ქარ­თვე­ლებ­სა და აფხა­ზებს შო­რის ძმა­თამ­კვლე­ლი ომის შემ­დეგ ჩვენ შო­რის თით­ქოს გა­და­უ­ლა­ხა­ვი უფსკრუ­ლი გაჩ­ნდა. ნელ-ნელა ქრე­ბო­და თბი­ლის­სა და სო­ხუმს შო­რის დი­ა­ლო­გის და­წყე­ბის იმე­დიც. ამი­ტომ, რო­დე­საც სა­ქარ­თვე­ლოს პრე­მი­ერ-მი­ნის­ტრმა, ბი­ძი­ნა ივა­ნიშ­ვილ­მა, აფხა­ზე­თის გავ­ლით სარ­კი­ნიგ­ზო მი­მოს­ვლის აღ­დგე­ნის სა­კი­თხი წა­მოჭ­რა, ქარ­თვე­ლი სა­ზო­გა­დო­ე­ბის დიდი ნა­წი­ლი მი­ე­სალ­მა ამ ინი­ცი­ა­ტი­ვას, რად­გან გაჩ­ნდა იმე­დი ორ მო­ნა­თე­სა­ვე ხალ­ხს შო­რის ჩა­ტე­ხი­ლი ხი­დის აღ­დგე­ნი­სა. თუმ­ცა ექ­სპერტთა აზრი ამ სა­კი­თხზე ორად გა­ი­ყო: ზოგი ფიქ­რობს, რომ ამ რკი­ნიგ­ზის აღ­დგე­ნა უშუ­ა­ლოდ სა­ქარ­თვე­ლოს ინ­ტე­რე­სებ­ში არ შე­დის... გვე­სა­უბ­რე­ბა ეკო­ნო­მი­კის მეც­ნი­ე­რე­ბა­თა დოქ­ტო­რი, პრო­ფე­სო­რი ლადო პა­პა­ვა:

- "და­ნა­შა­უ­ლებ­რი­ვი, ან­ტი­სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­რი­ვი, ან­ტი­ქარ­თუ­ლი აქტი" - ასე შე­ა­ფა­სა მი­ხე­ილ სა­ა­კაშ­ვილ­მა პრე­მი­ერ-მი­ნის­ტრის ინი­ცი­ა­ტი­ვა. მისი თქმით, ამ ტი­პის ქმე­დე­ბე­ბით რუ­სეთს ეზ­რდე­ბა მო­ტი­ვა­ცია იმი­სა, რომ აფხა­ზე­თის ოკუ­პა­ცია და­კა­ნონ­დეს. რა შე­იძ­ლე­ბა ით­ქვას ამ შე­ფა­სე­ბა­ზე?

- სა­ა­კაშ­ვი­ლი თვი­თონ არის "და­ნა­შა­უ­ლებ­რი­ვი და ან­ტი­სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­რი­ვი" პო­ლი­ტი­კო­სი. რუ­სე­თის ინ­ტე­რე­სებ­ში თვი­თონ სა­ა­კაშ­ვი­ლი შე­დის, იმი­ტომ, რომ მან სე­რი­ო­ზუ­ლი რუ­სუ­ლი კა­პი­ტა­ლი შე­მო­იყ­ვა­ნა სა­ქარ­თვე­ლო­ში, რუ­სუ­ლი ჯარი ჩაგ­ვი­ყე­ნა აფხა­ზეთ­სა და სა­მა­ჩაბ­ლო­ში, მოს­კო­ვი კი აი­ძუ­ლა, ცხინ­ვა­ლი­სა და სო­ხუ­მის და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბა ეღი­ა­რე­ბი­ნა. თა­ნაც, სა­ა­კაშ­ვი­ლი კონ­სტი­ტუ­ცი­უ­რად ჩვე­ნი პრე­ზი­დენ­ტი უკვე აღარ არის, მას მით­ვი­სე­ბუ­ლი აქვს ეს წო­დე­ბა, რად­გან საპ­რე­ზი­დენ­ტო ვადა 20 იან­ვარს გა­უ­ვი­და. რაც შე­ე­ხე­ბა აფხა­ზე­თის გავ­ლით სარ­კი­ნიგ­ზო მი­მოს­ვლის აღ­დგე­ნას, ჩემი და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა უშუ­ა­ლოდ ამ რკი­ნიგ­ზის მი­მართ უარ­ყო­ფი­თია, რად­გან მის აღ­დგე­ნას მოჰ­ყვე­ბა რუ­სე­თის რო­ლის გაძ­ლი­ე­რე­ბა კავ­კა­სი­ა­ში და, ამას­თა­ნა­ვე, სომ­ხე­თის ინ­ტე­რე­სე­ბის რე­ა­ლი­ზა­ცი­აც. მარ­თა­ლია, ჩვენ კე­თილ­მე­ზობ­ლუ­რი და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა გვაქვს სომ­ხეთ­თან და მზად ვართ, მისი ინ­ტე­რე­სე­ბი და­ვიც­ვათ რე­გი­ონ­ში, მაგ­რამ სა­კი­თხი ასე დგე­ბა: რას მო­უ­ტანს სა­ქარ­თვე­ლოს ეს რკი­ნიგ­ზა? თუ გა­ვით­ვა­ლის­წი­ნებთ, რომ ქარ­თულ-რუ­სუ­ლი სა­ვაჭ­რო ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბი სრუ­ლად აღ­დგე­ნი­ლი არ არის, შე­იძ­ლე­ბა ით­ქვას, რომ ჩვენს ეკო­ნო­მი­კას ის დი­დად არ წა­ად­გე­ბა. ამ რკი­ნიგ­ზამ შე­იძ­ლე­ბა ეფექ­ტი მოგ­ვცეს მხო­ლოდ ერთი მი­მარ­თუ­ლე­ბით: ეს არის "ბორ­ჯო­მის" ტრან­სპორ­ტი­რე­ბა. რაც შე­ე­ხე­ბა ღვი­ნოს, ძნე­ლი წარ­მო­სად­გე­ნია, რომ ღვი­ნის ექ­სპორ­ტმა იმ დო­ნეს მი­აღ­წი­ოს, რო­გო­რიც 2006 წლამ­დე იყო. ეს გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლია იმით, რომ რუ­სე­თის ბა­ზარ­ზე ძა­ლი­ან დიდი კონ­კუ­რენ­ცი­აა, ხოლო რუსი მომ­ხმა­რე­ბე­ლი მა­ინ­ცდა­მა­ინც არ არის ღვი­ნო­ზე ორი­ენ­ტი­რე­ბუ­ლი. ამას­თა­ნა­ვე, ამ რკი­ნიგ­ზის გახ­სნამ შე­იძ­ლე­ბა პრობ­ლე­მე­ბი შეგ­ვიქ­მნას ჩვენს პარტნი­ო­რებ­თან.

- კონ­კრე­ტუ­ლად, რო­მელ პარტნი­ო­რებ­თან?

- უწი­ნა­რეს ყოვ­ლი­სა, აზერ­ბა­ი­ჯან­თან, რად­გან აზერ­ბა­ი­ჯა­ნულ­მა არა­სამ­თავ­რო­ბო სექ­ტორ­მა, რო­მე­ლიც ძა­ლი­ან ახ­ლო­საა ოფი­ცი­ა­ლურ წრე­ებ­თან, ამ ინი­ცი­ა­ტი­ვის გახ­მო­ვა­ნე­ბის­თა­ნა­ვე მკვეთ­რად უარ­ყო­ფი­თი გან­ცხა­დე­ბა გა­ა­კე­თა. აუ­ცი­ლებ­ლად უნდა გა­ვით­ვა­ლის­წი­ნოთ, რომ სომ­ხე­თი არ არის ეკო­ნო­მი­კურ ბლო­კა­და­ში: მას აქვს რუ­სეთ­თან ავ­ტო­სატ­რან­სპორ­ტო კავ­ში­რი სა­ქარ­თვე­ლოს გავ­ლით და სარ­კი­ნიგ­ზო და სა­ზღვაო კავ­ში­რი, რო­მე­ლიც გა­დის ფო­თის პორ­ტი­დან. ჩვენ დაგ­ვჭირ­დე­ბა დე­ტა­ლუ­რად ავუხ­სნათ აზერ­ბა­ი­ჯა­ნე­ლებს, რომ სომ­ხე­თი ბლო­კა­და­ში ისე­დაც არ არის და ეს რკი­ნიგ­ზა არ შე­ე­ხე­ბა სომ­ხე­თის ბლო­კა­დის მოხ­სნას. სა­მა­გი­ე­როდ, ამ რკი­ნიგ­ზის გახ­სნას ძა­ლი­ან დიდი მნიშ­ვნე­ლო­ბა აქვს რუ­სე­თი­სა და სომ­ხე­თი­სათ­ვის, ვი­ნა­ი­დან სომ­ხე­თი რუ­სე­თის მთა­ვა­რი ფორ­პოს­ტია ამ რე­გი­ონ­ში - ამას თვი­თონ რუ­სე­ბიც აღი­ა­რე­ბენ. რუ­სე­თი აკონ­ტრო­ლებს სომ­ხე­თის ეკო­ნო­მი­კის უმე­ტეს ნა­წილს. იქ თით­ქმის ყვე­ლა მსხვი­ლი ობი­ექ­ტის მე­სა­კუთ­რე­ნი რუ­სუ­ლი კომ­პა­ნი­ე­ბი არი­ან. ნუ დაგ­ვა­ვი­წყდე­ბა ისიც, რომ სომ­ხე­თის რკი­ნიგ­ზა დღეს უკვე რუ­სე­თის ხელ­შია. რუ­სეთ­მა სა­ხე­ლი შე­უც­ვა­ლა ამ რკი­ნიგ­ზას და "სამ­ხრეთ კავ­კა­სი­ის რკი­ნიგ­ზა" და­არ­ქვა, რაც თა­ვის­თა­ვად ღი­მი­ლის­მომ­გვრე­ლია - რო­გორ შეძ­ლე­ბა სომ­ხე­თის რკი­ნიგ­ზის მო­ნაკ­ვე­თი მი­ვიჩ­ნი­ოთ სამ­ხრეთ კავ­კა­სი­ის რკი­ნიგ­ზად? მაგ­რამ ამით რუ­სეთ­მა გა­მო­ხა­ტა ამ­ბი­ცია, რომ შემ­დეგ უკვე სა­ქარ­თვე­ლოს რკი­ნიგ­ზის ჩაყ­ლაპ­ვა სურს. სა­ქარ­თვე­ლოს რკი­ნიგ­ზას კი ჩვენ­თვის პრინ­ცი­პუ­ლი მნიშ­ვნე­ლო­ბა აქვს, რად­გან თუ ჩვე­ნი ქვე­ყა­ნა არის სატ­რან­სპორ­ტო დე­რე­ფა­ნი, არ შე­იძ­ლე­ბა მის რკი­ნიგ­ზას ვინ­მე სხვა აკონ­ტრო­ლებ­დეს. გარ­და ამი­სა, სა­კი­თხი შე­სა­თან­ხმე­ბე­ლია ჩვენს ამე­რი­კელ კო­ლე­გებ­თან - სურთ კი მათ, რომ ჩვენს რე­გი­ონ­ში რუ­სე­თის როლი გაძ­ლი­ერ­დეს? თა­ნაც, რუ­სეთ-სა­ქარ­თვე­ლოს რკი­ნიგ­ზის გახ­სნით და­ზა­რალ­დე­ბა ფოთი - სარ­კი­ნიგ­ზო ტვირ­თე­ბი, რო­მე­ლიც დღეს ფო­თი­დან გა­დის, ფო­თის პორტზე აღარ გა­ივ­ლის. თუ ამ ყო­ვე­ლი­ვეს გა­ვით­ვა­ლის­წი­ნებთ, სა­ქარ­თვე­ლოს­თვის ეს რკი­ნიგ­ზა უფრო ზა­რა­ლის მომ­ტა­ნია, ვი­ნა­ი­დან და­ძა­ბავს ურ­თი­ერ­თო­ბას ისეთ მნიშ­ვნე­ლო­ვან პარტნი­ორ­თან რე­გი­ონ­ში, რო­გო­რიც აზერ­ბა­ი­ჯა­ნია, და გლო­ბა­ლურ პარტნი­ორ­თან, რო­გო­რიც არის აშშ.

- ბა­ტო­ნო ლადო, თუ აქვს ამ რკი­ნიგ­ზის აღ­დგე­ნას და­დე­ბი­თი მხა­რე­ე­ბი და თუ შე­უ­წყობს ის ხელს ქარ­თულ-აფხა­ზუ­რი ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბის დათ­ბო­ბას?

- რო­გორც გი­თხა­რით, მისი აღ­დგე­ნით, პირ­ველ რიგ­ში, ერე­ვა­ნი და მოს­კო­ვი არი­ან და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი, მაგ­რამ თბი­ლი­სის­თვის ის შე­იძ­ლე­ბა აღ­მოჩ­ნდეს საკ­მა­ოდ წარ­მა­ტე­ბუ­ლი პრო­ექ­ტი, თუკი რა­ღაც ძა­ლი­ან მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნის სა­ნაც­ვლოდ გა­იხ­სნე­ბა. ახლა ქარ­თვე­ლე­ბი­სა და აფხა­ზე­ბის ურ­თი­ერ­თო­ბა­ზეც ვი­სა­უბ­როთ: რო­გორ უნდა შე­უ­წყოს ამ რკი­ნიგ­ზამ ხელი ჩვენს ურ­თი­ერ­თო­ბებს, როცა ოკუ­პა­ცი­ის შე­სა­ხებ კა­ნონ­ში საკ­მა­ოდ მკაც­რი შე­ზღუდ­ვე­ბი გვაქვს შე­ტა­ნი­ლი? ჩვენ უარი არ უნდა ვთქვათ ოკუ­პა­ცი­ის კა­ნონ­ზე, მაგ­რამ ადა­მი­ა­ნე­ბის გა­და­ად­გი­ლე­ბის რე­ჟი­მი უნდა შე­იც­ვა­ლოს. ეს სა­კი­თხი თუ არ გა­და­წყდა, ქარ­თულ-აფხა­ზურ ურ­თი­ერ­თო­ბებს რკი­ნიგ­ზის აღ­დგე­ნა კი არა, ვე­რა­ფე­რი უშ­ვე­ლის. სხვა­თა შო­რის, მე დე­კემ­ბერ­ში გახ­ლდით ლონ­დონ­ში, სა­დაც ქარ­თულ-აფხა­ზუ­რი შეხ­ვედ­რე­ბი იმარ­თე­ბო­და. იქ აფხა­ზე­ბი ხაზს უს­ვამ­დნენ იმას, რომ ამ რკი­ნიგ­ზის გახ­სნა ქარ­თვე­ლე­ბის ინ­ტე­რე­სებ­შია. იქ მე მკა­ფი­ოდ გან­ვუ­ცხა­დე, რომ ეს ქარ­თვე­ლე­ბის ინ­ტე­რე­სი არ არის. რომ შე­ვა­ჯა­მოთ, ამ რკი­ნიგ­ზის უპი­რო­ბოდ გახ­სნა ძა­ლი­ან დიდი შეც­დო­მა იქ­ნე­ბა თუნ­დაც იმი­ტომ, რომ ამით და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი არი­ან მოს­კო­ვი, ერე­ვა­ნი და თე­ი­რა­ნი, სა­მა­გი­ე­როდ, ამ სა­კი­თხზე კი­თხვე­ბი აქვს სო­ხუმს, აღი­ზი­ა­ნებს ბა­ქოს და ჯერ­ჯე­რო­ბით ბუნ­დო­ვა­ნია ვა­შინგტო­ნის პო­ზი­ცი­აც.

- სხვა­თა შო­რის, აშშ-ის ეროვ­ნულ-დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი ინ­სტი­ტუ­ტის დაკ­ვე­თით ჩა­ტარ­და კვლე­ვა, სა­დაც ჩვე­ნი მო­სახ­ლე­ო­ბის 68 პრო­ცენ­ტმა მხა­რი და­უ­ჭი­რა ამ რკი­ნიგ­ზის აღ­დგე­ნას.

- მოდი, ამ­დაგ­ვარ კვლე­ვებს ნუ გა­ვა­ფე­ტი­შებთ, თა­ნაც, მო­სახ­ლე­ო­ბის დიდ ნა­წილს სა­ერ­თოდ არ ეს­მის, რა­ზეა ლა­პა­რა­კი. ზო­გი­ერთს ჰგო­ნია, რომ ეს რკი­ნიგ­ზა აფხა­ზებ­თან შეგ­ვა­რი­გებს, ზოგს კი ჰგო­ნია, რომ მოს­კოვ­ში ივ­ლის. ხომ უნდა ვი­ფიქ­როთ, გაგ­ვა­ტა­რე­ბენ კი ამ ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე?

- და­სას­რულ, ბა­ტო­ნო ლადო, ჩვენს სა­ში­ნაო პრობ­ლე­მებ­ზეც უნდა გკი­თხოთ: რას ფიქ­რობთ ვანო მე­რა­ბიშ­ვი­ლის მო­საზ­რე­ბა­ზე, რომ ქვე­ყა­ნა­ში სე­რი­ო­ზუ­ლი სა­ბი­უ­ჯე­ტო კრი­ზი­სია მო­სა­ლოდ­ნე­ლი?

- მე სა­ქარ­თვე­ლო­ში თით­ქმის ყვე­ლა ეკო­ნო­მისტს ვიც­ნობ, მაგ­რამ ეკო­ნო­მისტს, რომ­ლის სა­ხე­ლი და გვა­რია ვანო მე­რა­ბიშ­ვი­ლი - არა. მკი­თხველს უნდა შე­ვახ­სე­ნოთ, რომ გა­სუ­ლი წლის ზა­ფხულ­ში, როცა პარ­ლა­მენ­ტში ვანო მე­რა­ბიშ­ვი­ლის მთავ­რო­ბის ნდო­ბის სა­კი­თხი იხი­ლე­ბო­და, პრე­მი­ერ-მი­ნის­ტრო­ბის კან­დი­დატ­მა მე­რა­ბიშ­ვილ­მა გა­ნა­ცხა­და, სტა­ტის­ტი­კას, რი­ცხვებს არ ვენ­დო­ბი და არ ვი­ყე­ნე­ბო. გა­სა­ო­ცა­რია, პრე­მი­ერ-მი­ნის­ტრ მე­რა­ბიშ­ვილს თურ­მე სტა­ტის­ტი­კა არ სჭირ­დე­ბო­და, ხოლო ოპო­ზი­ცი­ო­ნე­რი მე­რა­ბიშ­ვი­ლი სტა­ტის­ტი­კის ენით ალა­პა­რაკ­და! დღეს სა­ქარ­თვე­ლოს ეკო­ნო­მი­კა­ში შექ­მნი­ლი მდგო­მა­რე­ო­ბა არის შე­დე­გი იმ მმარ­თვე­ლო­ბი­სა, რო­მე­ლიც წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში გვქონ­და. ეკო­ნო­მი­კას გარ­კვე­უ­ლი ინერ­ცი­უ­ლო­ბა ახა­სი­ა­თებს, აქ არ არ­სე­ბობს ისე­თი ჯა­დოს­ნუ­რი ჯოხი, რომ­ლის ერთი დაქ­ნე­ვით ვი­თა­რე­ბას რა­დი­კა­ლუ­რად შეც­ვლი. "ქარ­თუ­ლი ოც­ნე­ბა" მთავ­რო­ბა­ში მო­ვი­და მხო­ლოდ 25 ოქ­ტომ­ბერს, ანუ 2012 წლის წინა 10 თვეს სა­ქარ­თვე­ლოს მთავ­რო­ბა­ში იყო "ნა­ცი­ო­ნა­ლუ­რი მოძ­რა­ო­ბა". ქვე­ყა­ნა­ში არის ძა­ლი­ან ბევ­რი ფირ­მა, რო­მე­ლიც ჩა­მო­კი­დე­ბუ­ლი იყო ბი­უ­ჯეტ­ზე, ეს კომ­პა­ნი­ე­ბი "ნა­ცი­ო­ნა­ლურ მოძ­რა­ო­ბას­თან" ასო­ცირ­დე­ბა. ბუ­ნებ­რი­ვია, ამ "წურ­ბე­ლა-კომ­პა­ნი­ე­ბის" ბრუნ­ვა შემ­ცირ­და. სა­ერ­თა­შო­რი­სო სტან­დარ­ტი ასე­თია: თუკი ეკო­ნო­მი­კუ­რი ვარ­დნა უწყვე­ტად მიმ­დი­ნა­რე­ობს ზე­დი­ზედ ორი კვარტლის გან­მავ­ლო­ბა­ში, მხო­ლოდ ამ შემ­თხვე­ვას ჰქვია ეკო­ნო­მი­კუ­რი რე­ცე­სია, რო­მელ­საც კრი­ზი­სამ­დე მივ­ყა­ვართ. ერთი და ორი თვის მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი კი ბევ­რს არა­ფერს ნიშ­ნავს. თუმ­ცა, იან­ვრის მო­ნა­ცე­მე­ბით, პე­სი­მიზ­მის სა­ფუძ­ვე­ლი ნამ­დვი­ლად არ არ­სე­ბობს. მე მა­ო­ცებს ის, რომ როცა ყო­ფილ­მა პრე­მი­ერ-მი­ნის­ტრმა ასე­თი გან­ცხა­დე­ბა გა­ა­კე­თა, მარ­ტო ნო­დარ ხა­დუ­რი გა­მო­ვი­და, ის აკე­თებს კო­მენ­ტარს თით­ქმის ყვე­ლა სა­კი­თხზე. ვიცი, რომ ის კარ­გი მაკ­რო­ე­კო­ნო­მის­ტია, მაგ­რამ სხვა მი­ნის­ტრე­ბიც ხომ არ­სე­ბო­ბენ? მთავ­რო­ბის წევ­რე­ბის პა­სი­უ­რო­ბა ჩემ­თვის გა­უ­გე­ბა­რია. კარ­გი იქ­ნე­ბო­და, რომ ჩვე­ნი მთავ­რო­ბის ეკო­ნო­მი­კუ­რი ბლო­კის სხვა მი­ნის­ტრე­ბიც აქ­ტი­უ­რობ­დნენ და ქვე­ყა­ნა­ში არ­სე­ბულ პრობ­ლე­მებს უფრო ინ­ტენ­სი­უ­რად აშუ­ქებ­დნენ.

ინ­ტერ­ვიუ: "ეკო­ნო­მისტს, რომ­ლის სა­ხე­ლი და გვა­რი ვანო მე­რა­ბიშ­ვი­ლია, მე არ ვიც­ნობ"

ხა­თუ­ნა ჩი­გო­გი­ძე

ყო­ველკ­ვი­რე­უ­ლი გა­ზე­თი "ყვე­ლა სი­ახ­ლე"

(გა­მო­დის ოთხშა­ბა­თო­ბით)