"ყველა ქალს უნდა ჰქონდეს ინფორმაცია რისკებზე, რასაც საკეისრო შეიცავს" - რატომ არის საქართველოში საკეისროების რიცხვი საგანგაშოდ მაღალი?

ბოლო ათწლეულებია, მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაში, საკეისრო კვეთით მშობიარობათა რიცხვი ყოველწლიურად იზრდება და საქართველო ამ მხრივ, ერთ-ერთ მოწინავე პოზიციაზეა.

გაეროს ბავშვთა ფონდის უახლესი კვლევის მიხედვით, საკეისრო კვეთის ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი 55% ბრაზილიაში დაფიქსირდა. საქართველოში კი ეს მონაცემი 47%-ია. აღსანიშნავია, რომ ჩვენს ქვეყანაში ამ მხრივ სტატისტიკა ყოველწლიურად იზრდება. მაგალითად, 1999 წელს საკეისრო კვეთების რიცხვი დაახლოებით 12% -ს შეადგენდა, 2010 წელს კი 24%-მდე გაიზარდა.

სპეციალისტები მზარდ მაჩვენებელს პრობლემას უწოდებენ და კომპლექსურ მიზეზებს ასახელებენ - დაწყებული სახელმწიფო პოლიტიკიდან, საზოგადოებრის ცნობიერებით დამთავრებული.

"მთელ მსოფლიოში დგას ეს პრობლემა. მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის მიერ დადგენილია, რომ საკეისრო კვეთის მაჩვენებელი 15%- ზე მეტი არის დაშვებული. აუცილებელია ამ საკითხზე ცნობიერების ამაღლება - არ ხდება ორსულთა სრულფასოვანი კონსულტაცია საკეისრო კვეთის გართულებების შესახებ, მელოგინეები არ არიან სრულყოფილად ინფორმირებულნი საკეისრო კვეთის შემდგომი პერიოდის, როგორც დედის, ისე ნაყოფის მხრივ გართულებების შესახებ.

დადასტურდა, რომ სამედიცინო დაწესებულებები, ზოგ შემთხვევებში, არასაკმარისად იცავენ პროფესიულ სტანდარტებს და ქირურგიულ ჩარევას ფინანსური დაინტერესების გამო მიმართავენ" - აცხადებს AMBEBI.GE-სთან საუბარში გაეროს ბავშვთა ფონდის ჯანდაცვისა და ნუტრიციის სპეციალისტი თაკო უგულავა.

2013 წლიდან, საყოველთაო ჯანდაცვის სახელმწიფო პროგრამით, ფიზიოლოგიური მშობიარობა ფინანსდება 500 ლარით, საკეისრო კვეთა - 800 ლარით. სამედიცინო ჩვენების გარეშე, დედის მოთხოვნის შემთხვევაში საკეისრო კვეთა ფინანსდება 500 ლარით, ისე როგორც ფიზიოლოგიური მშობიარობა.

შესაბამისად, კლინიკის მფლობელები სახელმწიფოს მიერ დაფინანსებულ ფიზიოლოგიურ მშობიარობასა და საკეისრო კვეთის ოპერაციის ფასებს შორის 60%-იანი სხვაობის გამო, უფრო მეტად, საკეისრო კვეთის ოპერაციის ჩატარებით არიან დაინტერესებულნი.

საქართველოს მეან-გინეკოლოგთა ასოციაციის პრეზიდენტი, პროფესორი თენგიზ ასათიანი AMBEBI.GE-ს იმ მიზეზების შესახებ უყვება, რაც საკეისრო კვეთების რიცხვის ზრდას იწვევს.

"დავიწყოთ იმით, რომ პირველი მშობიარობის ასაკი გაიზარდა, ქალბატონები პირველ შვილს გაცილებით გვიან ასაკში აჩენენ, ვიდრე წლების წინ. ამასთან, არაჯანსაღი ცხოვრების წესი, თამბაქოსა და ალკოჰოლის მოხმარება, ღამის ცხოვრება, არაჯანსაღი კვება, სპორტისგან შორს ყოფნა - ამ ყველაფერს ბევრი ორსული მიჰყავს იმ ობიექტურ მიზეზებამდე, რაც საკეისრო კვეთას გარდაუვალს ხდის.

თუმცა, ბევრი მშობიარე საკუთარი ახირების, სტერეოტიპული და ცრუ წარმოდგენების გამო მიმართავს საკეისრო კვეთას. ხშირად ორსულებს აქვთ აკვიატებული შიში მშობიარობის მიმართ, რომელსაც აღრმავებს მშობლების და საზოგადოების მხრიდან ნეგატიური ფსიქოლოგიური ზემოქმედება. მეორე მიზეზი ის არის, რომ სახელმწიფოს არ ატარებს სწორ პოლიტიკას. ეს სისტემა პრაქტიკულად უკონტროლოდ არის მიშვებული, რას აკეთებენ არავინ იცის.

2017 წლიდან ჯანდაცვის სამინისტრომ საკეისრო კვეთის დასაშვები მაჩვენებლის ზღვარი დააწესა, რაც კარგია, თუმცა არ ხდება კონტროლი იმისა, თუ რამდენად სწორად უთითებს ექიმი საკეისროს საჭიროებას.

ხშირად ექიმები, კლინიკების მფლობელების მითითების შესაბამისად, სამედიცინო ჩვენებებში წერენ, რომ პაციენტი საჭიროებს ხელოვნურ მშობიარობას, მაშინ როდესაც სინამდვილეში ამის საჭიროება არ არსებობს

საქართველო მეან-გინეკოლოგიის საერთაშორისო ფედერაციის წევრია. ორგანიზაცია ამბობს, რომ საკეისროების რიცხვის რეგულირებისთვის უმნიშვნელოვანესი ინტრუმენტია, სახელმწიფომ გაათანაბროს საკეისრო კვეთებისა და ფიზიოლოგიური მშობიარობის დაფინანსება. მაგრამ, ამას არავინ ითვალისწინებს.

ასე რომ მოხდეს, თვითონ დაწესებულებების მფლობელები იქნებიან დაინტერესებული, რომ შეამცირონ საკეისროები. რადგან საკეისროს მეტი რესურსი სჭირდება ფიზიოლოგიურ მშობიარობასთან შედარებით" - ამბობს თენგიზ ასათიანი.

მეან-გინეკოლოგთა ასოციაციის პრეზიდენტი კიდევ ერთ მნიშვნელოვან გარემოებაზე ამახვილებს ყურადღებას. ასათიანის თქმით, ჯანდაცვის სამინისტრო აჯარიმებს იმ სამედიცინო დაწესებულებებს, რომლებიც დაშვებული საკეისრო კვეთის სტანდარტს არ იცავენ და დადგენილ ნიშნულს აჭარბებენ. მისი მოსაზრებით, ჯარიმა პრევენციის ეფექტური მექანიზმი ვერ იქნება, მით უფრო მაშინ, როდესაც ჯარიმებით შეკრებილი სოლიდური თანხა ისევ ბიუჯეტში ბრუნდება:

"ხომ შეიძლება ეს ჯარიმები ისევ დარგის განვითარებას მოხმარდეს?! სახელმწიფომ დაახარჯოს ისევ სისტემას ეს ჯარიმის ფული თუ გული შესტკივათ. კვლევები აჩვენებს, რომ ექიმებს სჭირდება ტრენინგები, გადამზადება, ქალებს სჭირდებათ ცნობიერების ამაღლება საინფორმაციო კამპანიებით... სად აქვთ ექიმებს იმხელა შემოსავალი, ტრენინგებში ფული იხადონ?!

დიდი პრობლემაა რეგიონალიზაცია, რომელიც ორი წლის წინ დაიწყო. პერინატალური სამსახური დაიყო სამ დონედ - პირველი დონის დაწესებულებებია ისეთი საავადმყოფოები, სადაც მხოლოდ ფიზიოლოგიური მშობიარობის სერვისებია ხელმისაწვდომი და ასეთები სოფლებში და პატარა ქალაქებშია. მეორე დონე უფრო რთული მდგომარეობის მშობიარეებს აწვდის ყველა შესაბამის სერვისს.

მესამე დონე კი უკვე აღჭურვილია მაღალტექნოლოგიური სერვისებით. იქ ბავშვის მოვლის საშუალებები სრულყოფილად არის დანერგილი და ყველანაირ გართულებაზეა გათვლილი.

მთელი ქვეყნის მასშტაბით შვიდი მესამე დონის სამშობიაროა - ერთი ბათუმში, ერთი ქუთაისში და დანარჩენი ხუთი - თბილისში. საქმე ის არის, რომ ამდენი მესამე დონის დაწესებულების არსებობა არ არის მიზანშეწონილი ჩვენნაირი პატარა ქვეყნისთვის. გარდა იმისა, რომ ეს ბიუჯეტის არამართებულად ხარჯვის რისკს შეიძლება აჩენდეს.

ასევე საგულისხმოა ისიც, რომ მესამე დონის კლინიკებს არ აქვთ დაწესებული არანაირი ზღვარი საკეისრო კვეთების მხრივ. მათ შეუძლიათ აკეთონ იმდენი საკეისრო, რამდენიც სურთ და ამას არავინ გაუკონტროლებს. ამიტომაც მშობიარეებს, რომლებსაც უარს ეუბნებიან საკეისრო კვეთაზე, რადგან არ აქვს შესაბამისი სამედიცინო ჩვენება, შეუძლიათ იპოვონ გამოსავალი და მივიდნენ მესამე დონის დაწესებულებაში და იქ გაიკეთონ საკეისრო.

ასე რომ, პრობლემა კომპლექსურია და ამ კუთხით საჭიროა სისტემური მიდგომა, სახელმწიფოს კეთილი ნება და რთულად დასარეგულირებელი აქ არაფერია" - აცხადებს თენგიზ ასათიანი.

ჯანდაცვის მინისტრის მოადგილე თამარ გაბუნია აღიარებს, რომ საკეისრო კვეთების საკითხი ერთ-ერთი ყველაზე მწვავე და პრობლემური გამოწვევაა ჯანდაცვის სისტემისთვის.

მინისტრის მოადგილე ამბობს, რომ საკეისროების მაჩვენებლის მართვის მიზნით, ცვლილებები 2020 წლის აპრილიდან იგეგმება. მას შემდეგ რაც სამინისტრო ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის კვლევის შედეგებს მიიღებს საკეისროების ზრდის ტენდენციის გამომწვევ მიზეზებთან დაკავშირებით.

"ეს ძალზედ პრობლემური და სერიოზული გამოწვევა. პერინატარული რეგიონალიზაციის პროგრამა როდესაც ამოქმედდა, ეს გარკვეულწილად იყო განპირობებული სწორედ საკეისრო კვეთების მაღალი მაჩვენებლით. ასევე სელექტიური კონტრაქტირება ითვალისწინებს იმას, რომ კლინიკებმა უნდა უჩვენონ კლების ტენდენცია ამ კუთხით. კლება აღინიშნება, მაგრამ ძალიან მცირე - ხუთ პროცენტზე ნაკლები.

ეს მიუთითებს იმაზე, რომ ამ კუთხით საჭიროა უფრო ეფექტური ჩარევა. სამინისტროში ფუნქციონირებს პერინატალური რეგიონალური საბჭო და რეპროდუქტოლოგიის საბჭო. ორივე საბჭოზე განხილვის მთავარი თემა სწორედ საკეისროების საკითხია. საუბარია ჯარიმების გამკაცრებაზეც, თუმცა იმასაც ვიღებთ მხედველობაში, რომ მხოლოდ ჯარიმები ვერ იქნება ეფექტური და დიდი სამუშაოა გასატარებელი ცნობიერების ამღლებაზე.

თითოეულ ქალთან არის სამუშაო, რომ მათ ჰქონდეთ ინფორმაცია იმ რისკებზე, რასაც ჩვენების გარეშე საკეისრო შეიცავს და მიანიჭონ უპირატესობა ბუნებრივ მშობიარობას. ასევე, ამ კუთხით სამუშაოა ექიმებთანაც

ყველა ექიმმა იცის, რომ ჩვენების გარეშე საკეისრო კვეთა არ უნდა ჩატარდეს, მაგრამ ფაქტია, რომ იმატებს საკეისროების მაჩვენებელი.

უნდა გაუმჯობესდეს კონსულტირების პრაქტიკაც. საუბარია დაფინანსების მექანიზმის შეცვლაზე. მსოფლიო გამოცდილებაც აჩვენებს, რომ ტარიფი წესდება მშობიარობაზე და არ აქვს მნიშვნელობა, ფიზიოლოგიური იქნება თუ ხელოვნური, ერთნაირი ტარიფი უნდა იყოს. თუმცა, განსხავებული ტარიფი არის თუ არა პირდაპირ კავშირში საკეისროების მაღალ რიცხვთან, ამის თქმა არ იქნება სწორი.

ამიტომ, ჩვენ ვთხოვეთ კვლევის ჩატარება ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციას, რათა დადგინდეს რა იწვევს საკეისრო კვეთების რიცხვის ზრდას. აპრილისთვის გვექნება შედეგები და გვეცოდინება კონკრეტული მიზეზები. ამის შემდეგ დავგეგმავთ ცვლილებებს, რომელიც იქნება ეფექტური. შესაძლოა ტარიფი გათანაბრდეს, შესაძლოა ჯარიმების მექანიზმი შეიცვალოს და ა.შ" - აცხადებს AMBEBI.GE-სთან საუბარში ჯანდაცვის მინისტრის მოადგილე.

საკეისრო კვეთა მეტად რთული და საკმაოდ საშიში ოპერაციაა. საკეისრო კვეთას შეიძლება მოყვეს ტრომბო-ემბოლიური და სეპტიური გართულებები, შეიძლება ჭრილობა დაჩირქდეს, დაიწყოს საშვილოსნოს ლორწოვანის ანთება, განვითარდეს ნაკერის უკმარისობა, საშვილოსნო დაინფიცირდეს და ამოსაღები გახდეს.

ასევე, შეიძლება გართულებები დაიწყოს ოპერაციის მსვლელობის დროსაც, კერძოდ სისხლდენა.

თუნდაც ყველაფერი კარგად დასრულდეს, საკეისრო კვეთის შემდგომ 2-3 წელი ორსულობა რეკომენდირებული აღარ არის. ასევე შეზღუდულია შვილოსნობა, რადგან საშვილოსნოს კუნთის რეგენერაცია დაუსრულებლად არ ხდება. ნაკეისრალ ქალს ნაწიბუროვანი საშვილოსნო რჩება, რომელზეც გართულებები გაცილებით მეტია.

საკეისრო კვეთას თუნდაც იმიტომ არ აქვს უპირატესობა, რომ დედა პირველ ხანებში მოკლებულია შვილთან ურთიერთობას. არ შეუძლია წამოდგომა, ბავშვის ხელში დაჭერა და მასზე ზრუნვა. შესაბამისად დედა-შვილობის ხაზი პირველივე დღეებში ირღვევა.

საკეისრო კვეთა ლაქტაციაზეც მოქმედებს. ქალს ხშირად ისეთი ძლიერი ტკივილები აქვს, ძუძუს ვერ აწოვებს ახალშობილს, რაც მკერდში რძის შეგუბების რისკებს ზრდის.

საკეისრო კვეთის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მინუსია ენდოტრაქეალური ნარკოზი. ცენტრალური ნერვული სისტემისთვის საძილე საშუალებების ის დოზა, რომელიც ერთი საათი მოქმედებს თავის ტვინზე, უკვალოდ არ ჩაივლის.

მშობიარობასთან დაკავშირებული გართულებების შედეგად გარდაცვლილი დედების 80% საკეისრო კვეთით იყო ნამშობიარები. 2019 წელს საქართველოში მშობიარობასთან დაკავშირებული გართულებების შედეგად 12 ქალი გარდაიცვალა, საიდანაც რვას საკეისრო კვეთა ჰქონდა ჩატარებული.