კონ­სტან­ტი­ნე გამ­სა­ხურ­დი­ას რო­მა­ნებ­ში მკვლევ­რე­ბი ხში­რად ცნო­ბენ თა­ვად მწე­რალს, მის შვი­ლებს, საყ­ვა­რელ ადა­მი­ა­ნებს, მწერ­ლის თა­ნა­მედ­რო­ვე ის­ტო­რი­ულ ფი­გუ­რებს... კონ­სტან­ტი­ნე გამ­სა­ხურ­დი­ას პი­რა­დი ცხოვ­რე­ბა ისე­თი­ვე მძაფ­რი და მშფოთ­ვა­რე იყო, რო­გო­რიც ეპო­ქა, რო­მელ­შიც მის თა­ნა­მედ­რო­ვე­ებს უწევ­დათ ცხოვ­რე­ბა... რო­გორც ჩანს, იმის­თვის, რომ ცნო­ბი­ლი რო­მა­ნე­ბი და­წე­რი­ლი­ყო და შემ­დეგ ჩვე­ნამ­დე მო­ეღ­წია, თა­ვი­სი წილი მსხვერ­პლი მწერ­ლის ცხოვ­რე­ბის მეგ­ზუ­რებ­მაც გა­ი­ღეს - დიდი ხნის წინ და­წყე­ბულ და მი­ტო­ვე­ბულ "მთვა­რის მო­ტა­ცე­ბას" რე­ბე­კა ვა­შა­ძის გარ­დაც­ვა­ლე­ბის შემ­დეგ მი­უბ­რუნ­და მწე­რა­ლი და კი­დეც და­ას­რუ­ლა, "და­ვით აღ­მა­შე­ნე­ბე­ლი" კი მე­ო­რე დიდ სიყ­ვა­რულს - მი­რან­და ფა­ლა­ვან­დიშ­ვილს მი­უ­ძღვნა... თუმ­ცა, რო­გორც გამ­სა­ხურ­დი­ას მკვლე­ვა­რი, პრო­ფე­სო­რი სოსო სი­გუა აღ­ნიშ­ნავს, "რომ არა მი­რან­დას ავად­მყო­ფო­ბა და გარ­დაც­ვა­ლე­ბა, კონ­სტან­ტი­ნე და­ას­რუ­ლებ­და და­წყე­ბულ რო­მანს - "თა­მარ"...

- არ­სე­ბობს ის­ტო­რია, რომ­ლის მი­ხედ­ვი­თაც სა­ნამ კონ­სტან­ტი­ნე გამ­სა­ხურ­დია რე­ბე­კა ვა­შა­ძეს შე­ირ­თავ­და ცო­ლად, რე­ბე­კას თა­ნაკ­ლა­სე­ლი მოს­წონ­და...

- დიახ, გიმ­ნა­ზი­ე­ლი კონ­სტან­ტი­ნე რე­ბე­კა ვა­შა­ძის თა­ნაკ­ლა­სელს, სი­ლა­მა­ზით გა­მორ­ჩე­ულ ასულს, ჭი­ა­თუ­რელ ვერა აბ­დუ­შე­ლიშ­ვილს შე­უყ­ვარ­და. კონ­სტან­ტი­ნე­საც მოს­წონ­და ვერა, მაგ­რამ მათ შო­რის რე­ბე­კა ჩად­გა და ჭა­ბუკს გული აუც­რუა: ვერა შენ­ზე ჭო­რა­ობს, - კო­წი­ას და­ხე­უ­ლი ფეხ­საც­მე­ლე­ბი­დან ფე­ხის თი­თე­ბი მო­უ­ჩან­სო... მას შემ­დეგ გაბ­რა­ზე­ბუ­ლი კონ­სტან­ტი­ნე ვე­რას აღარც კი და­ლა­პა­რა­კე­ბია... გა­ვი­და დრო. ჭი­ა­თუ­რა­ში მას­წავ­ლებ­ლობ­დნენ ვერა, რე­ბე­კა და გა­ლა­კტი­ო­ნის სატ­რფო - ოლია ოკუ­ჯა­ვა. ვე­რას ისევ უყ­ვარ­და კონ­სტან­ტი­ნე, თუმ­ცა ის უცხო­ე­თის ნის­ლებს იყო გა­და­ყო­ლი­ლი და გიმ­ნა­ზი­ის შემ­დეგ ვერა არც ენა­ხა. ვე­რას გა­ნუ­ქარ­ვე­ლი სიყ­ვა­რუ­ლის შე­სა­ხებ კარ­გად იცო­და რე­ბე­კამ და სკო­ლა­ში ხმა­მაღ­ლა კი­თხუ­ლობ­და ხოლ­მე კო­წი­ას უს­ტა­რებს, რომ მე­ტო­ქის­თვის გული და­ე­წყვი­ტა. მოგ­ვი­ა­ნე­ბით, ვერა ფსი­ქი­კუ­რად და­ა­ვად­და და მალე ისე გარ­და­იც­ვა­ლა, რომ კონ­სტან­ტი­ნეს­თვის თვა­ლიც არ მო­უკ­რავს... კონ­სტან­ტი­ნე, რო­გორც თა­რაშ ემ­ხვა­რი, სიკ­ვდი­ლის მომ­ტა­ნი დე­მო­ნი აღ­მოჩ­ნდა ვე­რა­სა და რე­ბე­კას­თვის. მათ ერ­თნა­ი­რად და­ას­რუ­ლეს სი­ცო­ცხლე...

- თუმ­ცა, ვე­რას­გან გან­სხვა­ვე­ბით, რე­ბე­კას ოც­ნე­ბა აუს­რულ­და...

- 1909 წელს კონ­სტან­ტი­ნეს ჭი­ა­თუ­რე­ლი მღვდლის, ისა­ია (ისა­აკ) ვა­შა­ძის ქა­ლიშ­ვი­ლი, რე­ბე­კა ვა­შა­ძე შე­უყ­ვარ­და ("ეს მე­ხუ­თე წე­ლია ერ­თმა­ნე­თი გვიყ­ვარს", - სწერ­და კონ­სტან­ტი­ნე სა­ცო­ლეს 1913 წელს). მოღ­წე­უ­ლია მრა­ვა­ლი უს­ტა­რი, რო­მელ­საც ახალ­გაზ­რდა მწე­რა­ლი სატ­რფოს პე­ტერ­ბურ­გი­დან, მოს­კო­ვი­დან, მი­უნ­ხე­ნი­დან, ბერ­ლი­ნი­დან, მა­ტა­რებ­ლი­დან თუ ტყვე­თა ბა­ნა­კი­დან უგ­ზავ­ნი­და (მათი ნა­წი­ლი მოგ­ვი­ა­ნე­ბით ბუ­ხარ­ში შე­უყ­რია და და­უწ­ვავს რე­ბე­კას). ამ გზით უმ­ტკი­ცებ­და სიყ­ვა­რულს, წუხ­და, რომ მარ­ტო და­ტო­ვა და თა­ვად ევ­რო­პას მი­ა­შუ­რა, პა­ტი­ე­ბას სთხოვ­და, ალერ­სით უწო­დებ­და რე­ბის, რე­ბი­კას, რე­ვე­კას, პე­ნე­ლო­პეს... აც­ნობ­და თა­ვი­სი ცხოვ­რე­ბის წვრილ­მა­ნებს: რო­დის იყო მთვრა­ლი, რა და­ლია - არა­ყი თუ კო­ნი­ა­კი, რო­გორ და­ი­წყო თამ­ბა­ქოს მო­წე­ვა, კე­ნიგსბერ­გში რო­გორ უბწ­კი­ნა ლო­ყა­ზე ვი­ღაც გერ­მა­ნელ­მა ქალ­მა... ჯვრის­წე­რის შემ­დე­გაც ძვე­ლე­ბუ­რი აღ­ტკი­ნე­ბი­თა და მი­ა­მი­ტო­ბით სწერ­და, რომ სწავ­ლას მალე და­ას­რუ­ლებ­და და მყის­ვე მას და­უბ­რუნ­დე­ბო­და. რამ­დე­ნი­მე ტექ­სტი ღია ბა­რათ­ზე აქვს და­წე­რი­ლი, რო­მელ­ზეც ნა­პო­ლე­ონ ბო­ნა­პარ­ტია გა­მო­სა­ხუ­ლი. უს­ტა­რე­ბის ტონი მხნე და მხი­ა­რუ­ლია, გუ­ლი­თა­დი, ხა­ლი­სი­ა­ნი. არ ჩანს ის პე­სი­მიზ­მი და მე­ლან­ქო­ლია, რაც მწე­რალს მოგ­ვი­ა­ნე­ბით და­ე­უფ­ლა და სი­ცო­ცხლის ბო­ლომ­დე გაჰ­ყვა. რე­ბე­კას მშობ­ლებს სა­სი­ძო არ მოს­წონ­დათ (რე­ბე­კას დედა, ანა ბა­რა­თაშ­ვი­ლი, მწე­რალ მა­რი­კა ბა­რა­თაშ­ვი­ლის მა­მი­და იყო). ისა­ი­ას შეძ­ლე­ბუ­ლი ოჯა­ხი ჰქონ­და, ხოლო კონ­სტან­ტი­ნე სა­ეჭ­ვო პერ­სპექ­ტი­ვის მა­რა­დი­უ­ლი სტუ­დენ­ტი იყო - ხელთ წიგ­ნი ეკა­ვა, ფული არ ჰქონ­და, პრაქ­ტი­კულ საქ­მეს გულს ვერ უდებ­და, იც­ვლი­და ქა­ლა­ქებ­სა და უნი­ვერ­სი­ტე­ტებს, ცხოვ­რობ­და სხვა­თა დახ­მა­რე­ბის ხარ­ჯზე. მაგ­რამ სატ­რფო­სად­მი სა­ო­ცარ თავ­და­დე­ბა­სა და ერ­თგუ­ლე­ბას იჩენ­და. იყო უაღ­რე­სად გულ­ღია, თა­ვა­ზი­ა­ნი და ყუ­რა­დღე­ბი­ა­ნი. ჯვრის­წე­რამ­დე რე­ბე­კას­გან ფულს არ იღებ­და, შემ­დეგ კი ყო­ველ წე­რილ­ში ფულ­ზე ჩი­ო­და. ერთხელ მას­წავ­ლე­ბელ­მა კონ­სტან­ტი­ნეს ვალ­ტერ სკო­ტის "აი­ვენ­გო" მის­ცა გა­სარ­ჩე­ვად, რომ­ლის ერთ-ერთ პერ­სო­ნაჟს რე­ბე­კა ჰქვია. რე­ბე­კას ხსე­ნე­ბა­ზე ყვე­ლა კონ­სტან­ტი­ნეს მი­ა­ჩერ­და. "გა­მა­წით­ლეს სა­ძაგ­ლად", - წერს მწე­რა­ლი. "ლან­დებ­თან ლა­ციც­ში" იგი თა­ვის რო­მა­ნულ ფა­თე­რა­კებ­ზე მოგ­ვი­თხრობს, ასა­ხე­ლებს გერ­მა­ნელ ქა­ლებს, ზოგს გა­თხო­ვილს, ზოგ­საც - გა­სა­თხო­ვარს, მაგ­რამ არა რე­ბე­კას. შე­იძ­ლე­ბა, რო­მე­ლი­მე მათ­გა­ნი რე­ა­ლუ­რად არც არ­სე­ბუ­ლა, მაგ­რამ ადელ­ჰა­ი­დე ლენცთან რო­მა­ნი მარ­თა­ლი უნდა იყოს, რად­გან ეს ასუ­ლი ძა­ლი­ან ჰგავს ელ­ლენ რონ­სერს ("მთვა­რის მო­ტა­ცე­ბა").

- ამ სიყ­ვა­რულ­მა რე­ბე­კას მშობ­ლე­ბის სი­ჯი­უ­ტეც და­ა­მარ­ცხა?

- 1914 წელს რე­ბე­კა­სა და კონ­სტან­ტი­ნეს თა­ვად ისა­ი­ამ დას­წე­რა ჯვა­რი. წყვი­ლი გერ­მა­ნი­ა­ში წა­ვი­და. იქ ორი­ვე და­ა­პა­ტიმ­რეს, რო­გორც რუ­სე­თის მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბი. გერ­მა­ნე­ლებს რე­ბე­კა ებ­რა­ე­ლი ეგო­ნათ - სა­ხე­ლი­სა და მა­მის სა­ხე­ლის გამო. მოგ­ვი­ა­ნე­ბით, რე­ბე­კაც სო­ცი­ა­ლისტ-ფე­დე­რა­ლის­ტი გახ­და, თუმ­ცა კონ­სტან­ტი­ნე უშ­ლი­და, - პარ­ტი­უ­ლო­ბა ქალს არ სჭირ­დე­ბაო. რე­ბე­კას უმ­ცრო­სი ძმე­ბი - სი­მო­ნი და და­ვი­თი ფე­დე­რა­ლიზმს ერ­თგუ­ლებ­დნენ. როცა წი­თელ­მა ნი­აღ­ვარ­მა წა­ლე­კა სა­ქარ­თვე­ლო, მათ ევ­რო­პას შე­ა­ფა­რეს თავი. და­ვი­თი გერ­მა­ნი­ა­ში ცხოვ­რობ­და და იქვე გარ­და­იც­ვა­ლა, ხოლო სი­მო­ნი უცხო­ე­თის ცას ვერ შე­ე­გუა და სამ­შობ­ლო­ში დაბ­რუნ­და. ბოლ­შე­ვი­კებ­მა უცხო­ეთ­ში გა­დახ­ვე­წა არ აპა­ტი­ეს და დახ­ვრი­ტეს. რე­ბე­კა გა­ლა­კტი­ო­ნის პირ­ველ მე­უღ­ლეს­თან - ოლია ოკუ­ჯა­ვას­თან მე­გობ­რობ­და. მოღ­წე­უ­ლია რე­ბე­კას გარ­დაც­ვა­ლე­ბის გამო ჭი­ა­თუ­რა­ში გაგ­ზავ­ნი­ლი, გა­ლა­კტი­ო­ნის სამ­ძიმ­რის დე­პე­შა. 1918 წელს რე­ბე­კა­სა და კონ­სტან­ტი­ნეს ქა­ლიშ­ვი­ლი, ნა­თე­ლა შე­ე­ძი­ნათ. როცა კონ­სტან­ტი­ნეს შვი­ლის და­ბა­დე­ბა ახა­რეს, სი­მამ­რის ოჯახ­ში იყო. აღელ­ვე­ბულ­მა, ლამ­პის ცხელ შუ­შას აკო­ცა და ტუ­ჩე­ბი და­იწ­ვა. მღვდელს გა­ე­ცი­ნა, სი­ძის საქ­ცი­ე­ლი კი არ მო­ე­წო­ნა.

- რა გახ­და ცოლ-ქმრის და­შო­რე­ბის მი­ზე­ზი?

- რამ­დე­ნი­მე თვე­ში მწე­რა­ლი გერ­მა­ნი­ა­ში გა­ემ­გზავ­რა, ერთი წლის შემ­დეგ უკან დაბ­რუნ­და და მე­უღ­ლეს კა­ტე­გო­რი­უ­ლად მოს­თხო­ვა ბერ­ლინ­ში წას­ვლა. რე­ბე­კამ და სი­დედრ-სი­მამრმა უარი თქვეს, - ომია, ქვე­ყა­ნა იქ­ცე­ვა, ძუ­ძუ­თა ბავ­შვი­ა­ნი ქალი სად უნდა წა­ვი­დე­სო?! კონ­სტან­ტი­ნე გა­ჯი­უტ­და, მაგ­რამ რე­ბე­კა ვერ და­ი­თან­ხმა. ეს ფაქ­ტი ძა­ლი­ან ჰგავს თა­რა­შის სი­ჯი­უ­ტეს თა­მა­რის მიერ თმის შეჭ­რის გამო. 1919 წლი­დან, ფაქ­ტობ­რი­ვად, მათი ხან­მოკ­ლე ცოლ­ქმრო­ბა შე­წყდა - კონ­სტან­ტი­ნე ბერ­ლინ­ში დაბ­რუნ­და, რე­ბე­კა კი ჭი­ა­თუ­რა­ში დარ­ჩა; სკო­ლა­ში ქარ­თულ და რუ­სულ ენებს ას­წავ­ლი­და. მალე ქვე­ყა­ნა უა­რე­სად აი­რია - კონ­სტან­ტი­ნეს ბოლ­შე­ვი­კე­ბი სდევ­ნიდ­ნენ, არც მღვდლის ოჯახს ადგა კარ­გი დღე - წა­არ­თვეს სახ­ლი, წის­ქვი­ლი, ჩა­მო­არ­თვეს მი­წე­ბი, აუკ­რძა­ლეს მღვდელმსა­ხუ­რე­ბა. კონ­სტან­ტი­ნე მე­უღ­ლეს სწერ­და: "შენს თვა­ლებ­ში მე მე­გუ­ლე­ბა ჩემი მზე­გარ­დაც­ვლი­ლი სი­ჭა­ბუ­კე". 1925 წელს "დი­ო­ნი­სოს ღი­მი­ლი" გა­უგ­ზავ­ნა. რე­ბე­კამ რო­მან­ზე რე­ცენ­ზია და­წე­რა. თით­ქოს ძვე­ლი წყე­ნა და­ვი­წყე­ბას ეძ­ლე­ო­და, მაგ­რამ რამ­დე­ნი­მე თვე­ში მწე­რა­ლი და­ა­პა­ტიმ­რეს. კონ­სტან­ტი­ნეს გა­და­კარ­გვამ, სევ­დამ და დეპ­რე­სი­ამ ქალს ფსი­ქი­კა შე­ურ­ყია... იგი 41 წლის ასაკ­ში ჭი­ა­თუ­რა­ში გარ­და­იც­ვა­ლა, იქვე დაკ­რძა­ლეს. კონ­სტან­ტი­ნე დაკ­რძალ­ვას არ დას­წრე­ბია, მაგ­რამ მა­შინ წერ­და "მთვა­რის მო­ტა­ცე­ბის" პირ­ველ სტრი­ქო­ნებს და მისი სი­ჭა­ბუ­კის ოც­ნე­ბა აღ­დგა ქე­რათ­მი­ან, ცის­ფერ­თვა­ლა თა­მარ შარ­ვა­ში­ძის სევ­დი­ან სა­ხე­ში. ამის შემ­დეგ ქრე­ბა რე­ბე­კა კონ­სტან­ტი­ნეს მეხ­სი­ე­რე­ბი­დან, თით­ქოს არც არა­სო­დეს არ­სე­ბუ­ლი­ყო...

- რე­ბე­კას გარ­დაც­ვა­ლე­ბამ "მთვა­რის მო­ტა­ცე­ბის" დას­რუ­ლე­ბა და­აჩ­ქა­რა, რომ­ლის წე­რაც საკ­მა­ოდ გა­უ­ხან­გრძლივ­და მწე­რალს...

- "მთვა­რის მო­ტა­ცე­ბის" წე­რი­სას მწე­რა­ლი მარ­ტო ცხოვ­რობ­და და მხო­ლოდ თა­ვის გმირ­თა ლან­დებს ეხ­მი­ა­ნე­ბო­და. თა­ვი­სუ­ფალ მო­აზ­როვ­ნეს ცოლი არ უნდა ჰყავ­დეს, ფრინ­ვე­ლი მარ­ტო უნდა ფრენ­დე­სო, - ამ­ბობ­და ნიც­შე, იმე­ო­რებ­და კონ­სტან­ტი­ნე და მისი გმი­რე­ბიც ეულ ცხოვ­რე­ბას არ­ჩევ­დნენ ოჯა­ხურ სით­ბო­სა თუ სიმ­ყუდ­რო­ვეს.

- მაგ­რამ ეს ეტა­პიც დას­რულ­და და კონ­სტან­ტი­ნე გამ­სა­ხურ­დი­ამ მას­ზე 23 წლით ახალ­გაზ­რდა მი­რან­და ფა­ლა­ვან­დიშ­ვი­ლი შე­ირ­თო ცო­ლად...

- გა­მორ­ჩე­უ­ლი სი­ლა­მა­ზი­სა და ბუ­ნე­ბის ასულს, მი­რან­დას მა­თი­კო ერ­ქვა, ია­და­საც ეძახ­დნენ; მი­რან­დად კონ­სტან­ტი­ნემ "მო­ნათ­ლა" - ალ­ბათ, შექ­სპი­რის მი­ხედ­ვით. მწე­რალ­მა ის გერ­მა­ნულ სკო­ლა­ში გა­იც­ნო, სა­დაც თა­ვად ას­წავ­ლი­და. მი­რან­და რეპ­რე­სი­რე­ბულ­თა ოჯა­ხი­დან იყო, მამა - ნი­კო­ლო­ზი 1924 წელს დახ­ვრი­ტეს, რო­გორც თა­ვა­დი. დე­დაც მალე გარ­და­იც­ვა­ლა. ძმა მე­ო­რე მსოფ­ლიო ომში და­ი­ღუ­პა. ძვე­ლი ტრა­დი­ცი­ის მი­ხედ­ვით, კონ­სტან­ტი­ნე ხე­ლის სა­თხოვ­ნე­ლად მი­რან­დას ბე­ბი­ას ეახ­ლა, მაგ­რამ გაწ­ბი­ლე­ბუ­ლი დარ­ჩა. შე წუწ­კო, ლა­მის ჩემი ასა­კი­სა ხარ და ამ ან­გე­ლოზს რო­გორ გა­გა­ტა­ნო?! - მკაც­რად უპა­სუ­ხა ქალ­ბა­ტონ­მა და ოჯა­ხის წევ­რებს მი­მარ­თა - სტუ­მა­რი გა­ა­ცი­ლე­თო. 1935 წელს 44 წლის კონ­სტან­ტი­ნე და მი­რან­და მა­ინც და­ქორ­წინ­დნენ.

- ცნო­ბი­ლია, რომ ცოლ-ქმარს კონ­ფლიქ­ტიც ხში­რად ჰქონ­და...

- კონ­სტან­ტი­ნეს, რო­გორც ყვე­ლა დიდ ხე­ლო­ვანს, რთუ­ლი ხა­სი­ა­თი ჰქონ­და. სა­ში­ნე­ლი დრო, რო­მე­ლიც მარ­ყუ­ჟი­ვით ყელ­ზე ეხ­ვე­ო­და, კი­დევ უფრო უწე­წდა ფსი­ქი­კას. მის მძი­მე ცხოვ­რე­ბას მი­რან­და მარ­თლაც მფარ­ველ ან­გე­ლო­ზად მო­ევ­ლი­ნა. მარ­ტო­ო­ბამ, შე­მოქ­მე­დე­ბით­მა პრო­ცეს­მა, ეპო­ქის კოშ­მარ­მა მწე­რალს მკაც­რი ხა­სი­ა­თი ჩა­მო­უ­ყა­ლი­ბა. ეს თავს იჩენ­და ცხოვ­რე­ბი­სე­ულ წვრილ­მა­ნებ­ში, ხელ­მომ­ჭირ­ნე­ო­ბა­ში, პე­დან­ტურ სი­ზუს­ტე­ში, ცოლ­ქმრულ ურ­თი­ერ­თო­ბა­ში, რა­საც თავ­და­პირ­ვე­ლად კონ­ფლიქ­ტე­ბიც მოს­დევ­და. ახალ­გაზ­რდა მი­რან­და ეჭ­ვი­ა­ნობ­და, - ალ­ბათ საყ­ვარ­ლე­ბი ჰყავს და იმი­ტომ მო­დის სახ­ლში ასე გვი­ა­ნო.

- მწერ­ლის ქა­ლიშ­ვი­ლი და მი­რან­და თუ იც­ნობ­დნენ ერ­თმა­ნეთს?

- 1936 წელს ცოლ-ქმარს ქა­ლიშ­ვი­ლი - თა­მა­რი შე­ე­ძი­ნათ, 1939 წელს კი - ზვი­ა­დი. კონ­სტან­ტი­ნე ახა­ლი და­ო­ჯა­ხე­ბუ­ლი იყო, როცა სა­შუ­ა­ლო სკო­ლა და­ას­რუ­ლა და ჭი­ა­თუ­რი­დან ჩა­მო­ვი­და მისი უფ­რო­სი ქა­ლიშ­ვი­ლი ნა­თე­ლა. მი­რან­და და ნა­თე­ლა თით­ქმის ტო­ლე­ბი იყ­ვნენ. უდედ­მა­მოდ აღ­ზრდი­ლი ნა­თე­ლას და­ნახ­ვა­ზე მი­რან­და ატირ­და, ნა­თე­ლა­საც ცრემ­ლე­ბი მო­ე­ძა­ლა. მი­რან­და ყვე­ლა­ნა­ი­რად ცდი­ლობ­და, ნა­თე­ლას უდე­დო­ბა არ ეგ­რძნო. ნა­თე­ლას უთ­ქვამს, - ფული რომ მჭირ­დე­ბო­და, მა­მას ვერ ვე­უბ­ნე­ბო­დი, მი­რან­დას ვთხოვ­დი ხოლ­მეო. ერთხელ ეს კონ­სტან­ტი­ნეს გა­ე­გო და ცოლ­ზე გაბ­რა­ზე­ბუ­ლა, - ვერ გა­ვი­გე, ნა­თე­ლა შენი შვი­ლია თუ ჩე­მიო. კონ­სტან­ტი­ნეს თა­ვი­სე­ბუ­რი წარ­მოდ­გე­ნა ჰქონ­და ქა­ლის გა­ნათ­ლე­ბა­ზე. არ მოს­წონ­და, მი­რან­და უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში რომ სწავ­ლობ­და, ეუბ­ნე­ბო­და - ჯო­ბია, ოჯახს მი­ხე­დოო. მი­რან­დამ ეკო­ნო­მი­კუ­რი ფა­კულ­ტე­ტი და­ამ­თავ­რა, მაგ­რამ არ­სად უმ­სა­ხუ­რია. მე­უღ­ლეს ლი­ტე­რა­ტუ­რულ მუ­შა­ო­ბა­ში ეხ­მა­რე­ბო­და, თარ­გმნი­და, უვ­ლი­და ოჯახ­სა და შვი­ლებს, მას­პინ­ძლობ­და სტუმ­რებს, მოგ­ზა­უ­რობ­და სა­ზღვარ­გა­რეთ. მხო­ლოდ ერთხელ იყო მე­უღ­ლეს­თან ერ­თად სა­მოგ­ზა­უ­როდ გერ­მა­ნი­ა­ში, მა­ნამ­დე მწე­რალს არ აძ­ლევ­დნენ უცხო­ეთ­ში წას­ვლის უფ­ლე­ბას. რო­გორც ზვი­ა­დი იგო­ნებ­და, დე­დამ მას მუ­სი­კი­სა და ხე­ლოვ­ნე­ბის სიყ­ვა­რუ­ლი და ქა­ლი­სად­მი რა­ინ­დუ­ლი თაყ­ვა­ნის­ცე­მა ჩა­უ­ნერ­გა.

- რო­გორც ცნო­ბი­ლია, მი­რან­დაც უდ­რო­ოდ გარ­და­იც­ვა­ლა...

- მი­რან­და ამ ქვე­ყა­ნას 56 წლის ასაკ­ში გა­შორ­და - უკვე მე­სა­მე სტა­დი­ა­ში გა­და­სუ­ლი სიმ­სივ­ნე აღ­მო­აჩ­ნდა. ტკი­ვი­ლებს უხ­მოდ იტან­და სნე­უ­ლი. "კოლ­ხუ­რი კოშ­კის" ეზო­ში დაკ­რძა­ლეს 1970 წელს ის, ვი­საც მწე­რალ­მა თა­ვი­სი მრა­ვალ­წლი­ა­ნი შრო­მის ნა­ყო­ფი - "და­ვით აღ­მა­შე­ნე­ბე­ლი" უძღვნა. მი­რან­და დი­ლით გარ­და­იც­ვა­ლა. ზვი­ა­დი ექი­მის ჩა­მო­საყ­ვა­ნად რუ­სეთ­ში იყო წა­სუ­ლი. ეგო­ნათ, კონ­სტან­ტი­ნეს ჯერ კი­დევ ეძი­ნა, ის კი სა­წერ მა­გი­დას­თან იჯდა და წერ­და. როცა მი­რან­დას სიკ­ვდი­ლი აუ­წყეს, ფეხ­ზე წა­მო­იჭ­რა, კა­ლა­მი ხე­ლი­დან გა­უ­ვარ­და. ქან­ცმი­ლე­უ­ლი ისევ სკამ­ზე და­ეშ­ვა და დიდ­ხანს იყო გა­რინ­დე­ბუ­ლი. შემ­დეგ მე­უღ­ლის ცხე­დარ­თან მი­ვი­და და ცხა­რედ ატირ­და. მი­რან­და აქ, ეზო­ში უნდა და­იკ­რძა­ლო­სო, - უთხრა ახ­ლობ­ლებს. პან­თე­ო­ნი უხ­სე­ნეს. ჩემი პან­თე­ო­ნი იქ არის, სა­დაც და­ვი­მარ­ხე­ბიო, - უპა­სუ­ხა... მი­რან­დას და­ღუპ­ვის შემ­დეგ ისევ დეპ­რე­სი­ამ და­რია ხელი. ში­ნი­დან არ გა­მო­დი­ო­და, არა­ვის ნახ­ვა არ სურ­და, მდუ­მა­რედ იჯდა სა­წერ მა­გი­დას­თან, სი­გა­რეტს ეწე­ო­და, დრო­დად­რო წერ­და და კი­თხუ­ლობ­და ან ფან­ჯრი­დან გაჰ­ყუ­რებ­და გა­ძარ­ცულ ხე­ებს...

შო­რე­ნა ლა­ბა­ძე

ჟურ­ნა­ლი "გზა"

(გა­მო­დის ხუთ­შა­ბა­თო­ბით)