ზოგჯერ, თბილისის უბნების სახელწოდებებს ისე წარმოვთქვამთ, რომ მათ შესახებ ბევრი რამ არც ვიცით. სიტყვა "უბნის" შემცველი რამდენიმე დასახლებაა ჩვენს ქალაქში (აბანოთუბანი, ვაზისუბანი, ანჩისხატის უბანი, სვანეთის უბანი, ოქროს უბანი). მათზე საუბარს ახლა ვაპირებთ.
აბანოთუბანი მტკვრის მარჯვენა სანაპიროზე განთავსებული თბილისის ერთ-ერთი უძველესი უბანია. სახელწოდება უძველესი დროიდან ბუნებრივად ცხელ მინერალურ წყლებზე გაშენებულ ცნობილ აბანოებს უკავშირდება. როგორც ცნობილია, ლეგენდა თბილისის ცხელი წყლების აღმოჩენას და მათზე ქალაქის გაშენებას V საუკუნეს, ქართლის მეფე ვახტანგ გორგასალს უკავშირდება. X საუკუნეში არაბი გეოგრაფი იბნ ჰაუკალი "გზათა და სამეფოთა წიგნში" აღნიშნავს:
"ქალაქში არის ტიბერიადის აბანოების მსგავსი აბანოები, რომელთა წყალიც უცეცხლოდ დუღს“. ისტორიული ცნობებით, XIII საუკუნეში თბილისში მინერალური წყლის 65 აბანო ყოფილა. თბილისის აბანოებზე ცნობებს XIII-XIV საუკუნეების ვენეციელი მოგზაური მარკო პოლოც გვაწვდის. XVIII საუკუნეში კი რუსი ვაჭარი - ვასილ გაგარა, ასევე ვახუშტი ბაგრატიონი, თბილისში ექვს აბანოს ასახელებენ.
XVII-XIX საუკუნეებში თბილისში იყო ერეკლეს, ბებუთას, მელიქის, მეითრის (სუმბათოვის), გოგილოს, ორბელიანთა, თბილელის, მირზოევის, ხოჯას, "გრილი" (შიოევის), "ჭრელი" და სხვა აბანოები.
დღემდე შემორჩენილ აბანოების უმრავლესობა XVII-XVIII საუკუნეებში ირანული არქიტექტურის გავლენითაა შექმნილი და შემდგომი ხანის სეიდაბადშია თავმოყრილი, ბოტანიკური ბაღის აღმართის დასაწყისში. ამ ადგილს სწორედ ამიტომაც ეწოდა აბანოთუბანი.
ამ აბანოებს ძველ თბილისში მარტო სამკურნალო დანიშნულება არ ჰქონდა. იქ ადამიანები ხშირად მთელი დღით მიდიოდნენ, ბანაობდნენ, ისვენებდნენ და ლხინსაც მართავდნენ. როგორც ძველი გადმოცემები მოწმობს, არსებობდა ასეთი ტრადიციაც, რომ სადედამთილოებს მომავალი სარძლოების სილამაზე აბანოში შეემოწმებინათ.
ვაზისუბანი თბილისში 80-იან წლებში გაშენებული ერთ-ერთი საცხოვრებელი დასახლებაა. მდებარეობს თბილისის აღმოსავლეთით, თბილისის ზღვის სიახლოვეს... საუკუნეების წინ ამ ტერიტორიაზე გაშენებული იყო ვაზი და სახელწოდებაც ამ დასახლებას აქედან აქვს შეძენილი.
ანჩისხატის უბანი ძველი თბილისის ერთ-ერთი კუთხეა, რომელიც ანჩისხატის ეკლესიის მიდამოებს მოიცავდა. ჩრდილოეთით მას ქალაქის გალავანი (ახლანდელი ბარათაშვილის ქუჩის გასწვრივ) საზღვრავდა, აღმოსავლეთით - მტკვარი, სამხრეთით - მეფის სასახლე, ე.წ. ბატონის სასახლე (ერეკლეს მოედანთან), დასავლეთით - ახლანდელი ავლევის ქუჩა. ქალაქში შესასვლელი ერთ-ერთი გზა ავანაანთ ხევზე (ბარათაშვილისა და პუშკინის ქუჩები) გადებული ხიდით და "დაბლა კარის" ანუ "წყლის კარის" (ძველი თბილისის ერთ-ერთი კარი) გავლით პირველად ანჩისხატის უბანში შედიოდა.
"წყლის კარიდან" ბატონის მოედნამდე მტკვრის პარალელურად ქუჩა გადიოდა, რომელსაც ახლოს "წყლის კარის ქუჩას" ეძახდნენ, ხოლო მის გაგრძელებას - "ანჩისხატის ქუჩას" (ახალ ორივე უკვე შავთელის ქუჩის ნაწილია). ეს ქუჩა წარმოადგენდა ანჩისხატის უბნის ცენტრალურ ნაწილს, სადაც XV-XVI საუკუნეებში ძირითადად ქართველი არისტოკრატია ცხოვრობდა. ანჩისხატის ქუჩაზე მხოლოდ ბატონიშვილები სახლობდნენ. XVII საუკუნიდან კი ამ რაიონში სხვა თავადებიც დასახლდნენ. XVIII საუკუნეში უბანში იყო მთავარეპისკოპოსის, მუხრანბატონების, ამილახვრების, არაგვის ერისთავების, ქსნის ერისთავების, ორბელიანების, ციციშვილების, გედევანიშვილების, გერმანოზაშვილების, აბაშიძეების და სხვათა სასახლეები.
სვანეთის უბანი თბილისის ძველი უბანია, რომელიც ქალაქის ჩრდილო-აღმოსავლეთით, მტკვრის მარცხენა ნაპირზეა განლაგებული. ის ადმინისტრაციული დაყოფით ჩუღურეთის მუნიციპალიტეტს ეკუთვნის. სახელწოდება "სვანეთის უბანი" XIX საუკუნის II ნახევარში გაჩნდა. ბევრს ჰგონია, რადგან ეს დასახლება ცოტა მაღლა, მთაზეა გაშენებული, ამიტომ ჰქვია სვანეთის უბანი. იმასაც ამბობენ, რომ იქ ადრე სვანები ცხოვრობდნენ და ეს სახელი ამიტომ ეწოდაო. არადა, ამ უბნის ტერიტორიაზე ადრე ტყე იყო და იქაურობა დაუსახლებელი ტერიტორია გახლდათ. XIX საუკუნის ბოლოს გორის რაიონის სოფელ სვენეთიდან ამ ტერიტორიაზე ხალხი ჩამოსახლდა და იქაურობა აითვისეს. იქ სვენეთელები დასახლდნენ. თავიდან, "სვენეთის უბანს" ეძახდნენ, მერე ამ სიტყვამ "სვენეთი" - გარკვეული ცვლილება განიცადა და გახდა "სვანეთი".
ოქროს უბანი თბილისში, ასევე ჩუღურეთის მუნიციპალიტეტის ერთ-ერთი ნაწილი ოქროს უბნის სახელითაც არის ცნობილი (მარჯანიშვილის მეტროს ზედა, მიმდებარე ნაწილი, ე.წ. მალაკნების ხიდამდე).
თუ რატომ უწოდებენ ამ დასახლებას ოქროს უბანს, ისტორიულ წყაროებში თითქმის არ არის ინფორმაცია. უფროსი თაობის განმარტებით კი ამ ნაწილისთვის ოქროს უბანი ერთი კაცის, მეტსახელად "ოქროს" გამო XX საუკუნეში უწოდებიათ, რომელიც უბნელებისთვის პატივსაცემი ადამიანი ყოფილა და მას ასე მოიხსენიებდნენ ხოლმე - "ოქროს უბანში" მივდივარ, ან "ოქროს უბნიდან" ვიღაც მოვიდა და ა.შ.