ადგილები, სადაც ცნობილი ქართული ფილმებია გადაღებული - ხელოვნებაზე შეყვარებული ადამიანი ქართული კინოისტორიის კვალზე (ფოტოები)
ნათია ბერიძე, ხელოვნებაზე უზომოდ შეყვარებული ადამიანი ძალიან საინტერესო საქმეს აკეთებს. ფაქტობრივად, წარსულის ნაკვალევზე დადის და მას აცოცხლებს. საკითხი ეხება ქართულ კინოს. უკვე ბევრი ადგილი აღმოაჩინა, იპოვა და დაადგინა, სადაც სხვადასხვა დროს, ამა თუ იმ ცნობილ ქართველ რეჟისორს კინო გადაუღია. ასე რომ, ნამუშევრებიც საკმარისად დაუგროვდა.
გასულ წლებში ამ კვლევას ძირითადად თბილისის მასშტაბით აწარმოებდა. ამის შესახებ ადრე Ambebi.ge-ს ესაუბრა კიდეც. წელს თბილისს გასცდა და ქართული კინოს კვალს რეგიონებშიც ეძებს, ძირითადად იქ, სადაც გადასაღები მოედნები ყოფილა. როგორ და რის საფუძველზე ადგენს ამ ადგილებს, რა წინასწარი სამუშაოების ჩატარება უწევს და რას ნიშნავს მისთვის ეს პროექტი, რომლის იდეის ავტორიც თავად არის, ნათია ბერიძე ინტერვიუში გვიყვება.
- საუბრის დაწყებანდე, დიდი მადლობა მინდა გადაგიხადოთ, რომ ამ თემით კვლავ დაინტერესდით. რაც შეეხება ქართულ კინოფილმებში გადაღებული ადგილების მოძიების საკითხს, როგორც მოგეხსენებათ, წლებია, უკვე აქტიურად ვიკვლევ თბილისს, როგორც ერთ დროს კინემატოგრაფიულად მიმზიდველ ქალაქს და თამამად შემიძლია გითხრათ, რომ არაერთი სირთულის მიუხედავად, უამრავი კინოადგილია აღმოჩენილი და ფოტოზე აღბეჭდილი.
საკმაოდ რთული პროცესია, დიდ დაკვირვებასაც მოითხოვს, რადგან ზოგიერთი ფილმის გადაღებიდან შეიძლება ნახევარ საუკუნეზე მეტი იყოს გასული და ბუნებრივია, ყველაფერი თავდაპირველი იერსახით ვერ შემორჩებოდა.
თითოეულ კადრს დეტალურად ვაკვირდები, რადგან ადგილის დასადგენად ყველა ნიუანსი მნიშვნელოვანია. ფილმის ესა თუ ის ეპიზოდი ტელეფონში ფოტოებად მაქვს შენახული და ხშირად ქუჩა-ქუჩა, ეზო-ეზო დავდივარ, მეზობლებს ვუჩვენებ, ვეკითხები და გადაღებულ ადგილებსაც ასე ვპოულობ.
დღესდღეობით, მხოლოდ თბილისში ათეულობით ადგილი მაქვს ნაპოვნი და გადაღებული. წლების განმავლობაში დაგროვილი უამრავი მასალიდან და ამავე დროს საზოგადოების ინტერესიდან გამომდინარე, გამიჩნდა იდეა, რომ ეს ყველაფერი სატელევიზიო ფორმატში მაყურებლისთვის წარმედგინა. ჩვენს ბოლო ინტერვიუში, მახსოვს გაგანდეთ კიდეც ეს სურვილი, რომელიც მაშინ, ჯერ მხოლოდ იდეის დონეზე იყო.
შემდეგ არაერთ ტელევიზიას წარვუდგინე (საკმაოდ რთული პროცესი აღმოჩნდა), თუმცა საბოლოოდ, საქართველოს "პირველი არხის“ ხელმძღვანელობამ ნდობა გამომიცხადა და რუბრიკის ფორმატში კინოადგილების შესახებ სიუჟეტების მომზადების შესაძლებლობა მომცა. კინორუბრიკა, სახელწოდებით: "სტოპკადრი“ კი, რომელიც წინა სეზონებზე მხოლოდ თბილისში გადაღებულ ადგილებს ეხებოდა (რა თქმა უნდა, ფილმის შექმნის ისტორიებთან ერთად), ნელ-ნელა დედაქალაქს გასცდა და საქართველოს ულამაზეს მხარეებში მომიწია კინოადგილების მოძიება.
ეს კი უდიდესი გამოწვევა აღმოჩნდა, ძალიან რთული, შრომატევადი და რა თქმა უნდა, საპასუხისმგებლოც. ნებისმიერ საკითხს უამრავჯერ ვამოწმებ, რადგან არასწორი ინფორმაციით, მაყურებელი შეცდომაში არ შევიყვანო... ზოგადად, თითოეულ სიუჟეტს, ყოველთვის სხვადასხვა დოკუმენტურ წყაროზე დაყრდნობით ვამზადებ. ამ დროის მანძილზე, მაყურებელს 40-ზე მეტი ქართული ფილმის შესახებ ვუამბე, არაერთ მსახიობთან, რეჟისორთან და გადამღები ჯგუფის წევრებთან ერთად და შესაბამისად მაყურებელმა საინტერესო ისტორიებთან ერთად, ერთ დროს გადასაღებ მოედნად გადაქცეული ისტორიული ადგილებიც იხილა.
რაც შეეხება ადგილების დადგენას, მით უმეტეს საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში, მართლაც ურთულესია. მოგეხსენებათ, ჩემს კინოარქივში უამრავ ფოტომასალასთან ერთად, მსახიობებისა და რეჟისორების პრესაში გამოქვეყნებული მოგონებებიც ინახება. ფილმის შექმნასთან დაკავშირებულ საინტერესო ფაქტებთან ერთად, იხსენებენ კონკრეტულ რაიონს, ან სოფელს, სადაც გადაღებები მიმდინარეობდა და ამ ფაქტის გათვალისწინებით, უკვე რაღაც ხელჩასაჭიდი მაქვს, თუმცა ამ ინტერვიუებიდანაც ბევრი წელია გასული და შესაბამისად, ჩასვლის შემთხვევაში რა დაგხვდება შემორჩენილი, ან ვის მონახავ, რომ ახსოვდეს გადაღებული ადგილი, მეორე საკითხია.
- მართლაც რთული პროცესია, ამასთან, რეჟისორების, სცენარისტების და თუნდაც, მსახიობების უმეტესი ნაწილი ცოცხალი აღარ არის. ალბათ, ადგილობრივი მოსახლეობა გეხმარება ისტორიის აღდგენაში...
- ძიების პროცესი მართლაც ძალიან რთულია, დროსაც მოითხოვს, უდიდეს დაკვირვებას და ძალისხმევასაც, რადგან გადაღებული ადგილები მანამდე შესწავლილი არ ყოფილა, მით უმეტეს, არც აღბეჭდილი და მათი პოვნა მხოლოდ მწირი ინფორმაციით გიწევს. მოგეხსენებათ, საქართველო პატარა ქვეყანაა, ყველგან შეიძლება აღმოგვაჩნდეს ნაცნობი, ახლობელი, ნათესავი, ან მეგობარი. მათთან კომუნიკაციით, კითხვა-კითხვით ხშირად მიმიგნია ამა თუ იმ ადგილისთვის. მსახიობების, რეჟისორების ოჯახები, ან გადამღები ჯგუფის წევრები, ასევე ძალიან მეხმარებიან.
რაც შეეხება ადგილობივ მოსახლეობას, როცა სიუჟეტის გადასაღებად ჩავდივართ და იგებენ, რომ ფილმის ისტორიას ვაცოცხლებთ, ძალიან უხარიათ, დიდ გულისხმიერებას იჩენენ. ხშირად თავად მიგვყვებიან ხოლმე ადგილების სანახავად და გადაღების დროინდელ საინტერესო ეპიზოდებსაც კამერის წინ სიამოვნებით იხსენებენ.
ყოფილა შემთხვევა, რომ ზოგიერთი მათგანი მასობრივ სცენებში მონაწილეც აღმოჩენილა. სიმართლე გითხრათ, მათი მოგონებები უმნიშვნელოვანესია ჩემთვის, რადგან ფილმის შესახებ მომზადებულ მასალას, მეტ ბუნებრიობას და დოკუმენტურობას ანიჭებს. აქვე, ვისარგებლებ შემთხვევით და სიუჟეტის ყველა სტუმარს გულწრფელ მადლობას ვეტყვი მონაწილეობისა და მხარდაჭერისთვის.
გადაღებების დროს თითოეული სოფლის ადგილობრივი მოსახლეობა იმხელა სითბოს და ყურადღებას იჩენდა, ეს კიდევ ცალკე საუბრის თემა შეიძლება იყოს.
- ქალაქგარეთ ჩატარებული შენი ექსპედიციებიდან, რა აღმოჩენები გააკეთე, გარდა იმისა, რომ ადგილები იპოვე?
- არ არსებობს არც ერთი კუთხე, სადაც ფილმის რაღაც მცირე სცენა მაინც არ იყოს გადაღებული. პატარა, უმნიშვნელო ადგილიც კი, შესაძლოა უკვე კინოს ისტორიის ნაწილად იყოს ქცეული. მაგალითად, უძველესი ისტორიული სოფლის, კისისხევის ცენტრში, ერთი შეხედვით, თითქოს ჩვეულებრივი ნაგებობა დგას, მაგრამ წარმოიდგინეთ, მის ფონზეა გადაღებული გიორგი მახარაშვილის სოფლიდან გამგზავრების ცნობილი კადრები, რეზო ჩხეიძის კინოშედვრიდან: "ჯარისკაცის მამა“.
შენობა დღესაც არსებობს და ეპიზოდის დოკუმენტურად აღდგენაში იოლად დაგეხმარებათ. ზოგადად, გადაღებული ადგილების იერსახე დღეს ძირითადად სახეშეცვლილია, მაგრამ ყველაზე ამას, რა თქმა უნდა, ვერ ვიტყვი. კინოექსპედიციის ფარგლებში მოვიძიეთ და აღვბეჭდეთ ერთ დროს გადასაღებ მოედნად გადაქცეული არაერთი ისტორიული კინოადგილი, მათ შორისაა: გია დანელიას მხატვრული ფილმიდან: "არ იდარდო“; ელდარ შენგელაიას "შერეკილები“ და "არაჩვეულებრივი გამოფენა“; თენგიზ აბულაძის "ნატვრის ხე“; პავლე ჩარკვიანის "ზოგი ჭირი მარგებელია“; რეზო ჩხეიძის "ჯარისკაცი მამა“ და "ღიმილის ბიჭები“; ნანა მჭედლიძის "პირველი მერცხალი“ და "გასეირნება თბილისში“; თამაზ მელიავას "ლონდრე“ და ა.შ.
- იქნებ რამდენიმე, ან საერთოდ რაიმე საინტერესო ამბავიც გაიხსენო, რომელიც მუშაობის პროცესში მოხდა და შენზე შთაბეჭდილება მოახდინა?
- საინტერესო ამბებს თავად ადგილობრივებისგან ვისმენ ხოლმე, რომლებსაც გადაღებებთან დაკავშირებული დიდი ხნის წინანდელი ისტორიები, დღესაც ძალიან კარგად ახსოვთ, მაგალითად, როგორ ხდებოდა კონკრეტული შენობა-ნაგებობის გადაკეთება სპეციალურად ფილმისთვის. ასეთი გაიხსენა ფოთის მკვიდრმა, რომლის სახლის ფონზეც გადაიღეს "პირველი მერცხალი“ (რეჟისორი ნანა მჭედლიძე).
როგორც მან გვიამბო, ეპიზოდების გადაღების დროს, სახლისთვის (სანაპიროდან ის ოდნავ მოშორებით დგას), ღობე მოუხსნიათ და უშუალოდ სანაპიროზე დაუმაგრებიათ, რადგან ამით შთაბეჭდილება შექმნილიყო, რომ სახლი უშუალოდ ზღვის ნაპირზე მდებარეობდა. დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა სოფელ წინარეხში XVIII-XIX სს აგებული მარჯანიძების სახლი დარბაზის სახელწოდებით ცნობილმა არქიტექტურულმა ძეგლმა, რომელსაც დღეს უფუნქციობისა და სავალალო მდგომარეობის მიუხედავად, ხიბლი არ დაუკარგავს. იქ წლებია არავინ შედის (ავარიულ მდგომარეობაშია და საკმაოდ საშიშია შესვლა). მე და ოპერატორმა გავრისკეთ, შევედით და "დარეჯანისა“ და "ბერუას“ სახლი პავლე ჩარკვიანის ფილმიდან "ზოგი ჭირი მარგებელია“ - ბევრი წლის შემდეგ მაყურებელს ვაჩვენეთ.
ასევე საინტერესო იყო მერაბ კოკოჩაშვილის მოგონება ფილმზე „არდადეგებზე“, კონრეტულად კი ძაღლების გამოკიდების სცენა, როდესაც გოგი გეგეჭკორის კინოპერსონაჟი გარბის და საფლავის ქვებს ახტება. აღმოჩნდა, რომ ფილმის მხატვრებს ისინი პაპიე მაშესგან დაუმზადებიათ.
- ემოციურად ამ საქმის კეთება რას ნიშნავს შენთვის. მუშაობის პროცესს რა მოაქვს?
- შეუძლებელია, რომ თითოეული ადგილის კვლევა და შემდეგ აღმოჩენა, დიდ ემოციებთან არ იყოს დაკავშირებული. ნებისმიერის დანახვისთანავე (სახეშეცვლილი თუ არაა, მით უმეტეს), მომენტალურად ცოცხლდება ფილმის კონკრეტული ეპიზოდი, პერსონაჟებით და დიალოგებით. ძნელია, მაინც სიტყვებით გადმოვცე მიღებული შთაბეჭდილებები. მუშაობის პროცესი უამრავი სირთულისა და ნერვიულობის მიუხედავად (ბუნებრივია, სხვანაიარად არც გამოვა) დიდი პასუხისმგებლობაცაა და ამავე დროს ბედნიერება, მით უმეტეს, თუ ამის მაყურებლამდე მიტანაა შესაძლებელი.
ჩემი მხრიდან უხერხულია საავტორო რუბრიკის წარმატებაზე საუბარი, თუმცა თითოეულ სიუჟეტზე მაყურებლის ინტერესი და გამოხმაურება, საუკეთესო დასტურია იმის, რომ პროექტმა ქართულ კინოფილმებში გადაღებული ადგილების შესახებ, ნამდვილად გაამართლა დიდი მოწონება დაიმსახურა. ხშირად წამიკითხავს ისიც, რომ სურთ თავად მოინახულონ ესა თუ ის ადგილი, რაც ნამდვილად მახარებს. ვისარგებლებ შემთხვევით და გულწრფელ მადლობას ვუხდი თითოეულ მათგანს ასეთი დაინტერესებისთვის.
- როგორია შენი უახლოესი გეგმები?
- მოგეხსენებათ, ფოტოპროექტი თავდაპირველად თბილისში გადაღებული ადგილების კვლევით დავიწყე. დედაქალაქი, კინემატოგრაფიული თვალსაზრისით, სულ მისამართებად მაქვს შესწავლილი და აღბეჭდილი. ძალიან დიდი სურვილი მაქვს, ერთ-ერთი წელი, თბილისის, როგორც კინო ქალაქის წლად გამოცხადდეს, შესაბამის კულტურულ და შემეცნებით აქტივობებთან ერთად. ეს რა საკვირველია, მხოლოდ ჩემზე არაა დამოკიდებული და სახელმწოფოს მხარდაჭერა უმნიშვნელოვანესია. ვფიქრობ, ადრე თუ გვიან, აუცილებლად განხორციელდება. ჩემი მხრიდან, რაც შემიძლია მზად ვარ, ქალაქის კინემატოგრაფიულად წარმოჩენაში პატარა წვლილი შევიტანო. ჩვენ მდიდარი და ამავე დროს ძალიან საამაყო კინომემკვიდრეობა გვაქვს, რასაც გაფრთხილება, სათანადო ყურადღება და დაფასება აუცილებლად სჭირდება.