"ზოგიერთი რუს კომუნისტ მაღალჩინოსანს არ მოსწონდა ისეთი საბჭოთა საჭადრაკო ნაკრები, რომელშიც მხოლოდ ქართველი ქალები შედიოდნენ“ - The washington post

"ქართველი დედოფლების გამბიტი" - რას წერს "ვაშინგტონ პოსტი“ ქართველ მოჭადრაკეებზე?

აშშ-ის გაზეთ "ვაშინგტონ პოსტის“ («The washington post ») 13 დეკემბრის ნომერში გამოქვეყნებულია სტატია, სათაურით: "ქართველი ქალები საბჭოთა პერიოდში ჭადრაკში მეფობდნენ - ახალგაზრდა თაობა ცდილობს "დედოფლის გამბიტის“ დიდებას მიაღწიოს". პუბლიკაცია ქართული ჭადრაკის წარსულ დიდებას (განსაკუთრებით ნონა გაფრინდაშვილს) და დღევანდელობას ეხება.

გამოცემა წერს 17 წლის კატო ფიფიაზე, რომელმაც გაიმარჯვა 2020 წელს მოსწავლეთა შორის გამართულ ონლაინ-ჭარდაკის მსოფლიო ჩემპიონატში. მასში მსოფლიოს 37 ქვეყნის წარმომადგენელი მონაწილეობდა.

"ათწლეულების განმავლობაში პატარა საქართველო საერთაშორისო საჭადრაკო არენაზე თავისი მცირე "წონის“ მიუხედავად, უმაღლეს გამარჯვებებს აღწევდა. ქართველ ქალებს კი გზა გაუკვალა მათმა თანამემამულემ ნონა გაფრინდაშვილმა, რომლის აღმაფრენას საჭადრაკო ოლიმპზე, ცივი ომის დროს, ერთგვარი პარალელები აქვს სერიალ "დედოფლის ლაზიერის“ გამოგონილ გმირის ბეტ ჰარმონის თამაშთან. ნონა გაფრინდაშვილი ისტორიაში 1978 წელს შევიდა, როცა მან, პირველმა ქალმა მსოფლიოში დიდოსტატის ("გროსმეისტერის“) წოდება მიიღო. დღეს იგი 79 წლისაა და ჯერ კიდევ მონაწილეობს ტურნირებში - 2019 წლის ნოემბერში მან გაიმარჯვა 65 წელს გადაცილებული ქალთა შორის (ბუქარესტში ჩატარებული მსოფლიოს ჩემპიონატის ფარგლებში) და თავისი წარმატებებით მაგალითს აძლევს საქართველოს ახალგაზრდებს, თუ როგორ შეიძლება ქალი მსოფლიო ჩემპიონი გახდეს და ვარსკვლავის სტატუსი მიიღოს“, - აღნიშნულია სტატიაში, რომლის ავტორია ინა ლაზარევა.

"ნონა გაფრინდაშვილი იხსენებს, თუ როგორ გახდა ცნობილი მთელ საბჭოთა კავშირში დიდოსტატის ტიტულით: როცა იგი მამასთან ერთად მატარებლით მოსკოვიდან თბილისში ბრუნდებოდა, ყოველ სადგურზე უამრავი ხალხი გროვდებოდა, რათა მისთვის ხელი ჩამოერთმიათ და უბრალოდ, თვალით მაინც შეეხედათ.

"მამაჩემმა იმდენ ხალხში ფეხსაცმელიც კი დაკარგა“, - ღიმილით ამბობს ნონა გაფრინდაშვილი, რომელიც დღეს თბილისში ისევ იმ ბინაში ცხოვრობს, რომელიც მას საბჭოთა ხელისუფლებამ აჩუქა.

"ნონა პირველი ქალი იყო, რომელმაც ქალთა ჭადრაკი მამაკაცების დონეზე აიყვანა“, - ამბობს ყოფილი იუგოსლაველი საჭადრაკო ვარსკვლავი, ჟურნალისტი მილუნკა ლაზარევიჩი მიმდინარე წელს გამოსულ ფილმში "დიდება დედოფალს“, რომელიც ქართველ მოჭადრაკე ქალებს ეხება, - მისი წარმატება მარსზე და იუპიტერზე დაშვებას ჰგავდა, იმდენად წარმოუდგენელი იყო მანამდე“.

ნონა გაფრინდაშვილი ქართველ მოჭადრაკე ქალთა მორიგი ტალღის სულისჩამდგმელი იყო, მათ შორის ნანა ალექსანდრიისათვის, რომელმაც სამჯერ მოიგო საბჭოთა კავშირის ჩემპიონატი 20 წლამდე ასაკის ქალთა შორის და სხვა ტიტულებს შორის, საერთაშორისო "ქალი-გროსმაისტერის“ წოდებაც მიიღო.

კიდევ ერთმა ქართველმა ქალმა, მაია ჩიბურდანიძემ, რომელიც ბავშვობიდანვე აღმერთებდა ნონა გაფრინდაშვილს, თავის სათაყვანებელ ადამიანს 1978 წელს მსოფლიო ჩემპიონის ტიტული "ჩამოართვა“ და ჩემპიონობას 13 წლის განმავლობაში ინარჩუნებდა. მაია ჩიბურდანიძე მეორე ქართველი ქალი მოჭადრაკეა, რომელიც ასევე დიდოსტატი გახდა (დღევანდელი მონაცემებით, მსოფლიოს 37 ვაჟთა შორის ქალი-დიდოსტატიდან ხუთი ქართველია).

ჩვენ ჭადრაკის თამაში სისხლში გვაქვს გამჯდარი“, - ამბობს სოფიო ნიკოლაძე, საქართველოს ჭადრაკის ფედერაციის საზოგადოებასთან ურთიერთობის სამსახურის ხელმძღვანელი, სტატიის ავტორთან საუბრისას, ვერის პარკში მდებარე ჭადრაკის სასახლეში ყოფნის დროს.

დარბაზი, რომელშიც საბჭოთა პერიოდის პირდაპირ საზურგიანი სკამები დგას, მნახველს აოცებს თავისი კონსტრუქციით, რომელიც ჰაერში დაკიდებულ ჭადრაკის დაფას მოგვაგონებს. ეს ძალიან ჰგავს იმას, რაზედაც ბეტ ჰარმონის გმირი - ობოლი გოგონა თავის წარმოდგენებში ოცნებობდა ფილმში "დედოფლის გამბიტი“.

სოფიო ნიკოლაძის თქმით, ქართველი ქალებისათვის ჭადრაკის თამაში, თავისი სტრატეგიული სვლებით, განსაკუთრებით მისადაგებულია. ამის მიზეზი საქართველოს ისტორიაშია: ქვეყანას ყოველი მხრიდან მტერი თავს ესხმოდა. "ქალები მამაკაცების მხარდამხარ იბრძოდნენ“, - ამბობს სოფიო ნიკოლაძე, ჭადრაკის საერთაშორისო ოსტატი, რომელიც ქვეყნის ეროვნულ გუნდში თამაშობდა, - ეს ჩვენი ხასიათის ნაწილს წარმოადგენს, რომელიც თაობიდან თაობას გადაეცემოდა ხოლმე“.

საქართველოს ყველაზე ცნობილი და დიდებული მმართველი, რომელიც ქვეყანას მე-12 საუკუნეში - "ოქროს საუკუნედ“ ცნობილ პერიოდში - ხელმძღვანელობდა, ქალი იყო და მას სახელად თამარი ერქვა. დედოფალი "მეფის“ ტიტულს ატარებდა. წარსულში არსებობდა ტრადიცია, რომლის მიხედვით, საპატარძლოს მზითევში ჭადრაკი აუცილებლად უნდა ყოფილიყო.

ცივი ომის ეპოქაში ჭარდაკი გეოპოლიტიკურ დატვითვასაც ატარებდა. საჭადრაკო-პოლიტიკურმა დაძაბულობამ თავის პიკს 1972 წელს მიაღწია, როცა ამერიკელმა ბობი ფიშერმა მარჯვედ მოუგო რუს საბჭოთა მოჭადრაკეს ბორის სპასკს და მსოფლიო ჩემპიონის ტიტულიც მიიღო. საბჭოთა კავშირში სახელმწიფო აპარატი ხშირად ეწეოდა ქართველებისა და სხვა არარუსი ხალხების დისკრიმინაციას: "ზოგიერთი რუს კომუნისტ მაღალჩინოსანს არ მოსწონდა ისეთი საბჭოთა ნაკრების დანახვა, რომელშიც მხოლოდ ქართველი ქალები შედიოდნენ“, - ამბობს ნანა ალექსანდრია.

1978 წელს კრემლი სწორედ იმ მომენტში ჩაერია, როცა საბჭოთა ქალების ქართულ გუნდს ბუენოს-აირესში (არგენტინა) დაგეგმილ საჭადრაკო ოლიმპიადაში უნდა ეთამაშა.

"ბუენოს-აირესში თვითმფრინავის გაფრენამდე ერთი საათით ადრე ქართული გუნდის ყველაზე ახალგაზრდა წევრი ნანა იოსელიანი საბჭოთა ოფიციალურმა პირებმა რუსი მოთამაშით შეცვალეს“, - ამბობს ნანა ალექსანდრია, - როცა ასეთი ფაქტი გაფრენამდე ერთი საათით ადრე ხდება, ეს მრავლისმეტყველია“.

ანალოგიური მცდელობა იყო 1980 წელს მალტის ოლიმპიადაზე გამგზავრების დროსაც: "მაგრამ საქართველოს სპორტის მესვეურები მოსკოვში ჩამოფრინდნენ და საქმეში ჩაერიენ. ქართველ ქალთა გუნდში ცვლილება აღარ მომხდარა“.

სამშობლოში ქართველი მოჭადრაკე ქალები ცნობილი და ყველასათვის საყვარელი ადამიანები გახდნენ. "იმ დროს - 1970-1980-იან წლებში - თითქმის ყველა ახლადდაბადებულ გოგონას ნონას, მაიას და ნანას არქმევდნენ, ჩვენი ცნობილი ქალების საპატივსაცემოდ“, - განმარტავს ნანა ძაგნიძე, რომელსაც მამამ სახელი ნანა ალექსანდრიას პატივისცემის მიზნით დაარქვა. ნანა ძაგნიძე ჭადრაკის დიდოსტატი 2008 წელს გახდა.

ამჟამად საქართველოს სახელით ჭადრაკის საერთაშორისო ტურნირებზე ახალგაზრდა ქართველი ქალები მონაწილეობენ. ზოგიერთი მათგანი საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ დამდგარ რთულ წლებში გაიზარდა, როცა ადამიანთა უმრავლესობა ელექტროდენს დღეში მხოლოდ ოთხ საათს იღებდა, ირგვლივ დამნაშავეობა იყო გამეფებული, ხალხს ქრონიკულად არ ჰყოფნიდა საკვები, ქვეყანა სამოქალაქო ომის ცეცხლში იყო გახვეული.

"მახსოვს, სახლში სანთლის შუქზე ვკითხულობდი წიგნებს და ჭადრაკს ვთამაშობდი“, - მიყვება 33 წლის ნინო ბაციაშვილი, საქართველოს სამგზის ჩემპიონი ჭადრაკში ქალთა შორის. მან დიდოსტატის ტიტული სულ ბოლოს მიიღო, 2018 წელს.

იმ რთულ წლებში ქვეყნის ხელისუფლება მოჭადრაკეებს ისე ვეღარ ეხმარებოდა, როგორც ეს საბჭოთა პერიოდში ხდებოდა: "18 წლის ვიყავი, როცა საჭადრაკო ტურნირებში მონაწილეობა დავიწყე. დავდიოდი ჩემი ბარგით, წიგნებით, სხვები კი საჭადრაკო პარტიების ანალიზისათვის კომპიუტერებს იყენებდნენ“, - ამბობს ნინო ბაციაშვილი.

მიმდინარე წელს კორონავირუსის პანდემიის გამო ქართველმა მოჭადრაკეებმა საერთაშორისო კონკურსში მონაწილეობის მიღება ვეღარ შეძლეს. "მოჭადრაკე იმით ცხოვრობს, რომ ტურნირებში მონაწილეობს და იმარჯვებს, ამ წელს კი მხოლოდ ორი ტურნირი ცატარდა. ეს არასაკმარისია სამომავლო ცხოვრებისათვის“, - ამბობს ნინო ხომერიკი, 22 წლის მოჭადრაკე, რომელმაც დიდოსტატის წოდების მიღებისათვის რეიტინგს 2019 წელს მიაღწია.

სანამ მსოფლიოში "კოვიდ-19“-ის პანდემია მძვინვარებს, თბილისის ნონა გაფრინდაშვილის სახელობის ჭადრაკის სასახლეში არსებული საჭადრაკო საათები არ მუშაობენ. დარბაზი, რომელიც ადრე მაყურებლებით იყო გადატვირთული, დღეს ცარიელია. პლაკატები, რომლებზეც წარსულში ცნობილი მოჭადრაკე სუპერვარსკვლავებია გამოსახული, ახლა გახუნებული და დამტვერილია.

ნონა გაფრინდაშვილი ამჟამად ტურნირებში ვერ მონაწილეობს, მაგრამ იმედი აქვს, რომ მალე სიტუაცია შეიცვლება, ნორმალური დრო დადგება და ტურნირებიც ჩატარდება.

"ჭადრაკი ჩემთვის ცხოვრებაა“, - ამბობს იგი. მას ყველა თამაში კარგად ახსოვს - დიდოსტატებთანაც და მოხალისე მოთამაშეებთანაც, მათ შორის საპყრობილეში გამართულ ტურნირზე მიწვევის დროს. "ამ დროს ადამიანის ეროვნებას და სოციალურ სტატუსს ჩემთვის მნიშვნელობა არ აქვს. მათთან შეხვედრებით ენერგია მემატება და ყველაფერს ვივიწყებ“. წყარო