მსოფ­ლი­ო­ში კო­რო­ნა­ვირუ­სუ­ლი ინ­ფექ­ცი­ით გარ­დაც­ვლილ­თა უმ­რავ­ლე­სო­ბას (მათ შო­რის სა­ქარ­თვე­ლო­შიც) თან­მხლე­ბი, სხვა­დას­ხვა არა­გა­დამ­დე­ბი და­ა­ვა­დე­ბე­ბი აღე­ნიშ­ნე­ბო­და. არა­გა­დამ­დე­ბი და­ა­ვა­დე­ბე­ბის მქო­ნე ადა­მი­ა­ნებს COVID-19-ის გარ­თუ­ლე­ბე­ბის და სიკ­ვდი­ლის გა­ცი­ლე­ბით მა­ღა­ლი რის­კი აქვთ. მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ ბოლო ერთი წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში COVID 19-მა მი­ლი­ო­ნო­ბით ადა­მი­ა­ნის სი­ცო­ცხლე შე­ი­წი­რა, სიკ­ვდი­ლის გა­მომ­წვევ ძი­რი­თად მი­ზე­ზე­ბად სწო­რედ არა­გა­დამ­დე­ბი და­ა­ვა­დე­ბე­ბი რჩე­ბა. შე­სა­ბა­მი­სად, მათი პრე­ვენ­ცია, კონ­ტრო­ლი და მარ­თვა კი­დევ უფრო აქ­ტუ­ა­ლუ­რი გახ­და პან­დე­მი­ის დროს.

არა­გა­დამ­დე­ბი და­ა­ვა­დე­ბე­ბის შე­დე­გად, ყო­ველ­წლი­უ­რად, მსოფ­ლი­ო­ში 41 მლნ ადა­მი­ა­ნი იღუ­პე­ბა, რაც სიკ­ვდი­ლო­ბის გლო­ბა­ლუ­რი მაჩ­ვე­ნებ­ლის 71%-ს შე­ად­გენს.

არა­გა­დამ­დე­ბი და­ა­ვა­დე­ბე­ბით გა­მოწ­ვე­უ­ლი ნა­ად­რე­ვი სიკ­ვდი­ლის შემ­თხვე­ვე­ბის 80% უკავ­შირ­დე­ბა და­ა­ვა­დე­ბა­თა 4 ჯგუფს:

• გულ-სის­ხლძრღვთა და­ა­ვა­დე­ბე­ბი - 17.9 მი­ლი­ო­ნი,
• კიბო - 9 მი­ლი­ო­ნი,
• ქრო­ნი­კუ­ლი რეს­პი­რა­ცი­უ­ლი და­ა­ვა­დე­ბე­ბი - 3.9 მი­ლი­ო­ნი,
• დი­ა­ბე­ტი - 1.6 მი­ლი­ო­ნი.

სიკ­ვდი­ლი გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლია არა­გა­დამ­დე­ბი და­ა­ვა­დე­ბე­ბის გა­მომ­წვე­ვი ძი­რი­თა­დი რისკ-ფაქ­ტო­რე­ბით; მა­გა­ლი­თად, ყო­ველ­წლი­უ­რად თამ­ბა­ქოს აქ­ტი­უ­რი და პა­სი­უ­რი მოხ­მა­რე­ბა 8 მი­ლი­ო­ნი ადა­მი­ა­ნის გარ­დაც­ვა­ლე­ბას იწ­ვევს, მა­რი­ლის ჭარ­ბი მოხ­მა­რე­ბა - 4.1 მი­ლი­ო­ნის, ალ­კოჰო­ლის ჭარ­ბი მოხ­მა­რე­ბა 1.7 მი­ლი­ო­ნი ადა­მი­ა­ნის სიკ­ვდი­ლის მი­ზე­ზი ხდე­ბა და სხვ.

სიკ­ვდი­ლი­ა­ნო­ბის გლო­ბა­ლურ მაჩ­ვე­ნებ­ლებ­ში არა­გა­დამ­დე­ბი და­ა­ვა­დე­ბე­ბის წილი მსოფ­ლი­ო­ში 60-65%-ია, ევ­რო­პა­ში 80-85%, სა­ქარ­თვე­ლო­ში და­ახ­ლო­ე­ბით 94%-ია. სიკ­ვდი­ლი­ა­ნო­ბის ყვე­ლა­ზე მა­ღა­ლი მაჩ­ვე­ნებ­ლე­ბი გულ­სის­ხლძარ­ღვთა და­ა­ვა­დე­ბებ­ზე მო­დის: მსოფ­ლი­ო­ში და­ახ­ლო­ე­ბით 60%, სა­ქარ­თვე­ლო­ში კი 70%.

ლელა სტუ­რუა, და­ა­ვა­დე­ბა­თა კონ­ტრო­ლის ეროვ­ნუ­ლი ცენ­ტრის არა­გა­დამ­დებ და­ა­ვა­დე­ბა­თა დე­პარ­ტა­მენ­ტის ხელ­მძღვა­ნე­ლი:

- მდგო­მა­რე­ო­ბა სე­რი­ო­ზუ­ლი და სა­ვა­ლა­ლოა, გან­სა­კუთ­რე­ბით იმის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით, რომ ამ და­ა­ვა­დე­ბე­ბის და მათ­გან გა­მოწ­ვე­უ­ლი სიკ­ვდი­ლის პრე­ვენ­ცია შე­საძ­ლე­ბე­ლია, გან­სა­კუთ­რე­ბით ახალ­გაზ­რდა, 70 წლამ­დე ასა­კის მო­სახ­ლე­ო­ბა­ში. მთა­ვა­რია ავირ­ჩი­ოთ ცხოვ­რე­ბის ჯან­სა­ღი წესი - უარი ვთქვათ თამ­ბა­ქო­ზე, არ მი­ვი­ღოთ ჭარ­ბი რა­ო­დე­ნო­ბით ალ­კოჰო­ლი, ვი­ყოთ ფი­ზი­კუ­რად აქ­ტი­უ­რი, უარი ვთქვათ მა­რი­ლით, ცხი­მე­ბით და შაქ­რით მდი­და­რი საკ­ვე­ბის მი­ღე­ბა­ზე.

- სა­ქარ­თვე­ლო­ში რო­მე­ლი რისკ-ფაქ­ტო­რე­ბია გან­სა­კუთ­რე­ბით აქ­ტუ­ა­ლუ­რი?

- სა­ქარ­თვე­ლო­ში ბი­ო­ლო­გი­უ­რი რისკ-ფაქ­ტო­რე­ბი, მა­ღა­ლი სის­ხლის წნე­ვა, სის­ხლში გლუ­კო­ზი­სა და ქო­ლეს­ტე­რო­ლის მა­ღა­ლი შემ­ცვე­ლო­ბა, ჭარ­ბი წონა და სიმ­სუქ­ნე გან­სა­კუთ­რე­ბით გავ­რცე­ლე­ბუ­ლია, რა­საც ემა­ტე­ბა ქცე­ვი­თი რისკ-ფაქ­ტო­რი თამ­ბა­ქოს მოხ­მა­რე­ბა. ცხოვ­რე­ბის ჯან­სა­ღი წე­სის დაც­ვით შეგ­ვიძ­ლია თა­ვი­დან ავი­რი­დოთ ამ და­ა­ვა­დე­ბე­ბის გან­ვი­თა­რე­ბის, გარ­თუ­ლე­ბე­ბის ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბი­სა და ნა­ად­რე­ვი სიკ­ვდი­ლის რის­კი; სხვა­დას­ხვა და­ა­ვა­დე­ბე­ბის შემ­თხვე­ვებ­ში ეს რის­კი სხვა­დას­ხვაა, მა­გა­ლი­თად შე­საძ­ლე­ბე­ლია 50-70%-ით შე­ვამ­ცი­როთ გულ-სის­ხლძარ­ღვთა და­ა­ვა­დე­ბე­ბის რის­კი; 40-70%-ით კი­ბოს რის­კი ლო­კა­ლი­ზა­ცი­ის მი­ხედ­ვით; მხო­ლოდ თამ­ბა­ქო­ზე უა­რის თქმით ვა­ნა­ხევ­რებთ ქრო­ნი­კუ­ლი რეს­პი­რა­ცი­უ­ლი და­ა­ვა­დე­ბე­ბით გა­მოწ­ვე­უ­ლი ავა­დო­ბი­სა და სიკ­ვდი­ლო­ბის რისკს. მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია აღი­ნიშ­ნოს, რომ იგი­ვე თამ­ბა­ქო­ზე თა­ვის და­ნა­ბე­ბი­სას, ადა­მი­ა­ნის ინ­სულ­ტის, ინ­ფარ­ქტი­სა და ფილ­ტვის ქრო­ნი­კუ­ლი და­ა­ვა­დე­ბე­ბის გან­ვი­თა­რე­ბის რის­კი 1 წე­ლი­წად­ში უკვე უახ­ლოვ­დე­ბა არამ­წე­ვე­ლი ადა­მი­ა­ნის რის­კებს.

- ადა­მი­ან­თა უმ­რავ­ლე­სო­ბა ამ­ბობს, რომ ფი­ზი­კუ­რი აქ­ტი­ვო­ბის­თვის მა­ტე­რი­ა­ლუ­რად არ მი­უწ­ვდე­ბათ ხელი სპორტდარ­ბა­ზებ­სა და სა­ცუ­რაო აუ­ზებ­ზე...

- ფი­ზი­კუ­რი აქ­ტი­ვო­ბის­თვის აუ­ცი­ლე­ბე­ლი არ არის ძვი­რა­დღი­რე­ბუ­ლი დარ­ბა­ზე­ბი და აუ­ზე­ბი, არც ბრენ­დუ­ლი სპორ­ტუ­ლი სა­მო­სი; მთა­ვა­რია ვი­ყოთ ფი­ზი­კუ­რად აქ­ტი­უ­რი - ვი­სე­ირ­ნოთ, ვი­ცეკ­ვოთ, აქ­ტი­უ­რად ვი­თა­მა­შოთ... სის­ხლის მა­ღა­ლი წნე­ვა, ყვე­ლა­ზე გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი ბი­ო­ლო­გი­უ­რი რისკ-ფაქ­ტო­რი, რო­მელ­საც სა­ქარ­თვე­ლო­ში სიკ­ვდი­ლის შემ­თხვე­ვე­ბის 50% უკავ­შირ­დე­ბა, შე­საძ­ლე­ბე­ლია ეფექ­ტუ­რად ვმარ­თოთ, თუ მი­ვი­ღებთ ექი­მის მიერ და­ნიშ­ნულ მე­დი­კა­მენ­ტებს და ამავდრო­უ­ლად, ჩა­ვი­ტა­რებთ არა­მე­დი­კა­მენ­ტო­ზურ თე­რა­პი­ას - ვივ­ლით ფე­ხით, ვი­სე­ირ­ნებთ, ტრან­სპორ­ტს ვე­ლო­სი­პე­დით ჩა­ვა­ნაც­ვლებთ, შე­ვამ­ცი­რებთ მა­რი­ლი­სა და ალ­კოჰო­ლის მოხ­მა­რე­ბას, თავს და­ვა­ნე­ბებთ თამ­ბა­ქოს და ა.შ.

- სა­ხელ­მწი­ფო რას აკე­თებს არა­გა­დამ­დებ და­ა­ა­ვა­დე­ბებ­თან ბრძო­ლის მიზ­ნით?

- სა­ხელ­მწი­ფომ ეს თემა პრი­ო­რი­ტე­ტუ­ლად მი­იჩ­ნია ჯერ კი­დევ წინა სა­უ­კუ­ნე­ში, რო­დე­საც და­ა­ვა­დე­ბა­თა კონ­ტრო­ლის ეროვ­ნულ ცენ­ტრში არა­გა­დამ­დებ და­ა­ვა­დე­ბა­თა სექ­ტო­რი შე­იქ­მნა, მას­ში შე­მა­ვა­ლი ჯან­მრთე­ლო­ბის ხელ­შე­წყო­ბის და ქრო­ნი­კუ­ლი და­ა­ვა­დე­ბე­ბის ეპი­დე­მი­ო­ლო­გი­ის სამ­მარ­თვე­ლო­ე­ბით. არა­გა­დამ­დებ და­ა­ვა­დე­ბა­თა პრე­ვენ­ცი­ი­სა და კონ­ტრო­ლის პირ­ვე­ლი სა­ხელ­მწი­ფო სტრა­ტე­გია 2017 წლის იან­ვარ­ში დამ­ტკიც­და და იგი 2017-2020 წლებს მო­ი­ცავ­და. ამ ეტაპ­ზე მიმ­დი­ნა­რე­ობს მუ­შა­ო­ბა 2021-25 წლის სტრა­ტე­გი­ა­ზე. პრი­ო­რი­ტე­ტულ არა­გა­დამ­დებ და­ა­ვა­დე­ბებს და­ე­მა­ტა ფსი­ქი­კუ­რი ჯან­მრთე­ლო­ბა, რო­მე­ლიც, მარ­თა­ლია, სიკ­ვდი­ლო­ბის მა­ღა­ლი მაჩ­ვე­ნებ­ლით არ ხა­სი­ათ­დე­ბა, მაგ­რამ ავა­დო­ბის და ინ­ვა­ლი­დო­ბის და ე.წ. DALY-ის (ინ­ვა­ლი­დო­ბის შე­დე­გად და­კარ­გუ­ლი წლე­ბი) ძა­ლი­ან მა­ღა­ლი მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი აქვს; შე­სა­ბა­მი­სად, სა­ჭი­რო­ებს უზარ­მა­ზარ ფი­ნან­სურ და­ნა­ხარ­ჯებს. დღე­საც მსოფ­ლი­ო­ში ფსი­ქი­კუ­რი ჯან­მრთე­ლო­ბის პრობ­ლე­მებ­ზე, ფაქ­ტობ­რი­ვად, ტრი­ლი­ო­ნე­ბი იხარ­ჯე­ბა და ექ­სპერტთა პროგ­ნო­ზე­ბით, ამ და­ა­ვა­დე­ბის მაჩ­ვე­ნებ­ლე­ბი ყვე­ლა და­ა­ვა­დე­ბას­თან შე­და­რე­ბით გა­იზ­რდე­ბა.

- რისკ-ფაქ­ტო­რე­ბის შემ­ცი­რე­ბის მხრივ რა ღო­ნის­ძი­ე­ბე­ბი ტარ­დე­ბა ან იგეგ­მე­ბა?

- ოთხი ძირ­თა­დი რისკ-ფაქ­ტო­რის გარ­და, ყუ­რა­დღე­ბა მახ­ვილ­დე­ბა ჰა­ე­რის და­ბიძ­ნუ­რე­ბა­ზე. შიდა და­ბინ­ძუ­რე­ბის სა­კი­თხი მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად მოგ­ვარ­და თამ­ბა­ქოს კონ­ტრო­ლის გამ­კაც­რე­ბით, რო­დე­საც სა­ზო­გა­დო­ებ­რივ და­ხუ­რულ სივ­რცე­ში მო­წე­ვა აიკ­რძა­ლა. შე­იძ­ლე­ბა ით­ქვას, რომ სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი ჯან­დაც­ვის კუ­თხით ეს სა­უ­კე­თე­სო მიღ­წე­ვაა უკა­ნას­კნე­ლი 1-2 დე­კა­დის გან­მავ­ლო­ბა­ში. თა­ნაც, აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია, რომ კა­ნო­ნის აღ­სრუ­ლე­ბის­თვის ერ­თდრო­უ­ლად მოქ­მე­დებს, რო­გორც სა­ხელ­მწი­ფო აღ­მას­რუ­ლე­ბე­ლი ნა­წი­ლი, ისე­ვე სა­ზო­გა­დო­ე­ბა, რო­მელ­მაც კარ­გად მი­ი­ღო კა­ნო­ნი. ამი­ტო­მაც აღ­სრუ­ლე­ბა 96%-მდეა. და­სა­ნა­ნია, რომ ხში­რია დარ­ღვე­ვე­ბი სა­მე­დი­ცი­ნო სფე­როს წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბის მხრი­დან და მინ­და, მივ­მარ­თო ყვე­ლა ექიმს, ექთანს, სა­ნი­ტარს, ჩემს კო­ლე­გებს, და­ვიც­ვათ კა­ნო­ნი და გავ­ხდეთ მი­სა­ბა­ძი სხვე­ბის­თვის, იმი­სათ­ვის, რომ რე­ა­ლუ­რად ჯან­მრთე­ლი სა­ზო­გა­დო­ე­ბა გვყავ­დეს, აუ­ცი­ლე­ბე­ლია. სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი ჯან­მრთე­ლო­ბის თე­მე­ბის გან­ვი­თა­რე­ბა­ში უნდა ჩა­ი­დოს თან­ხე­ბი და და­ფი­ნან­სე­ბა მზარ­დი და მდგრა­დი იყოს. არ უნდა ვი­ყოთ და­მო­კი­დე­ბუ­ლი პერ­სო­ნა­ლი­ებ­ზე - მი­ნის­ტრი ვინ იქ­ნე­ბა, პარ­ლა­მენ­ტში ვინ იქ­ნე­ბა, ვის რა პრი­ო­რი­ტე­ტი აქვს... მო­სახ­ლე­ო­ბის ჯან­მრთე­ლო­ბა ყვე­ლა ხე­ლი­სუ­ფა­ლის­თვის პრო­რი­ტე­ტუ­ლი უნდა იყოს.

ვფიქ­რობთ, კარ­გი იქ­ნე­ბა, მავ­ნე პრო­დუქ­ტე­ბი­დან შე­მო­სუ­ლი გა­და­სა­ხა­დე­ბი მი­ე­მარ­თოს ნე­ბის­მი­ე­რი ჯან­მრთე­ლო­ბის ხელ­შე­წყო­ბის ინ­ტერ­ვენ­ცი­ე­ბის­თვის, ბავ­შვე­ბის ჯან­მრთე­ლო­ბის გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბის­თვის და ა.შ. რა­საც მსოფ­ლი­ოს ბევ­რი ქვე­ყა­ნა მი­მარ­თავს უკვე.

- ამ ეტაპ­ზე რაზე მი­გაჩ­ნი­ათ ყუ­რა­დღე­ბის მიქ­ცე­ვა გან­სა­კუთ­რე­ბით პრი­ო­რი­ტე­ტუ­ლად?

- ჩემ­თვის ნო­მე­რი 1-ლი პრობ­ლე­მა არ­ტე­რი­უ­ლი ჰი­პერ­ტენ­ზია და მისი კონ­ტრო­ლია. რო­გორც აღ­ვნიშ­ნე, მო­მა­ტე­ბუ­ლი არ­ტე­რი­უ­ლი წნე­ვით არის გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლი სა­ქარ­თვე­ლო­ში რე­გის­ტრი­რე­ბუ­ლი სიკ­ვდი­ლის შემ­თხვე­ვე­ბის თით­ქმის ნა­ხე­ვა­რი. ამ დროს არ­ტე­რი­უ­ლი ჰი­პერ­ტენ­ზი­ის პრე­ვენ­ცია და მარ­თვა სრუ­ლი­ად შე­საძ­ლე­ბე­ლია სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი ჯან­მრთე­ლო­ბის და პირ­ვე­ლა­დი ჯან­დაც­ვის რგო­ლის მიერ გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბუ­ლი ძა­ლი­ან მარ­ტი­ვი ინ­ტერ­ვენ­ცი­ე­ბით. ეს ინ­ტერ­ვენ­ცი­ე­ბია მო­სახ­ლე­ო­ბის გათ­ვით­ცნო­ბი­ე­რე­ბა მა­რი­ლის, რო­გორც არ­ტე­რი­უ­ლი წნე­ვის რისკ-ფაქ­ტო­რის შე­სა­ხებ და მა­რი­ლის მოხ­მა­რე­ბის შემ­ცი­რე­ბით არ­ტე­რი­უ­ლი წნე­ვის ციფ­რე­ბის მო­დი­ფი­ცი­რე­ბის შე­სა­ხებ, ცხოვ­რე­ბის ჯან­სა­ღი წე­სის სარ­გებ­ლი­სა და ექი­მის მიერ და­ნიშ­ნუ­ლი მე­დი­კა­მენ­ტე­ბის მი­ღე­ბის აუ­ცი­ლებ­ლო­ბის შე­სა­ხებ.

უნდა წა­მო­ვი­წყოთ სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი მოძ­რა­ო­ბა ნაკ­ლე­ბი მა­რი­ლის მოხ­მა­რე­ბი­სათ­ვის!