უკ­რა­ი­ნა­ში სრულ­მას­შტა­ბი­ა­ნი შეჭ­რის შემ­დეგ რუ­სე­თის შავი ზღვის ფლო­ტი თით­ქმის ყო­ველ­თვე კარ­გავს საბ­რძო­ლო ხო­მალ­დებ­სა და კა­ტარ­ღებს. ომის და­წყე­ბი­დან დღემ­დე უკ­რა­ი­ნის შე­ი­ა­რა­ღე­ბუ­ლი ძა­ლე­ბის თავ­დას­ხმის შე­დე­გად გა­ნად­გურ­და ან და­ზი­ან­და რუ­სე­თის ფე­დე­რა­ცი­ის შავი ზღვის ფლო­ტის ათზე მეტი გემი, მათ შო­რის შავი ზღვის ფლო­ტის რამ­დე­ნი­მე დიდი სამ­ხედ­რო ხო­მალ­დი ჩა­ძი­რეს, ზო­გიც მწყობ­რი­და­ნაა გა­მო­სუ­ლი და რე­მონტს სა­ჭი­რო­ებს. ბოლო მო­ნა­ცე­მე­ბით, უკ­რა­ი­ნე­ლებ­მა 12 დიდი ხო­მალ­დი­დან ჩა­ძი­რეს სამი, ორი ით­ვლე­ბა და­ზი­ა­ნე­ბუ­ლად და სა­კი­თხა­ვია, რამ­დე­ნად შეძ­ლე­ბენ მათ აღ­დგე­ნას. რო­გორც სამ­ხედ­რო საქ­მის სპე­ცი­ა­ლის­ტე­ბი ამ­ბო­ბენ, დღეს­დღე­ო­ბით, შავი ზღვის ფლო­ტი, რო­გორც ასე­თი, რუ­სე­თის­თვის აქ­ტი­უ­რი ელე­მენ­ტი აღარ არის.

• რუ­სე­თის ჩა­ძი­რუ­ლი ხო­მალ­დე­ბი არას­რუ­ლი ჩა­მო­ნათ­ვა­ლი:

2022 წლის 24 მარტს ბერ­დი­ანსკის პორ­ტში, დიდი სა­დე­სან­ტო ხო­მალდ"სა­რა­ტო­ვი­დან“ საბ­რძო­ლო მა­სა­ლე­ბის გად­მოტვირ­თვი­სას მოხ­და აფეთ­ქე­ბა. ერთი ვერ­სი­ით, მი­ზე­ზი უკ­რა­ი­ნუ­ლი რა­კე­ტა იყო.

2022 წლის 13 აპ­რილს სა­ღა­მოს შავი ზღვის ფლო­ტის ფლაგ­მანს კრე­ი­სერ "მოსკვას“ უკ­რა­ი­ნელ­თა "ნეპ­ტუ­ნის“ ტი­პის ორმა ფრთო­სან­მა რა­კე­ტამ მძი­მე და­ზი­ა­ნე­ბე­ბი მი­ა­ყე­ნა. რუ­სე­თის სამ­ხედ­რო უწყე­ბის გან­ცხა­დე­ბით, ხო­მალ­დზე ხან­ძა­რი გაჩ­ნდა, რა­საც საბ­რძო­ლო მა­სა­ლე­ბის დე­ტო­ნა­ცია მოჰ­ყვა და სე­ვას­ტო­პო­ლის­კენ ბუქ­სი­რე­ბის დროს ხო­მალ­დი 14 აპ­რილს ჩა­ი­ძი­რა. ოფი­ცი­ა­ლუ­რი ინ­ფორ­მა­ცი­ით, 1 მე­ზღვა­უ­რი და­ი­ღუ­პა, 27 უკ­ვა­ლოდ და­კარ­გუ­ლია და 396 გა­დარ­ჩა.

2023 წლის 26 დე­კემ­ბერს უკ­რა­ი­ნის სამ­ხედ­რო-სა­ჰა­ე­რო ძა­ლებ­მა ფე­ო­დო­სი­ა­ში "ჰა­ე­რი - ხმე­ლე­თის“ კლა­სის Storm Shadow ტი­პის ფრთო­სა­ნი რა­კე­ტე­ბით მძი­მედ და­ა­ზი­ა­ნეს დიდი სა­დე­სან­ტო ხო­მალ­დი "ნო­ვო­ჩერ­კას­კი“.

ამ ტი­პის ხო­მალ­დებს ერთ რე­ის­ზე 460 ტო­ნამ­დე სამ­ხედ­რო ტვირ­თი­სა და 300 ადა­მი­ა­ნის გა­დაყ­ვა­ნა შე­უძ­ლი­ათ. არა­ო­ფი­ცი­ა­ლუ­რი მო­ნა­ცე­მე­ბით, მა­შინ შე­საძ­ლოა 30-ზე მეტი მე­ზღვა­უ­რი და­ღუ­პუ­ლი­ყო. რუ­სე­თის თავ­დაც­ვის სა­მი­ნის­ტრო­ში აღი­ა­რეს გემ­ზე დარ­ტყმა. რუ­სე­თის სამ­ხედ­რო­თა შო­რის და­შა­ვე­ბუ­ლე­ბის ან და­ღუ­პუ­ლე­ბის შე­სა­ხებ ინ­ფორ­მა­ცია არ გავ­რცე­ლე­ბუ­ლა. სა­ტე­ლი­ტუ­რი ფო­ტო­ე­ბი და თვითმხილ­ველ­თა მო­ნა­თხრო­ბი მოწ­მობს, რომ გემი ფაქ­ტობ­რი­ვად გა­ნად­გურ­და.

2023 წლის 4 აგ­ვის­ტოს ნო­ვო­რო­სი­ის­კის სამ­ხედ­რო-სა­ზღვაო ბა­ზა­ში უკ­რა­ი­ნულ­მა სა­ზღვაო დრონ­მა დიდ სა­დე­სან­ტო ხო­მალდ "ოლე­ნო­გორსკი გორ­ნი­აკს“ მარ­ცხე­ნა ბორ­ტი შე­უნ­გრია. მარ­ცხე­ნა ბორ­ტით და­ფერ­დე­ბუ­ლი ხო­მალ­დი ბუქ­სირ­მა სა­რე­მონ­ტოდ ნო­ვო­რო­სი­ის­კის სა­ზღვაო ქარ­ხა­ნა­ში გა­და­იყ­ვა­ნა.

2023 წლის 13 სექ­ტემ­ბერს, სამ­ხედ­რო-სა­ჰა­ე­რო ძა­ლებ­მა "ჰა­ე­რი-ზე­და­პი­რის“ კლა­სის Storm Shadow-ს ტი­პის ფრთო­სა­ნი რა­კე­ტე­ბით სე­ვას­ტო­პო­ლის სა­ზღვაო ქარ­ხნის მშრალ დოკ­ში მძი­მედ და­ა­ზი­ა­ნეს დიდი სა­დე­სან­ტო ხო­მალ­დი "მინ­სკი“ და წყალ­ქვე­შა ნავი "როს­ტოვ-ნა-დონუ“ (Б-237). "მინ­სკის“ აღ­დგე­ნას შე­იძ­ლე­ბა რამ­დე­ნი­მე წელი დას­ჭირ­დეს ან სა­ერ­თოდ ჩა­მო­ი­წე­როს.

2024 წლის 1-ელ თე­ბერ­ვლის ღა­მეს უკ­რა­ი­ნის დაზ­ვერ­ვის მთა­ვა­რი სამ­მარ­თვე­ლოს ჩა­ტა­რე­ბულ სპე­ცო­პე­რა­ცი­ას კორ­ვე­ტის კლა­სის პა­ტა­რა სა­რა­კე­ტო ხო­მალ­დი "ივა­ნო­ვე­ცი“ შე­ე­წი­რა.

2024 წლის 14 თე­ბერ­ვალს დრო­ე­ბით ოკუ­პი­რე­ბულ ყი­რი­მის ნა­ხე­ვარ­კუნ­ძულ­თან უკ­რა­ი­ნე­ლებ­მა სა­ზღვაო დრო­ნე­ბით მძი­მე და­ზი­ა­ნე­ბე­ბი მი­ა­ყე­ნეს რი­გით მე­ხუ­თე დიდ სა­დე­სან­ტო ხო­მალდ "ცე­ზარ კუ­ნი­კოვს“, რო­მე­ლიც შემ­დგომ ჩა­ი­ძი­რა.

უკ­რა­ი­ნის სამ­ხედ­რო დაზ­ვერ­ვის ცნო­ბით, დრო­ნე­ბით დარ­ტყმის შე­დე­გად გა­იხვრი­ტა გე­მის მარ­ცხე­ნა ბორ­ტი და "ცე­ზარ კუ­ნი­კოვ­მა“ ჩა­ძირ­ვა და­ი­წყო. დაზ­ვერ­ვის მთა­ვა­რი სამ­მარ­თვე­ლოს თა­ნახ­მად, "ოკუ­პან­ტე­ბის სამ­ძებ­რო-სა­მაშ­ვე­ლო ოპე­რა­ცია წა­რუ­მა­ტე­ბე­ლი" აღ­მოჩ­ნდა.

2024 წლის თე­ბერ­ვალ­ში, უკ­რა­ი­ნის თავ­დაც­ვის სა­მი­ნის­ტროს დაზ­ვერ­ვის მთა­ვარ­მა სამ­მარ­თვე­ლომ გა­ავ­რცე­ლა ცნო­ბა, რომ უკ­რა­ი­ნუ­ლი წარ­მო­ე­ბის ე.წ. დამ­რტყმე­ლი სა­ზღვაო დრო­ნე­ბით(Magura V5) გა­ა­ნად­გუ­რეს რუ­სე­თის დიდი სა­დე­სან­ტო გემი "ცე­ზარ კუ­ნი­კო­ვი“.

2024 წლის 5 მარტს, უკ­რა­ი­ნის თავ­დაც­ვის სა­მი­ნის­ტროს დაზ­ვერ­ვის მთა­ვარ­მა სამ­მარ­თვე­ლომ 5 მარტს გა­მო­ა­ცხა­და, რომ სა­ზღვაო დრო­ნე­ბით(Magura V5) ქერ­ჩის სრუ­ტეს­თან და­არ­ტყეს რუ­სულ სა­პატ­რუ­ლო გემს, "სერ­გეი კო­ტოვს", რო­მე­ლიც გა­ნად­გურ­და. უკ­რა­ი­ნის თავ­დაც­ვის ძა­ლებ­მა "სერ­გეი კო­ტოვ­ზე“ იე­რი­ში მი­ი­ტა­ნეს 2023 წლის სექ­ტემ­ბერ­შიც. სამ­ხედ­რო დაზ­ვერ­ვამ მა­შინ გა­ნა­ცხა­და, რომ გემი და­ზი­ა­ნე­ბუ­ლი იყო.

ომის წინ რუ­სებს შავ ზღვა­ში სულ 12 დიდი სა­დე­სან­ტო ხო­მალ­დი ჰყავ­დათ - 6 შავი ზღვის, 3 ბალ­ტი­ი­სა და ამ­დე­ნი­ვე ჩრდი­ლო­ე­თის ფლო­ტე­ბი­დან. დიდი სა­დე­სან­ტო ხო­მალ­დე­ბი­დან დარ­ჩე­ნი­ლი "ნი­კო­ლაი ფილ­ჩენ­კო­ვი“ (და­ცუ­რავს 1975 წლის დე­კემ­ბრი­დან) და "ორსკი“ (და­ცუ­რავს 1968 წლის დე­კემ­ბრი­დან) იმ­დე­ნად ასა­კო­ვა­ნი ხო­მალ­დე­ბია, რომ მათი გა­მარ­თუ­ლო­ბა ეჭვს ბა­დებს.

• ცნო­ბი­სათ­ვის: 2008 წლის აგ­ვის­ტო­ში დიდ­მა სა­დე­სან­ტო ხო­მალ­დებ­მა "სა­რა­ტოვ­მა“ და "ცე­ზარ კუ­ნი­კოვ­მა“ ოჩამ­ჩი­რეს­თან 108-ე სა­დე­სან­ტო-სა­პა­რა­შუ­ტო პოლ­კის 500-ზე მეტი მე­დე­სან­ტე და ტექ­ნი­კის ასამ­დე ერ­თე­უ­ლი გად­მოს­ხეს.

თე­მურ ჩა­ჩა­ნი­ძე, სამ­ხედ­რო მი­მომ­ხილ­ვე­ლი და სამ­ხედ­რო ფლო­ტე­ბის ის­ტო­რი­ის მკვლე­ვა­რი:

"რუ­სეთს ორი კა­ტე­გო­რი­ის სა­დე­სან­ტო სა­შუ­ა­ლე­ბე­ბი ჰყავს: დიდი სა­დე­სან­ტო ხო­მალ­დი, სა­დღაც 4-5-6 ათა­სი ტო­ნის შე­იძ­ლე­ბა იყოს, ვი­ნა­ი­დან მან რამ­დე­ნი­მე ასე­უ­ლი მე­დე­სან­ტე უნდა გა­და­იყ­ვა­ნოს, ამას­თა­ნა­ვე, ტექ­ნი­კის ან არ­ტი­ლე­რი­ის რა­ღაც რა­ო­დე­ნო­ბა გა­და­ზი­დოს. გარ­და ამი­სა, არის კი­დევ პა­ტა­რა სა­დე­სან­ტო კა­ტარ­ღე­ბი, რომ­ლე­ბიც უფრო მცი­რე რა­ო­დე­ნო­ბის მე­დე­სან­ტე­ებს იტევს და შე­იძ­ლე­ბა მას­ზე ტექ­ნი­კის 1 ან 2 ერ­თე­უ­ლი და­ე­ტი­ოს (ზო­მე­ბი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე). დიდი რუ­სუ­ლი სა­დე­სან­ტო ხო­მალ­დე­ბი შავ ზღვა­ში სა­დღაც 6-7 ერ­თე­უ­ლი იყო, გარ­და ამი­სა, ომის წინ რუ­სებ­მა ბალ­ტი­ის ფლო­ტი­დან და ჩრდი­ლო­ე­თის ფლო­ტი­დან კი­დევ 6 დიდი სა­დე­სან­ტო ხო­მალ­დი შე­მო­იყ­ვა­ნეს, ანუ ჯამ­ში მათ სა­დღაც 12-მდე დიდი სა­დე­სან­ტო ხო­მალ­დი ჰყავ­დათ, რო­მელ­თაც შე­ეძ­ლოთ სა­დღაც 4500-მდე მე­დე­სან­ტის გა­დაყ­ვა­ნა, პლუს ჯავ­შან­ტექ­ნი­კის 250-მდე ერ­თე­უ­ლის ან რამ­დე­ნი­მე ასე­უ­ლი სა­ავ­ტო­მო­ბი­ლო ტექ­ნი­კის ერ­თე­უ­ლის გა­და­ტა­ნა. ჯავ­შან­ტექ­ნი­კაა ჯავ­შანტრან­სპორ­ტი­ო­რე­ბი, მსუ­ბუ­ქად და­ჯავ­შნი­ლი სატ­რან­სპორ­ტო სა­შუ­ა­ლე­ბე­ბი (შე­საძ­ლოა ბორ­ბლე­ბი­ა­ნის გარ­და, მუხ­ლუ­ხე­ბი­ა­ნიც, რომ­ლე­ბიც წყალ­ზე და­ცუ­რავს). ბოლო მო­ნა­ცე­მე­ბით, უკ­რა­ი­ნე­ლებ­მა ამ 12 ხო­მალ­დი­დან ჩა­ძი­რეს სამი, ორი ით­ვლე­ბა და­ზი­ა­ნე­ბუ­ლად, რე­მონტს გა­დი­ან და სა­კი­თხა­ვია, რამ­დე­ნად შეძ­ლე­ბენ მათ აღ­დგე­ნას. რუ­სუ­ლი ხო­მალ­დე­ბის დიდი ნა­წი­ლი აშე­ნე­ბუ­ლია საბ­ჭო­თა პე­რი­ოდ­ში, სა­დღაც, 70-იანი წლე­ბის მე­ო­რე ნა­ხე­ვარ­ში, პო­ლო­ნეთ­ში. ამ ხო­მალ­დებს აქვთ თა­ვი­ან­თი რე­სურ­სი და ასა­კის გამო, მათი ნა­წი­ლე­ბი, აგ­რე­გა­ტე­ბი მწყობ­რი­და­ნაა გა­მო­სუ­ლი, სჭირ­დე­ბათ რე­მონ­ტი, ამის გა­რე­შე ხო­მალ­დი ზღვა­ში ვერ გავა, შე­იძ­ლე­ბა ჩა­ი­ძი­როს, ამი­ტომ შავი ზღვის ფლო­ტის სა­დე­სან­ტო ხო­მალ­დებს შე­სა­ბა­მი­სად ბრძო­ლი­სუ­ნა­რი­ა­ნო­ბა დაქ­ვე­ი­თე­ბუ­ლი აქვთ. რუ­სებს რე­მონ­ტის სა­შუ­ა­ლე­ბა ძი­რი­თა­დად სე­ვას­ტო­პოლ­ში აქვთ, სე­ვას­ტო­პოლს უკ­რა­ი­ნე­ლე­ბი ბომ­ბა­ვენ პე­რი­ო­დუ­ლად, ამ­დე­ნად, ხო­მალ­დე­ბის რე­მონ­ტიც გარ­თუ­ლე­ბუ­ლია - უნდა წა­მო­იყ­ვა­ნონ ნო­ვო­რო­სი­ის­კში, მანდ გად­მოყ­ვა­ნაც ცალ­კე პრობ­ლე­მაა, ვი­ნა­ი­დან იქ ძა­ლი­ან ბევ­რი ხო­მალ­დე­ბი ჰყავთ, თით­ქმის ყვე­ლას რე­მონ­ტი ესა­ჭი­რო­ე­ბა და რიგი დგას. ასე რომ, დარ­ჩე­ნი­ლი 7 ხო­მალდს ბრძო­ლი­სუ­ნა­რი­ა­ნო­ბა დაქ­ვე­ი­თე­ბუ­ლი აქვს. ყვე­ლა­ზე დიდი, რაც უკ­რა­ი­ნე­ლებ­მა გა­უ­ნად­გუ­რეს რუ­სებს, ხო­მალ­დე­ბი -"სა­რა­ტო­ვი“, "ნო­ვო­ჩერ­კასს­კი“ და "ცე­ზარ კუ­ნი­კო­ვია“. არის კი­დევ გა­ნად­გუ­რე­ბუ­ლი პა­ტა­რა სა­რა­კე­ტო ხო­მალ­დე­ბი, სა­დე­სან­ტო კა­ტე­რე­ბი, რომ­ლე­ბიც კას­პი­ის ზღვი­დან გად­მო­იყ­ვა­ნეს.

რუ­სეთს შე­ზღუ­დუ­ლი აქვს გემთმშე­ნებ­ლო­ბის რე­სურ­სე­ბიც, ისი­ნი დიდ სა­დე­სან­ტო ხო­მალ­დებს 10-12 წელი აშე­ნებ­დნენ (ამე­რი­კე­ლე­ბი ბევ­რად უფრო დი­დებს 2-3 წელ­ში აშე­ნე­ბენ) იმი­ტომ, რომ რუ­სე­თი ამ მხრივ ტექ­ნო­ლო­გი­უ­რად ძალ­ზე ჩა­მორ­ჩე­ნი­ლია. თუმ­ცა ისი­ნი კა­ტარ­ღებს სწრა­ფად აგე­ბენ, მაგ­რამ დიდ ხო­მალ­დებს დიდ­ხანს უნ­დე­ბი­ან, ტექ­ნო­ლო­გია არ აქვთ გა­მარ­თუ­ლი, აქვთ ძრა­ვე­ბის პრობ­ლე­მაც... 12 რუ­სუ­ლი ხო­მალ­დი­დან 5, ანუ თით­ქმის 40% მწყობ­რი­და­ნაა გა­მო­სუ­ლი, დარ­ჩე­ნი­ლი 60% ხან­დაზ­მუ­ლო­ბის გამო ბრძო­ლი­სუ­ნა­რი­ა­ნი არაა, სა­რე­მონ­ტოა. ერთი სი­ტყვით, შე­სამ­ჩნე­ვად არის დაქ­ვე­ი­თე­ბუ­ლი და რაც რუ­სებს ჰქონ­დათ ჩა­ფიქ­რე­ბუ­ლი - ოდე­სას­თან დე­სან­ტის გა­დას­ხმა, ეს უკვე გა­მო­ი­რი­ცხა, ვი­ნა­ი­დან მას არც ამის რე­სურ­სი აქვს, არც შე­საძ­ლებ­ლო­ბა. რუ­სუ­ლი გე­მე­ბი აღარ არის, უკ­რა­ი­ნე­ლებ­მა შე­იძ­ლე­ბა 2-3 გემი ისევ ჩა­უ­ძი­რონ, მით უმე­ტეს მას შემ­დეგ, რაც უკ­რა­ი­ნა შე­ი­ა­რა­ღე­ბას მი­ი­ღებს და­სავ­ლე­თი­დან. ასე რომ, რუ­სე­თი ფლოტს, რო­გორც აქ­ტი­ურ ელე­მენტს, ვე­ღარ იყე­ნებს. თა­ვი­დან და­ი­წყეს ტრა­ბა­ხი, უკ­რა­ი­ნულ ხორ­ბალს გზას გა­და­ვუ­კე­ტავთ, არა­ფერს გა­ვა­ტა­რებ­თო, დიდი მუ­ქა­რე­ბი იყო, მაგ­რამ ახლა უკ­რა­ი­ნე­ლე­ბი რუ­მი­ნეთ-ბულ­გა­რე­თის სა­ნა­პი­რო წყლებ­ში ატა­რე­ბენ ხორ­ბალს და რუ­სე­ბი ვე­რა­ფერს აკე­თე­ბენ, ვე­ღარ რის­კა­ვენ, ვი­ნა­ი­დან ისი­ნი ნა­ტოს წევ­რი ქვეყ­ნე­ბია და თუ ნე­იტ­რა­ლურ წყლებ­ში თავ­დას­ხმა მოხ­დე­ბა, ეს ნა­ტო­ზე თავ­დას­ხმას ნიშ­ნავს. რუ­სებს ერ­თა­დერ­თი, შე­უძ­ლი­ათ ინფრას­ტრუქ­ტუ­რას და­არ­ტყან, მაგ. ოდე­სას და დუ­ნა­ის­პი­რა პორ­ტე­ბი და­ბომ­ბონ, მათ ერ­თა­დერ­თი, ეს ბარ­ბა­რო­სუ­ლი მე­თო­დი აქვთ დარ­ჩე­ნი­ლი. და­სავ­ლე­თი ეხ­მა­რე­ბა უკ­რა­ი­ნას, რომ პორ­ტე­ბი ფუნ­ქცი­ო­ნი­რებ­დეს.. დღეს­დღე­ო­ბით შავი ზღვის ფლო­ტი, რო­გორც ასე­თი, რუ­სე­თის­თვის აქ­ტი­უ­რი ელე­მენ­ტი აღარ არის, ის ძი­რი­თა­დად შე­ბო­ჭი­ლია ნო­ვო­რო­სი­ის­კში, რა­ღაც წვრილ­მა­ნე­ბი - ოჩამ­ჩი­რე­ში გად­მო­იყ­ვა­ნეს და, რაც დარ­ჩე­ნი­ლია, სე­ვას­ტო­პოლ­შია".