პო­ლი­ტი­კის მეც­ნი­ე­რე­ბის სფე­რო­ში მრა­ვალ ნაშ­რომს თუ გა­დავ­ხე­დავთ, და­ვი­ნა­ხავთ, რომ თე­ო­რე­ტი­კო­სე­ბის თვალ­საზ­რი­სით, გლო­ბა­ლი­ზა­ცი­ას­თან ერ­თად მსოფ­ლი­ო­ში ერი-სა­ხელ­მწი­ფო­ე­ბის რო­ლის შემ­ცი­რე­ბა ხდე­ბა.

• სა­ხელ­მწი­ფო­ე­ბის სა­ზღვრე­ბის მოშ­ლა და ზე­სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­რი­ვი დო­ნის წინ წა­მო­წე­ვა

მო­საზ­რე­ბა, რომ სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­ში ცენ­ტრა­ლი­ზე­ბუ­ლი ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის ძალა აუ­ცი­ლებ­ლად შემ­ცირ­დე­ბა გლო­ბა­ლი­ზა­ცი­ის დაჩ­ქა­რე­ბის­თა­ნა­ვე, ადა­მი­ან­თა უმე­ტე­სო­ბის­თვის რო­გორც ბუ­ნებ­რი­ვი, ისე რე­ა­ლის­ტუ­რი ჩანს. მა­გა­ლი­თად, ჯონ უო­ლის მცი­რე ნაშ­რომ­ში, "გლო­ბა­ლი­ზა­ცია და ეროვ­ნუ­ლი სა­ხელ­მწი­ფოს შემ­ცი­რე­ბა" ვკი­თხუ­ლობთ:

"შუა სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის ბო­ლოს, ქა­ლაქ-სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­ზე და­ფუძ­ნე­ბუ­ლი ავ­ტო­რი­ტე­ტუ­ლი სტრუქ­ტუ­რე­ბის შე­სუს­ტე­ბა და­ი­წყო, რაც რე­გი­ო­ნუ­ლი ფარ­თო პო­ლი­ტი­კუ­რი დაჯ­გუ­ფე­ბე­ბის გა­მო­ჩე­ნამ გა­მო­იწ­ვია, რო­მე­ლიც ვაჭ­რო­ბი­სა და ქა­ლა­ქებს შო­რის შრო­მი­თი ნა­კა­დე­ბის არ­სე­ბო­ბას ასა­ხავ­და. ბოლო 200 წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში გან­ვი­თა­რე­ბის ეპი­ცენ­ტრი სა­ხელ­მწი­ფო­ე­ბი იყო, მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი აქ­ცენ­ტით ეროვ­ნულ მშე­ნებ­ლო­ბა­ზე, რო­გორც გან­ვი­თა­რე­ბის მთა­ვარ ელე­მენტზე. ამავდრო­უ­ლად, ფე­დე­რა­ლურ­მა სტრუქ­ტუ­რებ­მა ან უფრო ადრე შექ­მნეს მცი­რე ზო­მის სუ­ბი­ექ­ტე­ბი, ან წარ­მო­იშ­ვნენ, რო­გორც ძა­ლა­უფ­ლე­ბის სტრუქ­ტუ­რე­ბი ფაქ­ტობ­რი­ვი სა­ზღვრე­ბის მიღ­მა (მა­გა­ლი­თად, ევ­რო­კავ­ში­რი).

ყვე­ლა ეს პრო­ცე­სი აჩ­ვე­ნებს იმ ნი­მუშს, რომ­ლის თა­ნახ­მა­დაც ეკო­ნო­მი­კუ­რი პო­ლი­ტი­კის შე­მუ­შა­ვე­ბი­სა და უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბე­ბის სა­ერ­თო პრობ­ლე­მე­ბი, რო­გო­რი­ცაა მო­ნე­ტა­რუ­ლი და ფის­კა­ლუ­რი პო­ლი­ტი­კა, უფრო მა­ღა­ლი დო­ნის იუ­რის­დიქ­ცი­ულ სტრუქ­ტუ­რა­ში გა­და­დის, მა­შინ, რო­დე­საც კონ­კრე­ტუ­ლი და გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი პრობ­ლე­მე­ბი შე­და­რე­ბით და­ბა­ლი დო­ნის იუ­რის­დიქ­ცი­ის ქვეშ რჩე­ბა. თუ გლო­ბა­ლი­ზა­ცია გარ­კვე­ულ­წი­ლად სუპ­რა­ნა­ცი­ო­ნა­ლუ­რი (სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­ზე მაღ­ლა მდგო­მი, რომ­ლის იუ­რის­დიქ­ცი­აც სა­ხელ­მწი­ფოს სა­ზღვრებ­ში აღ­წევს ამ სა­ხელ­მწი­ფოს მთავ­რო­ბის­თვის "აზ­რის კი­თხვის" გა­რე­შე) ძა­ლა­უფ­ლე­ბის გა­მო­ჩე­ნას მო­ი­ცავს, რო­მე­ლიც გაზ­რდი­ლი ვაჭ­რო­ბის, უცხო­უ­რი ინ­ვეს­ტი­ცი­ე­ბის, ფი­ნან­სუ­რი ბაზ­რის ურ­თი­ერ­თდა­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბი­სა და სწრა­ფი ტექ­ნო­ლო­გი­უ­რი ცვლი­ლე­ბე­ბის მიერ გა­მოწ­ვე­ულ ტრან­სნა­ცი­ო­ნა­ლურ პრობ­ლე­მებს გუ­ლის­ხმობს, მა­შინ ბუ­ნებ­რი­ვია, რომ ეს პრო­ცე­სი მი­ი­წევს იმის­კენ, რომ სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­ზე ზემ­დგომ­მა ხე­ლი­სუფ­ლე­ბამ მეტი იუ­რის­დიქ­ცი­უ­ლი ძა­ლა­უფ­ლე­ბა მო­ი­პო­ვოს და ერი-სა­ხელ­მწი­ფო­ე­ბი ჩა­ა­ნაც­ვლოს.

გლო­ბა­ლი­ზა­ცია ახალ პრობ­ლე­მებ­სა და გა­მოწ­ვე­ვებს წარ­მო­შობს გლო­ბა­ლურ ეკო­ნო­მი­კა­ში, რო­მელ­თა ასა­რი­დებ­ლა­დაც თა­ვი­დან ინ­სტი­ტუ­ცი­ო­ნა­ლუ­რი ჩარ­ჩო და პო­ლი­ტი­კუ­რი რე­ა­გი­რე­ბა არ არ­სე­ბობს; აქე­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, ზე­სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­რი­ვი ან თუნ­დაც, გლო­ბა­ლუ­რი ძა­ლა­უფ­ლებ­რი­ვი სტრუქ­ტუ­რე­ბი ტრან­სნა­ცი­ო­ნა­ლუ­რი ეკო­ნო­მი­კუ­რი პო­ლი­ტი­კის პრობ­ლე­მებს მათი გა­ჩე­ნის შემ­დეგ წყვე­ტენ, რაც შე­დე­გად, სა­ხელ­მწი­ფო­ე­ბის ძა­ლა­უფ­ლე­ბას კი­დევ უფრო ასუს­ტებს. სხვა სი­ტყვე­ბით რომ ვთქვათ, ეროვ­ნუ­ლი, სა­ზღვრებ­ში მოქ­ცე­უ­ლი სა­ხელ­მწი­ფო­ე­ბი მე­ტად ვე­ღარ შეძ­ლე­ბენ სა­კუ­თა­რი ქვეყ­ნის ეკო­ნო­მი­კუ­რი პო­ლი­ტი­კის და­მაკ­მა­ყო­ფი­ლებ­ლად წარ­მარ­თვას სულ უფრო გლო­ბა­ლი­ზე­ბულ და ტრან­სნა­ცი­ო­ნა­ლურ ეკო­ნო­მი­კა­ში", - წე­რია ნაშ­რომ­ში.

მა­გა­ლი­თად, ევ­რო­კავ­შირს, თა­ვი­სი სტრუქ­ტუ­რე­ბის ფორ­მი­თა და მათი უფ­ლე­ბა­მო­სი­ლე­ბე­ბით ყვე­ლა­ზე მე­ტად ამ­სგავ­სე­ბენ კლა­სი­კურ სა­ხელ­მწი­ფო მო­წყო­ბას - ზე­სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­რივ დო­ნე­ზე. მის წევრ ზო­გი­ერთ ქვე­ყა­ნას შო­რის დრო­დად­რო სხვა­დას­ხვა სა­კი­თხზე შე­უ­თან­ხმებ­ლო­ბის მი­უ­ხე­და­ვად, ინ­ტეგ­რი­რე­ბუ­ლი ევ­რო­პა უკვე 28 წე­ლია, არ­სე­ბობს - დღე­ვან­დელ პო­ლა­რი­ზე­ბულ სამ­ყა­რო­ში კი ეს თა­ვის­თა­ვად, უკვე მიღ­წე­ვაა. "ბრექ­სი­ტი", თა­ნად­გო­მის ნაკ­ლე­ბო­ბა (მა­გა­ლი­თად, იტა­ლი­ის შემ­თხვე­ვა­ში კო­რო­ნა­ვირუს­თან ბრძო­ლის ად­რე­ულ ეტაპ­ზე), მიგ­რა­ცია და ბოლო წლებ­ში წინ წა­მო­წე­უ­ლი სხვა სა­კი­თხე­ბი, რაც ევ­რო­კავ­ში­რის მი­მართ სა­ყო­ველ­თაო ნდო­ბას ლა­ქას ცხებს, ჯერ კი­დევ არა­ვინ იცის, რე­ა­ლუ­რად, გა­და­ი­თარ­გმნე­ბა თუ არა ოდეს­მე თა­ვად ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის ფი­ას­კო­ში - და სა­ბო­ლო­ოდ, მის დაშ­ლა­ში.

რო­გორც „ჯე­ო­ქე­ი­სის" მკვლე­ვა­რი და პრო­ფე­სო­რი, ხა­თუ­ნა ბურ­კა­ძე აღ­ნიშ­ნავს, მცი­რე სა­ხელ­მწი­ფო­ე­ბი­სათ­ვის მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია რე­ა­ლუ­რად არა­თა­ნა­ბარ სა­ერ­თა­შო­რი­სო სის­ტე­მა­ში პარტნი­ო­რე­ბის პოვ­ნა.

"სა­ერ­თა­შო­რი­სო ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბი, გან­სა­კუთ­რე­ბით, დე­მოკ­რა­ტი­ულ პრინ­ცი­პებ­ზე და­ფუძ­ნე­ბუ­ლი რე­გი­ო­ნა­ლუ­რი სა­ერ­თა­შო­რი­სო ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბი მცი­რე სა­ხელ­მწი­ფო­ე­ბი­სათ­ვის მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი მე­ქა­ნიზ­მია იმი­სათ­ვის, რომ დიდ სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­თან ერ­თად თა­ნაბ­რად იყ­ვნენ ჩარ­თულ­ნი ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის საქ­მი­ა­ნო­ბა­ში. ამის მა­გა­ლი­თია ჩრდი­ლო­ატ­ლან­ტი­კუ­რი ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბის ორ­გა­ნი­ზა­ცია, სა­დაც გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბე­ბი კონ­სენ­სუ­სის პრინ­ცი­პის მი­ხედ­ვით მი­ი­ღე­ბა. ეს იმას ნიშ­ნავს, რომ ლუქ­სემ­ბურგს, ლატ­ვი­ას, ლიტ­ვას, ამე­რი­კის შე­ერ­თე­ბულ შტა­ტებს, საფ­რან­გეთს, გერ­მა­ნი­ის ფე­დე­რა­ცი­ულ რეს­პუბ­ლი­კას და ნა­ტოს სხვა წევ­რებს გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბის მი­ღე­ბის პრო­ცეს­ში ერთი ხმა აქვთ, თი­თო­ე­უ­ლის პო­ზი­ცია გა­დამ­წყვე­ტია, მი­უ­ხე­და­ვად აღ­ნიშ­ნუ­ლი სა­ხელ­მწი­ფო­ე­ბის სი­დი­დი­სა, პო­ლი­ტი­კუ­რი თუ ეკო­ნო­მი­კუ­რი გავ­ლე­ნე­ბი­სა. რაც შე­ე­ხე­ბა ევ­რო­კავ­შირს, ეფექ­ტი­ა­ნი ევ­რო­პუ­ლი ერ­თო­ბა მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი მა­გა­ლი­თია სხვა სა­ხელ­მწი­ფო­ე­ბი­სათ­ვის, თუ რო­გორ შე­იძ­ლე­ბა თა­ნამ­შრომ­ლო­ბის, სო­ლი­და­რო­ბის გზით მეტი შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის შექ­მნა ეროვ­ნუ­ლი სის­ტე­მე­ბის ეკო­ნო­მი­კუ­რი, პო­ლი­ტი­კუ­რი და სა­მარ­თლებ­რი­ვი გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის და ამავდრო­უ­ლად, მათი ინ­ტეგ­რა­ცია სა­ერ­თო ფა­სე­უ­ლო­ბებ­ზე და­ფუძ­ნე­ბულ გა­ერ­თი­ა­ნე­ბა­ში. ღი­რე­ბუ­ლე­ბებ­სა და სა­ერ­თო ინ­ტე­რე­სებ­ზე და­ფუძ­ნე­ბულ­მა ევ­რო­პულ­მა ერ­თო­ბამ მკა­ფი­ოდ წარ­მო­ა­ჩი­ნა ევ­რო­კავ­ში­რის არა მხო­ლოდ რე­გი­ო­ნა­ლუ­რი, არა­მედ - გლო­ბა­ლუ­რი მნიშ­ვნე­ლო­ბაც.

მსგავ­სი მულ­ტი­ლა­ტე­რა­ლუ­რი ფორ­მა­ტე­ბი მცი­რე სა­ხელ­მწი­ფო­ებს აძ­ლე­ვენ შე­საძ­ლებ­ლო­ბას, გა­მოკ­ვე­თონ თა­ვი­ან­თი როლი სა­ერ­თა­შო­რი­სო არე­ნა­ზე, რაც ხელს უწყობს არა­მარ­ტო სა­ერ­თო გა­მოწ­ვე­ვებ­თან ერ­თობ­ლი­ვი ძა­ლის­ხმე­ვით გამ­კლა­ვე­ბას, არა­მედ, მცი­რე სა­ხელ­მწი­ფო­ე­ბის ინ­ტე­რე­სე­ბის უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა­საც. სწო­რედ ურ­თი­ერ­თსა­ჭი­რო­ე­ბი­სა და ურ­თი­ერ­თკავ­ში­რის გა­მოკ­ვე­თა შე­საძ­ლე­ბელს ხდის დიდი სა­ხელ­მწი­ფო­ე­ბის მიერ მცი­რე სა­ხელ­მწი­ფო­ე­ბის ინ­ტე­რე­სე­ბის პა­ტი­ვის­ცე­მა­სა და გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბას", - აღ­ნიშ­ნავს ბურ­კა­ძე.

გლო­ბალ კრი­ზისს გლო­ბა­ლუ­რი გა­და­წყვე­ტა სჭირ­დე­ბა - კრი­ზი­სებს, რო­მე­ლიც ყვე­ლა ქვე­ყა­ნას მეტ-ნაკ­ლე­ბად ერ­თნა­ი­რად ეხე­ბა (კლი­მა­ტის ცვლი­ლე­ბა, პან­დე­მი­ე­ბი), წინ მხო­ლოდ ერთი სა­ხელ­მწი­ფოს მე­თა­უ­რი ვერ და­უდ­გე­ბა. ზოგ სა­კი­თხზე შე­უ­თან­ხმებ­ლო­ბა კი, თა­ვის მხრივ, პრობ­ლე­მას კი­დევ უფრო აღ­რმა­ვებს - და ამა­ზე სა­უ­ბა­რი კო­რო­ნა­ვირუ­სის ეპო­ქა­ში ალ­ბათ, ყვე­ლა­ზე რე­ლე­ვან­ტუ­რია.

"პან­დე­მი­ამ მკა­ფი­ოდ აჩ­ვე­ნა გლო­ბა­ლუ­რი ანუ უნი­ვერ­სა­ლუ­რი სა­ერ­თა­შო­რი­სო სის­ტე­მის გარ­დაქ­მნის აუ­ცი­ლებ­ლო­ბა. პოს­ტკო­რო­ნა­ვირუ­სულ პე­რი­ოდ­ში მსოფ­ლი­ო­ში გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბუ­ლი ცვლი­ლე­ბე­ბი დიდი ალ­ბა­თო­ბით პო­ლი­ტი­კუ­რი და ეკო­ნო­მი­კუ­რი სის­ტე­მე­ბის გლო­ბა­ლი­ზა­ცი­ის­კენ იქ­ნე­ბა ორი­ენ­ტი­რე­ბუ­ლი. მარ­ტი­ვი ჭეშ­მა­რი­ტე­ბაა - გლო­ბა­ლუ­რი გა­მოწ­ვე­ვე­ბი გლო­ბა­ლურ ძა­ლის­ხმე­ვას მო­ი­თხოვს. თუმ­ცა, ამას­თა­ნა­ვე, სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­მა უფრო მეტი წინ­და­ხე­დუ­ლო­ბა უნდა გა­მო­ი­ჩი­ნონ სა­კუ­თა­რი რე­სურ­სე­ბის შე­საქ­მნე­ლად", - ხაზს უს­ვამს AMBEBI.GE-სთან სა­უბ­რი­სას ხა­თუ­ნა ბურ­კა­ძე.

• სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­ზე ძლი­ე­რი კორ­პო­რა­ცი­ე­ბი?

სუპ­რა­ნა­ცი­ო­ნა­ლუ­რი და გლო­ბა­ლუ­რი ძა­ლა­უფ­ლე­ბის გარ­და, არ­სე­ბობს სხვა, შე­საძ­ლოა, კი­დევ უფრო ძლი­ე­რი ძა­ლა­უფ­ლე­ბის წყა­როც - მულ­ტი­ნა­ცი­ო­ნა­ლუ­რი კორ­პო­რა­ცი­ე­ბი. კორ­პო­რა­ტოკ­რა­ტია - ეს ტერ­მი­ნი, რო­მე­ლიც იშიფ­რე­ბა, რო­გორც "კორ­პო­რა­ტი­უ­ლი ძა­ლა­უფ­ლე­ბა", სწო­რედ ისეთ ეკო­ნო­მი­კურ და პო­ლი­ტი­კურ სის­ტე­მას აღ­ნიშ­ნავს, რო­მელ­საც კორ­პო­რა­ცი­ე­ბი ან კორ­პო­რა­ტი­უ­ლი ინ­ტე­რე­სე­ბი აკონ­ტრო­ლე­ბენ.

სწო­რედ ტექ­ნო­ლო­გი­უ­რი გან­ვი­თა­რე­ბი­სა და წარ­მა­ტე­ბუ­ლი ბიზ­ნეს იდე­ე­ბის შე­დე­გად, დღეს აღარ გვჭირ­დე­ბა კომ­პა­სი და რუკა, როცა არ­სე­ბობს Google Maps და GPS; აღარ გვჭირ­დე­ბა ფოს­ტა, როცა არ­სე­ბობს ელ­ფოს­ტა; აღარ გვჭირ­დე­ბა ფო­რუ­მე­ბი, რო­დე­საც პრობ­ლე­მა­ტუ­რი თე­მის გან­ხილ­ვა "ფე­ის­ბუქ­ზეც" მშვე­ნივ­რა­დაა შე­საძ­ლე­ბე­ლი; ომის­თვის სა­ჭი­რო აღა­რაა ავ­ტო­მა­ტი, არა­მედ - დრო­ნი და დის­ტან­ცი­უ­რი მარ­თვის აპა­რა­ტიც საკ­მა­რი­სია; სხვა ქვე­ყა­ნა­ზე თავ­დას­ხმა ბომ­ბის ნაც­ვლად კომ­პი­უ­ტე­რულ სის­ტე­მებ­ში შეღ­წე­ვით ხდე­ბა და მას არა ჯა­რის­კა­ცე­ბი, არა­მედ, ჰა­კე­რე­ბი ახორ­ცი­ე­ლე­ბენ; - ამ ყვე­ლაფ­რის "ბო­სე­ბი" კი არა ქვეყ­ნის მე­თა­უ­რე­ბი, პრე­ზი­დენ­ტე­ბი და პრე­მი­ერ-მი­ნის­ტრე­ბი, არა­მედ, მსოფ­ლი­ო­ში ყვე­ლა­ზე დიდი კომ­პა­ნი­ე­ბის მფლო­ბე­ლე­ბი არი­ან. კონ­სულ­ტა­ცი­ე­ბის შე­დე­გად, მარკ ცუ­კერ­ბერ­გმა სა­ბო­ლო­ოდ, გა­და­წყვი­ტა, რომ ამე­რი­კის შე­ერ­თე­ბუ­ლი შტა­ტე­ბის მოქ­მედ პრე­ზი­დენტს "ფე­ის­ბუქ­ზე" "სი­ტყვა არ ეთ­ქმის", რად­გან ხალ­ხი­სად­მი ძა­ლა­დო­ბის­კენ მო­წო­დე­ბებ­მა "წი­თე­ლი ხაზი გა­დაკ­ვე­თა". ასე­თი­ვე გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბა მი­ი­ღო "ტვი­ტე­რის" დამ­ფუძ­ნე­ბელ­მა, ჯეკ დორ­სი­მაც. შე­დე­გად, ამე­რი­კა­ში ერ­თა­დერთ ადა­მი­ანს, რო­მელ­საც ატო­მუ­რი ბომ­ბის ჩა­მოგ­დე­ბა­ზე ბრძა­ნე­ბის გა­ცე­მის უფ­ლე­ბა აქვს, სო­ცი­ა­ლურ ქსელ­ში "და­პოსტვის" უფ­ლე­ბა ჩა­მო­ერ­თვა. თუმ­ცა ალ­ბათ, ისიც გა­სათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბე­ლია, რომ პი­რა­დად დო­ნალდ ტრამ­პის არ­ჩე­ვა­ნი იყო, სა­კუ­თა­რი გზავ­ნი­ლე­ბი ძი­რი­თა­დად, "ტვი­ტე­რის" და "ფე­ის­ბუ­ქის" სა­შუ­ა­ლე­ბით გა­ევ­რცე­ლე­ბი­ნა და არა - უფრო ტრა­დი­ცი­უ­ლი მე­თო­დე­ბით, რო­გო­რიც მა­გა­ლი­თად, ტე­ლე­ვი­ზია და ოფი­ცი­ა­ლუ­რი ბრი­ფინ­გე­ბია.

• კომ­პა­ნი­ე­ბის და სა­ხელ­მწი­ფო­ე­ბის შე­მო­სავ­ლე­ბი

დღეს შეგ­ვიძ­ლია, ბევ­რი ისე­თი კომ­პა­ნია გა­მოვ­ყოთ, რო­მე­ლიც ზო­გი­ერთ სა­ხელ­მწი­ფო­ზე ძლი­ე­რიც კია. უცხო­ურ მე­დი­ა­ში სტა­ტი­ე­ბის უმე­ტე­სო­ბა სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­სა და კომ­პა­ნი­ებს იმის მი­ხედ­ვით ადა­რებს, თუ რამ­დე­ნად სავ­სეა მათი "ჯი­ბე­ე­ბი". ამ კუ­თხით ერთ-ერთი ყვე­ლა­ზე ეფექ­ტი­ა­ნი გზა ახა­ლი მიდ­გო­მაა, რომ­ლი­თაც კომ­პა­ნი­ე­ბი სხვა­დას­ხვა ქვე­ყა­ნა­ში სხვა­დას­ხვა სა­ხით ფუძნ­დე­ბი­ან. მა­გა­ლი­თად, foreignpolicy.com-ის თა­ნახ­მად, კომ­პა­ნი­ე­ბი, რო­გო­რი­ცაა: ExxonMobil, Unilever, BlackRock, HSBC, DHL, Visa - ირ­ჩე­ვენ პერ­სო­ნა­ლის, ქარ­ხნე­ბის, აღ­მას­რუ­ლე­ბელ ნა­წი­ლის ან სა­ბან­კო ან­გა­რი­შე­ბის გან­თავ­სე­ბის ად­გი­ლებს იმის მი­ხედ­ვით, თუ სად არის "კე­თილ­გან­წყო­ბი­ლი" რე­გუ­ლა­ცი­ე­ბი, უხვი რე­სურ­სე­ბი და უპ­რობ­ლე­მო კავ­შირ­გაბ­მუ­ლო­ბა.

"ჭკვი­ა­ნი" კორ­პო­რა­ცი­ე­ბი ხში­რად, იუ­რი­დი­უ­ლად ერთ ქვე­ყა­ნა­ში არი­ან გან­თავ­სე­ბულ­ნი, კორ­პო­რა­ტი­უ­ლი მე­ნე­ჯმენ­ტი მე­ო­რე­ში აქვთ, ფი­ნან­სუ­რი აქ­ტი­ვე­ბი მე­სა­მე­ში, ად­მი­ნის­ტრა­ცი­უ­ლი პერ­სო­ნა­ლი კი - კი­დევ რამ­დე­ნი­მე სხვა ქვე­ყა­ნა­ში. თუმ­ცა ამ­გვა­რი კომ­პა­ნი­ე­ბის ზრდა მხო­ლოდ ფუ­ლის გა­მო­მუ­შა­ვე­ბის ახალ გზებს კი არ ნიშ­ნავს, არა­მედ, "გლო­ბა­ლუ­რი ზე­სა­ხელ­მწი­ფოს" მნიშ­ვნე­ლო­ბას ცვლის", - ვკი­თხუ­ლობთ სტა­ტი­ა­ში.

მულ­ტი­ნა­ცი­ო­ნა­ლუ­რი კომ­პა­ნი­ე­ბი, რო­გო­რი­ცაა Apple და Starbucks, ფე­ნო­მე­ნა­ლურ ძა­ლას ფლო­ბენ. ისი­ნი აკონ­ტრო­ლე­ბენ უზარ­მა­ზარ მო­მა­რა­გე­ბის ჯაჭ­ვებს, ყი­დი­ან პრო­დუქ­ტებს მთელს მსოფ­ლი­ო­ში და სა­ერ­თა­შო­რი­სო პო­ლი­ტი­კის ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბა­ში სა­კუ­თა­რი ინ­ტე­რე­სე­ბის შე­სა­ბა­მი­სად შე­აქვთ წვლი­ლი. 2016 წლის ერთ-ერთი კვლე­ვის თა­ნახ­მად, ამ წლის შე­მო­სავ­ლე­ბის მი­ხედ­ვით 100 უდი­დეს კორ­პო­რა­ცი­ა­სა და ქვე­ყა­ნას შო­რის (რო­მელ­საც სა­ხელ­მწი­ფო­ე­ბი ძი­რი­თა­დად, გა­და­სა­ხა­დე­ბის აკ­რე­ბით იღე­ბენ), აშშ პირ­ველ ნომ­რად გვევ­ლი­ნე­ბა, მას ჩი­ნე­თი და ია­პო­ნია მოს­დევს (თუ ევ­რო­ზო­ნას გან­ვი­ხი­ლავთ, რო­გორც ერთ პო­ლი­ტი­კურ ერ­თე­ულს, ის 5 600 მი­ლი­არდ დო­ლა­რით პირ­ველ ად­გილ­ზეა); მაგ­რამ უამ­რა­ვი კორ­პო­რა­ცია მსოფ­ლი­ო­ში ყვე­ლა­ზე მსხვილ ეკო­ნო­მი­კებს უთა­ნაბრდე­ბა: მა­გა­ლი­თად, Walmart უკან იტო­ვებს ეს­პა­ნეთ­სა და ავ­სტრა­ლი­ას. სა­ერ­თო ჯამ­ში, კვლე­ვა­ში შე­მო­სავ­ლე­ბის 100 უმ­თავ­რე­სი მსოფ­ლიო გე­ნე­რა­ტო­რი­დან, 71 მათ­გა­ნი კორ­პო­რა­ცი­აა.

• კორ­პო­რა­ცი­ე­ბის პო­ლი­ტი­კურ აქ­ტო­რე­ბად ქცე­ვა

თან­ხე­ბის გარ­და, აღ­ნიშ­ნუ­ლი კვლე­ვის თა­ნახ­მად, გლო­ბა­ლი­ზა­ცი­ამ ისე­თი გლო­ბა­ლუ­რი სტრუქ­ტუ­რა მო­ი­ტა­ნა, რო­მელ­შიც სა­ხელ­მწი­ფო ძალა მმარ­თვე­ლი ექ­სკლუ­ზი­უ­რი პრინ­ცი­პი აღა­რაა.

"გლო­ბა­ლუ­რი კორ­პო­რა­ცი­ე­ბის ამ­ჟა­მინ­დე­ლი პო­ზი­ცია სხვა აქ­ტო­რებ­თან შე­და­რე­ბით უპ­რე­ცე­დენ­ტოა სი­დი­დი­სა და მო­ცუ­ლო­ბის თვალ­საზ­რი­სით. უბ­რა­ლოდ და­ფიქ­რდით ისე­თი გლო­ბა­ლუ­რი გი­გან­ტე­ბის კერ­ძო და სა­ჯა­რო ძა­ლა­ზე, რო­გო­რი­ცაა Google ან Apple. რო­დე­საც დო­ნალდ ტრამ­პი Apple-ის აღ­მას­რუ­ლე­ბელ დი­რექ­ტორს, ტიმ კუკს შეხ­ვდა იმის გან­სა­ხილ­ვე­ლად, თუ რო­გორ იმოქ­მე­დებს ჩი­ნეთ­თან სა­ვაჭ­რო ომი Apple-ის ინ­ტე­რე­სებ­ზე, გა­მოჩ­ნდა, რომ წამ­ყვა­ნი მულ­ტი­ნა­ცი­ო­ნა­ლუ­რი კომ­პა­ნი­ე­ბი პო­ლი­ტი­კუ­რი აქ­ტო­რე­ბიც არი­ან", - აღ­ნიშ­ნუ­ლია დო­კუ­მენ­ტში.

"ჯე­ო­ქე­ი­სის" მკვლე­ვა­რი, ხა­თუ­ნა ბურ­კა­ძე ზო­გა­დად, ყუ­რა­დღე­ბას ამახ­ვი­ლებს თა­ნა­მედ­რო­ვე სამ­ყა­რო­ში ციფ­რულ სა­კი­თხებ­სა და კი­ბერ­გა­მოწ­ვე­ვებ­ზე და დას­ძენს, რომ მისი შე­ხე­დუ­ლე­ბით, კორ­პო­რა­ცი­ე­ბის თით­ქოს, გა­ნუ­სა­ზღვრე­ლი სიმ­ძლავ­რე სა­ხელ­მწი­ფო­ე­ბის როლს მო­მა­ვალ­ში არ და­აკ­ნი­ნებს და პი­რი­ქით, შე­საძ­ლოა, მათი ერ­თმა­ნეთ­თან ინ­ტეგ­რი­რე­ბა გარ­კვე­უ­ლი მიზ­ნე­ბის მი­საღ­წე­ვად და პრობ­ლე­მებ­ზე სა­პა­სუ­ხოდ კი­დევ უფრო ნა­ყო­ფი­ე­რი იყოს.

"გლო­ბა­ლურ­მა კრი­ზის­მა დაგ­ვა­ნა­ხა სა­ინ­ფორ­მა­ციო და სა­კო­მუ­ნი­კა­ციო ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბის, კი­ბერ­სივ­რცის შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბი, გა­მოწ­ვე­ვე­ბი, რომ­ლე­ბიც კონ­კრე­ტუ­ლი პო­ლი­ტი­კუ­რი და გე­ოგ­რა­ფი­უ­ლი სა­ზღვრე­ბით არაა შე­მო­ფარ­გლუ­ლი. ეს მო­ცე­მუ­ლო­ბა კი აჩენს არა­ერთ კი­თხვას იმას­თან და­კავ­ში­რე­ბით, თუ რო­გო­რი იქ­ნე­ბა ციფ­რუ­ლი მსოფ­ლიო და რამ­დე­ნად პა­სუ­ხობს დღე­ვან­დე­ლი სა­ხელ­მწი­ფო­თა­შო­რი­სი სა­ერ­თა­შო­რი­სო ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბი ახა­ლი მსოფ­ლი­ოს მო­თხოვ­ნებს, რო­მე­ლიც მო­ნა­ცე­მებ­ზეა კონ­ცენ­ტრი­რე­ბუ­ლი. ციფ­რულ, მო­ნა­ცე­მე­ბის ეპო­ქა­ში მცი­რე სა­ხელ­მწი­ფო­ებს მო­უ­წევთ თა­ვი­ან­თი ახა­ლი ნი­შის გა­მოკ­ვე­თა და თა­ნა­მედ­რო­ვე ციფ­რუ­ლი პო­ლი­ტი­კის ისე გან­ვი­თა­რე­ბა, რომ კი­ბერ­სივ­რცის დიდ მო­თა­მა­შე­ებს სა­კუ­თა­რი სა­ჭი­რო­ე­ბე­ბი და­ა­ნა­ხონ.

რაც შე­ე­ხე­ბა კორ­პო­რა­ცი­ებს, დღეს მულ­ტი­ნა­ცი­ო­ნა­ლურ კორ­პო­რა­ცი­ებს საკ­მა­ოდ დიდი რე­სურ­სე­ბი გა­აჩ­ნი­ათ. ისი­ნი ფლო­ბენ მო­ნა­ცე­მებს, აქვთ ფი­ნან­სუ­რი, სხვა ტი­პის შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბი და პრო­ცე­სებ­ზე გავ­ლე­ნას ახ­დე­ნენ. მი­უ­ხე­და­ვად ამი­სა, ვფიქ­რობ, რომ მო­მა­ვალ­შიც სა­ხელ­მწი­ფო­ე­ბის როლი გა­მოკ­ვე­თი­ლი იქ­ნე­ბა და აღ­ნიშ­ნუ­ლი კომ­პა­ნი­ე­ბი იმოქ­მე­დე­ბენ იმ კა­ნონ­მდებ­ლო­ბე­ბის ფარ­გლებ­ში, რო­მელ­საც სუ­ვე­რე­ნუ­ლი სა­ხელ­მწი­ფო­ე­ბი თა­ვი­ანთ ტე­რი­ტო­რი­ებ­ზე ფუნ­ქცი­ო­ნი­რე­ბა­დი კორ­პო­რა­ცი­ე­ბი­სათ­ვის აწე­სე­ბენ. თუ სა­ხელ­მწი­ფო­ებს სწო­რი პო­ლი­ტი­კა ექ­ნე­ბათ, პი­რი­ქით, კორ­პო­რა­ცი­ე­ბის მხარ­და­ჭე­რით შე­საძ­ლე­ბე­ლია მეტი ეკო­ნო­მი­კუ­რი შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის შექ­მნა, რაც გან­ვი­თა­რე­ბი­სათ­ვის აუ­ცი­ლე­ბე­ლია", - აცხა­დებს ხა­თუ­ნა ბურ­კა­ძე.

• კრი­ზი­სი და სო­ცი­ა­ლუ­რი პლატ­ფორ­მე­ბის რე­ა­ლუ­რი ძა­ლა­უფ­ლე­ბის გა­მო­ჩე­ნა

TheAtlantic.com-ის სტა­ტი­ა­ში: "ინ­ტერ­ნე­ტის ტი­ტა­ნე­ბი ძა­ლა­უფ­ლე­ბას იკ­რე­ბენ", ყუ­რა­დღე­ბა გა­მახ­ვი­ლე­ბუ­ლია პან­დე­მი­ა­ზე, რო­გორც კრი­ზის­ზე, რომ­ლის გა­მოც ახა­ლი წე­სე­ბი იწე­რე­ბა და რო­მე­ლიც აჩ­ვე­ნებს, თუ რამ­დე­ნად ძლი­ე­რია რე­ა­ლუ­რად, სო­ცი­ა­ლუ­რი პლატ­ფორ­მე­ბი.

"პლატ­ფორ­მე­ბი, რომ­ლე­ბიც ეროვ­ნუ­ლი სა­ზღვრე­ბის მიღ­მა ფუნ­ქცი­ო­ნი­რებს, კერ­ძო კომ­პა­ნი­ე­ბია, რო­მელ­თაც აქვთ უფ­ლე­ბა, გა­და­წყვი­ტონ, რა უნდა გან­თავ­სდეს მათ სერ­ვი­სებ­ზე. მაგ­რამ ამ ძა­ლა­უფ­ლე­ბის გა­სა­ო­ცარ­მა ხა­სი­ათ­მა - შე­საძ­ლებ­ლო­ბამ, გა­და­წყვი­ტონ მათ, რა არის სი­ძულ­ვი­ლის ენა, და­საშ­ვე­ბი პო­ლი­ტი­კუ­რი კამ­პა­ნია ან ზედ­მე­ტად გა­შიშ­ვლე­ბუ­ლი კანი - გა­ნა­პი­რო­ბა პლატ­ფორ­მე­ბის­თვის მეტ გამჭვირ­ვა­ლო­ბა­ზე მო­თხოვ­ნა იმა­ზე, თუ რო­გორ ხდე­ბა ამ­გვა­რი გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბე­ბის მი­ღე­ბა. "ფე­ის­ბუქ­სა" და სხვა ქსე­ლებს უარი აქვთ ნათ­ქვა­მი "სი­მარ­თლის არ­ბიტ­რე­ბის" როლ­ზე, მაგ­რამ Covid-19-ის პან­დე­მი­ის პი­რო­ბებ­ში ეს შე­იც­ვა­ლა. მსხვილ­მა ტექ­ნი­კურ­მა კომ­პა­ნი­ებ­მა, - არა მხო­ლოდ Facebook-მა, Twitter-მა და Google-მა, პან­დე­მი­ას ისე­თი ხერ­ხე­ბით უპა­სუ­ხეს, რომ­ლი­თაც გა­მოჩ­ნდა, თუ რამ­ხე­ლა ძალა აქვთ მათ ამ ყვე­ლაფ­რის გა­და­წყვე­ტი­სას. მა­გა­ლი­თად, Pinterest-ი კო­რო­ნა­ვირუს­ზე ძი­ე­ბის შე­დე­გებს ზღუ­დავს, მხო­ლოდ "სა­ერ­თა­შო­რი­სო დო­ნე­ზე აღი­ა­რე­ბუ­ლი სა­მე­დი­ცი­ნო ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბის" ინ­ფორ­მა­ცი­ის გარ­და.

მე­ო­რე ფაქ­ტო­რია, რომ სა­გან­გე­ბო მდგო­მა­რე­ო­ბის დროს აღ­სრუ­ლე­ბა სწრა­ფი, შე­სა­ბა­მი­სად, უხე­შია. იმის გამო, რომ მო­დე­რა­ტო­რე­ბი სახ­ლში არი­ან და ლო­გის­ტი­კუ­რი მი­ზე­ზე­ბის გამო ვერ მუ­შა­ო­ბენ, მთა­ვა­რი პლატ­ფორ­მე­ბი ავ­ტო­მა­ტი­ზი­რე­ბულ ინ­სტრუ­მენ­ტებს ეყ­რდნო­ბი­ან. Facebook-მა, Twitter-მა და Youtube-მ აღი­ა­რეს კი­დეც, რომ შე­დე­გად, ისი­ნი მეტ შეც­დო­მას და­უშ­ვე­ბენ - ანუ, შე­საძ­ლოა, ისე­თი ინ­ფორ­მა­ცი­ე­ბი წა­შა­ლონ, რაც წე­სით, არ უნდა წა­ი­შა­ლოს.

გარ­და ამი­სა, იმ "წმინ­და" პრინ­ციპ­საც, რომ პლატ­ფორ­მე­ბი პო­ლი­ტი­კუ­რი ფი­გუ­რე­ბის გა­მოს­ვლებ­ში არ ჩა­ე­რე­ვი­ან, ზი­ა­ნი მი­ად­გა. "ტვი­ტერ­მა" ბრა­ზი­ლი­ის პრე­ზი­დენ­ტის, ჟაირ ბოლ­სო­ნა­როს "ტვი­ტე­ბი" წა­შა­ლა, იმის გამო, რომ მან Covid-19-ზე დე­ზინ­ფორ­მა­ცია თუ შეც­დო­მა­ში შემყვა­ნი ინ­ფორ­მა­ცია გა­ავ­რცე­ლა - "ფე­ის­ბუ­ქი" და "იუ­თუ­ბიც" მა­ლე­ვე ანა­ლო­გი­უ­რად მო­იქ­ცნენ. დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლად არ­ჩე­უ­ლი ლი­დე­რის გან­ცხა­დე­ბე­ბის დახ­შო­ბა ტექ­ნო­ლო­გი­უ­რი პლატ­ფორ­მე­ბის მიერ უპ­რე­ცე­დენ­ტო ნა­ბი­ჯია", - აღ­ნიშ­ნუ­ლია სტა­ტი­ა­ში.

აქვე, ისევ ტრამპსა და მას­თან "ტვი­ტე­რი­სა" და "ფე­ის­ბუ­ქის" ურ­თი­ერ­თო­ბას თუ და­ვუბ­რუნ­დე­ბით, შეგ­ვიძ­ლია გა­ვიხ­სე­ნოთ, რომ მას შემ­დეგ, რაც დო­ნალდ ტრამ­პი აშშ-ის 45-ე პრე­ზი­დენ­ტად სა­კუ­თა­რი საქ­მი­ა­ნო­ბის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბას შე­უდ­გა, მარტ ცუ­კერ­ბერ­გი ცდი­ლობ­და, არ­ჩევ­ნებ­ში მისი წარ­მა­ტე­ბა რაც შე­იძ­ლე­ბა, ნაკ­ლე­ბად მი­ე­წე­რა "ფე­ის­ბუ­ქის" რო­ლის­თვის, თუმ­ცა ეს მას შემ­დეგ გაძ­ნელ­და, რაც თვი­თონ ტრამპმა აღ­ნიშ­ნა, რომ პლატ­ფორ­მას მის გა­მარ­ჯვე­ბა­ში არ­სე­ბი­თი როლი მი­უ­ძღვო­და.

"Facebook-ისა და Twitter-ის გვი­ან­დე­ლი ქმე­დე­ბა, და­ებ­ლო­კათ ტრამ­პის ან­გა­რი­ში, აშშ-ის სო­ცი­ა­ლუ­რი მე­დი­ის გი­გან­ტე­ბის მიერ უპ­რე­ცე­დენ­ტო ნა­ბი­ჯი და მათი ძა­ლა­უფ­ლე­ბის ჯერ­ჯე­რო­ბით ყვე­ლა­ზე თვალ­სა­ჩი­ნო დე­მონ­სტრი­რე­ბა იყო. რამ­დე­ნი­მე ცალ­მხრი­ვი გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბით, ტექ­ნი­კუ­რი აღ­მას­რუ­ლებ­ლე­ბის მცი­რე ჯგუფ­მა შე­ერ­თე­ბუ­ლი შტა­ტე­ბის პრე­ზი­დენტს ყვე­ლა­ზე გავ­ლე­ნი­ა­ნი სა­მა­უ­წყებ­ლო ხელ­სა­წყო­ე­ბი ჩა­მო­არ­თვა, რა­მაც მის მიერ ტე­ლე­ფონ­ში ერთ წუთ­ში და­წე­რი­ლი რამ­დე­ნი­მე წი­ნა­და­დე­ბით მთე­ლი მე­დი­ის ყუ­რა­დღე­ბის მი­პყრო­ბის შე­საძ­ლებ­ლო­ბა შე­ამ­ცი­რა.

მათ გარ­და, Google-მ ტრამ­პის ან­გა­რი­ში Youtube-ს არხზე შე­ა­ჩე­რა, Reddit-მა ტრამ­პის მომ­ხრე რამ­დე­ნი­მე ფო­რუ­მი დაბ­ლო­კა, Snapchat-მა, რო­მელ­საც სა­კუ­თარ ქსელ­ში ტრამ­პის აქ­ტი­ვო­ბა უკვე შე­ზღუ­დუ­ლი ჰქონ­და, პრო­ფი­ლი მისი პრე­ზი­დენ­ტო­ბის ბოლო დღის შემ­დეგ დაბ­ლო­კა", - ვკი­თხუ­ლობთ თე­მა­ზე nbcnews.com-ის სტა­ტი­ა­ში.

ასეა თუ ისე, რამ­დე­ნად შე­იძ­ლე­ბა, გა­და­ა­ჭარ­ბოს მო­მა­ვალ­ში გი­გან­ტუ­რი კომ­პა­ნი­ე­ბის ძა­ლამ სა­ხელ­მწი­ფო­ე­ბი­სას - ამა­ზე ალ­ბათ, დრო გას­ცემს პა­სუხს. თუმ­ცა ჩანს, რომ ზო­გი­ერ­თი კორ­პო­რა­ცია ზო­გი­ერთ ქვე­ყა­ნას ძა­ლით ნამ­დვი­ლად უთა­ნაბრდე­ბა, იქ­ნე­ბა ეს შე­მო­სავ­ლე­ბი თუ გავ­ლე­ნა სა­ზო­გა­დო­ებ­რივ აზ­რზე. ცხა­დია, რომ რო­გორც თა­ვის მხრივ, ზე­სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­რი­ვი ორ­გა­ნო­ე­ბი, ისე მე­ო­რე მხრივ - მსოფ­ლი­ო­ში ყვე­ლა­ზე მძლავ­რი კორ­პო­რა­ცი­ე­ბი ერ-სა­ხელ­მწი­ფო­ებს უკვე ღირ­სე­ულ კონ­კუ­რენ­ცი­ას უწე­ვენ.