, შე­ჩე­რე­ბუ­ლია ონ­ლა­ინ გა­ყიდ­ვე­ბი. სახ­ლში, იზო­ლა­ცი­ა­ში მყოფ ადა­მი­ა­ნებს ფაქ­ტობ­რი­ვად, მხო­ლოდ საკ­ვებ­სა და მე­დი­კა­მენ­ტებ­ზე მი­უწ­ვდე­ბათ ხელი, ვე­ღარ ახერ­ხე­ბენ წიგ­ნე­ბის, სა­თა­მა­შო­ე­ბის, პირ­ვე­ლა­დი სა­ჭი­რო­ე­ბის სხვა ნივ­თე­ბის შე­ძე­ნას. სა­ავ­ტო­მო­ბი­ლო მოძ­რა­ო­ბის შე­ზღუდ­ვამ სი­ტუ­ა­ცია კი­დევ უფრო გა­არ­თუ­ლა.

ფსი­ქო­ლო­გი და არტ-თე­რა­პევ­ტი ირმა კვა­ჭა­ძე AMBEBI.GE-ს იმ პრობ­ლე­მებ­ზე ესა­უბ­რე­ბა, რა­საც თვი­თი­ზო­ლა­ცია და ამას­თან, სხვა­დას­ხვა სა­ჭი­რო­ე­ბებ­ზე ხელ­მი­საწ­ვდო­მო­ბის არ­ქო­ნა იწ­ვევს:

- ყო­ველ­თვის ვამ­ბობ, რომ თა­ვად არც ერთი ფაქ­ტი არაა ტრავ­მუ­ლი, ტრავ­მუ­ლია ფაქ­ტი­სად­მი ჩვე­ნი და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა და ზო­გა­დად ის, გვაქვს თუ არა ამ დროს მხარ­და­ჭე­რა. ცალ­სა­ხად ვერ ვი­ტყვით, რო­გორ შე­იძ­ლე­ბა აღიქ­ვას ფსი­ქი­კამ პან­დე­მი­უ­რი მდგო­მა­რე­ო­ბა, თუმ­ცა მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია, რო­გორ ვა­ტა­რებთ ამ პრო­ცესს - რაზე ვა­მახ­ვი­ლებთ ყუ­რა­დღე­ბას, ვის გა­რე­მოც­ვა­ში ვართ და ა.შ.

ყვე­ლას არ აქვს იმის პი­რო­ბე­ბი, რომ ეს დრო თა­ვის თავს და­უთ­მოს და თვით­გან­ვი­თა­რე­ბა­ზე იზ­რუ­ნოს. ბევ­რი პრობ­ლე­მა მო­დის წინა პლან­ზე, იქ­ნე­ბა ეს ცხოვ­რე­ბი­სე­უ­ლი სირ­თუ­ლე­ე­ბის გამ­წვა­ვე­ბა, ოჯა­ხის წევ­რებ­თან კო­მუ­ნი­კა­ცი­ის სირ­თუ­ლე­ე­ბი თუ პი­რა­დი ფსი­ქი­კუ­რი პრობ­ლე­მე­ბი. რაც უფრო ჩა­კე­ტილ სივ­რცე­ში იქ­ნე­ბა ადა­მი­ა­ნი და სხვა საგ­ნებ­სა თუ ქმე­დე­ბებ­ზე გა­დარ­თვის სა­შუ­ა­ლე­ბა არ ექ­ნე­ბა, მით უფრო სტრე­სუ­ლი იქ­ნე­ბა გა­რე­მო მის­თვის

ანუ, ადა­მი­ა­ნი ამ პე­რი­ო­დის გან­მავ­ლო­ბა­ში ფუნ­ქცი­უ­რად თუ არ იქ­ნე­ბა დატ­ვირ­თუ­ლი, თა­ვი­სი შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის გა­მოვ­ლე­ნის შან­სი არ ექ­ნე­ბა, სი­ტუ­ა­ცია უფრო ტრავ­მუ­ლი გახ­დე­ბა მის­თვის

არ­სე­ბობს ტერ­მი­ნი - "დას­წავ­ლი­ლი უსუ­სუ­რო­ბის სინ­დრო­მი", ჩა­ტარ­და კვლე­ვა ძაღ­ლებ­ზე და შე­დე­გის თა­ნახ­მად, თუ ძაღლს ნე­ბე­ლო­ბა ეზღუ­დე­ბა, შემ­დეგ სა­ერ­თოდ აღარც გა­მო­ხა­ტავს ამ ნე­ბე­ლო­ბას. ეს რომ გად­მო­ვი­ტა­ნოთ ჩვენს რე­ა­ლო­ბა­ში, ადა­მი­ა­ნებ­ზე, თუ ნე­ბე­ლო­ბა მთლი­ა­ნად შეგ­ვე­ზღუ­და და ვერ ვი­პო­ვით რა­ი­მეს, რა­ზეც ახლა ზე­გავ­ლე­ნის მოხ­დე­ნა შეგ­ვეძ­ლე­ბა, შე­იძ­ლე­ბა დას­წავ­ლი­ლი უსუ­სუ­რო­ბა ჩა­მოგ­ვი­ყა­ლიბ­დეს. სახ­ლში ყოფ­ნა რთუ­ლი არ არის, რთუ­ლია, რო­დე­საც ჩვენს გავ­ლე­ნა­ში მოქ­ცე­უ­ლი საგ­ნე­ბი თუ მოვ­ლე­ნე­ბი აღარ გვექ­ვემ­დე­ბა­რე­ბა და ვე­რა­ფერ­ზე ვახ­დენთ ზე­მოქ­მე­დე­ბას.

მე­ო­რე მხრივ, ყვე­ლა მო­თხოვ­ნი­ლე­ბა მე­ო­რე­ხა­რის­ხო­ვა­ნია, რო­დე­საც წი­ნაა წა­მო­წე­უ­ლი ძი­რი­თა­დი და ბა­ზი­სუ­რი - უსაფრ­თხო­ე­ბის მო­თხოვ­ნი­ლე­ბა. თუმ­ცა, მისი შემ­დე­გი ეტა­პე­ბია თვით­რე­ა­ლი­ზა­ცია, სო­ცი­ა­ლი­ზა­ცია და ა.შ. მას­ლო­უს მო­თხოვ­ნი­ლე­ბა­თა იერ­არ­ქია რომ გა­ვიხ­სე­ნოთ, რაც უფრო ბევ­რი მო­თხოვ­ნი­ლე­ბის დაკ­მა­ყო­ფი­ლე­ბა გვაქვს დაბ­ლო­კი­ლი, მით უფრო შე­იძ­ლე­ბა, გვქონ­დეს უსუ­სუ­რო­ბის შეგ­რძნე­ბა, შემ­დეგ კი ამ გან­ცდას­თან მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი სა­მუ­შა­ოა ჩა­სა­ტა­რე­ბე­ლი.

- გა­ი­ზარ­და თუ არა იზო­ლა­ცი­ის დროს მო­მარ­თვი­ა­ნო­ბა და ძი­რი­თა­დად, რა პრობ­ლე­მებს აწყდე­ბი­ან ადა­მი­ა­ნე­ბი ამ პე­რი­ოდ­ში?

- პირ­ვე­ლი ორი კვი­რის გან­მავ­ლო­ბა­ში მო­მარ­თვი­ა­ნო­ბა ნაკ­ლე­ბად იყო. და­ახ­ლო­ე­ბით მე­სა­მე კვი­რის და­სა­წყის­ში მო­ი­მა­ტა შფოთ­ვამ, აგ­რე­სი­ამ, გა­ღი­ზი­ა­ნე­ბამ, რად­გან ოჯა­ხის წევ­რებ­მა ერ­თმა­ნე­თის სივ­რცე­ე­ბი ძა­ლი­ან უხე­შა­დაც და­არ­ღვი­ეს, მა­გა­ლი­თად, როცა ერთი მუ­შა­ობს, მე­ო­რე მე­ცა­დი­ნე­ობს, მე­სა­მეს კი ინ­ფორ­მა­ცია აინ­ტე­რე­სებს. აქამ­დე არ იყო ვალ­დე­ბუ­ლე­ბა, რომ 24-სა­ა­თი­ა­ნი კონ­ტაქ­ტი გვქო­ნო­და ერ­თმა­ნეთ­თან.

ახა­ლი გა­მოწ­ვე­ვაა, რომ ოჯა­ხის წევ­რე­ბი უკეთ გა­ვიც­ნოთ, მაგ­რამ მე­ო­რე მხრივ, პი­რა­დი სივ­რცის პრობ­ლე­მა დგე­ბა. ძა­ლი­ან ხში­რა­დაა მო­მარ­თვი­ა­ნო­ბა მშობ­ლე­ბის­გან, ბავ­შვე­ბის ქცე­ვა რა­დი­კა­ლუ­რა­დაა შეც­ვლი­ლი და ფაქ­ტობ­რი­ვად, კო­მუ­ნი­კა­ცი­ის ახა­ლი ენის გა­მო­გო­ნე­ბა უწევთ, თა­ვი­დან უნდა და­ა­რე­გუ­ლი­რონ მათ­თან ურ­თი­ერ­თო­ბა.

ხში­რია აპა­თი­აც, რო­დე­საც ადა­მი­ა­ნი ფიქ­რობს, რომ აღა­რა­ფერს აქვს აზრი. გან­ზო­გა­დე­ბით იმის თქმა შე­მიძ­ლია, რომ ვი­ღა­ცას, ვინც რა­ღაც სირ­თუ­ლეს აწყდე­ბო­და, თუმ­ცა მას უმკლავ­დე­ბო­და, ახლა ამა­ში მხარ­და­ჭე­რა სჭირ­დე­ბა. ასე რომ, მო­მარ­თვი­ა­ნო­ბა გაზ­რდი­ლია, თუმ­ცა მისი ტიპი გან­სხვა­ვე­ბუ­ლია - თუ ზო­გად ჭრილ­ში ვი­ტყვით, რომ გა­ზა­ფხულ­ზე ფსი­ქო­თე­რა­პი­ა­ში ნაკ­ლე­ბი მო­მარ­თვი­ა­ნო­ბაა (ამ დროს ძი­რი­თა­დად, ბუ­ნე­ბა, გა­რე­მო და ამინ­დი ზო­გა­დად, თა­ვად მოქ­მე­დებს და­დე­ბი­თად გან­წყო­ბა­ზე), ახლა სამ­წუ­ხა­როდ, ამ მოვ­ლე­ნე­ბი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე პი­რი­ქი­თაა.

- რო­გორ უნდა გა­არ­თონ მშობ­ლებ­მა იზო­ლა­ცი­ა­ში მყო­ფი ბავ­შვე­ბი, გა­მო­ნა­ხონ მათ­თან სა­ერ­თო ენა და პა­რა­ლე­ლუ­რად, ნე­გა­ტი­ვი­დან ყუ­რა­დღე­ბაც გა­და­ა­ტა­ნი­ნონ?

- პირ­ველ რიგ­ში მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია, მშო­ბელ­მა ჯერ თა­ვის ემო­ცი­ურ მდგო­მა­რე­ო­ბა­ზე იზ­რუ­ნოს, რად­გან ბავ­შვის ქცე­ვის პრობ­ლე­მა აუ­ცი­ლებ­ლად გა­მომ­დი­ნა­რე­ობს იქი­დან, თუ რო­გორ აღიქ­ვამს მშო­ბე­ლი არ­სე­ბულ მდგო­მა­რე­ო­ბას, თვი­თონ რო­გორ ცხოვ­რობს, რა ემო­ცი­ე­ბი აქვს ყო­ველ­დღი­უ­რად. და­ნარ­ჩე­ნი, მა­გა­ლი­თად, შე­იძ­ლე­ბა იყოს კრაფ­ტი, ოჯა­ხუ­რი თა­მა­შე­ბი, რო­ლუ­რი თა­მა­შე­ბი და ა.შ. ეს მშობ­ლის შე­მოქ­მე­დე­ბი­თო­ბა­ზეა და­მო­კი­დე­ბუ­ლი, ასე­ვე, ბავ­შვს ასა­კის მი­ხედ­ვით უნდა შე­ვურ­ჩი­ოთ მის­თვის მი­სა­ღე­ბი და სა­ინ­ტე­რე­სო აქ­ტი­ვო­ბა.

- ამა­შიც პრობ­ლე­მას ვა­წყდე­ბით, კრაფ­ტე­ბის და თუნ­დაც, სა­ბავ­შვო წიგ­ნე­ბის ხელ­მი­საწ­ვდო­მო­ბაც შე­ზღუ­დუ­ლია...

- გე­თან­ხმე­ბით, ჩემს ახ­ლობ­ლებ­შიც იყო ასე­თი შემ­თხვე­ვა, რო­დე­საც პრობ­ლე­მა გა­სა­ფე­რა­დებ­ლე­ბის ამო­ბეჭდ­ვას უკავ­შირ­დე­ბო­და - ოფი­სი არ იყო. ცხა­დია, ეს ყვე­ლა­ფე­რი ერ­თმა­ნეთ­ზეა გა­და­ჯაჭ­ვუ­ლი. არა­და ბავ­შვე­ბის­თვის ეს საკ­მა­ოდ სა­ინ­ტე­რე­სო აქ­ტი­ვო­ბაა.

- ამ ფონ­ზე, რო­დე­საც მო­მარ­თვი­ა­ნო­ბა, გა­ღი­ზი­ა­ნე­ბა­დო­ბა გაზ­რდი­ლია, ადა­მი­ა­ნე­ბი ვერ კავ­დე­ბი­ან სა­კუ­თა­რი საქ­მით თუ ჰო­ბით, დეპ­რე­სი­უ­ლი ფო­ნის­გან ალ­ტერ­ნა­ტი­უ­ლად რო­გორ უნდა და­იც­ვან თავი?

- უმ­ნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნე­სია, ადა­მი­ანს ჰქონ­დეს შეგ­რძნე­ბა, რომ მისი ენერ­გია რა­ღა­ცას ხმარ­დე­ბა. თუ ენერ­გი­ას რა­ღაც კონ­კრე­ტუ­ლი ქმე­დე­ბის­კენ არ მივ­მარ­თავთ, მას ცუდი თვი­სე­ბა აქვს - მერე ისევ ჩვენ გვიბ­რუნ­დე­ბა, ოღონდ უკვე ნე­გა­ტი­უ­რი მუხ­ტით და თვი­თაგ­რე­სი­ა­ში, ან სხვა­ზე აგ­რე­სი­ა­ში გა­და­დის.

ფაქ­ტობ­რი­ვად, ფსი­ქი­კუ­რი ენერ­გია არც და­დე­ბი­თია, არც - უარ­ყო­ფი­თი, მაგ­რამ რო­გორც ელექტრო­ე­ნერ­გია, მთა­ვა­რია, რის­კენ მივ­მარ­თავთ: ელექტრო­ე­ნერ­გი­ით შეგ­ვიძ­ლია ელექტროს­კა­მი გა­ვა­კე­თოთ ან შუქი ავან­თოთ. ფსი­ქი­კურ ენერ­გი­ას­თან და­კავ­ში­რე­ბი­თაც მნიშ­ვნე­ლო­ბა იმას აქვს, რო­გორ გა­მო­ვი­ყე­ნებთ. მისი და­დე­ბი­თი გა­ხარ­ჯვა თუ არ მოხ­და, სამ­წუ­ხა­როდ, მერე ამას შე­იძ­ლე­ბა, სა­ვა­ლა­ლო შე­დე­გე­ბიც კი მოჰ­ყვეს.

ფსი­ქი­კუ­რი ენერ­გი­ის და­დე­ბი­თად გა­ხარ­ჯვას უკვე თა­ვის ტვი­ნი და რა­ცი­ო­ნა­ლუ­რი კუ­თხე აყა­ლი­ბებს. რაც უფრო იც­ნობს ადა­მი­ა­ნი თა­ვის თავს, მით უფრო უად­ვილ­დე­ბა ფსი­ქი­კუ­რი ენერ­გი­ის მარ­თვა. თუ ნაკ­ლე­ბად იც­ნობს, სჭირ­დე­ბა და­მა­ტე­ბი­თი ფაქ­ტო­რე­ბი - თუნ­დაც „ფაზ­ლი“, აა­წყოს და დამ­შვიდ­დეს, ან არტთე­რა­პი­უ­ლი გა­სა­ფე­რა­დებ­ლე­ბი, რომ ფსი­ქი­კურ ენერ­გი­ას დი­ნე­ბა მის­ცეს და დამ­შვიდ­დეს, ან თუნ­დაც, ფსი­ქო­თე­რა­პევტს მი­მარ­თოს.

- ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის მი­მართ კრი­ტი­კაც ის­მის - მი­ტა­ნის სერ­ვი­სი მხო­ლოდ საკ­ვებ­ზე არ­სე­ბობს. შე­იძ­ლე­ბა ვთქვათ, რომ სა­ხელ­მწი­ფო ამ შე­ზღუდ­ვე­ბით არ ეხ­მა­რე­ბა მო­ქა­ლა­ქეს შე­და­რე­ბით ად­ვი­ლად გა­და­ი­ტა­ნოს ეს პე­რი­ო­დი, მა­შინ რო­დე­საც ის კა­ნონს იცავს და სახ­ლში რჩე­ბა?

- მეს­მის რე­გუ­ლა­ცი­ე­ბის მი­ღე­ბა ფორ­სმა­ჟო­რულ სი­ტუ­ა­ცი­ა­ში, როცა ემო­ცი­უ­რი ფონი მა­ღა­ლი იყო, მეს­მის, რა­ტომ იქნა მი­ღე­ბუ­ლი ასე­თი ერ­თი­ა­ნი, ცალ­სა­ხა გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბე­ბი. მაგ­რამ, სი­ტუ­ა­ცი­ის შე­და­რე­ბით და­რე­გუ­ლი­რე­ბის შემ­დეგ, შე­იძ­ლე­ბა, ეს მკაც­რი ზო­მე­ბი უკვე გა­და­ი­ხე­დოს და უკვე სხვა თე­მებ­ზეც ვიზ­რუ­ნოთ, იქ­ნე­ბა ეს ემო­ცი­უ­რი სტა­ბი­ლუ­რო­ბა, ფსი­ქი­კუ­რი სი­ჯან­სა­ღე თუ სხვა.

ფი­ზი­კუ­რი უსაფრ­თხო­ე­ბა უფრო მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია ამ ეტაპ­ზე, ამა­ზე ვთან­ხმდე­ბით, მაგ­რამ არა­ნაკ­ლებ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია ფსი­ქო­ლო­გი­უ­რი უსაფრ­თხო­ე­ბა, რად­გან სამ­წუ­ხა­როდ, სწო­რედ ფსი­ქო­ლო­გი­ურ­მა უსაფრ­თხო­ე­ბამ შე­იძ­ლე­ბა გა­მო­იწ­ვი­ოს ფი­ზი­კუ­რი სირ­თუ­ლე­ბი. არ ვემ­ხრო­ბი აზრს, რომ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბამ რა­ი­მე არას­წო­რი ნა­ბი­ჯი გა­დად­გა, იმ ეტაპ­ზე ეს სწო­რი გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბა იყო, მაგ­რამ უკვე სა­ჭი­როა ცვლი­ლე­ბა - რო­გორც გი­თხა­რით, პირ­ვე­ლი ორი კვი­რის გან­მავ­ლო­ბა­ში ყვე­ლა რე­გუ­ლა­ცია აბ­სო­ლუ­ტუ­რად მი­სა­ღე­ბი იყო, რა­ღაც­ნა­ი­რად, მოც­დის რე­ჟიმ­ში იყო ფსი­ქი­კაც და ადა­მი­ა­ნიც, გა­და­ვა­დე­ბუ­ლი გვქონ­და შფოთვის ამ­ბა­ვიც, პრო­ტეს­ტე­ბიც.

პრობ­ლე­მე­ბი უკვე მე­სა­მე კვი­რი­დან წა­მო­ვი­და და უკვე გვჭირ­დე­ბა ფსი­ქი­კუ­რა­დაც პა­ტარ-პა­ტა­რა საკ­ვე­ბი, რომ შფოთ­ვას მი­მარ­თუ­ლე­ბა მივ­ცეთ. ამი­ტომ, ალ­ბათ უმ­ჯო­ბე­სია, რა­ღაც ტი­პის გა­მო­ნაკ­ლი­სე­ბი იყოს, ან მე­ტად და­ბა­ლანსდეს ეს ყვე­ლა­ფე­რი, თუნ­დაც ბავ­შვე­ბის­თვის გარ­კვე­უ­ლი ტი­პის სა­თა­მა­შო­ე­ბის მი­წო­დე­ბა - მათი ფსი­ქი­კის­თვის ეს აუ­ცი­ლე­ბე­ლია. ნელ-ნელა ამ ყვე­ლაფ­რის ხელ­მი­საწ­ვდო­მო­ბა აუ­ცი­ლე­ბე­ლი ხდე­ბა.